Τις ερχόμενες εβδομάδες και μήνες ο κόσμος θα μπορούσε να αντιμετωπίσει «πολλαπλούς λιμούς βιβλικών διαστάσεων». Αυτά είναι ακριβώς τα λόγια του Ντέιβιντ Μπήσλεϊ, εκτελεστικού διευθυντή του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος (ΠΕΠ) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Με πολέμους, φτώχεια και τώρα πια μια πανδημία να εξαπλώνονται σε ολόκληρη την υφήλιο, πρόσφατες προβλέψεις δείχνουν ότι οι πιο αδύναμοι χτυπιούνται σκληρότερα από ποτέ, με εκατομμύρια ανθρώπους να κινδυνεύουν από ακραία πείνα και λιμό μέσα στο έτος.
Μια νέα έκθεση του ΠΕΠ αρχίζει αναφέροντας απερίφραστα ότι μπαίνουμε πλέον σε μια περίοδο παγκόσμιας οικονομικής και κοινωνικής κρίσης με μέγεθος που δεν έχουμε ξαναδεί από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο ιμπεριαλισμός οδηγεί σε συνεχιζόμενους πολέμους στη Μέση Ανατολή, οι οποίοι οδηγούν σε ανθρωπιστικές κρίσεις, και οι οποίες με τη σειρά τους επιδεινώνονται από την αύξουσα οικονομική αστάθεια σε πολλές χώρες στην περιοχή. Ομοίως, πολλές αφρικανικές χώρες όπως το Σουδάν και η Αιθιοπία αντιμετωπίζουν σύμφωνα με την έκθεση, μια «τέλεια καταιγίδα» οικονομικής ύφεσης και κοινωνικής αστάθειας, η οποία σαρώνει την περιοχή. Επιπρόσθετα, φυσικές καταστροφές όπως η τρέχουσα επιδρομή από σμήνη ακριδών της ερήμου που εξαπλώνονται σε χώρες όπως η Κένυα, η Ουγκάντα και η Τανζανία, απειλούν τα μέσα επιβίωσης για πάνω από 25 εκατομμύρια ανθρώπους. Ως αποτέλεσμα, το ΠΕΠ συμπέρανε ότι πάνω από 821 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται σε καθεστώς «χρόνιας πείνας» και 135 εκατομμύρια επιπλέον βρίσκονται στα όρια της λιμοκτονίας.
Επιπλέον, στο χάος του πολέμου και της οικονομικής αστάθειας προστίθενται οι επιπτώσεις της τρέχουσας πανδημίας λόγω του κορωνοϊού. Η δήλωση του ΠΕΠ αναφέρει ότι ο αριθμός των ανθρώπων που βρίσκονται αντιμέτωποι με τη λιμοκτονία, είναι πιθανό να διπλασιαστεί μέσα στους επόμενους μήνες (ξεπερνώντας τα 260 εκατομμύρια) σαν αποτέλεσμα των οικονομικών και υγειονομικών συνεπειών της ασθένειας COVID-19. Ωστόσο, ίσως η αποκάλυψη που σοκάρει περισσότερο να είναι η πρόβλεψη του Ο.Η.Ε. για το χειρότερο σενάριο, σύμφωνα με το οποίο πάνω από 35 χώρες θα αντιμετωπίσουν λιμό την ερχόμενη περίοδο. Το γεγονός αυτό θα σήμαινε χιλιάδες ανθρώπους να πεθαίνουν από την πείνα κάθε μέρα, πρωτίστως στις περιοχές του κόσμου όπου επικρατούν συγκρούσεις.
Ωστόσο, η προβλεπόμενη αύξηση των καταστάσεων λιμοκτονίας και πείνας δεν έρχεται μόνο σαν αποτέλεσμα της ασθένειας και των φυσικών καταστροφών. Η έκθεση του ΠΕΠ αναφέρει ότι υπάρχει «πραγματικός κίνδυνος» ο απολογισμός των νεκρών εξαιτίας των οικονομικών συνεπειών του κορωνοϊού να είναι μεγαλύτερος από αυτόν της ίδιας της ασθένειας. Η παγκόσμια μείωση της βοήθειας προς το εξωτερικό έχει ήδη επηρεάσει χώρες όπως η Αϊτή, το Νεπάλ και η Σομαλία, όπου οι πιο αδύναμοι στηρίζονται σε δωρεές φιλανθρωπίας που προέρχονται από τις πλουσιότερες χώρες προκειμένου να επιβιώσουν. Η κατάρρευση του τουρισμού επιδεινώνει τις οικονομικές κρίσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Αιθιοπία, όπου αντιπροσωπεύει το ήμισυ σχεδόν των συνολικών εξαγωγών. Πρόκειται για χώρες όπου η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης από τον ιμπεριαλισμό και από την ίδια τους την άρχουσα τάξη βρίσκεται ήδη σε εξαιρετικά υψηλό επίπεδο. Οι οικονομικές καταστροφές με τις οποίες κινδυνεύουν από την τρέχουσα πανδημία θα επιδεινώσει ακόμα περισσότερο τη θέση τους, καθώς η άρχουσα τάξη θα επιχειρήσει να προστατεύσει τα κέρδη της και να φορτώσει τα βάρη της κρίσης στους εργάτες.
Μια κρίση που ετοιμάζεται εδώ και πολύ καιρό
Το κρίσιμο, το οποίο αυτή η έκθεση δείχνει πιο ξεκάθαρα από ποτέ, είναι ότι η τρέχουσα παγκόσμια κρίση προετοιμάζεται εδώ και πολύ καιρό, πολύ πριν το ξέσπασμα της ασθένειας COVID-19. Η πείνα, η φτώχεια και οι συγκρούσεις είχαν ήδη εξαπλωθεί ευρέως, ειδικότερα στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή, και η απρόσμενη πίεση από τους περιορισμούς στην κυκλοφορία έχει απλά προσθέσει «λάδι στη φωτιά». Με χιλιάδες να αναμένεται να πεθάνουν εξαιτίας του ιού και των ευρύτερων συνεπειών του στην οικονομία, και καθώς πολύ περισσότεροι καθίστανται ανίκανοι να εργαστούν, η πανδημία έχει επιταχύνει μια διαδικασία οικονομικής και κοινωνικής ύφεσης, η οποία βρίσκονταν ήδη σε κίνηση. Αυτή η «τέλεια καταιγίδα» φτώχειας, οικονομικής ύφεσης, κοινωνικής αστάθειας και τώρα περιορισμών στην κυκλοφορία, αναμένεται να σακατέψει οικονομίες σε όλον τον κόσμο, με επιπρόσθετες επιπλοκές όπως η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, κάτι που σημαίνει ότι πολλές από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου παλεύουν για την οικονομική τους επιβίωση.
Οι κρίσεις όμως αυτές, δεν είναι αναπόφευκτες. Είναι το άμεσο αποτέλεσμα του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο λειτουργεί αποκλειστικά από το κυνήγι του κέρδους. Η τάξη των καπιταλιστών είναι ανίκανη να προσφέρει διέξοδο. Οι πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η παγκόσμια παραγωγή τροφίμων, αυτή τη στιγμή είναι σε θέση να ικανοποιήσει τις ανάγκες σχεδόν 10 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, δηλαδή του παγκόσμιου πληθυσμού για τα επόμενα 30 χρόνια. Κι όμως, δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν στα όρια της λιμοκτονίας. Αυτή είναι η πραγματικότητα ενός οικονομικού συστήματος που δίνει περισσότερη αξία στα κέρδη παρά στην διανομή τροφίμων.
Σε έναν κόσμο αυξανόμενων ανθρωπιστικών κρίσεων, η ανάγκη για το σχεδιασμό της οικονομίας και για μια ορθολογιστική διανομή των παγκόσμιων πόρων δεν ήταν ποτέ πιο ξεκάθαρη. Η χρηματοδότηση και οι δωρεές του ΠΕΠ, τη στιγμή που έχουν καταστεί αναγκαίες για μεγάλο μέρος του κόσμου, αποτελούν απλά ένα τσιρότο σε μια όλο και πιο ανοιχτή πληγή. Αν αυτές οι δωρεές στερέψουν – ένα πιθανό σενάριο την ερχόμενη περίοδο – πάνω από 300.000 άνθρωποι μπορεί να πεθαίνουν από την πείνα κάθε μέρα. Αυτό δεν είναι ένδειξη ενός υγιούς οικονομικού συστήματος. Πράγματι, στην ερχόμενη κρίση, ο καπιταλισμός δε θα είναι πρόθυμος να διατηρήσει ακόμα και αυτό το πενιχρό μέτρο, αντιμέτωπος με την οικονομική αστάθεια. Οι εκατομμύρια θάνατοι που είναι πιθανοί ως αποτέλεσμα των συνθηκών που δημιουργούνται από την ασθένεια του COVID-19 και της καπιταλιστικής κρίσης που βαθαίνει, θα είναι μια άμεση συνέπεια του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος.
Τα στατιστικά που αναφέρονται στην έκθεση του ΠΕΠ αποτελούν μια συντριπτική καταδίκη για τον καπιταλισμό, ο οποίος δεν είναι ικανός να εξασφαλίσει για τεράστια τμήματα της ανθρωπότητας ούτε καν την τροφή. Η πανδημία του κορωνοϊού θα σημάνει μια ποιοτική αλλαγή προς το χειρότερο για εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο, τη στιγμή που η άρχουσα τάξη θα προστατεύει τον εαυτό της. Στον καπιταλισμό, η εργατική τάξη είναι αυτή που σηκώνει το βάρος μιας κρίσης, ενώ η άρχουσα τάξη δρέπει τα κέρδη της επιτυχίας. Στην περίπτωση της πείνας και του λιμού, αυτό είναι πιο αληθινό από ποτέ. Αντί να διευθύνουν την οικονομία έτσι ώστε να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες ανάγκες της εργατικής τάξης, τα αφεντικά θα δράσουν μόνο με βάση τα ταξικά τους συμφέροντα, τα οποία βασίζονται στην προστασία των κερδών και των προνομίων τους. Μόνο μια οικονομία σχεδιασμένη για να ικανοποιεί τις ανάγκες εκείνων τη συντηρούν μπορεί να αποτρέψει το λιμό και τη μαζική πείνα. Ο καπιταλισμός δεν είναι κατάλληλος γι’ αυτό το σκοπό. Μόνο σοσιαλιστικά μέτρα θα μπορέσουν να βάλουν τέλος στην βαρβαρότητα που θα έρθει.
Όλιβερ Μπράδερτον
Μετάφραση από την ιστοσελίδα In Defence of Marxism: Γιώργος Λάλας
