Η εκλογική νοθεία του περασμένου καλοκαιριού που έφερε την παραμονή του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ στην εξουσία, πυροδότησε δεκάδες μαζικές διαδηλώσεις στο Ιράν. Το λεγόμενο «πράσινο» κίνημα συνταράζει συθέμελα το ισλαμικό καθεστώς. Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε τι πραγματικά συμβαίνει στο Ιράν είναι ανάγκη να γυρίσουμε πίσω στην περίοδο της μεγάλης Ιρανικής επανάστασης του 1978-79, να κατανοήσουμε τη φύση της, αλλά και τα αίτια της άδοξης κατάληξής της.
Το 1953 η κυβέρνηση του αστού δημοκράτη Μοχάμαντ Μοσαντέκ, ανατράπηκε με πραξικόπημα από το Σάχη Παχλεβί (Μονάρχη του Ιράν) και την CIA, σαν αποτέλεσμα της επιλογής της να εθνικοποιήσει την Εταιρεία Πετρελαίων (τότε προμήθευε το 90% του πετρελαίου στην Ευρώπη). Ο Σάχης με τη βοήθεια του αμερικανικού ιμπεριαλισμού εγκαθίδρυσε μία σκληρή στρατιωτική δικτατορία. Η μισητή μυστική αστυνομία του Σάχη, η SAVAK, αριθμούσε πάνω από 65.000 άνδρες και ήταν γνωστή για τις μεθόδους βασανισμών και τρομοκρατίας που χρησιμοποιούσε.
Μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973 και σαν αποτέλεσμα της ανόδου των τιμών του πετρελαίου, στο Ιράν συνέρευσαν αμύθητα κέρδη. Τα δισεκατομμύρια πετροδολάρια που συγκέντρωσε το Ιρανικό καθεστώς όμως, δεν ωφέλησαν στο ελάχιστο τις Ιρανικές μάζες. Το αντίθετο συνέβη. Το βιοτικό επίπεδο των μαζών συρρικνώθηκε και μόνο μία χούφτα καπιταλιστές καρπώθηκαν τα κέρδη.
Ο Σάχης θέλησε να επενδύσει τα «πετροδολάρια» σε μια γρήγορη εκβιομηχάνιση του Ιράν. Για να συγκεντρώσει τα απαραίτητα εργατικά χέρια για τα εργοστάσια, ξερίζωσε χιλιάδες χωρικούς από τη γη τους και επιδότησε πλουσιοπάροχα τους μεγάλους γαιοκτήμονες για να γίνουν βιομήχανοι καπιταλιστές. Η αγροτική «μεταρρύθμιση» του Σάχη, αν και προκάλεσε ανείπωτα βάσανα σε εκατοντάδες χιλιάδες χωρικούς, σήμανε παράλληλα τη γένεση ενός φρέσκου και ιδιαίτερα μαχητικού προλεταριάτου, που έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην επανάσταση του 1978-1979.
Ισλαμική ή εργατική επανάσταση;
Από τον Οκτώβρη του 1977 μέχρι το Φλεβάρη του 1978, μαζικές διαδηλώσεις συντάραξαν τις μεγάλες πόλεις του Ιράν. Με βασικό αίτημα τα δημοκρατικά δικαιώματα, εκατομμύρια λαού πλημμύρισαν τους δρόμους της Τεχεράνης. Το καθεστώς απάντησε με ωμή βία. Η αστυνομία πυροβολούσε αδιακρίτως μέσα στο πλήθος. Ο απολογισμός των πρώτων διαδηλώσεων ήταν εκατοντάδες νεκροί και χιλιάδες τραυματίες. Πλέον όμως ήταν πολύ αργά για το καθεστώς. Όταν οι μάζες μπαίνουν ορμητικά στο προσκήνιο της ιστορίας η καταστολή δεν μπορεί να τις σταματήσει.
Η αιματηρή καταστολή εξαγρίωσε τις μάζες. Το Γενάρη του 1978 ξέσπασε μια Γενική Απεργία με τη συμμετοχή 2 εκατομμύριων εργατών στην Τεχεράνη. Τα συνθήματα στα πανό έγραφαν «Εκδίκηση». Γρήγορα η απεργία εξαπλώθηκε στο Ισπαχάν και στις άλλες μεγάλες πόλεις του Ιράν. Το προλεταριάτο αρχίσε να παίζει ένα όλο και πιο ανεξάρτητο και διακριτό ρόλο στην επανάσταση. Σιγά-σιγά οι εργαζόμενοι αρχίσαν να συνειδητοποιούν τη δύναμη τους.
Οι εργάτες στα διυλιστήρια πετρελαίου, οι εργαζόμενοι στο κράτος και οι τραπεζοϋπάλληλοι, έπαιξαν ηγετικό ρόλο στις κινητοποιήσεις. Η απεργία στις τράπεζες και τα διυλιστήρια γονάτισε το καθεστώς και παρέλυσε την οικονομία. Οι εργαζόμενοι δεν σταμάτησαν στις απεργιακές κινητοποιήσεις, αλλά κατέλαβαν εργοστάσια και επιχειρήσεις και άρχισαν να εφαρμόζουν τον εργατικό έλεγχο. Στις κατειλημμένες τράπεζες οι τραπεζοϋπάλληλοι αποκάλυψαν ότι 178 μέλη της άρχουσας ελίτ, διοχέτευσαν σε ξένες τράπεζες 1000 εκατομμύρια λίρες. Ένα ανάλογο ποσό πήρε μαζί του ο Σάχης όταν αργότερα εγκατέλειψε τη χώρα.
Η επανάσταση στο Ιράν ανέδειξε αναρίθμητες μορφές αυτό-οργάνωσης των μαζών. Αρχικά δημιουργήθηκαν εργατικά συμβούλια (Shoras) για να συντονίσουν τον αγώνα. Στην ύπαιθρο οι αγρότες εκδιώξαν τους πλούσιους γαιοκτήμονες, κατέλαβαν τη γη και δημιούργησαν αγροτικά συμβούλια. Η επανάσταση επηρέασε βαθιά και το στρατό. Οι στρατιώτες και οι κατώτεροι αξιωματικοί δημιούργησαν στρατιωτικούς πυρήνες και συνέλαβαν τους ανώτερους αξιωματικούς. Τα συμβούλια των εργατών, των αγροτών και των στρατιωτών δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν από τα Σοβιέτ του 1917 στη Ρωσία. Η βασική τους αδυναμία ήταν η έλλειψη συντονισμού και η ανυπαρξία ενός επαναστατικού κόμματος.
Η άνοδος των Μουλάδων
Το προλεταριάτο δημιούργησε εργατικά συμβούλια, εργοστασιακές επιτροπές και πολιτοφυλακές. Το μόνο που έμενε ήταν η σύγκληση ενός πανεθνικού συνεδρίου αυτών των συμβουλίων και η εκλογή μιας κυβέρνησης των εργατών και των αγροτών του Ιράν. Η έλλειψη όμως ενός κόμματος που θα καλούσε και θα συντόνιζε σε αυτή τη διαδικασία, δεν επέτρεψε στους εργαζόμενους να κάνουν αυτό το αποφασιστικό βήμα και έδωσε χώρο στους μουλάδες να εφαρμόσουν τα σχέδια τους για άνοδο στην εξουσία. Η φυγή του Σάχη από το Ιράν στις 16 Γενάρη 1979 – επίσημα για «διακοπές» – άφησε ένα κενό εξουσίας το οποίο έσπευσε να καλύψει ο αντιδραστικός κλήρος.
Ο ισλαμικός κλήρος του Ιράν είχε έρθει σε σύγκρουση με το καθεστώς του Σάχη, όταν εκείνος προσπάθησε να απαλλοτριώσει μέρος από την τεράστια ακίνητη περιουσία των τζαμιών. Σαν αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης, ο πνευματικός ηγέτης των Σιϊτών του Ιράν, Αγιατολάχ Χομεϊνί, εξορίστηκε από τον Σάχη το 1963. Ο Χομεϊνί μέσα από αυτή τη σύγκρουση ταυτίστηκε με τον αντιδικτατορικό αγώνα.
Μετά από δεκαετίες σκληρής δικτατορίας όλες οι μαζικές οργανώσεις των εργατών είχαν τσακιστεί. Όταν οι μάζες ρίχτηκαν στον αγώνα ενάντια στο απολυταρχικό καθεστώς, η αδυναμία συντονισμού ήταν έκδηλη. Ο κλήρος των μουλάδων χρησιμοποίησε το εθνικό δίκτυο τζαμιών για να καλύψει σε ένα βαθμό αυτό το κενό.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι μάζες εκφράζονται με αυτόν τον ανορθόδοξο τρόπο. Η επανάσταση του 1905 ξεκίνησε με τους εργαζόμενους να έχουν στην ηγεσία τους έναν παπά, τον πάτερ Γκαπόν. Κάτω από το απολυταρχικό τσαρικό καθεστώς, το μόνο μέρος που οι εργαζόμενοι μπορούσαν να συναθροιστούν μαζικά ήταν η Εκκλησία. Οι μάζες αναζητούν πάντα τον πιο εύκολο και γρήγορο δρόμο για να εκφραστούν, ψάχνουν για γνώριμα πρόσωπα και οργανώσεις.
Όταν την 1η Φλεβάρη του 1979 ο Χομεϊνί γύρισε από την εξορία, εκατομμύρια λαού έσπευσαν να τον υποδεχτούν. Οι αυταπάτες που είχαν οι μάζες για τον κλήρο ενισχύθηκαν από την εγκληματική στάση του ΚΚ Ιράν, του λεγόμενου «Τουντέχ». Η ηγεσία του «Τουντέχ» προσκολλημένη στην αντι-μαρξιστική «θεωρία των σταδίων», υποστήριζε ότι οι συνθήκες στο Ιράν δεν ήταν ώριμες για το σοσιαλισμό κι ότι ήταν αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα «Λαϊκό μέτωπο» του προλεταριάτου με την δήθεν «προοδευτική αντι-ιμπεριαλιστική» αστική τάξη. Την «προοδευτική» αυτή δύναμη, την ανακάλυψαν στο πρόσωπο του Χομεϊνί και του αντιδραστικού του σιναφιού! Όταν επέστρεψε ο Χομεϊνί, το «Τουντέχ» δήλωσε ότι υποστηρίζει την πρωτοβουλία του για δημιουργία του Ισλαμικού Επαναστατικού Συμβουλίου και τον κάλεσε να δημιουργήσουν μαζί ένα Ενωμένο Λαϊκό Μέτωπο. Από εκείνη τη στιγμή, το «Τουντέχ» θα ακολουθούσε στα τυφλά κάθε κίνηση του Χομεϊνί.
Από την επανάσταση στην αντεπανάσταση
Η επανάσταση του 1979 δημιούργησε μία δυαδική εξουσία. Από τη μία είχαμε την εξουσία των εργατικών συμβουλίων και από την άλλη, την αστική εξουσία. Οι αντιδραστικοί μουλάδες είχαν υπηρετήσει για αιώνες την ταξική καταπίεση και δεν είχαν σκοπό να αλλάξουν τις παραδόσεις τους.
Όταν επέστρεψε ο Χομεϊνί κάλεσε σε δημοψήφισμα με το δίλημμα «ισλαμική δημοκρατία η δικτατορία». Το «Τουντέχ» τον στήριξε πλήρως. Ο λαός από μίσος για την δικτατορία του Σάχη ψήφισε μαζικά υπέρ μιας ισλαμικής δημοκρατίας. Χρησιμοποιώντας το τέχνασμα του δημοψηφίσματος, ο Χομεϊνί υποστήριξε ότι αφού το 98% ψήφισε για μια Ισλαμική δημοκρατία η Συντακτική εθνοσυνέλευση δεν ήταν πλέον αναγκαία και ότι αντί ενός κοινοβουλίου, έπρεπε να δημιουργηθεί ένα συμβούλιο ειδικών στον Ισλαμικό νόμο. Το συμβούλιο αυτό, έδωσε την απόλυτη εξουσία στον Χομεϊνί. Το «Τουντέχ» εγκληματικά, παρέμεινε σιωπηλό.
Ο Χομεϊνί κατά την πρώτη περίοδο ήταν προσεκτικός, καθώς οι μάζες βρίσκονταν ακόμη σε κίνηση. Αναγκάστηκε να προχωρήσει σε αυξήσεις στους μισθούς και σε εθνικοποιήσεις. Παράλληλα όμως, προετοίμαζε τον κρατικό μηχανισμό για να τσακίσει το επαναστατικό κίνημα. Ο Χομεϊνί προχώρησε στην εκτέλεση των πιο υψηλόβαθμων αξιωματούχων του στρατού και της αστυνομίας, αλλά διατήρησε την ιεραρχία και τις δομές τους άθικτες και προχώρησε πρώτα και κύρια στη διάλυση συμβουλίων μέσα στο στρατό. Το ίδιο έγινε και στην αστυνομία. Αμέσως μετά, ο Χομεϊνί στράφηκε ενάντια στις καταπιεσμένες εθνότητες του Ιράν που είχαν εξεγερθεί ενάντια στο Σάχη. Το ισλαμικό καθεστώς τσάκισε το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα των Κούρδων του Ιράν, βομβαρδίζοντας και καίγοντας χωριά. Μετά στράφηκε ενάντια στο κίνημα των γυναικών που είχε ανθίσει στην επανάσταση. Με το σύνθημα «κάτω οι δυτικοποιημένες πόρνες», το καθεστώς ξαναφόρεσε τη μαντίλα στη γυναίκα και την έκλεισε στο σπίτι.
Ο Χομεϊνί, έχοντας πλέον ισχυροποιήσει τη θέση του, στράφηκε ενάντια στα εργατικά συμβούλια και τα κατειλημμένα εργοστάσια. Η πόλεμος με το Ιράκ το 1980 έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο τσάκισμα των εργατικών κατακτήσεων. Με το προκάλυμμα της υπεράσπισης της επανάστασης, ο Χομεϊνί κατηγόρησε τους εργάτες ως «προδότες» και έστρεψε εναντίον τους μεγάλο κομμάτι μικροαστών εθνικιστών. Μπροστά σε αυτές τις επιθέσεις, το «Τουντέχ», όχι μόνο έμεινε άπραγο, αλλά υποστήριξε τον Χομεϊνί! Αυτό συνεχίστηκε μέχρι το 1983, οπότε ο Χομεϊνί αποφάσισε ότι δεν χρειαζόταν πλέον τις υπηρεσίες του Κομμουνιστικού Κόμματος και το έθεσε εκτός νόμου.
Το αντιδραστικό καθεστώς των μουλάδων είχε τσακίσει κάθε κατάκτηση της επανάστασης του 1978-79. Χιλιάδες εργάτες βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν στο όνομα της επανάστασης που οι ίδιοι ξεκίνησαν. Οι φυλακές γέμισαν πολιτικούς κρατουμένους. Σήμερα ο κατασταλτικός μηχανισμός των μουλάδων δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από το κράτος και τη μυστική αστυνομία του Σάχη.
Το αντιδραστικό καθεστώς των μουλάδων είναι ο δήμιος κι όχι ο συνεχιστής της επανάστασης του 1979. Η πλημμυρίδα λαού που κατεβαίνει στους δρόμους της Τεχεράνης μπορούν και πρέπει να πιάσουν το νήμα της εργατικής επανάστασης του 1979.
Ηλίας Κυρούσης
