Η πτώση της Χερσώνας: τι σημαίνει για τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Όταν ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας εμφανίστηκε στα κρατικά μέσα ενημέρωσης για να αναφέρει ότι είχε διατάξει την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τη δυτική όχθη του ποταμού Δνείπερου, συμπεριλαμβανομένης της πόλης της Χερσώνας, η είδηση χαιρετίστηκε αμέσως από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης ως μεγάλη νίκη για τον ουκρανικό στρατό.

Αυτή η ευφορία ήταν κάτι που όλοι μπορούσαν να καταλάβουν. Η Χερσώνα είναι η μόνη μεγάλη περιφερειακή πρωτεύουσα της Ουκρανίας που καταλήφθηκε από τους Ρώσους από την έναρξη του πολέμου τον περασμένο Φεβρουάριο. Η ανακατάληψή της και η απώθηση των Ρώσων από τη δυτική όχθη του ποταμού είχε επομένως τεράστια συμβολική και υλικοτεχνική αξία για την Ουκρανία.

Θα μπορούσε να είναι επίσης ένα κολοσσιαίο πισωγύρισμα για τη Ρωσία, η οποία χρειάζεται την περιοχή για να εξασφαλίσει την παροχή νερού στην Κριμαία. Για αυτούς τους λόγους, είχαν κάθε κίνητρο για να την υπερασπιστούν.

Για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, η απώλεια της Χερσώνας ήταν προφανώς μια πολύ ντροπιαστική οπισθοχώρηση. Είχε προεδρεύσει σε μια γελοία επιδεικτική τελετή στο Κρεμλίνο, προσποιούμενος έναν Τσάρο του 19ου αιώνα για να γιορτάσει την προσάρτηση της Χερσώνας και των άλλων τριών περιφερειών.

Η τηλεοπτική μετάδοση περιελάμβανε στιγμιότυπα κατά τα οποία υπέφραφε ένα έγγραφο που διακήρυττε ότι τα πρόσφατα κατακτημένα εδάφη ήταν πλέον αναφαίρετο μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Και δήλωσε σε όλο τον κόσμο ότι: «Θα υπερασπιστούμε τη γη μας με όλες τις δυνάμεις και τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας».

Τώρα, λίγες μόνο εβδομάδες αργότερα, ταπεινώνεται δημόσια με την παράδοση της Χερσώνας. Τι καλύτερα νέα θα μπορούσαν να υπάρξουν για την κυβέρνηση του Κιέβου και τους δυτικούς υποστηρικτές της; Θα περίμενε κανείς μια έκρηξη λαϊκής χαράς και ευφορίας, συνοδευόμενη από τον ήχο των σαλπίγγων και των τυμπάνων, τις στρατιωτικές παρελάσεις και προκλητικές ομιλίες από τον Ζελένσκι που θα αναγγέλουν νέες, ακόμη πιο θεαματικές προωθήσεις και την επικείμενη ήττα της Ρωσίας.

Αντίθετα, προς έκπληξη όλου του κόσμου, ο Ζελένσκι προειδοποίησε ενάντια σε μια υπερβολικά θριαμβευτική ερμηνεία αυτής της εξέλιξης, η οποία είπε ότι μπορεί να είναι απλώς μια κίνηση για ανασυγκρότηση δυνάμεων. Με τα αθάνατα λόγια της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων, «όλο και πιο περίεργα». Πώς είναι δυνατόν να βγάλουμε νόημα από όλα αυτά;

Καταρχάς, σε αυτή τη ζωή δεν είναι όλα όπως φαίνονται. Ο Πούτιν μπορεί να κάνει μεγαλεπήβολες διακηρύξεις στο Κρεμλίνο και ο Ζελένσκι να δίνει στα ξένα κοινοβούλια συγκλονιστικές ομιλίες σε αξιωματούχους που τον λατρεύουν.

Αλλά η πρακτική διεξαγωγή του πολέμου βρίσκεται στα χέρια των κατά τόπους διοικητών, των οποίων η πιο επιτακτική ανάγκη είναι να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα της κατάστασης στο πεδίο του πολέμου και να λάβουν τις κατάλληλες αποφάσεις.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι η αντανάκλαση της εγγενούς αδυναμίας ενός αστικού βοναπαρτιστικού καθεστώτος. Μπορεί να πει κανείς ότι, μέχρι στιγμής, από τη ρωσική πλευρά, ήταν ένας πόλεμος στον οποίο οι πολιτικοί παράγοντες έπαιξαν πολύ μεγαλύτερο ρόλο από τους αμιγώς στρατιωτικούς. Από την αρχή, η κινητήρια δύναμη ήταν, αφενός, η επιθετική ώθηση του ΝΑΤΟ προς τα σύνορα της Ρωσίας, και αφετέρου, οι υπερβολικές φιλοδοξίες του Βλαντιμίρ Πούτιν και η επιθυμία του να ενισχύσει το προσωπικό του κύρος, και τη θέση του στην εξουσία που συνδέεται στενά με αυτό.

Η επιθυμία της αντιμετώπισης της επιθετικής επέκτασης του ΝΑΤΟ – δηλαδή, ουσιαστικά, του αμερικανικού ιμπεριαλισμού – είναι ένας στόχος που μπορεί να γίνει κατανοητός και χαίρει ευρείας υποστήριξης μεταξύ του ρωσικού λαού, ιδιαίτερα της εργατικής τάξης. Αλλά η βοναπαρτιστική φύση του καθεστώτος στέκεται εμπόδιο σε μια επιτυχημένη στρατιωτική εκστρατεία. Η προσωπική παρέμβαση του Πούτιν σε στρατιωτικές αποφάσεις έπαιξε αρνητικό ρόλο από την αρχή, όταν σαφώς υποτίμησε τις διαστάσεις του προβλήματος που είχε θέσει προς επίλυση με το μόνο μέσο που γνωρίζει – την ωμή βία.

Ο Πούτιν είναι το προϊόν της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στη Ρωσία. Υποδύεται έναν ισχυρό άνδρα αλλά στην πραγματικότητα, είναι ο άνθρωπος μιας διεφθαρμένης και αρπακτικής τάξης ολιγαρχών που έχουν πλουτίσει μέσω της μαζικής κλοπής της κρατικής περιουσίας, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Η διαφθορά είναι διάχυτη σε ένα τέτοιο σύστημα. Είναι ενσωματωμένη στο DNA του και είναι η καρδιά και η ψυχή του. Διεισδύει σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας, από την κορυφή μέχρι τα νύχια. Και αφού κάθε στρατός είναι μόνο ο καθρέφτης της κοινωνίας που τον δημιούργησε, η ίδια διαφθορά θα υπάρχει και εκεί.

Είναι αδύνατο να έχουμε μια ακριβή εικόνα για το μέγεθος της διαφθοράς, της ληστείας, της κλοπής, του νεποτισμού, της ευνοιοκρατίας, του εκφοβισμού και της αναποτελεσματικότητας που υπάρχει στον στρατό της Ρωσίας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι παράγοντες όπως αυτοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις αποτυχίες του ρωσικού στρατού στην ουκρανική εκστρατεία.

Μια σειρά από ντροπιαστικές οπισθοχωρήσεις ανέδειξαν τις σοβαρές αδυναμίες της ρωσικής πλευράς. Έχουν επίσης βλάψει το προσωπικό πρεστίζ του Βλαντιμίρ Πούτιν – δυνητικά ένα σοβαρό πρόβλημα για τον «Ισχυρό Άνδρα» του Κρεμλίνου.

Ήταν αυτό που τελικά τον έπεισε ότι ήταν απαραίτητο να κάνει ένα βήμα πίσω και να αφήσει σημαντικά ζητήματα τακτικής που σχετίζονται με τη διεξαγωγή του πολέμου περισσότερο στα χέρια διοικητών αποδεδειγμένης αξίας οι οποίοι βρίσκονται σε άμεση επαφή με την πραγματικότητα του πεδίου της μάχης.

Αυτό, μαζί με την – για καιρό αναβαλλόμενη – εντολή κινητοποίησης νέων δυνάμεων για το μέτωπο, μπορεί να αντιπροσωπεύει μια σημαντική αλλαγή προς το καλύτερο για την τύχη της Ρωσίας.

Ο στρατηγός Σουροβίκιν

Και τότε εμφανίζεται στο προσκήνιο ο στρατηγός Σεργκέι Σουροβίκιν, ο οποίος τέθηκε επικεφαλής των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία στις 8 Οκτωβρίου, μετά την τρομοκρατική επίθεση που κατέστρεψε μια στρατηγικής σημασίας γέφυρα, η οποία ένωνε τη Ρωσία με την Κριμαία. Τα ΜΜΕ στη Δύση τον έχουν παρουσιάσει ως έναν αδίστακτο άνθρωπο που φημίζεται για την ωμότητά του και για τον βομβαρδισμό αμάχων στην εκστρατεία της Ρωσίας στη Συρία.

Ξεχνούν βολικά τον βάναυσο αμερικανικό βομβαρδισμό που μετέτρεψε τη Μοσούλη σε ένα σωρό από ερείπια. Ξεχνούν επίσης να προσθέσουν ότι η εκστρατεία του Σουροβίκιν στη Συρία ήταν επίσης εξαιρετικά επιτυχημένη. Αυτό το γεγονός, και όχι οποιαδήποτε ηθική αναστολή, εξηγεί την ακραία αντιπάθειά τους γι’ αυτόν.

Είναι απαραίτητο να προσεγγίσουμε τον πόλεμο με τους δικούς του όρους, όπως πρέπει να προσεγγίσουμε την τέχνη, την επιστήμη ή οποιοδήποτε άλλο θέμα με τους δικούς του όρους, καθώς ό,τι είναι εφαρμόσιμο και κατάλληλο σε κάποιον τομέα μπορεί να είναι εντελώς ανεφάρμοστο και ακατάλληλο σε κάποιον άλλο.

Ο ανθρωπισμός και η επιθυμία να αποτραπεί ο ανθρώπινος πόνος είναι, φυσικά, άκρως αξιέπαινα πράγματα. Αυτές οι αξίες είναι πολύ σημαντικές, για παράδειγμα, για τη νοσηλευτική. Αλλά ένας πυγμάχος βαρέων βαρών που βάζει τέτοιες σκέψεις ψηλά στη λίστα των προτεραιοτήτων του δεν θα κέρδιζε πολλούς αγώνες πυγμαχίας.

Με την ίδια λογική, ένας στρατηγός του οποίου το κύριο ενδιαφέρον ήταν να σώσει ζωές δεν θα κέρδιζε πολλούς πολέμους, αφού οι πόλεμοι, εξ ορισμού, αφορούν τον φόνο ανθρώπων. Δυστυχώς, είναι ακριβώς οι πιο αδίστακτοι στρατηγοί που είναι πιθανό να κερδίσουν τις μάχες. Και πρέπει να κρίνουμε τον Σουροβίκιν, όπως κρίνουμε έναν επαγγελματία σε οποιονδήποτε άλλο τομέα: αποκλειστικά από τα αποτελέσματα που πετυχαίνει.

Προφανώς, η απόφαση της Ρωσίας να αποσύρει τα στρατεύματά της στην ανατολική όχθη του ποταμού Δνείπερου είχε σημαντική προπαγανδιστική αξία για την Ουκρανία και τους δυτικούς υποστηρικτές της. Όμως οι πόλεμοι δεν κερδίζονται ούτε χάνονται με βάση την προπαγάνδα. Και από στρατιωτική άποψη, ήταν πραγματικά πολύ λογικό για τους Ρώσους να κάνουν ακριβώς αυτό που έκαναν.

Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης κάνουν πολύ θόρυβο σε σχέση με το ότι η παράδοση σύγχρονων «έξυπνων» όπλων στην Ουκρανία αντιπροσωπεύει έναν «παράγοντα αλλαγής του παιχνιδιού». Αυτό είναι υπερβολή. Τα HIMARS και άλλα προηγμένα οπλικά συστήματα από μόνα τους δεν αρκούν για να ανατρέψουν το συνολικό συσχετισμό δυνάμεων.

Παρ’ όλα αυτά, υπήρξαν ικανά να δημιουργήσουν πολλά προβλήματα στα ρωσικά μετόπισθεν, αποδυναμώνοντας τις γραμμές ανεφοδιασμού τους. Ειδικότερα, η προμήθεια προηγμένων τεμαχίων πυροβολικού από τη Δύση πριν από το καλοκαίρι επέτρεψε στους Ουκρανούς να καταστρέψουν τις γέφυρες πάνω από τον Δνείπερο και δημιούργησε σοβαρές δυσκολίες στον εφοδιασμό των υπερασπιστών της Χερσώνας με τρόφιμα και πυρομαχικά.

Οι Ουκρανοί προωθούνταν σε δύο μέτωπα προς τη Χερσώνα, απειλώντας να περικυκλώσουν την πόλη και να αποκόψουν ουσιαστικά τη φρουρά της, η οποία θα βρισκόταν αντιμέτωπη με την εναλλακτική λύση να παραδοθεί ή να σφαγιαστεί. Αυτό θα αντιπροσώπευε πράγματι μια μεγάλη ήττα για τη Ρωσία.

Αντιμέτωπος με αυτό το ενδεχόμενο, ο Σουροβίκιν αποφάσισε ότι ήταν καλύτερο να διατηρήσει τις ρωσικές δυνάμεις και τον εξοπλισμό τους οπισθοχωρώντας προς την ανατολική όχθη του ποταμού, ο οποίος σχηματίζει μια φυσική αμυντική γραμμή.

Η πτώση της Χερσώνας δεν επιτεύχθηκε με μια ηρωική επίθεση του ουκρανικού στρατού. Πράγματι, αναφορές του BBC από το πεδίο της μάχης στην πλευρά της Ουκρανίας στο μέτωπο της Χερσώνας έδειχναν ότι οι δυνάμεις του Κιέβου ενδέχεται να μην έχουν ακόμη τον απαραίτητο εξοπλισμό για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Έτσι, όταν άρχισαν να κυκλοφορούν αναφορές ότι οι ρωσικές δυνάμεις πιθανότατα θα εγκατέλειπαν την πόλη και θα αποσύρονταν στην ανατολική όχθη του ποταμού Δνείπερου, δεν πάρθηκαν σοβαρά υπόψη.

Στην πραγματικότητα, η πρώτη αντίδραση ήταν η καχυποψία. Ήταν απλώς ένα κόλπο; Προσπαθούν να μας παρασύρουν σε ενέδρα; Η εκπρόσωπος της νότιας διοίκησης της Ουκρανίας, Natalia Humeniuk, το περιέγραψε ως ένα τέχνασμα για να σύρουν οι Ρώσοι την Ουκρανία σε μάχη.

Ακόμα και έτσι, φαίνεται δύσκολο να εξηγηθεί ο εξαιρετικός βαθμός προσοχής με τον οποίο αντιμετωπίστηκε η είδηση της ρωσικής αποχώρησης από την ουκρανική πλευρά. Και υπάρχουν άλλα πράγματα που είναι ακόμα πιο δύσκολο να εξηγηθούν.

Γιατί δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου μάχες γύρω από τη Χερσώνα; Γιατί η πρωτεύουσα καταλήφθηκε σχεδόν χωρίς πυροβολισμό; Και το πιο σημαντικό, γιατί οι ρωσικές δυνάμεις που αποσύρονταν δεν υπέστησαν ανελέητο βομβαρδισμό;

Δεκάδες χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες που διέσχιζαν τον Δνείπερο μέσω ενός μικρού αριθμού πλωτών γεφυρών αποτελούσαν εύκολους στόχους για το ουκρανικό πυροβολικό και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Ωστόσο, η υποχώρηση πραγματοποιήθηκε με τάξη και απ’ ότι φαίνεται χωρίς σημαντικές απώλειες ζωών.

Υπήρχε συμφωνία;

Τώρα οι Ουκρανοί προσπαθούν καθυστερημένα να το κάνουν να ακούγεται σαν μια μεγάλη νίκη. Αλλά κοιτάζοντας πίσω από τις λέξεις (κάτι που πάντα χρειάζεται να γίνεται σε αυτόν τον πόλεμο), γίνεται όλο και πιο σαφές ότι τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά απ’ ό,τι δείχνουν.

Υπάρχουν μόνο δύο εναλλακτικές. Είτε οι Ουκρανοί διοικητές είναι κωφοί, τυφλοί, χαζοί και πολύ ηλίθιοι (που δεν το πιστεύουμε). Είτε, διαφορετικά, είχαν καταλήξει σε κάποιου είδους συμφωνία με τους Ρώσους. Θα τους επιτρεπόταν να καταλάβουν την πόλη της Χερσώνας χωρίς μια αιματηρή μάχη, υπό τον όρο ότι θα επέτρεπαν στους Ρώσους να περάσουν ελεύθερα στην ανατολική ακτή με το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών τους ανέπαφο.

Αυτή η υπόθεση μπορεί να φαίνεται ότι βγαίνει κατευθείαν από τον κυβερνοχώρο των πιο τρελών θεωριών συνωμοσίας. Αλλά κάθε φοιτητής και κάθε φοιτήτρια στρατιωτικής ιστορίας ξέρει ότι έχει πολλά ιστορικά προηγούμενα.

Τον 18ο αιώνα, δεν υπήρχαν μόνιμοι στρατοί ή γενική επιστράτευση. Οι στρατοί των απόλυτων μοναρχών της Ευρώπης αποτελούνταν σε μεγάλο βαθμό από μισθοφόρους, στρατολογημένους από διαφορετικές χώρες, που πολεμούσαν για την αμοιβή τους. Αυτό σήμαινε ότι οι πόλεμοι ήταν μια πολύ ακριβή υπόθεση.

Για να μειώσουν τις απώλειες που προκαλούνται από τους θανάτους, οι οποίοι συμβαίνουν πολύ συχνά στα πεδία των μαχών, επινοούσαν τα πιο ευφάνταστα τεχνάσματα. Την παραμονή μιας μάχης, οι δύο αντίπαλοι στρατηγοί συναντιόντουσαν σαν σωστοί κύριοι και συζητούσαν την κατάσταση των στρατευμάτων τους.

Ακολουθώντας τους κοινά αποδεκτούς κανόνες του πολέμου, όπως μελετούσε κανείς μία παρτίδα σκάκι, θα κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι η μία πλευρά είχε ξεκάθαρα το πλεονέκτημα και ως εκ τούτου θα είχε το δικαίωμα να ισχυριστεί νίκη. Η άλλη πλευρά θα συμφωνούσε ευγενικά και το όλο θέμα θα διευθετούταν ειρηνικά, χωρίς τα έξοδα και τα δυσάρεστα της μάχης.

Αυτές οι μέθοδοι καταστράφηκαν τελικά από τη Γαλλική Επανάσταση, η οποία πολέμησε με επαναστατικά μέσα, κινητοποιώντας ολόκληρο τον ανδρικό πληθυσμό μέσω αυτού που ονομαζόταν  Levée en masse (μαζική επιστράτευση).

Η μάζα των άπειρων στρατιωτών ρίχτηκε στη μάχη χωρίς καμία σοβαρή στρατιωτική εκπαίδευση, αλλά με φλογερό πάθος για τα ιδανικά της Επανάστασης. Αυτοί οι ξυπόλυτοι sans-culottes (αβράκωτοι) ρίχτηκαν εναντίον των επαγγελματιών στρατιωτών χωρίς φόβο να χάσουν τη ζωή τους. Οι στρατοί της Αυστρίας και της Πρωσίας δεν είχαν ξαναδεί κάτι παρόμοιο και τράπηκαν σε φυγή. Τέτοια είναι η δύναμη του επαναστατημένου λαού.

Η Γαλλική Επανάσταση άλλαξε το πρόσωπο της Ευρώπης με πολλούς τρόπους. Άλλαξε επίσης τη φύση του ίδιου του πολέμου. Ξεκινώντας από την Πρωσία, κάθε ευρωπαϊκό κράτος υποχρεώθηκε να καθιερώσει την επιστράτευση, ακολουθώντας το γαλλικό παράδειγμα, αλλά φυσικά, χωρίς κανένα επαναστατικό περιεχόμενο. Ο νέος τρόπος πολέμου φάνηκε σε όλη του την αιματηρή πραγματικότητα στους δύο παγκόσμιους πολέμους. Αλλά η περίπτωση της Χερσώνας υποδηλώνει ότι οι παλιές μέθοδοι του 18ου αιώνα δεν έχουν ξεχαστεί εντελώς…

Ο στρατηγός Surovikin έριξε μια ματιά στο χάρτη και κατάλαβε αμέσως ότι, όταν έπεσαν οι γέφυρες του Δνείπερου, η μόνη πραγματική δυνατότητα που είχε ήταν να αποσυρθεί από ένα μέρος όπου δεν μπορούσε να δεχθεί ανεφοδιασμό και να υποχωρήσει πίσω στην ασφάλεια της ανατολικής όχθης.

Η επιτυχής μετακίνηση αρκετών χιλιάδων Ρώσων στρατιωτών πίσω από τον Δνείπερο χωρίς σημαντικές απώλειες ζωών ή εξοπλισμού επιβεβαιώνει τη ρωσική εκδοχή ότι η απόσυρση από την πόλη της Χερσώνας ήταν ένας τακτικός ελιγμός, με στόχο την αποφυγή μιας καταστροφικής ήττας.

Η απόφαση αυτή τους επιβλήθηκε από τις δυσμενείς συνθήκες που προαναφέρθηκαν. Αλλά είναι καθήκον ενός διοικητή στο πεδίο να λαμβάνει υπόψη τέτοιες αλλαγές και να ενεργεί ανάλογα, και αυτό έκανε ο Surovikin. Δεν υπήρχε απολύτως τίποτα το επιλήψιμο από αυστηρά στρατιωτική άποψη.

Οι διαμαρτυρίες από την υπερ-εθνικιστική πτέρυγα στη Μόσχα δείχνουν απλώς πόσο μακριά είναι αυτοί οι κύριοι από την πραγματικότητα του πολέμου. Ακόμη πιο γελοίες ήταν οι δηλώσεις του Μεντβέντεφ και άλλων, ότι «τίποτα δεν έχει αλλάξει» και ότι η Χερσώνα παραμένει τμήμα της Ρωσίας.

Αυτό είναι ξεκάθαρα ψευδές. Από τη σκοπιά της ρωσικής εκστρατείας, η αξία του προγεφυρώματος στη δυτική όχθη του Δνείπερου ήταν κυρίως ως προκεχωρημένη θέση για μια επίθεση στο Μυκολάιβ και την Οδησσό. Αυτά τα σχέδια έχουν πλέον εγκαταλειφθεί για το ορατό μέλλον και κάθε προσπάθεια να ξαναπεράσουν το ποτάμι θα είναι πολύ πιο δύσκολη.

Ο Πούτιν έδειξε περισσότερη λογική από τους άλλους μένοντας απλά σιωπηλός, βασιζόμενος στην πολύ καλή αρχή ότι είναι καλύτερο να κρατάς το στόμα σου κλειστό και να αφήνεις τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι είσαι ανόητος παρά να το ανοίξεις και να τους διαβεβαιώσεις ότι είσαι ηλίθιος.

Σε κάθε περίπτωση, η απώλεια της Χερσώνας απέχει πολύ από το τέλος της ιστορίας και ακόμα κι αν προκαλέσει κάποια αμηχανία στον Πούτιν, δεν θα του προκαλέσει καμία μόνιμη ζημιά.

Η Δύση επαναφέρει συνεχώς το θέμα της επικείμενης ανατροπής του Πούτιν. Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι στη Ρωσία – ειδικά η εργατική τάξη – πιστεύουν (σωστά) ότι αυτός είναι ένας πόλεμος της Ρωσίας ενάντια στο ΝΑΤΟ και το μίσος τους για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό υπερτερεί κατά πολύ κάθε άλλης σκέψης.

Ως εκ τούτου, θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν τον πόλεμο της Ρωσίας και να ανέχονται την ηγεσία του Πούτιν – έως ότου αυτό καταστεί απολύτως αδύνατο. Αλλά αυτή η στιγμή δεν έχει φτάσει ακόμα.

Τι επιτεύχθηκε;

Πρέπει να τεθεί το ερώτημα: τι επιτεύχθηκε με τη ρωσική απόσυρση από τη Χερσώνα; Ο ουκρανικός στρατός έχει πάρει τον έλεγχο μιας σε μεγάλο βαθμό ερημωμένης πόλης, πιθανώς γεμάτης νάρκες και παγίδες, ενώ οι ρωσικές δυνάμεις, αποσυρόμενες στην άλλη πλευρά του Δνείπερου, έχουν δημιουργήσει ισχυρές αμυντικές θέσεις.

Ο Δνείπερος είναι από μόνος του ένα τρομερό φράγμα, το οποίο εμποδίζει την περαιτέρω  προώθηση των ουκρανικών δυνάμεων προς τα ανατολικά. Η γύρω περιοχή είναι ως επί το πλείστον ανοιχτό έδαφος με ελάχιστη ή καθόλου κάλυψη από τα εχθρικά πυρά για τα προωθούμενα στρατεύματα. Και οι Ρώσοι είχαν άφθονο χρόνο για να οχυρώσουν την ανατολική όχθη με τσιμεντένια καταφύγια.

Αυτό σημαίνει ότι οι Ουκρανοί δεν έχουν πλέον καμία ρεαλιστική προοπτική για περαιτέρω προέλαση στο νότιο μέτωπο. Είναι αλήθεια ότι, έχοντας φτάσει στο Δνείπερο, οι γραμμές ανεφοδιασμού της Κριμαίας βρίσκονται τώρα εντός της εμβέλειας του ουκρανικού πυροβολικού στη δυτική όχθη. Και αληθεύει πως τώρα οι Ουκρανοί έχουν περισσότερα στρατεύματα που μπορούν να αναπτυχθούν αλλού στην πρώτη γραμμή. Υπάρχουν αναφορές ότι τους μεταφέρουν στο μέτωπο της Ζαπορίζια  όπου ενδέχεται να επιχειρήσουν να κόψουν τον ρωσικό χερσαίο διάδρομο. Είναι αδύνατο να επαληθεύσουμε αυτές τις αναφορές. Αλλά και οι Ρώσοι θα έχουν τώρα περισσότερα στρατεύματα ελεύθερα για να υπερασπιστούν το μέτωπο όπου χρειαστεί.

Ο αριθμός των Ρώσων στρατιωτών που κινητοποιούνται συνεχίζει να αυξάνεται και, καθώς ο χειμώνας πλησιάζει, το παγωμένο έδαφος θα καταστήσει εφικτή τη μετακίνηση των αρμάτων μάχης τους. Γίνεται λόγος για μια ρωσική χειμερινή επίθεση, η οποία μπορεί να μην υλοποιηθεί. Δεν μπορεί όμως να αποκλειστεί.

Εν τω μεταξύ, οι συνεχείς βομβαρδισμοί από αέρος καταστρέφουν τις ουκρανικές υποδομές σε σημείο που γίνεται λόγος ακόμη και για εκκένωση μεγάλων πόλεων – συμπεριλαμβανομένου του Κιέβου – τις οποίες η συνεχής υποβάθμιση των υποδομών απειλεί να καταστήσει μη κατοικήσιμες.

Η απάντηση της Ουάσιγκτον

Η πραγματική κατάσταση είναι εμφανής στους σοβαρούς στρατηγούς στην Ουάσιγκτον. Μιλώντας σε εκδήλωση στην Οικονομική Λέσχη της Νέας Υόρκης, ο Πρόεδρος του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ, στρατηγός Mark Milley, σχολίασε την αποχώρηση έως και 30.000 Ρώσων στρατιωτών από τη δυτική όχθη του Δνείπερου:

«Πιστεύω ότι το κάνουν για να διατηρήσουν τις δυνάμεις τους, να επαν-εδραιώσουν τις αμυντικές γραμμές νότια του ποταμού, αλλά αυτό μένει να το δούμε».

Όμως ο Milley έδωσε έμφαση σε κάτι άλλο. Τόνισε ότι:

«Μπορεί να υπάρξει μια ευκαιρία να διαπραγματευτούμε τον τερματισμό της σύγκρουσης εάν και όταν οι πρώτες γραμμές ακινητοποιηθούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Όταν υπάρχει μια ευκαιρία για διαπραγμάτευση, όταν μπορεί να επιτευχθεί ειρήνη, άδραξέ την. Άδραξε τη στιγμή».

Ο ενθουσιασμός του στρατηγού για διαπραγματεύσεις δεν είναι τυχαίος. Προκύπτει από τη νηφάλια εκτίμησή του για την πραγματική ισορροπία δυνάμεων:

«Πρέπει να υπάρξει μια αμοιβαία αναγνώριση ότι η στρατιωτική νίκη είναι πιθανά μη επιτεύξιμη με στρατιωτικά μέσα, και ως εκ τούτου πρέπει να στραφεί κανείς σε άλλα μέσα», είπε.

Αυτή είναι η αυθεντική φωνή του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Και αυτή, όχι οι ρητορείες του Ζελένσκι, είναι που καθορίζει τελικά τη μοίρα της Ουκρανίας.

Σε μια ακόμη πιο σημαντική εξέλιξη, η  Wall Street Journal αποκάλυψε ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν αρνήθηκε να δώσει στην Ουκρανία προηγμένα drones που θα μπορούσαν να στοχεύουν θέσεις εντός της Ρωσίας.

Η απόφαση στερεί από την Ουκρανία το είδος των προηγμένων όπλων που ζητούσε το Κίεβο εδώ και μήνες. Παρά τις εκκλήσεις του Κιέβου και μιας διακομματικής ομάδας μελών του Κογκρέσου, το Πεντάγωνο απέρριψε το αίτημα να παραδώσει τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Grey Eagle MQ-1C που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την εκτεταμένη χρήση ιρανικών drones από τη Ρωσία.

Αυτό ήταν μια σαφής αντανάκλαση του ορίου των ειδών όπλων που η Ουάσιγκτον είναι διατεθειμένη να παράσχει για την άμυνα της Ουκρανίας. Είχε σκοπό να στείλει ένα μήνυμα στη Μόσχα ότι οι ΗΠΑ δεν είναι πρόθυμες να παράσχουν όπλα που θα μπορούσαν να κλιμακώσουν τη σύγκρουση, δημιουργώντας τη δυνατότητα για μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ.

Ήταν επίσης μια προειδοποίηση προς τον Ζελένσκι ότι υπάρχουν σαφή όρια στην προθυμία των ΗΠΑ να συνεχίσουν να πληρώνουν τον λογαριασμό για έναν καταστροφικά ακριβό πόλεμο χωρίς διαβλεπόμενο τέλος.

Σε μια συνέντευξή του στο CNN, ο Ουκρανός Πρόεδρος έκανε έκκληση για συνεχή διακομματική υποστήριξη μετά τις ενδιάμεσες εκλογές. Είναι εμφανώς ανήσυχος και οι ανησυχίες του είναι βάσιμες.

«Πολιτική με άλλα μέσα»

Ο Κλούζεβιτς επισήμανε πριν πολύ καιρό ότι ο πόλεμος είναι μόνο η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα. Ο παρών πόλεμος θα τελειώσει όταν οι πολιτικοί στόχοι των κύριων παικτών έχουν εκπληρωθεί ή όταν μια ή και οι δύο πλευρές έχουν εξαντληθεί και χάσουν τη θέληση να συνεχίσουν να μάχονται.

Ποιοι είναι αυτοί οι στόχοι; Οι πολεμικοί στόχοι του Ζελένσκι δεν αποτελούν μυστικό. Δε θα συμβιβαστεί, λέει, με τίποτα λιγότερο από την ολοκληρωτική εκδίωξη του Ρωσικού στρατού από όλα τα Ουκρανικά εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας. Έχει δηλώσει ότι θα αρνηθεί να διαπραγματευτεί με τον Πούτιν. Μέχρι και διάταγμα υπέγραψε, που όριζε συγκεκριμένα ότι η Ουκρανία θα διαπραγματευτεί μόνο με κάποιον Ρώσο πρόεδρο που θα έχει διαδεχτεί τον Πούτιν. Αλλά αυτό προϋποθέτει – με αρκετή αισιοδοξία – ότι υπάρχει κάποιος άλλος με τον οποίο θα μπορούσε να διαπραγματευτεί.

Αυτή η θέση υποστηρίζεται ενθουσιωδώς από τα γεράκια στο δυτικό συνασπισμό:  οι Πολωνοί, οι ηγέτες των Βαλτικών χωρών,  έχοντας υπόψη τα δικά τους συμφέροντα, και φυσικά, οι κουφιοκέφαλοι πολεμοχαρείς σωβινιστές στο Λονδίνο, που φαντάζονται ότι η Βρετανία, ακόμα και στην παρούσα κατάσταση της οικονομικής, πολιτικής και ηθικής χρεοκοπίας, είναι ακόμα μια αυτοκρατορική δύναμη.

Αυτοί οι διεστραμμένοι κύριοι και κυρίες ωθούν τους Ουκρανούς να πηγαίνουν παραπέρα – πολύ παραπέρα απ’ ότι οι Αμερικανοί θα ήθελαν. Η πιο φλογερή τους επιθυμία είναι να δουν τον Ουκρανικό στρατο να πετάει τους Ρώσους, όχι μόνο έξω από το Ντονμπάς, αλλά επίσης και από την Κριμαία, προκαλώντας την ανατροπή του Πούτιν και την ολοκληρωτική ήττα και (παρότι δεν το λένε συχνά δημόσια) τον ολοκληρωτικό διαμελισμό της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Αλλά οι πιο νηφάλιοι στρατηγοί του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού ξέρουν ότι όλο αυτό το ντελίριο είναι τόσο παραφουσκωμένο, όσο ο βάτραχος στο μύθο του Αισώπου που φούσκωσε τον εαυτό του σε σημείο που απλά έσκασε. Αποτελεί ένα όνειρο και δεν έχει καμία σχέση με τον πραγματικό κόσμο.

Παρότι κάνουν πολύ θόρυβο, κανένας σοβαρός άνθρωπος δεν προσέχει στο ελάχιστο τους πολιτικές καρικατούρες στο Λονδίνο, τη Βαρσοβία και το Βίλνιους. Ως ηγέτες κρατών-νάνων που δεν έχουν κανένα πραγματικό βάρος στην κλίμακα της διεθνούς πολιτικής, παραμένουν δευτεροκλασάτοι ηθοποιοί που δεν μπορούν να παίξουν παραπάνω από ένα μικρό υποστηρικτικό ρόλο σε αυτό το μεγάλο δράμα.

Στην πραγματικότητα, όλος ο θόρυβος που κάνουν είναι ένας ενοχλητικός περισπασμός για τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, γιατί είναι οι ΗΠΑ που πληρώνουν τους λογαριασμούς και υπαγορεύουν οτιδήποτε συμβαίνει.

Οι πολεμικοί στόχοι του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού

Στην πραγματικότητα, οι πολεμικοί στόχοι της Ουάσινγκτον δε συμπίπτουν με αυτούς των ηγετών του Κιέβου, οι οποίοι έχουν παραδώσει εδώ και καιρό την επονομαζόμενη εθνική τους ανεξαρτησία στο Αφεντικό τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, και πλέον δεν αποφασίζουν για τίποτα.

Ο στόχος του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού δεν είναι – και ποτέ δεν ήταν – να αμυνθεί κάθε πόντο της Ουκρανικής επικράτειας ή να βοηθήσει τους Ουκρανούς να κερδίσουν έναν πόλεμο ή κάτι άλλο.

Ο πραγματικός τους στόχος είναι πολύ απλός: να αποδυναμώσουν τη Ρωσία στρατιωτικά και οικονομικά· να την αφαιμάξουν και να της προξενήσουν ζημιά· να σκοτώσουν τους στρατιώτες της και να καταστρέψουν την οικονομία της, ώστε η Ρωσία να μην μπορεί να προβάλει πια καμία αντίσταση στην αμερικανική κυριαρχία στην Ευρώπη και τον κόσμο.

Αυτός ο στόχος ήταν που τους οδήγησε να ωθήσουν τους Ουκρανούς σε μία εντελώς αχρείαστη σύγκρουση με τη Ρωσία πάνω στο θέμα της ουκρανικής ένταξης στο ΝΑΤΟ.  Αφού πέτυχαν αυτόν το στόχο, κάθισαν πίσω και παρακολούθησαν το θέαμα των δύο πλευρών να χτυπιούνται, από ασφαλή απόσταση αρκετών χιλιάδων μιλίων.

Τους είναι παντελώς αδιάφορα τα όσα υποφέρουν οι άνθρωποι στην Ουκρανία, τους οποίους θεωρούν απλά πιόνια στην τοπική σκακιέρα της μάχης ισχύος με τη Ρωσία. Και πρέπει να σημειωθεί ότι, μέχρι σήμερα, η Ουκρανία δεν έχει γίνει δεκτή σαν μέλος του ΝΑΤΟ, κάτι που υποτίθεται ήταν το κύριο ζήτημα στην όλη υπόθεση.

Αυτό δεν έγινε από λάθος. Η παρούσα σύγκρουση εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Αμερικής με πολλούς τρόπους. Έχουν την πολυτέλεια να εμπλέκουν τον αντίπαλό τους σε ένα πόλεμο στον οποίο δεν συμμετέχουν Αμερικανοί στρατιώτες (τουλάχιστον θεωρητικά) και όλες τις μάχες και τους θανάτους τους επωμίζονται υπάκουα άλλοι.

Αν η Ουκρανία ήταν μέλος του ΝΑΤΟ, αυτό θα σήμαινε ότι αμερικανικά στρατεύματα θα κατέληγαν σε έναν Ευρωπαϊκό πόλεμο, να πολεμούν τον Ρωσικό στρατό, ο οποίος κατέχει πυρηνικά όπλα. Όχι. Πολύ καλύτερα να αφήσουν τα πράγματα όπως έχουν.

Όταν ο Ζελένσκι παραπονιέται ότι οι δυτικοί σύμμαχοί του δεν του στέλνουν όλα τα όπλα που χρειάζεται για να κερδίσει τον πόλεμο, δεν έχει άδικο. Οι Αμερικανοί του στέλνουν ακριβώς τόσα όπλα όσα είναι αναγκαία για να συνεχίσει ο πόλεμος, αλλά όχι αρκετά για να πετύχει κάτι που θα έμοιαζε με αποφασιστική νίκη και θα κλιμακωνόταν σε μια ευθεία σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ. Αλλά αυτό είναι σε πλήρη συμφωνία με τους αμερικανικούς πολεμικούς στόχους.

Οι κυρώσεις απέτυχαν

Ένας σημαντικός παράγοντας είναι οι επιπτώσεις του πολέμου στην παγκόσμια οικονομία και η απειλή για την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα στη Δύση που πηγάζει από αυτόν.

Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία απέτυχαν παταγωδώς. Αντίθετα, η αξία των ρωσικών εξαγωγών στην πραγματικότητα αυξήθηκε από την αρχή του πολέμου.

Παρότι ο όγκος των Ρωσικών εισαγωγών κατακρημνίστηκε σαν αποτέλεσμα των κυρώσεων, αρκετές χώρες αύξησαν το εμπόριό τους με τη Ρωσία. Σύμφωνα με μια λεπτομερή έρευνα των New York Times οι εισαγωγές από την Τουρκία έχουν αυξηθεί κατά 113% και από την Κίνα κατά 24%.

Ο όγκος του εμπορίου με τη Ρωσία μετά την έναρξη του πολέμου, είχε ως εξής:

Επιπρόσθετα, οι υψηλές τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχουν αντισταθμίσει τα έσοδα που η Ρωσία έχασε από τις κυρώσεις. Η Ινδία και η Κίνα αγοράζουν πολύ περισσότερο από το αργό της πετρέλαιο, αν και σε μειωμένες τιμές.

Συνεπώς, τα χαμένα έσοδα ως συνέπεια των κυρώσεων αντισταθμίστηκαν από την άνοδο των τιμών του πετρελαίου και του αερίου στις παγκόσμιες αγορές. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν συνεχίζει να χρηματοδοτεί τους στρατούς του με τα κέρδη, ενώ η Δύση βρίσκεται αντιμέτωπη με την προοπτική ενός παγωμένου χειμώνα, με τους λογαριασμούς του ρεύματος να εκτοξεύονται στα ύψη και τη λαϊκή οργή να συσσωρεύεται.

Η υποστήριξη εξασθενεί

Το ερώτημα είναι: ποια πλευρά θα εξαντληθεί πρώτη από τον πόλεμο; Είναι ξεκάθαρο πως ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της Ουκρανίας, είτε από στρατιωτική, είτε από πολιτική σκοπιά. Και σε τελική ανάλυση, η τελευταία θα μετρήσει πιο πολύ στη ζυγαριά.

Καθώς ο χειμώνας μπαίνει για τα καλά και η Ευρώπη ταλανίζεται από σοβαρή έλλειψη αερίου και ηλεκτρισμού, η υποστήριξη της κοινής γνώμης στον πόλεμο στην Ουκρανία θα εξασθενεί.

Ούτε μπορεί η υποστήριξη των ΗΠΑ να θεωρείται δεδομένη. Σε δημόσιες τοποθετήσεις, οι Αμερικανοί διατηρούν στο προσκήνιο την ιδέα της ακλόνητης υποστήριξης προς την Ουκρανία, αλλά σε πιο κλειστούς κύκλους, δεν είναι όλοι πεπεισμένοι για το αποτέλεσμα.

Στα παρασκήνια, η Ουάσινγκτον ασκεί πίεση στο Ζελένσκι να διαπραγματευτεί με τον Πούτιν. Αυτό φάνηκε με την ξαφνική επίσκεψη του Μπλίνκεν στο Κίεβο τον Σεπτέμβριο και την πιο πρόσφατη επίσκεψη του Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας Jake Sullivan τον Νοέμβριο. Αλλά οι στρατηγοί του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού είναι πολύ αβέβαιοι για το πώς να προχωρήσουν.

Οι Αμερικανοί είδαν τις Ουκρανικές επιτυχίες στο πεδίο των μαχών (που ήρθαν σαν αποτέλεσμα κυρίως της ενεργής ανάμειξης του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού) απλώς σαν ένα διαπραγματευτικό χαρτί, με σκοπό να δώσουν στους Ουκρανούς μεγαλύτερο πλεονέκτημα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Στην πράξη, ωστόσο, η επιτυχημένη επίθεση στο Χάρκοβο και η Ρωσική απόσυρση από τη Χερσώνα έχει περιπλέξει την κατάσταση στη διπλωματική σκακιέρα. Από τη μια πλευρά, πήραν αέρα τα μυαλά του Ζελένσκι και των στρατηγών του και ήθελαν να προχωρήσουν πολύ περισσότερο.

Από την άλλη, τα στρατιωτικά πισωγυρίσματα αποτέλεσαν ένα εξευτελιστικό χτύπημα για τον Πούτιν, που έβγαλε το συμπέρασμα ότι πρέπει να αναβαθμίσει την «ειδική στρατιωτική επιχείρησή» του. Επομένως, καμία πλευρά δεν έχει τη διάθεση να διαπραγματευτεί οτιδήποτε ουσιώδες προς το παρόν. Αλλά αυτό θα αλλάξει.

Η δημαγωγία του Ζελένσκι, που συνεχώς επιμένει ότι δε θα παραδώσει ούτε σπιθαμή γης, έχει ξεκάθαρο στόχο να πιέσει το ΝΑΤΟ και τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό δείχνοντας πως οι Ουκρανοί θα πολεμήσουν μέχρι τέλους, πάντα με την προϋπόθεση ότι η Δύση θα συνεχίσει να στέλνει τεράστιες ποσότητες χρημάτων και όπλων.

Αλλά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η υποστήριξη της κοινής γνώμης στον πόλεμο στην Ουκρανία εξατμίζεται ταχύτατα, όπως ήδη επισήμαναν οι New York Times στις 19 Μαΐου του 2022:

«Οι Αμερικανοί έχουν συγκλονιστεί βαθιά από τα όσα υποφέρει η Ουκρανία, αλλά η υποστήριξη της κοινής γνώμης σε έναν πόλεμο μακριά από τα σύνορα των ΗΠΑ δε θα συνεχιστεί επ’ αόριστον. Ο πληθωρισμός ζυγίζει πολύ περισσότερο για τους Αμερικανούς ψηφοφόρους απ’ ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι αναταράξεις στις παγκόσμιες διατροφικές και ενεργειακές αγορές είναι πιθανό να ενταθούν.

(…)

«Αλλά όσο συνεχίζεται ο πόλεμος, ο κ. Μπαίντεν πρέπει επίσης να κάνει ξεκάθαρο στον Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τους ανθρώπους του ότι υπάρχει ένα όριο στο πόσο μακριά οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ θα προχωρήσουν απέναντι στη Ρωσία, και όρια στα όπλα, τα χρήματα και την πολιτική υποστήριξη που μπορούν να συγκεντρώσουν».

Και όπως ανέφερε το Business Insider στις 27 Σεπτεμβρίου του 2022:

«Μια νέα δημοσκόπηση υποδεικνύει ότι πολλοί Αμερικανοί έχουν κουραστεί καθώς η αμερικανική κυβέρνηση συνεχίζει την υποστήριξη της Ουκρανίας στον πόλεμό της με τη Ρωσία και θέλουν να δουν διπλωματικές προσπάθειες για τη λήξη του πολέμου σαν προϋπόθεση για να συνεχιστεί η βοήθεια.

Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση που διεξήχθη από το Quincy Institute for Responsible Statecraft and Data for Progress, το 57% των πιθανών ψηφοφόρων υποστηρίζουν σθεναρά ή μερικώς ότι οι ΗΠΑ πρέπει να επιδιώξουν το συντομότερο δυνατό διπλωματικές διαπραγματεύσεις για να σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ακόμα και αν αυτό απαιτεί η Ουκρανία να κάνει συμβιβασμούς με τη Ρωσία».

Πυρηνικός πόλεμος;

Ο Μπάιντεν θα ήθελε να παρατείνει την παρούσα σύγκρουση για να αποδυναμώσει και να υπονομεύσει τη Ρωσία. Αλλά όχι με οποιοδήποτε τίμημα, και σίγουρα όχι εάν αυτό περιλαμβάνει μια άμεση στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία.

Ο υπαινιγμός του Πούτιν ότι μπορεί να σκεφτεί να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα ήταν σχεδόν σίγουρα μπλόφα, αλλά προκάλεσε συναγερμό στον Λευκό Οίκο. Μιλώντας σε έναν έρανο στη Νέα Υόρκη, ο Μπάιντεν είπε ότι ο πρόεδρος της Ρωσίας «δεν αστειευόταν» για «την πιθανή χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων ή βιολογικών ή χημικών όπλων επειδή ο στρατός του, θα μπορούσατε να πείτε, υπολειτουργεί σημαντικά».

«Δεν έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι με την προοπτική του Αρμαγεδδώνα από την εποχή του [Προέδρου Τζον] Κένεντι και την κουβανική πυραυλική κρίση», είπε ο Μπάιντεν, προσθέτοντας ότι «έχουμε άμεση απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων εάν όντως τα πράγματα συνεχίσουν στον δρόμο που ακολουθούν τώρα».

Οι Financial Times κατανοούν ότι διεξάγονται μυστικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας:

«Τα νηφάλια σχόλια του προέδρου Τζο Μπάιντεν σχετικά με την απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων δείχνουν ότι ο Λευκός Οίκος έχει ξεκάθαρη ματιά σχετικά με τον κίνδυνο κλιμάκωσης. Για ευνόητους λόγους, η Ουάσιγκτον θέλει να διατηρήσει τη στρατηγική ασάφεια δημόσια, ενώ κοινοποιεί τις απόψεις της στο Κρεμλίνο ιδιωτικά.

Ωστόσο, οι απόπειρες χρήσης ενός συνδυασμού νέων κυρώσεων, περισσότερης διπλωματικής απομόνωσης και πιθανώς συμβατικών επιθέσεων του ΝΑΤΟ εναντίον ρωσικών στρατιωτικών στόχων στην Ουκρανία, για να αποτρέψουν έναν απελπισμένο Πούτιν από τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής εάν αισθανθεί στριμωγμένος, δεν είναι σε καμία περίπτωση εγγυημένο ότι θα επιτύχουν. Για να βελτιωθούν οι πιθανότητες να αποτραπεί μια ευθεία αναμέτρηση, θα πρέπει τώρα να τεθούν οι ψύχραιμες βάσεις για διπλωματία κρίσεων».

Παρά το θόρυβο για τον Πούτιν που σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα, δεν υπάρχουν αξιόπιστες αναφορές που να υποδηλώνουν ότι έτσι έχουν τα πράγματα. Δεν έχει ανάγκη από τέτοια όπλα. Από τη ρωσική πλευρά, αυτό είναι προφανώς μια μπλόφα (που έχει επιφέρει ένα κάποιο αποτέλεσμα).

Όμως οι Ρώσοι κατηγόρησαν τους Ουκρανούς ότι ετοιμάζονται να χρησιμοποιήσουν μια «βρώμικη βόμβα», δηλαδή συμβατικά εκρηκτικά εμποτισμένα με ραδιενεργό υλικό.

Αυτό μπορεί να είναι αλήθεια ή απλώς μέρος του πολέμου προπαγάνδας. Αλλά είναι πολύ σαφές ότι η ουκρανική πλευρά γίνεται ολοένα και πιο απελπισμένη και αναζητά οποιαδήποτε δικαιολογία για να κάνει μια πρόκληση που ελπίζουν ότι θα παρασύρει τελικά το ΝΑΤΟ σε άμεση συμμετοχή στον πόλεμο. Δεν αποκλείεται καθόλου ο ρωσικός ισχυρισμός να είναι αληθής.

Αυτό υπογραμμίζει τους κινδύνους που ελλοχεύουν εάν ο πόλεμος αφεθεί να συνεχιστεί. Υπάρχουν πάρα πολλά ανεξέλεγκτα στοιχεία στο παιχνίδι, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν το είδος της καθοδικής σπείρας που θα κατέληγε σε έναν πραγματικό πόλεμο μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας.

Σε περίπτωση γενικευμένης ευρωπαϊκής πυρκαγιάς, θα ήταν αδύνατο για τους Αμερικανούς να σταθούν στο περιθώριο, ζεσταίνοντας τα χέρια τους στις φλόγες. Θα πρέπει να υπάρξουν αμερικανικά στρατεύματα στο έδαφος. Αλλά αυτό δεν ήταν μέρος του σεναρίου!

Ο Μπάιντεν είπε ότι προσπαθούσε να βρει έναν τρόπο για να υποχωρήσει ο Πούτιν. «Προσπαθώ να καταλάβω: ποια είναι ο δρόμος εξόδου για τον Πούτιν;» είπε ο Μπάιντεν. «Πού θεωρεί ότι μπορεί να βρει μια διέξοδο;»

Με άλλα λόγια, είναι ο Τζο Μπάιντεν που τώρα ψάχνει διέξοδο. Αλλά αυτό είναι πιο εύκολο να ειπωθεί παρά να γίνει.

Να διαπραγματευτούν ή να μη διαπραγματευτούν;

Τον πρώτο μήνα του πολέμου, η Ουκρανία και η Ρωσία είχαν συνομιλίες στις οποίες η Ουκρανία υποσχέθηκε ότι θα παραμείνει ουδέτερη με αντάλλαγμα την επιστροφή των εδαφών της.

Ωστόσο, η Ρωσία ζήτησε από την Ουκρανία να αναγνωρίσει τα προσαρτημένα εδάφη της και την «αποστρατιωτικοποίηση» και «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας – όρους που η Ουκρανία και οι δυτικοί σύμμαχοί της αρνήθηκαν να εξετάσουν.

Όπως σημειώθηκε, έκτοτε ο Ζελένσκι έχει δηλώσει ότι η Ουκρανία είναι έτοιμη να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία (αν και όχι με τον Πούτιν) μόνο εάν τα στρατεύματά της εγκαταλείψουν όλα τα μέρη της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας και των ανατολικών περιοχών του Ντονμπάς, που ελέγχονται ντε φάκτο από τη Ρωσία από το 2014, και εάν οι Ρώσοι που έχουν διαπράξει εγκλήματα στην Ουκρανία δικαστούν.

Όμως αυτές οι δηλώσεις έχουν προκαλέσει μεγάλο εκνευρισμό στην Ουάσιγκτον και όχι μόνο. Η Washington Post αποκάλυψε ότι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν προειδοποιήσει ιδιωτικά την ουκρανική κυβέρνηση ότι η «κόπωση από την Ουκρανία» μεταξύ των συμμάχων θα μπορούσε να επιδεινωθεί αν το Κίεβο συνεχίσει να αρνείται να διαπραγματευτεί με τον Πούτιν.

Ενώ οι ΗΠΑ έχουν δώσει μέχρι στιγμής στην Ουκρανία βοήθεια αξίας 18,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων και λένε ότι θα στηρίξουν την Ουκρανία «για όσο χρειαστεί», οι σύμμαχοι σε μέρη της Ευρώπης, για να μην μιλήσουμε για την Αφρική και τη Λατινική Αμερική, ανησυχούν για την πίεση που ασκεί ο πόλεμος στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων καθώς και στις αλυσίδες εφοδιασμού.

Για τους Ουκρανούς, η αποδοχή του αιτήματος των ΗΠΑ για διαπραγμάτευση θα σήμαινε μια ταπεινωτική υποχώρηση μετά από τόσους μήνες πολεμικής ρητορικής σχετικά με την ανάγκη για μια αποφασιστική στρατιωτική ήττα της Ρωσίας, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια της Ουκρανίας μακροπρόθεσμα.

Κινδυνεύει ο Πούτιν να ανατραπεί;

Η δυτική προπαγάνδα είναι απλώς ευσεβείς πόθοι. Βασίζεται σε μια θεμελιωδώς εσφαλμένη αντίληψη. Ο Πούτιν έχει τεράστια υποστήριξη και αυτή έχει ανέβει σε νέα επίπεδα τους τελευταίους μήνες. Δεν διατρέχει κανέναν άμεσο κίνδυνο ανατροπής.

Δεν υπάρχει σημαντικό αντιπολεμικό κίνημα στη Ρωσία και ό,τι υπάρχει καθοδηγείται και κατευθύνεται από τα αστικά-φιλελεύθερα στοιχεία. Αυτή ακριβώς είναι η κύρια αδυναμία του. Οι εργάτες ρίχνουν μια ματιά στα φιλοδυτικά διαπιστευτήρια αυτών των στοιχείων και απομακρύνονται βρίζοντας.

Η μόνη πίεση στον Πούτιν προέρχεται, όχι από οποιοδήποτε αντιπολεμικό κίνημα, αλλά αντίθετα, από τους Ρώσους εθνικιστές και άλλους που θέλουν να συνεχιστεί ο πόλεμος με μεγαλύτερη δύναμη και αποφασιστικότητα.

Όσο για τη Ρωσία, αυτή τη στιγμή ο πόλεμος έχει την υποστήριξη της πλειοψηφίας, ακόμα κι αν κάποιοι έχουν αμφιβολίες. Η επιβολή κυρώσεων και η ακατάπαυστη αντιρωσική προπαγάνδα στη Δύση, το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ και οι Αμερικανοί προμηθεύουν σύγχρονα όπλα στην Ουκρανία, επιβεβαιώνουν την υποψία ότι η Ρωσία πολιορκείται από τους εχθρούς της.

Η αδυναμία (πιο σωστά η απουσία) του αντιπολεμικού κινήματος έχει ήδη σχολιαστεί. Ωστόσο, εάν ο πόλεμος διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς κάποια σημαντική ρωσική στρατιωτική επιτυχία, αυτό μπορεί να αλλάξει.

Στις αρχές Νοεμβρίου περισσότεροι από 100 στρατεύσιμοι από τη Δημοκρατία των Τσουβάς της Ρωσίας οργάνωσαν διαμαρτυρία στην περιφέρεια Ουλιάνοφ επειδή δεν είχαν λάβει πληρωμές που είχε υποσχεθεί ο Ρώσος πρόεδρος.

Οι διαδηλωτές καταστάλθηκαν γρήγορα από τα ρωσικά ΜΑΤ και τους αξιωματικούς της Ρωσικής Εθνοφρουράς. Όμως οι στασιαστικές διαθέσεις των στρατευμάτων ήταν ένα δυσοίωνο σύμπτωμα για τις αρχές. Το βίντεο της αναταραχής περιλάμβανε σχόλια όπως:

«Διακινδυνεύουμε τη ζωή μας και πηγαίνουμε σε βέβαιο θάνατο για χάρη της ασφάλειας και της ειρήνης σας. Η κυβέρνησή μας αρνείται να μας πληρώσει τα 195.000 ρούβλια που μας υποσχέθηκε ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν! Γιατί λοιπόν να πάμε σε πόλεμο για αυτό το κράτος, αφήνοντας τις οικογένειές μας χωρίς υποστήριξη;

Αρνούμαστε να συμμετάσχουμε στην “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” και θα διεκδικήσουμε το δίκιο μας μέχρι να πληρωθούμε τα χρήματα που μας υποσχέθηκε η κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας!».

Ένα μικρό σύμπτωμα, χωρίς αμφιβολία. Αλλά εάν η σύγκρουση παραταθεί, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να πολλαπλασιαστεί σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, αποτελώντας απειλή, όχι μόνο για τον πόλεμο, αλλά και για το ίδιο το καθεστώς.

Το πιο σημαντικό σύμπτωμα είναι οι διαμαρτυρίες των μητέρων των στρατιωτών που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία. Αυτές είναι ακόμη μικρές σε μέγεθος και πραγματοποιούνται κυρίως στις Καυκάσιες Δημοκρατίες, όπως το Νταγκεστάν, όπου τα υψηλά επίπεδα ανεργίας σήμαιναν ότι μεγάλος αριθμός νεαρών ανδρών κατατάχθηκε εθελοντικά στο στρατό.

Εάν ο πόλεμος συνεχιστεί και ο αριθμός των θανάτων αυξηθεί, μπορεί να δούμε διαμαρτυρίες μητέρων στη Μόσχα και την Πετρούπολη, τις οποίες ο Πούτιν δεν θα μπορεί να αγνοήσει και δεν θα μπορέσει να καταστείλει. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε αναμφίβολα μια αλλαγή στην όλη κατάσταση. Αλλά δεν έχει υλοποιηθεί – ακόμα.

Και τώρα τι;

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει γίνει πλέον ένας σημαντικός παράγοντας στις παγκόσμιες προοπτικές. Ωστόσο, υπάρχουν τόσες πολλές μεταβλητές σε αυτή την εξίσωση που είναι αδύνατο να προβλεφθεί με ακρίβεια η έκβαση αυτού του πολέμου. Ούτε είναι δυνατό να προσδιοριστεί με οποιοδήποτε βαθμό ακρίβειας πόσο καιρό μπορεί να διαρκέσει.

Ο πόλεμος είναι μια κινούμενη εικόνα με πολλές απρόβλεπτες παραλλαγές. Το ρητό του Ναπολέοντα ότι ο πόλεμος είναι η πιο περίπλοκη από όλες τις εξισώσεις διατηρεί την πλήρη ισχύ του.

Η παραλλαγή που προωθήθηκε με σιγουριά από τη δυτική μηχανή προπαγάνδας από την έναρξη των εχθροπραξιών φάνηκε να επικυρώνεται από την επιτυχία της ουκρανικής επίθεσης τον Σεπτέμβριο και τώρα από τη ρωσική απόσυρση από το δυτικό τμήμα της Χερσώνας.

Ωστόσο, πρέπει να προφυλαχτούμε από ιμπρεσιονιστικά συμπεράσματα που προέρχονται από περιορισμένο αριθμό γεγονότων. Η έκβαση των πολέμων σπάνια αποφασίζεται από μία μόνο μάχη – ή ακόμα και από πολλές μάχες. Το ερώτημα είναι: μήπως αυτή η νίκη ή εκείνη η προέλαση μεταβάλλουν ουσιαστικά τον υποκείμενο συσχετισμό δυνάμεων, ο οποίος αυτός – και μόνο – μπορεί να καθορίσει το τελικό αποτέλεσμα;

Μέχρι στιγμής, οι Ουκρανοί έχουν δείξει ένα αξιοσημείωτο επίπεδο ανθεκτικότητας. Αλλά πόσο καιρό μπορεί να διατηρηθεί το ηθικό τόσο του άμαχου πληθυσμού όσο και των στρατιωτών στο μέτωπο είναι ασαφές.

Το πιο σημαντικό, για πόσο καιρό θα είναι διατεθιμένες η Αμερική και η Δύση να ξοδεύουν τεράστια χρηματικά ποσά σε έναν πόλεμο που δεν διαφαίνεται το τέλος του, και που επιβαρύνει αφόρητα την παγκόσμια οικονομία, οδηγώντας τις κοινωνικές αντιθέσεις στα άκρα και δοκιμάζοντας την πολιτική σταθερότητα μέχρι τα όρια διάλυσής της.

Αυτά τα θεμελιώδη ερωτήματα δεν έχουν ακόμη απαντηθεί. Ο χρόνος θα δείξει ποιος κρίκος της αλυσίδας θα σπάσει πρώτος. Προς το παρόν, η αιματηρή σύγκρουση θα συνεχιστεί, φέρνοντας ανείπωτη δυστυχία σε εκατομμύρια ανθρώπους.

Μετάφραση: Γιάννης Νικολάκης, Πάτροκλος Ψάλτης, Ηλίας Κυρούσης και Κωνσταντίνος Αυγέρος