Μπορεί κανείς να φανταστεί την οργή, το θυμό και την αγανάκτηση που κατέλαβε τους συντρόφους σε όλο τον κόσμο. Ήταν η 19η φορά που προσπάθησαν να τον δολοφονήσουν. Αυτή τη φορά το κατάφεραν.
Τα γεγονότα του πολέμου εκείνο τον καιρό ήταν τόσο έντονα που η δολοφονία δεν είχε τον αντίκτυπο που θα είχε σε καιρό ειρήνης. Γι’ αυτό, ο Στάλιν υπολόγιζε να δολοφονήσει τον Τρότσκι εκείνη τη στιγμή. Σκέφτηκε ότι η δολοφονία δε θα γίνει αισθητή μέσα στη γενική αναταραχή του πολέμου. Αλλά είχε έναν τρομερό αντίκτυπο σ’ εμάς, κάνοντάς μας ακόμα πιο αποφασισμένους να συνεχίσουμε το έργο του Τρότσκι, όπως κάναμε στη Βρετανία και διεθνώς τα προηγούμενα χρόνια.
Ήμασταν λίγο επικριτικοί τότε ενάντια στο Αμερικάνικο Σοσιαλιστικό Κόμμα Εργατών που δεν τον φρουρούσε καλύτερα, αλλά φυσικά δεν είπαμε τίποτα δημόσια. Σε τι θα χρησίμευε αυτό εξάλλου, αφού η δολοφονία είχε ήδη γίνει;
Η πρώτη μας αντίδραση ήταν να ξεκινήσουμε μια καμπάνια, για να εκθέσουμε τα σταλινικά εγκλήματα. Τα νέα της δολοφονίας παρουσιάστηκαν από τον JR Campbell στο όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος «Daily Worker» εκείνες τις μέρες, με έναν απόλυτα σκανδαλώδη τρόπο, σαν να δολοφόνησε τον Τρότσκι κάποιος από τους υποστηρικτές του και σαν ο Στάλιν και η γραφειοκρατία να μην είχαν καμία σχέση. Αποκαλύψαμε αυτά τα ψέματα.
Τότε, εγώ συμμετείχα στην Εργατική Διεθνιστική Λίγκα (WIL), που διεξήγαγε αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Κάναμε εκστρατεία για μια εργατική κυβέρνηση που θα έρθει στην εξουσία και μετά, αν είναι αναγκαίο, να διεξάγει έναν επαναστατικό πόλεμο ενάντια στον Χίτλερ, έχοντας εθνικοποιήσει την οικονομία.
Χωρίς τον Τρότσκι θα ήμασταν τυφλοί. Ήταν με πολλούς τρόπους ακόμα μεγαλύτερος από τον Λένιν στη θεωρητική δουλειά που διεξήγαγε από το 1923 μέχρι το 1940, οπότε βάθυνε και ανέπτυξε τις ιδέες του μαρξισμού και του λενινισμού. Η ανάλυσή του για τα επαναστατικά γεγονότα στην Ισπανία του 1931-37, τη Γαλλία, τη Βρετανία κατά την περίοδο της γενικής απεργίας, την Κίνα του 1925-27 και τη Γερμανία στον αγώνα ενάντια στον Χίτλερ εξόπλισε τους υποστηρικτές του για τους αγώνες που ακολούθησαν.
Πάνω από όλα: χωρίς τον Τρότσκι δε θα είχαμε μια ανάλυση του σταλινισμού. Οι κριτικές στην Κομμουνιστική Διεθνή αποδείχθηκαν σωστές στο φως των γεγονότων.
Νιώσαμε βαθιά λύπη, γιατί ίσως τα καλύτερα έργα του Τρότσκι γράφτηκαν στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Το βιβλίο «Στην Υπεράσπιση του Μαρξισμού» παραμένει σωστό μέχρι σήμερα στην ανάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και του φαινομένου του σταλινισμού.
Έδειξε ότι η γραφειοκρατία δεν ήταν μια νέα τάξη ή μια νέα κοινωνική σχηματοποίηση, αλλά μια αποβολή του σοσιαλισμού που δεν μπορούσε να οδηγήσει στον σοσιαλισμό. Το θαυμάσιο βιβλίο του για τον Στάλιν γράφτηκε εκείνη την περίοδο και δημοσιεύτηκε μόλις το 1945. Ο Στάλιν άσκησε πίεση στις κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας και άλλων κρατών, για να εμποδίσει τις εκδόσεις του έργου του Τρότσκι μέχρι και μετά τον πόλεμο. Αυτά τα έργα έδωσαν στέρεα θεωρητικά θεμέλια στο κίνημα. Αν ζούσε για ακόμα 5 χρόνια, παράγοντας έργο αυτού του είδους, θα μπορούσε να έχει μια τρομερή επίδραση στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος.
Αν ο Τρότσκι είχε ζήσει στη μεταπολεμική περίοδο, δε θα μπορούσε να συμβάλει σε μια θεμελιώδη διαφοροποίηση της πορείας των γεγονότων – της νίκης του σταλινισμού από τη μία και της αναγέννησης του καπιταλισμού από την άλλη. Αυτή έγινε χάρη στις πολιτικές του σταλινισμού και του ρεφορμισμού που εμπόδισαν τη νίκη της επανάστασης, στην οποία ο Τρότσκι προσδοκούσε.
Στη Γαλλία, τη Βρετανία, τη Γερμανία και άλλες χώρες, αν τα αποκαλούμενα Κομμουνιστικά Κόμματα ήταν επαναστατικά κόμματα, θα μπορούσαν να αναπτύξουν την επανάσταση στην ευρωπαϊκή ήπειρο και να λύσουν τα προβλήματα της εργατικής τάξης εθνικά και διεθνώς άπαξ και διαπαντός.
Αν είχε ζήσει όμως ο Τρότσκι, θα μπορούσε να εξοπλίσει τους εργάτες καλύτερα. Δε θα συνέβαιναν οι απόλυτες καταστροφές που προκάλεσαν εκείνοι που, ενώ ισχυρίζονταν πως ήταν υποστηρικτές του Τρότσκι, στην πραγματικότητα διαστρέβλωναν τις ιδέες του. Και δε θα υπήρχαν τόσες απώλειες για το μαρξιστικό κίνημα εκείνη την περίοδο και αργότερα, αν ο Τρότσκι ήταν εκεί για να το κατευθύνει και να το καθοδηγεί.
Θα είχε υποστηρίξει την ανάλυσή μας για αυτά τα γεγονότα – ότι θα υπάρξει μια σταθεροποίηση του καπιταλισμού, στις αναπτυγμένες βιομηχανικές χώρες τουλάχιστον, και ισχυροποίηση του σταλινισμού στην Ανατολική Ευρώπη και τη Σοβιετική Ένωση για μια προσωρινή περίοδο – μια περίοδο που τώρα πέρασε.
Οι ιδέες του Τρότσκι είναι ακόμα πιο επίκαιρες την περίοδο του αγώνα που ανοίγει στη δεκαετία του 1990. Ιδιαίτερα τα νέα από τη Σοβιετική Ένωση – το ανοιχτά αντεπαναστατικό κίνημα του Γκορμπατσώφ στην κατεύθυνση του καπιταλισμού – έδειξε πόσο σωστή ήταν η ανάλυση του Τρότσκι για το σταλινισμό και τη διαδικασία που λαμβάνει χώρα στον κόσμο.
Οι γραφειοκρατίες είναι υποχρεωμένες να προσπαθήσουν να διατηρήσουν τα προνόμιά τους, μετατρέποντας τους εαυτούς τους σε καπιταλιστές και τασσόμενοι ανοιχτά με την πλευρά της αντεπανάστασης, όπως προέβλεψε ο Τρότσκι.
Προσπαθούν να βρουν βοήθεια και υποστήριξη από ανθρώπους σαν τον Μπους, τη Θάτσερ και τον Κολ. Είναι απόλυτα αηδιαστικό να βλέπεις τον τρόπο που ο Γκορμπατσώφ σκύβει μπροστά στους ιμπεριαλιστές. Στην περίοδο που ανοίγεται μπροστά μας, ο καπιταλισμός θα μπει σε μια περίοδο παρακμής και αποσύνθεσης, ακόμα μεγαλύτερης από εκείνης της Σοβιετικής Ένωσης και της Ανατολικής Ευρώπης. Τα τελευταία 50 χρόνια, έχουμε υπερασπιστεί τις ιδέες του Τρότσκι με συνέπεια στη Βρετανία και διεθνώς. Θα προετοιμάσουμε το δρόμο για την πλήρη δικαίωση των ιδεών του Τρότσκι.
Ακόμα και τώρα, όταν κάποιος αναλογίζεται τη δολοφονία του Τρότσκι, του έρχονται δάκρυα στα μάτια.
Τι τρομακτικές θυσίες έκανε. Η οικογένειά του δολοφονήθηκε, οι σύντροφοί του, οι παλιοί μπολσεβίκοι, εξοντώθηκαν ολοκληρωτικά. Υπήρξε μια νίκη για τη σταλινική και ρεφορμιστική αντίδραση. Ο Τρότσκι τα υπέμεινε όλα αυτά. Όμως, δεν τον εμπόδισαν από το να δουλέψει για να χτίσει στελέχη για το επαναστατικό κίνημα. Είναι πάνω σε αυτή τη βάση των δικών του ιδεών, επεκτείνοντας και εμβαθύνοντάς τες, που θα βαδίσουμε μπροστά προς τη νίκη.
