Φέτος οι φοιτητικές εκλογές διεξήχθησαν σε μία πρωτοφανή πολιτική συγκυρία, με τις βουλευτικές εκλογές που προηγήθηκαν λίγες μέρες νωρίτερα να στέλνουν ηχηρό μήνυμα ανατροπής! Για πρώτη φορά, μετά από αρκετά χρόνια, η Αριστερά αναδεικνύεται δεύτερη δύναμη στη κοινωνία, με τον ΣΥ.ΡΙΖ.Α να αποτελεί πόλο έλξης και ελπίδας για χιλιάδες εργαζόμενους και νεολαίους, αντανακλώντας την αγωνιστική διάθεση και την αριστερή στροφή και ριζοσπαστικοποίηση του προηγούμενου διαστήματος. Αριστερός άνεμος φύσηξε και στα πανεπιστήμια με τις παρατάξεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ (ΔΑΠ και ΠΑΣΠ) να υποχωρούν, ενώ τα σχήματα της αριστεράς να διατηρούν τις δυνάμεις τους ή να παρουσιάζουν αξιοσημείωτη άνοδο. Επιπλέον, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των φετινών φοιτητικών εκλογών είναι και η σημαντική πτώση συμμετοχής.
Την περσινή χρονιά είχαν ψηφίσει περίπου 111.000 φοιτητές και σπουδαστές, ενώ φέτος η συμμετοχή μειώθηκε στις 101.000, αγγίζοντας το προπέρσινο ποσοστό του 50% που θεωρείται ένα από τα χαμηλότερα. Με άλλα λόγια, 1 στους 2 φοιτητές προτίμησε να μη προσέλθει στις κάλπες.
Η μεγάλη αποχή αντανακλά την μεγάλη υποχώρηση στην οποία βρίσκεται το φοιτητικό κίνημα τα δύο τελευταία χρόνια. Με εξαίρεση μόνο το σύντομο κίνημα καταλήψεων τον Σεπτέμβρη που μας πέρασε, η περίοδος που διανύουμε χαρακτηρίζεται από μειωμένη κινητικότητα στους φοιτητικούς συλλόγους, αδυναμία σύγκλησης Γενικών Συνελεύσεων και έλλειψη σοβαρών κινητοποιήσεων από τους φοιτητές.
Καθοριστικό ρόλο στην αδρανοποίηση του φοιτητικού κινήματος σε αυτήν την φάση έχει παίξει η επίδραση της κρίσης. Η ταχεία διάλυση του δημοσίου πανεπιστημίου, η εντατικοποίηση των σπουδών, η επισφάλεια, η αβεβαιότητα για το μέλλον, η δραματική αύξηση της ανεργίας πιέζουν την φοιτητική νεολαία στην αναζήτηση ατομικών λύσεων. Η κύρια τάση ανάμεσα στους φοιτητές, το προηγούμενο διάστημα, ήταν η γρήγορη ολοκλήρωση της σχολής και η αναζήτηση εργασίας. Ένα τμήμα των φοιτητών που έχει την οικονομική δυνατότητα επικεντρώνεται στο να τελειώσει το πανεπιστήμιο και να στραφεί στο εξωτερικό για μεταπτυχιακό κι αναζήτηση δουλειάς. Ένα μεγάλο μέρος των φοιτητών από φτωχότερες μικροαστικές και εργατικές οικογένειες προσπαθεί να τελειώσει το πανεπιστήμιο και να κινηθεί γρήγορα στην ανεύρεση εργασίας.
Σημαντικές είναι βέβαια και οι ευθύνες της αριστεράς στα πανεπιστήμια. Η ηγεσία της ΚΝΕ κλιμάκωσε όλο το προηγούμενο διάστημα τη διασπαστική της τακτική. Με όχημα το μετωπικό της σχήμα το ΜΑΣ στράφηκε ανοιχτά ακόμη και εναντίον των ίδιων των Γενικών Συνελεύσεων καταδικάζοντας τες ως εκφυλισμένες. Αυτή η στάση έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αδρανοποίηση των φοιτητικών συλλόγων. Την ίδια στιγμή η ΕΑΑΚ επέφερε ένα σημαντικό πλήγμα στην προσπάθεια συγκρότησης κινήματος το Σεπτέμβρη. Φετιχοποιώντας την φόρμουλα των καταλήψεων διαρκείας επέμεινε σε αυτή τη μορφή πάλης ακόμη κι όταν οι περισσότερες σχολές είχαν ανοίξει. Με αυτόν τον τρόπο συνέβαλε αποφασιστικά στην κούραση και την απογοήτευση των πιο πρωτοπόρων σχολών. Παράλληλα, παρότι στα λόγια αναγνώρισε την αναγκαιότητα για δημοκρατικό συντονισμό, δεν έκανε την παραμικρή προσπάθεια να λειτουργήσει το συντονιστικό με εκλεγμένους και ανακλητούς αντιπροσώπους.
Μαζί με την τάση για αδρανοποίηση ενός μεγάλου τμήματος της φοιτητικής νεολαίας η κάλπη αποτύπωσε μια σαφή αριστερή στροφή σε ένα άλλο τμήμα φοιτητών που καταδίκασε την ΠΑΣΠ και την ΔΑΠ και ενίσχυσε την αριστερά. Οι παρατάξεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ υπέστησαν σημαντική ήττα σε αυτές τις εκλογές! Η ΔΑΠ έχασε περίπου 4000 ψήφους σε σχέση με πέρσι παίρνοντας σχεδόν 40000 ψήφους, ενώ ανέβηκε ποσοστιαία λόγω της μείωσης της συμμετοχής. Πολύ μεγαλύτερη πτώση σημείωσε η ΠΑΣΠ, που με πτώση 10000 ψήφων και ιστορικά χαμηλά ποσοστά. Οι φοιτητές γύρισαν την πλάτη στις δύο παρατάξεις που έχουν διαδραματίσει αντιδραστικό ρόλο τα τελευταία χρόνια στις συλλογικές διαδικασίες των φοιτητών στηρίζοντας ανοιχτά ή κρυφά όλα τα αντιδραστικά μέτρα που πέρασαν το τελευταίο διάστημα στο πανεπιστήμιο. Πλέον το πελατειακό καθεστώς που έχουν στήσει δεν προσφέρει καμία ελπίδα ή λύση στους χιλιάδες νέους και νέες που βλέπουν το μέλλον τους στην αβεβαιότητα.
Η ριζοσπαστικοποίηση που συντελείται στην κοινωνία βρήκε την έκφραση της και στα τριτοβάθμια ιδρύματα με τις δυνάμεις της αριστεράς να παρουσιάζουν σημαντική άνοδο. Ενδεικτικά, η ΕΑΑΚ σημείωσε άνοδο κατά 1000 περίπου ψήφους αναρριχόμενη σε σχεδόν 9000, ενώ η ΑΡ.ΕΝ. με παρόμοια άνοδο πλησίασε τις 6000 ψήφους. Η ΠΚΣ παρουσιάζει άνοδο στα ΤΕΙ και πτώση στα ΑΕΙ, διατηρώντας στην ουσία τις δυνάμεις της σταθερές. Οι αριστερές δυνάμεις ενισχύονται από την αγωνιστική διάθεση ενός σημαντικού τμήματος του φοιτητικού κινήματος, ιδιαίτερα τα ΕΑΑΚ και η ΑΡ.ΕΝ., ενώ επωφελούνται και σε κάποιο βαθμό από τη γενικότερη αριστερή στροφή της κοινωνίας. Ιδιαίτερη σημασία έχει η στάσιμη θέση της ΠΚΣ, η οποία όπως και αντίστοιχα το ΚΚΕ στις βουλευτικές εκλογές, αδυνατεί να ενισχυθεί παρά την αγωνιστική διάθεση που αναπτύσσεται. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της σεχταριστικής στάσης που κρατάει στα πανεπιστήμια, με αποτέλεσμα την αυτόπεριχαράκωση της αλλά και τη νέκρωση των συλλόγων.
Η αντίφαση ανάμεσα στην αδρανοποίηση των φοιτητικών συλλόγων και την ενίσχυση της αριστεράς βρίσκεται στο ολοένα και αυξανόμενο ενδιαφέρον και την ριζοσπαστικοποίηση όλης της κοινωνίας, μαζί και των φοιτητών, στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, σε συνδυασμό με την έλλειψη προοπτικής στα στενά πλαίσια των φοιτητικών αγώνων. Η τεράστια επίθεση που δεχόμαστε τα τελευταία χρόνια είναι συνολική και δε μπορεί να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά από τους φοιτητικούς αγώνες, αφού οι όποιες μερικές νίκες επιτευχθούν, σε συνθήκες βαθιάς κρίσης του καπιταλισμού θα έχουν εξαιρετικά βραχύβιο χαρακτήρα. Οι φοιτητές σιγά σιγά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τη νέα κατάσταση, ιδίως μετά τις συνέπειες της υποχρηματοδότησης στα ιδρύματα, αλλά και δια μέσου του οικογενειακού τους περιβάλλοντος και ψάχνουν για ριζικές λύσεις. Επίσης, έχει σημασία και η νέα ταξική σύνθεση του πανεπιστημίου που διαμορφώνεται. Όλο και περισσότεροι φοιτητές αναγκάζονται να δουλέψουν για να τα βγάλουν πέρα οπότε ο κοινωνικός τους χώρος αλλάζει άμεσα. Σε αυτή τη φάση οι φοιτητές απομακρύνονται από τις διαδικασίες των φοιτητικών συλλόγων και τον συνδικαλισμό όχι γιατί αδιαφορούν για την πολιτική γενικά, αλλά γιατί δεν βλέπουν μία πολιτική που μπορεί να αλλάξει τη ζωή τους προς το καλύτερο. Με αυτή την έννοια η φοιτητική νεολαία δεν μπορεί να συσπειρωθεί σήμερα μόνο γύρω από την υπεράσπιση του δημοσίου πανεπιστημίου καθώς το κεντρικό πρόβλημα βρίσκεται έξω από το πανεπιστήμιο.
Η παρούσα φάση υποχώρησης δεν είναι παρά μία μεταβατική περίοδος όπου το φοιτητικό κίνημα, με επίπονο τρόπο, βγάζει συμπεράσματα από την εμπειρία του και προετοιμάζεται για την περίοδο μεγάλων αγώνων που βρίσκεται μπροστά μας. Οι αριστερές παρατάξεις για να συσπειρώσουν το φοιτητικό κίνημα το επόμενο διάστημα πρέπει να επικεντρωθούν στο πως μπορούν να δοθούν συνολικές λύσεις στα προβλήματα της κοινωνίας, πως μπορεί το φοιτητικό κίνημα να συμβάλει σε αυτή την κατεύθυνση. Το καθήκον της Αριστεράς είναι να συνδέσει τον αγώνα των φοιτητών με τον αγώνα των εργαζομένων για ριζικές αλλαγές στην κοινωνία, για το σοσιαλισμό στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Μαριος Καλομενόπουλος
