Στις 5 Ιανουαρίου, ξέσπασε ένα κύμα φοιτητικών διαδηλώσεων στη μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας, την Κωνσταντινούπολη. Φοιτητές από το Πανεπιστήμιο Boğaziçi διαμαρτυρήθηκαν κατά του νέου Πρύτανη του πανεπιστημίου και πρώην κοινοβουλευτικού υποψηφίου του κόμματος AKP του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Μελίχ Μπουλού, ο οποίος διορίστηκε Πρύτανης στο πανεπιστήμιο στις 2 Ιανουαρίου με διάταγμα του Ερντογάν.
Ήδη από τις 4 Ιανουαρίου, μια ομάδα περίπου 30 με 40 μαθητών είχε διαδηλώσει. Όμως την 5η Ιανουαρίου, εκατοντάδες μαθητές από το Boğaziçi, και από άλλα ιδρύματα, φώναζαν συνθήματα όπως «ο Μελίχ Μπουλού δεν είναι ο Πρύτανής μας!» και «δε θέλουμε έναν Πρύτανη διορισμένο από το κράτος!». Όταν έφτασαν στην πανεπιστημιούπολη, ήρθαν αντιμέτωποι με την αστυνομία. Οι συγκρούσεις ξέσπασαν όταν η αστυνομία χρησιμοποίησε δακρυγόνα, κανόνια νερού και «μη θανατηφόρα» πυρομαχικά. Προσπάθησαν να αρνηθούν την είσοδο των φοιτητών στις εγκαταστάσεις και να διώξουν εκείνους που βρίσκονταν ήδη σε αυτό, συλλαμβάνοντας μερικούς. Όταν η αστυνομία κατάφερε να «καθαρίσει» τις εγκαταστάσεις, έκλεισε τις πόρτες χρησιμοποιώντας χειροπέδες – μια εικόνα που τραβήχτηκε αμέσως σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως σύμβολο των επιθέσεων κατά της ελεύθερης έκφρασης στην Τουρκία. Την ίδια ημέρα, οι λέκτορες του πανεπιστημίου οργάνωσαν διαμαρτυρία και γύρισαν σκόπιμα την πλάτη τους στον Πρύτανη κατά την τελετή ορκωμοσίας του, φωνάζοντας «οι φοιτητές μας πρέπει να απελευθερωθούν άμεσα».
Ο κυβερνήτης της Κωνσταντινούπολης απαγόρευσε όλες τις διαδηλώσεις στις γειτονιές Μπεσίκτας και Σάριερ, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα την πανδημία. Επίσης, οι εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου σφραγίστηκαν πλήρως από φράχτες απαγορεύοντας την είσοδο για την προγραμματισμένη διαμαρτυρία της 6ης Ιανουαρίου. Οι φοιτητές χαρακτηρίστηκαν ως «τρομοκράτες» ή «κακομαθημένα παιδιά με προνόμια» στα μέσα ενημέρωσης, καθώς το πανεπιστήμιο Boğaziçi είναι ιδιαίτερα διάσημο. Για να το αντιμετωπίσουν αυτό, οι φοιτητές μέσα σε ένα δίωρο άλλαξαν την τοποθεσία της διαμαρτυρίας, προσελκύοντας ένα πλήθος περίπου 1.000 ανθρώπων, οι οποίοι έκαναν διαδήλωση στη γειτονιά Μπεσίκτας στην ευρωπαϊκή πλευρά πριν συμμετάσχουν σε διαδήλωση στην ασιατική πλευρά του Βοσπόρου. Εν τω μεταξύ, εκατοντάδες φοιτητές συναντήθηκαν στην πανεπιστημιούπολη. Έκτοτε, συνεχίστηκαν μικρότερες διαμαρτυρίες και υπήρξαν διαδηλώσεις αλληλεγγύης σε άλλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας, την Άγκυρα. Στις 8 Ιανουαρίου αρκετές εκατοντάδες μαθητές διαδήλωσαν στην πανεπιστημιούπολη.
Ο στόχος των διαδηλώσεων δεν είναι ο ίδιος ο Μπουλού, αλλά αυτό που εκπροσωπεί. Δείχνοντας μια μεγάλη αίσθηση αποφασιστικότητας, αλλά και χρησιμοποιώντας το χιούμορ, κατά τη διάρκεια του αποκλεισμού ενός πανεπιστημιακού κτηρίου, οι φοιτητές έπαιξαν το «Master of Puppets» των Metallica, τραγουδώντας δυνατά τη φράση «obey your master (υπάκουσε στο αφεντικό σου)» αναφερόμενοι στο νέο Πρύτανη, ο οποίος νωρίτερα είχε δηλώσει δημόσια σε μια προσπάθεια να γίνει πιο δημοφιλής ότι του αρέσει να ακούει metal μουσική.
Η καταστολή του Ερντογάν και η κρίση του τουρκικού καπιταλισμού
Εδώ και χρόνια, ο πρόεδρος του κράτους Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εκκαθαρίζει συστηματικά τα πανεπιστήμια και τα σχολεία, τον μηχανισμό ασφαλείας, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ακόμη και το δικό του κυβερνόν κόμμα όπου αντικατέστησε αρκετούς ανθρώπους με δικούς του, ωθώντας τα όρια του «αποδεκτού» όλο και περισσότερο προς την κατεύθυνση της προσωπικής πίστης προς αυτόν και το καθεστώς του.
Σύμφωνα με λέκτορες στο Πανεπιστήμιο Boğaziçi, είναι η πρώτη φορά μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980 που διορίστηκε Πρύτανης από τον Πρόεδρο και δεν εκλέχθηκε από το ίδιο το πανεπιστήμιο. Η εξουσία για να μπορεί να το κάνει αυτό παραχωρήθηκε για πρώτη φορά στον Ερντογάν μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, κατά το οποίο συνελήφθησαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι και ισχυροποιήθηκε ακόμη περισσότερο το 2018. Αυτή η τελευταία κίνηση είναι ένα ακόμη βήμα προς την ολοκληρωτική συγκέντρωση όλης της δύναμης στα χέρια του.
Αλλά οι προσωπικές φιλοδοξίες του Ερντογάν, σε αντίθεση με τη λαϊκή πεποίθηση, δεν είναι η κύρια κινητήρια δύναμη αυτής της διαδικασίας. Τα τελευταία χρόνια, μετά από μια παρατεταμένη άνθηση της οικονομίας στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Τουρκία βαδίζει από κρίση σε κρίση. Το βιοτικό επίπεδο των μαζών επιδεινώνεται και χειροτερεύει, ειδικά μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας ύφεσης που προκλήθηκε από την πανδημία. Η ανεργία, ιδίως μεταξύ των νέων, αυξάνεται. Ο πληθωρισμός αυξάνεται και αναμένεται σύντομα να φτάσει το 15%. Αλλά ο επίσημος ρυθμός πληθωρισμού είναι πολύ χαμηλός. Με τον ελάχιστο μισθό, κάποιος μπορούσε να αγοράσει 2.324 καρβέλια ψωμί στις αρχές του 2020. Στο τέλος του ίδιου έτους, ο αριθμός αυτός έπεσε στα 1.550. Οι μισθοί μειώθηκαν γρήγορα τα τελευταία χρόνια και εκατομμύρια κινδυνεύουν να πέσουν στη φτώχεια. Στους 12 μήνες μετά τον Νοέμβριο του 2019, η πώληση του κόκκινου κρέατος μειώθηκε κατά 30% και η πώληση ζυμαρικών ως φθηνό βασικό προϊόν αυξήθηκε κατά 25%. Το 38% των νοικοκυριών δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στις ανάγκες τους σε τρόφιμα. Μόλις το 70% τα βγάζει πέρα.
Αυτό οδηγεί σε μια κατάσταση όπου η παραδοσιακή βάση του κόμματος AKP του Ερντογάν αποξενώνεται όλο και περισσότερο, όπως φαίνεται μετά τις εκλογές πριν από ενάμισι χρόνο. Η κοινωνία στο σύνολό της μοιάζει όλο και περισσότερο με ένα ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί όσον αφορά την ταξική πάλη. Σε μια προσπάθεια να διατηρήσει την εξουσία σε αυτήν την κατάσταση, ο Ερντογάν βασίζεται όλο και περισσότερο σε διπλωματικές και στρατιωτικές περιπέτειες (όπως φαίνεται στις διπλωματικές συγκρούσεις του με την ΕΕ και τις ΗΠΑ, την Ελλάδα, τους πολέμους στη Συρία και τη Λιβύη και την επέμβαση στη σύγκρουση μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν).
Μαθήματα από το παρελθόν: κατακτήστε το μέλλον!
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι ο διορισμός του Μπουλού οδήγησε σε αντίδραση. Η τουρκική κοινωνία είναι ώριμη για ένα επαναστατικό μαζικό κίνημα. Αυτό που βλέπουμε να αναδεύεται μεταξύ των νέων τώρα είναι η ένδειξη μιας γενικής δυσαρέσκειας που εκτείνεται πολύ βαθιά στην τουρκική κοινωνία. Αυτά τα γεγονότα δείχνουν ότι μεγάλες κοινωνικές εκρήξεις θα ξεσπάσουν την επόμενη περίοδο και ο Ερντογάν έχει κάθε λόγο να ανησυχεί για κάτι τέτοιο.
Αυτός ο αγώνας δεν είναι ένα μεμονωμένο φαινόμενο: μια παρόμοια διαδικασία με εκείνη των δεκαετιών του ’60 και του ’70 αρχίζει να ξεδιπλώνεται σήμερα. Αυτό αντικατοπτρίζει το αδιέξοδο του τουρκικού καπιταλισμού. Σε κάποιο ορισμένο στάδιο, η εργατική τάξη θα έρθει στο προσκήνιο και θα ταρακουνήσει την κοινωνία ως τα θεμέλιά της. Το καθήκον για τους επαναστάτες φοιτητές του σήμερα είναι να προετοιμαστούν διεξοδικά για αυτό, τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη. Πρέπει να αντλήσουν έμπνευση από τους προηγούμενους αγώνες και να μάθουν από τα λάθη για να κατακτήσουν το μέλλον: το καθεστώς και ο καπιταλισμός του Ερντογάν στην Τουρκία θα τελειώσουν όταν οι εργαζόμενοι και οι νέοι ενωθούν στον αγώνα.
Αυτό που λείπει σήμερα, όπως στη δεκαετία του ’60 και του ’70, είναι μια επαναστατική ηγεσία στη βάση των ιδεών των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν και Τρότσκι. Μια ηγεσία που δε θα κάνει παραχωρήσεις στην πίεση των «μοδάτων» μικροαστικών ή αστικών ιδεών στα πανεπιστήμια. Οπλισμένο με τις ιδέες του μαρξισμού, τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει το ισχυρό τουρκικό προλεταριάτο.
Φλόριαν Κέλερ
Μετάφραση από την ιστοσελίδα www.marxist.com: Μ.Α
