Η κρίση εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού έφερε ξανά το ζήτημα των ευρωομολόγων στο προσκήνιο, αυτή τη φορά με τη μορφή των «κορωνο-ομολόγων». Με την ιταλική κυβέρνηση στην πρώτη γραμμή, οι κυβερνήσεις των χωρών του «Νότου» της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης ζήτησαν επιτακτικά το διαμοιρασμό των τεράστιων βαρών της κρίσης μέσω αυτού του «εργαλείου», για να έρθουν αντιμέτωπες με την ολοκληρωτική αντίθεση των κυβερνήσεων του «Βορρά». Αυτό οδήγησε σε ένα ακόμα πολυήμερο αδιέξοδο, με εκατέρωθεν τοποθετήσεις σε «σκληρή» γλώσσα. Το αδιέξοδο ξεπεράστηκε προσωρινά με μια συμβιβαστική συμφωνία που, παρότι εμφανίζεται από τις κυβερνήσεις των «νότιων» (συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής) ως σημαντική επιτυχία, στην πραγματικότητα δεν δίνει καμιά ουσιαστική λύση και φυσικά απέχει πολύ από την υιοθέτηση των «κορωνο-ομολόγων».
Η σχετική ανακοίνωση του ΜέΡΑ25 επισημαίνει πολύ σωστά για τις κυβερνήσεις του «Νότου», ότι «αποδέχθηκαν δάνεια από τον ESM που νομοτελειακά θα φέρουν καταστροφική νέα λιτότητα, ασήμαντα επιχειρηματικά δάνεια από την ΕΤΕπ, & μια ψευδο-αμοιβαιοποίηση επιδομάτων ανεργίας». Αντ’ αυτού, η ηγεσία του ΜέΡΑ25 είχε προτείνει να επιμείνουν μέχρι τέλους στην υιοθέτηση των «κορωνο-ομολόγων». Αυτή η θέση είναι συνεπής με την θέση που όλα τα προηγούμενα χρόνια έχει προβάλλει ο Γ. Βαρουφάκης, υπέρ της υιοθέτησης των ευρω-ομολόγων.
Η λογική με την οποία επιχειρηματολογούν οι υπερασπιστές του «ευρωομολόγου» είναι η εξής: τα δάνεια που δίνονται προς τα κράτη του Νότου από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς (ή το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), μαζί με τα συνοδευτικά σκληρά μέτρα περικοπών, επιδεινώνουν τις υφεσιακές τάσεις των εθνικών οικονομιών αυτών, συμβάλλουν στην αύξηση των κρατικών χρεών τους και έτσι, συμβάλλουν και στην κοινωνική και πολιτική αστάθεια. Η μόνη λύση επομένως, είναι να δανείζεται από τις «αγορές» η ίδια η Ευρωζώνη ή η Ε.Ε. ως σύνολο, εκ μέρους των κρατών που τη συναποτελούν. Έτσι, το βάρος αυτού του δανεισμού θα κατανέμεται σε όλα τα κράτη-μέλη.
Γιατί αντιτίθενται οι «βόρειοι» σε αυτήν την πρόταση; Για τον απλό λόγο ότι με αυτόν τον τρόπο, θα γίνονταν «συμμέτοχοι» σε χρέη που θα δημιουργούνταν από δάνεια τα οποία θα κατευθύνονταν πρώτα και κύρια στις αδύναμες οικονομίες των «νότιων». Θα αναλάμβαναν δηλαδή οι αστοί της Γερμανίας, της Ολλανδίας κλπ. ένα μεγάλο μέρος του οικονομικού, αλλά και του κοινωνικού και πολιτικού, κόστους προκειμένου να αποκτήσουν τα κράτη του νότου πρόσβαση σε φθηνό δανεισμό και χωρίς προαπαιτούμενα σκληρής λιτότητας. Γίνεται επομένως ξεκάθαρο, ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί μόνο στα πλαίσια μια πλήρους ενοποίησης της Ε.Ε. σε μια ενιαία οικονομία, χωρίς επιμέρους αντιτιθέμενα συμφέροντα στο εσωτερικό της. Από την πλευρά της, η ηγεσία του ΜέΡΑ25 υποστηρίζει ακριβώς αυτό, όπως χαρακτηριστικά επανέλαβε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Γ. Βαρουφάκης: «Αν (…) δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα κοινό ομόλογο, ένα κοινό Υπουργείο Οικονομικών κι ένα πραγματικό κοινοβούλιο (…), δεν μπορούμε να μιλάμε και να κάνουμε μαθήματα στους άλλους για παγκόσμια διακυβέρνηση».
Το πρόβλημα όμως είναι ότι ακριβώς αυτά τα αντιτιθέμενα μεταξύ τους συμφέροντα των εθνικών αστικών τάξεων της Ευρώπης δεν μπορούν να εκλείψουν. Ο καπιταλισμός ως κοινωνικοοικονομικό σύστημα δεν μπορεί να ξεπεράσει το εθνικό κράτος. Στην πραγματικότητα η «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση», στη βάση της μακροχρόνιας οικονομικής ανάπτυξης αλλά και της πτώσης της ΕΣΣΔ, είχε ήδη προχωρήσει πέρα από τα όρια που θεωρητικά ήταν εφικτά σε καπιταλιστικά πλαίσια, με αποκορύφωμα τη δημιουργία του ενιαίου νομίσματος. Αλλά μέσα στις σημερινές συνθήκες διεθνούς κρίσης και ύφεσης, όλες οι αντιθέσεις και οι εθνικές συγκρούσεις έρχονται στην επιφάνεια. Κάθε εθνική αστική τάξη προσπαθεί να «σώσει το τομάρι της» στην πορεία της Ευρωζώνης ή και ολόκληρης της Ε.Έ. προς την αναπόφευκτη διάλυση.
Πίσω από τη λανθασμένη θέση υπέρ του «ευρωομολόγου», βρίσκεται και πάλι η αυταπάτη ότι είναι εφικτό να μεταρρυθμιστεί ο καπιταλισμός, ώστε να ξεπεράσει αντιφάσεις που στην πραγματικότητα είναι εγγενείς σε αυτόν, να αποφύγει προοπτικές που στην πραγματικότητα είναι αναπόφευκτες, κι έτσι, όπως χαρακτηριστικά το έχει θέσει ο Γ. Βαρουφάκης να «σωθεί από τον εαυτό του». Ο μαρξισμός αντίθετα, εξηγεί ότι η πραγματική ευρωπαϊκή ενοποίηση, είναι εφικτή μόνο σε μια σοσιαλιστική βάση. Μόνο ξεπερνώντας τις στρεβλώσεις που προκαλεί η ατομική ιδιοκτησία των βασικών μοχλών της οικονομίας, η κοινωνικοποιημένη οικονομία μπορεί να σχεδιαστεί στα πλαίσια μιας ευρωπαϊκής (και τελικά διεθνούς) σοσιαλιστικής ομοσπονδίας, από τα δημοκρατικά εκλεγμένα όργανα της εργατικής τάξης – της μόνης τάξης που δεν έχει αντιτιθέμενα εθνικά συμφέροντα – με κριτήριο τις κοινωνικές ανάγκες σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
Πάτροκλος Ψάλτης
