Πλήθος σοσιαλιστών έχει εσχάτως εξαπολύσει μια συστηματική εκστρατεία ενάντια σε αυτό που αποκαλούν αρχή της εξουσίας. Επαρκεί να τους πούμε ότι κάθε πράξη είναι εξουσιαστική, γι’ αυτό καταδικαστέα. Αλλά, επειδή αυτή η διαδικασία της κριτικής της εξουσίας έχει καταχραστεί τόσο, ώστε είναι πλέον απαραίτητο να δούμε το θέμα πιο συγκεκριμένα.
Η εξουσία, με την έννοια που χρησιμοποιείται η λέξη, εδώ σημαίνει την επιβολή της θέλησης ενός πάνω στη δική μας. Επιπρόσθετα, η εξουσία προϋποθέτει την υποταγή. Τώρα, μιας και αυτές οι δύο λέξεις ακούγονται κάπως άσχημες και η σχέση που αντιπροσωπεύουν είναι δυσμενής για το υποταγμένο μέρος, το ερώτημα είναι να εξακριβώσουμε αν υπάρχει τρόπος να απαλλαχτούμε από αυτήν, με δοσμένες τις συνθήκες της υπάρχουσας κοινωνίας, αν μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα κοινωνικό σύστημα, στο οποίο η εξουσία δε θα έχει κανένα σκοπό και κατά συνέπεια θα εξαφανιστεί.
Εξετάζοντας τις οικονομικές, βιομηχανικές και αγροτικές συνθήκες που διαμορφώνουν τη βάση της σημερινής αστικής κοινωνίας, βρίσκουμε ότι τείνουν ολοένα και περισσότερο να αντικαθιστούν τη μεμονωμένη πράξη με την συνδυασμένη πράξη ατόμων. Η σύγχρονη βιομηχανία με τα μεγάλα εργοστάσια, όπου εκατοντάδες εργάτες επιτηρούν πολύπλοκες μηχανές κινούμενες με ατμό έχει υπερβεί τα μικρά εργαστήρια των μεμονωμένων παραγωγών, τα κάρα και οι άμαξες των λεωφόρων έχουν αντικατασταθεί από τα σιδηροδρομικά τρένα, όπως και οι μικρές βάρκες από ατμόπλοια. Ακόμα και η γεωργία υποκύπτει στην κυριαρχία της μηχανής και του ατμού, που αργά αλλά αμείλικτα βάζει στη θέση του μικρού ιδιοκτήτη μεγάλους καπιταλιστές που με τη βοήθεια μισθωμένων εργατών καλλιεργεί μεγάλες εκτάσεις γης.
Παντού, η συνδυασμένη πράξη, η πλοκή διαδικασιών που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, εκτοπίζει την ανεξάρτητη δράση από μεμονωμένα άτομα. Αλλά οποιοσδήποτε μιλά για συνδυασμένη πράξη μιλάει για οργάνωση. Είναι δυνατόν να έχεις οργάνωση χωρίς εξουσία;
Υποθέτοντας ότι μια κοινωνική επανάσταση ανέτρεπε τους καπιταλιστές που τώρα ασκούν την εξουσία τους πάνω στην παραγωγή και τη διανομή του πλούτου. Εάν, υιοθετώντας πλήρως την θέση των αντιεξουσιαστών, η γη και τα εργαλεία της εργασίας γινόντουσαν συλλογική ιδιοκτησία των εργατών που τα χρησιμοποιούν, μήπως τότε η εξουσία θα εξαφανιζόταν ή θα άλλαζε μόνο μορφή; Για να δούμε.
Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα κλωστοϋφαντουργικό εργοστάσιο. Το βαμβάκι πρέπει να περάσει τουλάχιστον από 6 διαδοχικές διαδικασίες, προτού καταλήξει στην μορφή της κλωστής και αυτές οι διαδικασίες λαμβάνουν χώρα κατά κύριο λόγο σε διαφορετικά δωμάτια. Επιπλέον, κρατώντας σε λειτουργία τις μηχανές, απαιτείται ένας μηχανικός που θα επιβλέπει την ατμομηχανή, τεχνικούς να κάνουν τις επιδιορθώσεις και πολλούς άλλους εργάτες, που η δουλειά τους θα είναι να μεταφέρουν τα προϊόντα από ένα δωμάτιο στο άλλο και ούτω καθεξής. Όλοι αυτοί οι εργάτες, άνδρες, γυναίκες, παιδιά είναι υποχρεωμένοι να ξεκινήσουν και να τελειώσουν την δουλειά τους υπό την εξουσία του ατμού που ποσώς τον ενδιαφέρει για την προσωπική ανθρώπινη αυτονομία. Οι εργάτες πρέπει εκ τούτου να εξετάσουν τις κατάλληλες ώρες εργασίας/χρονοδιάγραμμα και, εφόσον αυτές οι ώρες οριστούν, οφείλουν να τηρούνται από όλους χωρίς εξαίρεση.
Όσο συγκεκριμένα ζητήματα ανακύπτουν σε κάθε δωμάτιο ανά πάσα στιγμή σε σχέση με τον τρόπο παραγωγής, διανομής του υλικού κλπ. πρέπει να λύνονται από μια απόφαση ενός εκπρόσωπου, τοποθετημένου σε κάθε κλάδο εργασίας ή, αν είναι δυνατόν, με μια ψηφοφορία με όρους πλειοψηφίας. Η θέληση του ατόμου θα πρέπει πάντα να υποτάσσεται σε αυτή την απόφαση, που σημαίνει ότι τα ζητήματα του τρόπου παραγωγής θα λύνονται με εξουσιαστικό τρόπο. Η αυτόματη μηχανή του μεγάλου εργοστασίου είναι πολύ πιο δεσποτική από όσο ήταν οι μικροί καπιταλιστές που έχουν υπάλληλους. Σε σχέση με τις ώρες εργασίας, κάποιος θα μπορούσε να γράψει στην πύλη αυτών των εργοστασίων Lasciate ogni autonomia, voi che entrate! «Άφησε, εσύ που μπαίνεις, κάθε αυτονομία πίσω σου»!
Αν ο άνθρωπος με τη γνώση του και το εφευρετικό του πνεύμα έχει καθυποτάξει τις δυνάμεις της φύσης, οι τελευταίες παίρνουν εκδίκηση, υποβάλλοντας τον, όσο τις χρησιμοποιεί, σε έναν αληθινό δεσποτισμό ανεξάρτητο από κάθε κοινωνική οργάνωση. Το να θέλεις να καταργήσεις την εξουσία στη μεγάλη βιομηχανία είναι ισάξιο με το να θέλεις να καταργήσεις τη βιομηχανία καθεαυτή, να καταργήσεις την ατμομηχανή, για να γυρίσεις στον τροχό.
Ας πάρουμε άλλο ένα παράδειγμα, το σιδηρόδρομο. Εδώ, και πάλι, η συνεργασία ενός άπειρου αριθμού ατόμων είναι απολύτως απαραίτητη και αυτή η συνεργασία πρέπει να ασκείται με ακριβείς καθορισμένες ώρες, έτσι ώστε να μη γίνουν ατυχήματα. Εδώ, πάλι η κύρια συνθήκη της δουλειάς είναι η κυρίαρχη θέληση που καθορίζει, όλα τα υπόλοιπα ζητήματα. είτε είναι η θέληση ενός εκπροσώπου είτε μιας επιτροπής υπεύθυνης με την εκτέλεση των αποφάσεων μιας πλειοψηφίας ατόμων. Όποια και αν είναι η περίπτωση, υπάρχει μια σαφής εξουσία. Επιπλέον, τι θα γινόταν, αν η εξουσία των υπαλλήλων πάνω στους επιβάτες καταργηθεί;
Αλλά η αναγκαιότητα της εξουσίας, και δεσποτική μάλιστα, δε θα μπορούσε να βρεθεί περισσότερο παρά σε ένα καράβι εν πλω. Εκεί, σε συνθήκες κινδύνου, οι ζωές όλων στηρίζονται στην ακαριαία και απόλυτη πειθαρχία στη θέληση του ενός.
Όταν υπέβαλα αυτά τα επιχειρήματα στους πιο λυσσαλέους αντιεξουσιαστές, τη μόνη απάντηση που μπορούσαν να δώσουν ήταν η ακόλουθη. Ναι, αυτό είναι αλήθεια, αλλά δεν είναι εξουσία που παραχωρούμε στους διαμεσολαβητές μας αλλά μια εντολή εμπιστοσύνης. Αυτοί οι κύριοι νομίζουν ότι με το να αλλάζουν τα ονόματα των πραγμάτων αλλάζουν και τα πράγματα τα ίδια. Έτσι, κοροϊδεύουν τον κόσμο αυτοί οι βαθυστόχαστα διανοητές.
Είδαμε λοιπόν ότι, από τη μια, κάποια εξουσία, ανεξαρτήτως πόσο διαμεσολαβημένη, και, από την άλλη, μια κάποια υποταγή είναι πράγματα που, ανεξαρτήτως όλων των κοινωνικών οργανώσεων, επιβάλλονται πάνω μας μαζί με τις υλικές συνθήκες, κάτω από τις οποίες παράγουμε και διανέμουμε προϊόντα.
Είδαμε, εξάλλου, ότι οι υλικές συνθήκες παραγωγής και διανομής αναπόφευκτα αναπτύσσονται με τη μεγάλη βιομηχανία και τη μεγάλης κλίμακας γεωργία και αυξανόμενα τείνουν να μεγεθύνουν το εύρος της εξουσίας. Ως εκ τούτου, είναι παράλογο να θεωρείς ότι η αρχή της εξουσίας είναι απόλυτα κακή και η αρχή της αυτονομίας απόλυτα καλή. Η εξουσία και η αυτονομία είναι σχετικά πράγματα που οι σφαίρες του κυμαίνονται μαζί με τις διάφορες φάσεις της ανάπτυξης της κοινωνίας. Αν οι αυτόνομοι περιορίζονταν στο να πουν ότι η μελλοντική κοινωνική οργάνωση θα περιορίσει την εξουσία μέσα στα όρια των συνθηκών παραγωγής που την καθιστούν αναπόφευκτη, θα μπορούσαμε να το κατανοήσουμε, αλλά είναι τυφλοί σε όλα τα στοιχεία που την κάνουν απαραίτητη και με πάθος πολεμάνε την ίδια την πραγματικότητα.
Γιατί οι αντιεξουσιαστές δεν περιορίζονται με το να ωρύονται ενάντια στην πολιτική εξουσία και το κράτος; Όλοι οι σοσιαλιστές συμφωνούν ότι το πολιτικό κράτος και μαζί με αυτό η πολιτική εξουσία θα εξαφανιστούν ως τελικό αποτέλεσμα της επικείμενης κοινωνικής επανάστασης, δηλαδή οι δημόσιες υποθέσεις θα χάσουν τον πολιτικό τους χαρακτήρα και θα μεταμορφωθούν σε απλές διοικητικές λειτουργίες που θα συμβάλλουν στα πραγματικά συμφέροντα της κοινωνίας. Αλλά οι αντιεξουσιαστές απαιτούν το πολιτικό κράτος να καταργηθεί με ένα χτύπημα, ακόμη και πριν οι κοινωνικές συνθήκες που το γέννησαν έχουν καταστραφεί. Απαιτούν η πρώτη πράξη της κοινωνικής επανάστασης να είναι η κατάργηση της εξουσίας. Αυτοί οι κύριοι έχουν δει ποτέ τους μια επανάσταση; Η επανάσταση είναι σίγουρα το πιο εξουσιαστικό πράγμα που υπάρχει, είναι η πράξη όπου μια μερίδα του πληθυσμού επιβάλλει την θέληση του στην άλλη μερίδα, με τουφέκια, ξιφολόγχες και κανόνια, εξουσιαστικά μέσα, και, εφόσον η νικήτρια μερίδα δε θελήσει ο αγώνας της να είναι μάταιος, θα πρέπει να διατηρήσει την εξουσία της μέσω του τρόμου που αποθαρρύνει τους αντιδραστικούς. Θα είχε κρατήσει η Παρισινή Κομμούνα έστω μια μέρα, αν δεν είχε χρησιμοποιήσει την εξουσία του οπλισμένου λαού ενάντια στην αστική τάξη; Μήπως αντίθετα θα πρέπει να την κατακρίνουμε που δεν τη χρησιμοποίησε τόσο ελεύθερα όσο χρειαζόταν;
Κατά συνέπεια, συμβαίνει ένα από τα δύο: είτε οι αντιεξουσιαστές δεν ξέρουν για τι μιλάνε – σε αυτή την περίπτωση σπέρνουν σύγχυση – είτε όντως ξέρουν και, σε αυτή την περίπτωση προδίδουν το προλεταριακό κίνημα. Όπως και να έχει, εξυπηρετούν την αντίδραση.
