Στις 26 Ιουνίου οι Ισπανοί κλήθηκαν να ξαναψηφίσουν σ’ ένα πραγματικά τεταμένο κλίμα. Τους προηγούμενους μήνες δεν κατέστη δυνατός ο σχηματισμός κυβέρνησης από κανένα κόμμα. Οι δημοσκοπήσεις έδιναν σαφή άνοδο στη συμμαχία Ενωμένης Αριστεράς και Podemos, βγάζοντάς τη δεύτερο κόμμα.
Τα αποτελέσματα ωστόσο, ήταν αναπάντεχα, καθώς πρώτο ήρθε το Λαϊκό Κόμμα (PP) με 33% και 137 έδρες, δεύτερο το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE)με 22,66% και 86 έδρες και τρίτη η συμμαχία Ενωμένης Αριστεράς – Podemos με 21,1% και 71 έδρες.
Η εξέλιξη αυτή έχει δημιουργήσει σύγχυση και απογοήτευση σε πολλούς αγωνιστές, όμως καθήκον των μαρξιστών είναι να κατανοούν και να εξηγούν τις αιτίες των πολιτικών γεγονότων.
Η κατανομή των εδρών δεν διαφέρει ουσιαστικά από την κατανομή των εκλογών του Δεκεμβρίου. Ενώ το Podemosδιατήρησε τον ίδιο αριθμό εδρών στη Βουλή, έχασε πάνω από 1 εκ. ψήφους. Η γενική συμμετοχή έπεσε κατά 3,3%, που σημαίνει ότι 1.200.000 ψηφοφόροι δεν πήγαν να ψηφίσουν.
Το Podemos σε στασιμότητα
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που εξηγούν τα μη αναμενόμενα αποτελέσματα για το Podemos. Η κεντρική πολιτική γραμμή του Podemos(ιδίως στην αρχή της προεκλογικής καμπάνιας) ήταν η έκκληση στους ψηφοφόρους του PSOE για το χτίσιμο της «νέας σοσιαλδημοκρατίας». Σε πολλές περιστάσεις ο Πάμπλο Ιγκλέσιας χρησιμοποιούσε μια δειλή και ήπια γλώσσα, στην προσπάθεια του να προσεγγίσει τους μετριοπαθείς ψηφοφόρους από τα μεσαία κοινωνικά στρώματα. Στην πραγματικότητα, με αυτή την τακτική,απωθήθηκε ένα σημαντικό στρώμα ψηφοφόρων της αριστερής συμμαχίας. Οι προεκλογικές αναλύσεις έδειξαν πως το 1/3 των ψηφοφόρων της Ενωμένης Αριστεράς δεν ήταν σίγουροι ότι θα ψήφιζαν την συμμαχία Podemos– Εν. Αριστεράς (αυτό μεταφράζεται σε 300.000 πιθανά χαμένες ψήφους).
Αν και προς το τέλος της προεκλογικής καμπάνιας ο Ιγλέσιας έδωσε πιο μαχητικό τόνο, υιοθετώντας ένα πιο ριζοσπαστικό ύφος στις ομιλίες κυρίως στη Μαδρίτη και την Καταλονία, δεν κατάφερε να πείσει τους υπόλοιπους ψηφοφόρους. Ακόμη και στη Καταλονία όπου το τοπικό παράρτημα του Podemosβγήκε πρώτο, στην πραγματικότητα έχασε 80.000 ψήφους. Στην Βαρκελώνη, η δημοφιλής δήμαρχος ΆινταΚολάου ήρθε σε συμμαχία στο δημοτικό συμβούλιο με το PSOE και τήρησε λανθασμένη στάση κατά την απεργία των εργαζομένων των ΜΜΜ.
Επιπλέον, κάποια συγκυριακά φαινόμενα δεν ευνόησαν το Podemos, όπως για παράδειγμα το σκάνδαλο που ξέσπασε σχετικά με τον Υπουργό Εσωτερικών και την πίεση που ασκούσε το 2014 στον αρχηγό της Αστυνομίας για να «φυτεύσει» ενοχοποιητικά στοιχεία σε μέλη του Κόμματος των Εθνικιστών στην Καταλονίας (CUP), γεγονός που ώθησε πολλούς Καταλανούς στο στρατόπεδο των εθνικιστών. Εν τέλει το Podemosέχασε τη μάχη με τις προσδοκίες του κόσμου, καθώς δεν έδωσε έμφαση στα κοινωνικά αίτια που το οδήγησαν εδώ που είναι σήμερα, δηλαδή στην οικονομική κρίση, το κίνημα κατά των εξώσεων, το κίνημα κατά των περικοπών κλπ. Πρωτίστως όμως, «νέρωσε» το κρασί του με το να υιοθετεί πιο μετριοπαθή και ουδέτερη στάση με έμφαση στο κοινοβουλευτικό / εκλογικό πεδίο.
Πολύ σημαντική ήταν η απροθυμία και ασάφεια με την οποία οι ηγέτες του Podemosαπαντούσαν σε μια σειρά ζητήματα όπως η θέση τους για την Βενεζουέλα, την Ελλάδα και τη σχέση με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Τα ΜΜΕ χρησιμοποιούσαν διαρκώς αυτά τα θέματα για να «στριμώξουν» το Podemos. Η αλήθεια είναι ότι το πρόγραμμα του Podemosείναι ακριβώς ίδιο με το πρόγραμμα του Τσίπρα που έχει οδηγήσει εκατομμύρια Έλληνες σε επιδείνωση της φτώχιας. Το επιχείρημα λοιπόν ότι «η Ισπανία είναι μια μεγάλη οικονομική δύναμη και θα μπορέσει να διαπραγματευτεί αλλιώς με την Τρόικα» δεν έπεισε πολλούς ψηφοφόρους.
Παρά τα απογοητευτικά αποτελέσματα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ποτέ στα τελευταία 40 χρόνια δεν βρέθηκε Κόμμα στα αριστερά του PSOE που να λάβει τόσο μεγάλα ποσοστά. Τελευταία φορά ήταν το 1979 όπου το ΚΚΙ έλαβε 10% και 21 έδρες.
Η Σοσιαλδημοκρατία κρατάει ακόμη τις δυνάμεις της
Η αντοχή του PSOE μοιάζει εκπληκτική. Όλοι οι αναλυτές προέβλεπαν την «πασοκοποίηση» του κόμματος και την ταχεία αποσύνθεσή του. Τα ποσοστά όμως το κράτησαν στην δεύτερη θέση με απώλεια μόνο 120.000 ψήφων. Η κύρια κοινωνική βάση του κόμματος βρίσκεται στις ημι-αγροτικές περιοχές της χώρας, στην Ανδαλουσία, τη Σεβίλλη και τηnOυέλβα όπου βγήκε πρώτο, χάρη κυρίως στη στήριξη από τα γηραιότερα κοινωνικά στρώματα (συνταξιούχοι κλπ).
Σημαντικός παράγοντας είναι το γεγονός ότι παρά την οξύτατη οικονομική και κοινωνική κρίση, η άρχουσα τάξη στην Ισπανία είχε μια σταθερή και αξιόπιστη κυβέρνηση να κάνει την βρώμικη δουλειά (Λαϊκό Κόμμα) την τετραετία 2011-2015. Αυτό σημαίνει πως τα υπόλοιπα κόμματα και κυρίως το PSOE δεν δοκιμάστηκαν και η λαϊκή δυσαρέσκεια στρεφόταν κυρίως ενάντια στο Λαϊκό Κόμμα. Αυτό δεν συνέβη στην περίπτωση της Ελλάδας όπου το ΠΑΣΟΚ κυβέρνησε τα πρώτα σοκαριστικά χρόνια της λιτότητας.
Αυτή η κατάσταση δημιούργησε μια συνδυασμένη αλλά και ανισομερή ανάπτυξη της συνείδησης των μαζών. Από τη μια πλευρά οι εργαζόμενοι και οι νεολαίοι στις πόλεις και τα μεγάλα αστικά κέντρα που ατσαλώθηκαν στους μαζικούς αγώνες του 2011-2014, έχουν φτάσει σε ριζοσπαστικά συμπεράσματα και στηρίζουν την συμμαχία Εν. Αριστεράς και Podemos. Από την άλλη πλευρά υπάρχει μια μερίδα εργαζομένων που ακόμη πιστεύουν πως το Λαϊκό Κόμμα είναι ο κύριος υπαίτιος της κρίσης και πως το PSOE θα μπορούσε να δώσει λύσεις. Ο πανικός σχετικά με το Brexit ενίσχυσε τα συντηρητικά αισθήματα αυτών των κομματιών της κοινωνίας. Η προσπάθεια της συμμαχίας Εν. Αριστεράς – Podemosνα κινηθεί προς το κέντρο ήταν ως εκ τούτου ανεπιτυχής. Αντιθέτως, η κίνηση αυτή εκλαμβάνεται ως ασυνέπεια και αναξιοπιστία από τους ψηφοφόρους του PSOE.
To Καταλανικό ζήτημα
Τα εκλογικά αποτελέσματα απομάκρυναν την προοπτική μιας κυβέρνησης αλλαγής που θα επιτρέψει τηναυτοδιάθεση της Καταλονίας. Αυτό έχει ενισχύσει τη γενικότερη διάθεση που επικρατεί ότι οι Καταλανοί θα πρέπει να διεκδικήσουν μόνοι και ανεξάρτητοι το δρόμο της αυτονομίας. Υπάρχει μια ξεκάθαρη στροφή στην Καταλονία από τους δεξιούς εθνικιστές (CDC) προς την άκρα Αριστερά (ERC). Υπό αυτές τις συνθήκες το κάλεσμα για μονομερή πορεία προς την αυτονομία θα κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος. Αντιμέτωπη με μια σοβινιστική κυβέρνηση Λαϊκού Κόμματος, η οποιαδήποτε διεκδίκηση αυτονομίας, θα προσκρούει στην κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης.
Η Νίκη του Λαϊκού Κόμματος και η πτώση των Ciudadanos
Η επιτυχία του Λαϊκού Κόμματος που είδε τα ποσοστά του να ανεβαίνουν κατά 5% κερδίζοντας 1.300.000 ψήφους και η πτώση των Φιλελευθέρων Ciudadanos που έχασαν συνολικά 400.000 ψήφους και 8 έδρες από την Βουλή, δεν είναι δύσκολο να εξηγηθούν. Η προεκλογική άνοδος των Podemos- Ενωμένη Αριστερά, έσπρωξε πολλούς συντηρητικούς ψηφοφόρους στο Λαϊκό Κόμμα ως πιο συνεπή πόλο αστικής αντίδρασης. Η κοινωνική πόλωση εκφράζεται τόσο στην Αριστερά όσο και στην Δεξιά. Όσο και αν το Λαϊκό κόμμα είναι διεφθαρμένο, με σκάνδαλα να το ταλανίζουν σε εβδομαδιαία πλέον βάση, δεν μπορεί παρά να είναι η πιο αξιόπιστη δεξιά δύναμη αυτή τη στιγμή με κυρίαρχο σκοπό να αναχαιτίσει την άνοδο του Ποδέμος στην εξουσία.
Και τώρα;
Η δημιουργία συγκυβέρνηση Λαϊκού Κόμματος – Φιλελευθέρων μοιάζει τώρα πιθανή. Κανένα κόμμα δεν θέλει επανάληψη των εκλογών και παρά τις φαινομενικές δυσκολίες, είναι πιθανό ο νέος γύρος διαπραγματεύσεων να καταλήξει στη δημιουργίαμιας κυβέρνησης της αστικής τάξης.
Με 169 έδρες του Λαϊκού Κόμματος και των Φιλελεύθερων και τη στήριξη των δεξιών Βάσκων Εθνικιστών (PNV) και των τοπικιστών από τις Κανάριες Νήσους (CoalicionCanaria) θα μπορούσε να υπάρξει μια οριακή πλειοψηφία στη Βουλή. Μια τέτοια κυβέρνηση θα αναγκαστεί να περάσει επίπονα μέτρα και θα γίνει αποδέκτης λαϊκής οργής.
Η ΕΕ ζητάει περικοπές 8 δις ευρώ για φέτος και του χρόνου. Ο Ραχόι χαλάρωσε τη λιτότητα ενόψει των εκλογών αλλά πλέον θα διπλασιάσει τις επιθέσεις στην εργατική τάξη. Οι Ισπανοί αστοί μπορεί να ανοίγουν σαμπάνιες αλλά η νίκη του Κόμματός τους είναι απλά ένα στάδιο που θα εντείνει τη ριζοσπαστικοποίηση της ισπανικής κοινωνίας.
Ο Ραχόι δήλωσε πως θα προσπαθήσει να κάνει συγκυβέρνηση με τους σοσιαλδημοκράτες του PSOE γεγονός που θα εξασφάλιζε στην αστική τάξη μια σταθερή κυβέρνηση 254 εδρών (μαζί με τους Φιλελεύθερους). Μια τέτοια εξέλιξη θα σήμαινε το τέλος του PSOE για αυτό το πιθανότερο είναι να μην δεχτεί τη συμμαχία και να αφήσει τους Φιλελεύθερους και το Λαϊκό Κόμμα να βγάλουν το φίδι από την τρύπα, παίζοντας το ρόλο της αντιπολίτευσης.
Είναι πολύ ισχνή η πιθανότητα δημιουργίας κυβέρνησης της Αριστεράς με το PSOEεπικεφαλής, σε περίπτωση που οι σχηματισμοί του Λαϊκού Κόμματος δεν πετύχουν. Ο ηγέτης του PSOE, Σάντσεζ, θα προτιμούσε να δει μια κυβέρνηση συντηρητικών στην εξουσία παρά να συγκυβερνήσει με τους Podemos. Αν επιχειρούσεκάτι τέτοιο, θα έπρεπε να ζητήσει στήριξη και από τα Καταλανικά εθνικιστικά κόμματα τα οποία θα απαιτούσαν δημοψήφισμα για την ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας, κάτι που είναι ανεπίτρεπτο για τους ηγέτες του PSOE.
Με μια κυβέρνηση Ραχόι να εφαρμόζει πρόγραμμα λιτότητας, οι προοπτικές για έντονη κινητοποίηση της ισπανικής εργατικής τάξης ανοίγονται ξεκάθαρα. Σε αυτή την κατάσταση η συμμαχία Ενωμένης Αριστεράς – Podemosθα έχει τρομερές ευκαιρίες για να αναπτυχθεί στη βάση της αντιπολίτευσης, αν και εφόσον κινηθεί στις σωστές πολιτικές γραμμές.
Συνέπειες για την Αριστερά
Τα μέτρια αποτελέσματα θα έχουν συνέπειες στο εσωτερικό του αριστερού συνασπισμού. Ήδη εντάσεις είχαν αναπτυχθεί μεταξύ του πολιτικού γραμματέα Ερρεχόν και του γενικού γραμματέα Ιγκλέσιας σχετικά με τη συμμαχία με την Ενωμένη Αριστερά. Για πολύ καιρό στο Podemosκυριαρχούσε η ιδέα που υπερασπιζόταν ο Ερεχόν, ότι δεν «είμαστε ούτε αριστερά ούτε δεξιά» και ότι πρέπει να γίνει πιο ήπια η ρητορική του κόμματος για να ενώσει το λαό. Αμέσως μετά τις εκλογές, αυτή η πτέρυγαέκανε δηλώσεις που κατηγορούσαν τον Ιγκλέσιας για τα φτωχά αποτελέσματα, ως συνέπεια της συμμαχίας με την Εν. Αριστερά.
Οι μαρξιστές πρέπει να στηρίξουν την ενότητα Podemos– Ενωμένης Αριστεράς. Δεν οφείλεται σε αυτή την ενότητα η κακή επίδοση του συνασπισμού στις εκλογές του Ιουνίου. Στην προεκλογική εκστρατεία ο ηγέτης της Εν. Αριστεράς Αλμπέρτο Γκαρθόν ήταν εξαιρετικά δημοφιλής, επισκιάζοντας συχνά ακόμα και τον Ιγκλέσιας. Είναι πολύ πιθανόν κάποιοι από τους ηγέτες του συνασπισμού να κατηγορήσουν τα «ακραία ριζοσπαστικά στοιχεία» ή την «έλλειψη μετριοπαθούς λόγου». Στην πραγματικότητα αυτοί βλάπτουν τον συνασπισμό, ο οποίος πρέπει να γυρίσει στις ρίζες του, δηλαδή στο ριζοσπαστικό πρόγραμμα ρήξης με το καθεστώς. Αυτό είναι εφικτό μόνο μέσα από μαζική συμμετοχή και δημοκρατικές και εσωκομματικές διαδικασίες.
Στις οξύτατες πολιτικές συνθήκες που θα διαμορφωθούν,η αριστερή συμμαχία μπορεί να έχει ανοδική πορεία αν εξηγήσει στους Ισπανούς εργαζόμενους ότι κανένα από τα συστημικά κόμματα δεν προσφέρει λύσεις στα προβλήματα που τους ταλανίζουν. Αυτό που χρειάζεται είναι η εκλογή μιας ριζοσπαστικής Αριστερής κυβέρνησης και μια θεμελιακή αλλαγή της κοινωνίας. Οι μαρξιστές έχουμε εξηγήσει ότι στο έδαφος του καπιταλισμού καμία αλλαγή προς τη βελτίωση των συνθηκών ζωής δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Τα αναγκαία μέτρα που χρειάζονται οι εργαζόμενοι στην Ισπανία και ολόκληρη την Ευρώπη μπορούν να εφαρμοστούν μόνο με την απαλλοτρίωση της τάξης των καπιταλιστών, ώστε οι πόροι της κοινωνίας να περάσουν από τα χέρια των λίγων στα χέρια και τον δημοκρατικό έλεγχο των πολλών.
Μετάφραση: Σοφία Παπακωνσταντίνου
