Πέρασαν επτά χρόνια από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα και την έναρξη της δίκης της Χρυσής Αυγής (ΧΑ). Η δικαστική απόφαση θα ανακοινωθεί την Τετάρτη 7 Οκτωβρίου ολοκληρώνοντας τη δίκη. Οι κατηγορίες για τα στελέχη και τα μέλη της ΧΑ αφορούσαν τις δολοφονίες των Φύσσα και Λουκμάν, τον ξυλοδαρμό των Αιγύπτιων ψαράδων, την επίθεση ενάντια σε συνδικαλιστές του ΠΑΜΕ, καθώς και άλλες δεκάδες δολοφονικές επιθέσεις. Κάτω από την πίεση του αντιφασιστικού κινήματος, με πρόσφατο παράδειγμα την πολύ μαζική κινητοποίηση στο Κερατσίνι στις 18 Σεπτεμβρίου (την ημέρα της έβδομης επετείου της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα), και τα αδιάσειστα στοιχεία για τις εγκληματικές ενέργειες της ΧΑ είναι πιθανό τα υπόδικα στελέχη της ναζιστικής οργάνωσης να καταδικαστούν και να βγει εκτός νόμου η ίδια η οργάνωση. Το ζήτημα, όμως, είναι να εξετάσουμε αν η δράση των φασιστών μπορεί να περιοριστεί ριζικά από τα αστικά δικαστήρια και τους νόμους της αστικής τάξης, αλλά και να αναλύσουμε τις προοπτικές για την ανάπτυξη του φασισμού στην Ελλάδα κατά το επόμενο διάστημα και τα συνεπαγόμενα καθήκοντα του ελληνικού εργατικού κινήματος απέναντι στους φασίστες.
Ο ρόλος της Χρυσής Αυγής
Δε θα επιχειρήσουμε εδώ να καταγράψουμε την ιστορική διαδρομή της συγκεκριμένης φασιστικής οργάνωσης, παρά μόνο να επισημάνουμε τον ρόλο της από την αρχή της κρίσης μέχρι και σήμερα. Αυτή η σύντομη επισκόπηση θα μας βοηθήσει να δούμε τον ιστορικό ρόλο του φασισμού σε περιόδους ιστορικής κρίσης του καπιταλισμού και αποσταθεροποίησης του καθεστώτος του.
Η αρχή της εκλογικής ανόδου της ΧΑ μπορεί να εντοπιστεί στη δράση της οργάνωσης το 2009 γύρω από την πλατεία του Αγ. Παντελεήμονα στο κέντρο της Αθήνας, όπου κατάφερε να συσπειρώσει τα πιο οργισμένα στοιχεία των μικροαστών που κάτω από το βάρος της κρίσης έστρεφαν την αγανάκτησή τους στους εξαθλιωμένους πρόσφυγες και μετανάστες της περιοχής. Τα μέλη της ΧΑ έφτιαξαν τάγματα εφόδου και έκαναν καθημερινά επιθέσεις ενάντια σε μετανάστες που διέρχονταν από την πλατεία. Η σταδιακή αύξηση της υποστήριξης προς την ΧΑ αποτυπώθηκε για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές του 2010, κατά τις οποίες η έως τότε περιθωριακή οργάνωση εξέλεξε τον αρχηγό της, Μιχαλολιάκο, στο δημοτικό συμβούλιο της Αθήνας αποσπώντας πάνω από το 5,5% των ψήφων.
Η ψήφιση του πρώτου Μνημονίου και η σκληρή λιτότητα που εφάρμοσε η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου ριζοσπαστικοποίησε τις μάζες της εργατικής τάξης και των μικροαστών. Σε κινηματικό επίπεδο αυτό εκφράστηκε με το κίνημα των «Αγανακτισμένων» στις πλατείες πολλών πόλεων το καλοκαίρι του 2011. Αυτό το κίνημα οδήγησε την κυβέρνηση Παπανδρέου σε πτώση. Όμως ριζοσπαστικοποίηση δε λαμβάνει χώρα μόνο στο στρατόπεδο της εργατικής τάξης. Κάτω από τα χτυπήματα της κρίσης χιλιάδες μικροαστοί συντρίβονται βίαια από τους καπιταλιστές και τις τράπεζες εγκαταλείποντας τα παραδοσιακά αστικά κόμματα, δεξιά ή φιλελεύθερα, και ένα μέρος τους στρέφεται προς τον φασισμό και τα δημαγωγικά ακροδεξιά κόμματα. Φυσικά, εξαιτίας κάποιων παραγόντων που θα αναφέρουμε στη συνέχεια, η ΧΑ δεν κατάφερε ποτέ να φτιάξει ένα μαζικό φασιστικό κίνημα αφιονισμένων μικροαστών με σκοπό να συντρίψει το εργατικό κίνημα.
Στις εκλογές του Μαΐου 2012 η ΧΑ καταφέρνει να μπει στη Βουλή για πρώτη φορά με ποσοστό 7%. Παράλληλα το παραδοσιακό κόμμα της αστικής τάξης στην Ελλάδα, η ΝΔ, έφτασε στο 18% και το ΠΑΣΟΚ στο 13%, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ από το 4% εκτινάχθηκε στο 16%. Αυτό δεν ήταν τυχαίο. Το βάθεμα της κρίσης και τα σκληρά μέτρα-σοκ των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Παπαδήμου έστρεψαν στα αριστερά εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους – κάτι που αποτυπώθηκε σε μια περίοδο μαζικών αγώνων κατά τα έτη 2010-2012. Όμως, παρ’ όλα αυτά, ένα μέρος των κατεστραμμένων από την κρίση μικροαστών στήριξε εκλογικά ένα φασιστικό μόρφωμα. Αυτή η υποστήριξη όμως ήταν παθητική, δηλαδή μέσω της κάλπης, και εξέφραζε την αγανάκτηση των μικροαστικών μαζών ενάντια στο κοινοβουλευτικό αστικό καθεστώς. Σε καμία περίπτωση δεν είχαμε ενεργή υποστήριξη στον ελληνικό φασισμό με μαζικές συγκεντρώσεις και συμμετοχή των μικροαστών σε τάγματα εφόδου για το τσάκισμα του εργατικού κινήματος. Η εκλογική άνοδος της ΧΑ άνοιξε την όρεξη των ηγετών της και η οργάνωση άρχισε να κλιμακώνει τη δολοφονική-φασιστική δράση της με ιλιγγιώδη ταχύτητα που έφτασε στο υψηλότερό της σημείο τον Σεπτέμβριο του 2013 με τη δολοφονία του Φύσσα.
Η ΧΑ κατάφερε να δημιουργήσει τάγματα εφόδου κάποιων δεκάδων μελών σε πληβειακές γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά τρομοκρατώντας καθημερινά μετανάστες και αγωνιστές της Αριστεράς. Παρ’ όλα αυτά δεν κατάφερε να δημιουργήσει ένα μαζικό φασιστικό κίνημα. Στο υψηλότερο σημείο της δράσης της, η ΧΑ στην καλύτερη των περιπτώσεων δεν ξεπέρασε τα 2000 μέλη (κάποιοι από τους υπόδικους Χρυσαυγίτες αναφέρουν 700-1000 μέλη, άλλοι 2000, ο Μιχαλολιάκος 3000, ενώ άλλες πηγές αναφέρουν μέχρι και 5000 μέλη). Ο βασικότερος λόγος για αυτό είναι η αντικειμενική αριθμητική και οργανωτική δύναμη του εργατικού κινήματος. Η ελληνική εργατική τάξη είναι αρκετά πιο πολυάριθμη σε σύγκριση με την περίοδο του Μεσοπολέμου, κατά την οποία αναδύθηκαν τα φασιστικά κινήματα στην Ευρώπη. Στρώματα όπως οι καθηγητές, οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι μαθητές και οι φοιτητές, που στον Μεσοπόλεμο στήριζαν φασιστικά κινήματα, αποτελούν πλέον μαχητικά τμήματα του εργατικού κινήματος. Τα μικροαστικά στρώματα έχουν συρρικνωθεί σε σχέση με την περίοδο του Μεσοπολέμου και δεν είναι ικανά να επανδρώσουν τα φασιστικά τάγματα εφόδου. Αυτές ήταν οι βασικές αιτίες που δε δημιουργήθηκε ένα μαζικό φασιστικό κίνημα τα τελευταία χρόνια.
Ο βασικός ρόλος του φασισμού είναι η τρομοκράτηση και στη συνέχεια η οριστική συντριβή του εργατικού κινήματος και η εγκαθίδρυση μιας φασιστικής δικτατορίας που θα βγάλει εκτός νόμου τις εργατικές οργανώσεις – πολιτικές και συνδικαλιστικές – και με σιδερένια πυγμή θα προασπίσει τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου ενάντια στα συμφέροντα της εργατικής τάξης και των μικροαστών. Όμως, όπως εξηγήσαμε, οι αντικειμενικές συνθήκες δεν επέτρεψαν κάτι τέτοιο και η ηγεσία της ΧΑ υποτιμώντας τες «ξεπέρασε τα όρια» δολοφονώντας τον Φύσσα. Η άρχουσα τάξη, φοβούμενη για τις επιπτώσεις που θα είχε στη συνείδηση εκατοντάδων χιλιάδων νέων η δολοφονία του Φύσσα, κινήθηκε προς την απαγόρευση της δράσης της ΧΑ και ξεκίνησε άμεσα τη διαδικασία της δίκης της οργάνωσης. Παράλληλα, κινήθηκε προς ένα σχετικά ήπιο κοινοβουλευτικό αστικό βοναπαρτισμό που αποτυπώθηκε με τη ψήφιση αντισυνταγματικών νόμων χωρίς διαβούλευση στη Βουλή, μέτρα κατά των διαδηλώσεων και των απεργιών, κ.λπ.
Η σύντομη σταθεροποίηση του ελληνικού καπιταλισμού με την αναιμική ανάκαμψη της περιόδου 2016-2019 και της προδοσίας της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 συσπείρωσε ξανά τους μικροαστούς γύρω από τα παραδοσιακά αστικά κόμματα και αφαίρεσε υποστήριξη από την ΧΑ και τη δημαγωγική ακροδεξιά (με μοναδική εξαίρεση τον θνησιγενή σχηματισμό του Βελόπουλου). Όμως, η όξυνση της κρίσης του ελληνικού και παγκόσμιου καπιταλισμού που έχει ήδη αρχίσει και θα συνεχιστεί με μεγαλύτερη ένταση τα αμέσως επόμενα χρόνια θα δημιουργήσουν πάλι τις συνθήκες για την ενίσχυση της ακροδεξιάς.
Οι πολλαπλές διασπάσεις της ΧΑ και οι προοπτικές τους
Είναι βέβαιο πως η ΧΑ με την παρούσα της μορφή δεν μπορεί να κρατηθεί στη ζωή. Το πιο πιθανό είναι ότι μετά τις 7 Οκτωβρίου η ΧΑ δε θα συνεχίσει να υπάρχει με αυτό το όνομα και ορισμένα ηγετικά της στελέχη θα βρεθούν στη φυλακή για κάποιο χρονικό διάστημα. Η διάλυση των οργανώσεων της ΧΑ μετά την έναρξη της δίκης και η φυλάκιση των στελεχών της δημιούργησαν ρήγματα στο εσωτερικό της οργάνωσης. Τα τελευταία χρόνια είδαμε δεκάδες στελέχη να αποχωρούν και να στρέφονται σε δημαγωγικά αστικά κόμματα, ενώ κάποια άλλα στελέχη δημιούργησαν νέους ακροδεξιούς θνησιγενείς σχηματισμούς (Συναδινός, Λαγός, κ.λπ.). Το μοναδικό μόρφωμα από αυτά που φαίνεται να έχει κάποιο μέλλον είναι το νέο κόμμα του Κασιδιάρη, το οποίο δημιουργήθηκε μετά την αποχώρησή του από τη ΧΑ τον περασμένο Μάιο. Οι προοπτικές της ΧΑ με τα εναπομείναντα «γερασμένα» στελέχη – κυρίως της ιδρυτικής της γενιάς με ηγέτες τον Μιχαλολιάκο και τον Παππά – είναι δυσοίωνες.
Εξαιτίας της δημοτικότητάς του, ο Κασιδιάρης μπορεί να συσπειρώσει στη νέα του οργάνωση κάποιες εκατοντάδες νεαρών φασιστών που συγκρότησαν τα τάγματα εφόδου της ΧΑ και να τα κινητοποιήσει ξανά στο άμεσο μέλλον κάτω από ένα κάλυμμα αστικής νομιμοφροσύνης. Ο ίδιος ο Κασιδιάρης, καθώς και τα εκατοντάδες μέλη που προέρχονται από την ΧΑ και τον πλαισιώνουν είναι αμετανόητοι φασίστες και όχι απλώς κάποιοι δημαγωγοί ακροδεξιοί πολιτικοί. Ο σκοπός τους παραμένει ίδιος με αυτόν της ΧΑ: το τσάκισμα του εργατικού κινήματος και της πρωτοπόρας νεολαίας. Η επιλογή του ονόματος του νέου φορέα ύστερα από διαδικτυακό δημοψήφισμα των οπαδών του και το νέο πρόγραμμα και οι θέσεις του φορέα που δημιουργήθηκαν από δεκάδες «διακεκριμένους στην Ελλάδα και το εξωτερικό επιστήμονες» αποτελούν απλά ένα προπέτασμα καπνού για την κάλυψη του υπόδικου Κασιδιάρη και τη φασιστική δράση της νέας οργάνωσης. Επιπλέον φανερώνεται και η σύνδεση της οργάνωσης με μερίδες του αστικού κράτους (στελέχη του στρατού και της αστυνομίας, δικηγόρους, κ.λπ.).
Επιπρόσθετα, η αρκετά πιθανή εξαφάνιση του κόμματος Βελόπουλου που στηρίχθηκε σε ψήφους στη Βόρεια Ελλάδα με αφορμή το «Μακεδονικό» είναι πιθανό να ισχυροποιήσει εκλογικά ακόμα περισσότερο την οργάνωση του Κασιδιάρη, η οποία θα συσπειρώσει την ακροδεξιά, και σε συνδυασμό με την πιθανότητα αποτυχίας της εργατικής τάξης να καταλάβει την εξουσία, θα αναδείξει πάλι τον φασισμό (με ή χωρίς ηγέτη τον Κασιδιάρη), ο οποίος στηρίζεται στα τσακισμένα από την κρίση μικροαστικά στρώματα και το λούμπεν προλεταριάτο, σε απειλή για το προλεταριάτο.
Ο ρόλος της Αριστεράς και του εργατικού κινήματος για τη συντριβή της φασιστικής απειλής
Βασική αιτία που επέτρεψε στη ΧΑ να τρομοκρατήσει και να δολοφονήσει μετανάστες και αριστερούς αγωνιστές ήταν η παθητική στάση των ηγεσιών των εργατικών κομμάτων, δηλαδή του ΚΚΕ και του ΣΥΡΙΖΑ, και των εργατικών συνδικάτων, που δεν πήραν καμία πρωτοβουλία και κανένα σοβαρό μέτρο περιφρούρησης των μεταναστών και των αγωνιστών του εργατικού κινήματος. Για τη συντριβή της φασιστικής απειλής είναι καθοριστικός ο ρόλος των πολιτικών και συνδικαλιστικών εργατικών οργανώσεων και εν γένει του εργατικού κινήματος.
Οι ηγεσίες των εργατικών οργανώσεων καλλιεργούν αυταπάτες στο αντιφασιστικό και εργατικό κίνημα για το ρόλο της αστικής Δικαιοσύνης στην καταπολέμηση του φασισμού αντί να αγωνίζονται με μαχητικές μεθόδους πάλης εναντίον του και να προετοιμάζουν την οριστική εξάλειψή του με την ανατροπή του καπιταλισμού. Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο σε όλους τους αγωνιστές ότι δεν μπορούμε να έχουμε καμιά εμπιστοσύνη στους μηχανισμούς του αστικού κράτους για τη συντριβή των φασιστών. Η αστυνομία, ο στρατός, τα δικαστήρια, το κοινοβούλιο και η κυβέρνηση είναι επίσημοι κρατικοί θεσμοί της τάξης των καπιταλιστών για την κυριαρχία τους πάνω στην εργατική τάξη. Οι φασιστικές οργανώσεις είναι ανεπίσημες εφεδρείες του αστικού κράτους για την τρομοκράτηση του εργατικού κινήματος. Κατά τις περιόδους δομικών καπιταλιστικών κρίσεων, όταν η άρχουσα τάξη δεν μπορεί να κυβερνά πια με δημοκρατικές μεθόδους, ο ρόλος των φασιστών αναβαθμίζεται και αρχίζουν να πραγματοποιούν δολοφονικές επιθέσεις. Αυτό δε σημαίνει πως η δράση τους υπαγορεύεται αυστηρά από κάποιο επιτελείο αστών. Σε έναν ορισμένο βαθμό η δράση τους είναι ανεξάρτητη και έξω από τον στενό έλεγχο της αστικής τάξης. Γι’ αυτόν τον λόγο ξεκίνησε και η δίκη της ΧΑ. Επειδή οι φασίστες αποτελούν πολύτιμη εφεδρεία για την αστική τάξη, η τιμωρία στους υπόδικους φασίστες δε θα είναι η ισόβια φυλάκιση. Όπως δείχνει και η ίδια η Ιστορία, στη Γερμανία του Μεσοπολέμου οι Ναζί του Χίτλερ τιμωρήθηκαν μόνο για λίγους μήνες σε φυλάκιση ύστερα από το αποτυχημένο «πραξικόπημα της μπυραρίας» που έλαβε χώρα στο Μόναχο του 1924.
Το εργατικό κίνημα πρέπει να διεκδικήσει την παραδειγματική τιμωρία (ισόβια φυλάκιση) των υπόδικων νεοναζί της ΧΑ και των πρόσφατα αποχωρησάντων από αυτή. Όμως δεν θα πρέπει να έχει αυταπάτες στην αστική δικαιοσύνη για την τιμωρία των φασιστών. Δυστυχώς οι ρεφορμιστικές ηγεσίες των μαζικών εργατικών οργανώσεων καλλιεργούν αυτές τις αυταπάτες είτε – στην καλύτερη περίπτωση – με το να μην αναλαμβάνουν καμία ουσιαστική δράση για την αυτοάμυνα των εργαζομένων και των μεταναστών απέναντι στις φασιστικές επιθέσεις είτε – στη χειρότερη περίπτωση – έχοντας τυφλή εμπιστοσύνη στους μηχανισμούς του αστικού κράτους για την εξουδετέρωση της φασιστικής απειλής.
Το εργατικό κίνημα πέρα από το αίτημα για σκληρότατη τιμωρία των φασιστών στις 7 Οκτωβρίου θα πρέπει να προετοιμαστεί από τώρα για την αναβαθμισμένη δράση των φασιστών κατά τα επόμενα έτη. Το ενιαίο μέτωπο των εργατικών οργανώσεων και η δημιουργία ομάδων αυτοάμυνας των εργατικών απεργιών και συγκεντρώσεων απέναντι στους φασίστες και τη δολοφονική δράση τους αποτελεί αναγκαιότητα για την απόκρουση των φασιστικών επιθέσεων. Η φασιστική βία θα πρέπει να απαντηθεί με τη μαζική και οργανωμένη δράση του εργατικού κινήματος. Παράλληλα θα πρέπει να γίνει κατανοητό σε κάθε εργαζόμενο πως το οριστικό τσάκισμα του φασισμού μπορεί να έρθει με την ανατροπή του καπιταλισμού, του συστήματος που δημιουργεί το φασισμό για τη συντριβή του εργατικού κινήματος. Η πάλη ενάντια στο φασισμό είναι πάλη ενάντια στον καπιταλισμό και συνδέεται με την προετοιμασία της εργατικής εξουσίας και τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης, η οποία θα σαρώσει τους φασίστες και τους καπιταλιστές που τους χρηματοδοτούν και τους στηρίζουν.
• Μαζικές αντιφασιστικές κινητοποιήσεις για την παραδειγματική τιμωρία των υπόδικων ναζί στις 7 Οκτωβρίου!
• Όλες και όλοι στη συγκέντρωση έξω από το Εφετείο την ημέρα της δίκης στις 7 Οκτωβρίου στις 10 π.μ.!
• Να βγουν εκτός νόμου η Χρυσή Αυγή και όλες οι άλλες φασιστικές οργανώσεις. Τα μέλη τους να φυλακιστούν ισόβια!
• Καμία αυταπάτη για την αστική δικαιοσύνη. Μόνο η δράση του εργατικού κινήματος μπορεί να νικήσει το φασισμό!
• Δημιουργία Ενιαίου Εργατικού Μετώπου ενάντια στο φασισμό. Ομάδες αυτοάμυνας για την περιφρούρηση των εργατικών αγώνων και των μεταναστών!
• Μόνη εγγύηση για την οριστική νίκη ενάντια στο φασισμό η ανατροπή του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος!
Κωνσταντίνος Αυγέρος
