Θεωρία - Ιστορία - Σελίδα 5

Ακούστε στο ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Podcast. Συνοπτική εξιστόρηση των μεγάλων εργατικών μαχών του Λαυρίου στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Ομιλητής: Πάτροκλος Ψάλτης. Ακούστε το στην πλατφόρμα Spotify εδώ, στην πλατφόρμα Anchor εδώ και στην πλατφόρμα Google podcast εδώ.

Χθες, ένα τέταρτο μετά τα μεσάνυχτα, έλαβα ένα τηλεφώνημα από το Μεξικό με νέα που με επηρέασαν βαθιά. Με ενημέρωσαν ότι ο παλιός μου φίλος και σύντροφος Εστέμπαν Βολκόφ δεν υπάρχει πια. Αν και δεν μπορώ να πω ότι αυτή η είδηση ήταν εντελώς απροσδόκητη, καθώς ο Εστέμπαν είχε συμπληρώσει τα 97 του χρόνια τον Μάρτιο, εντούτοις με γέμισε με μια βαθιά αίσθηση ανεπανόρθωτης απώλειας, όχι μόνο ενός πολύ αγαπημένου φίλου, αλλά και του τελευταίου συγγενή ενός από τους μεγαλύτερους επαναστάτες όλων των εποχών, του Λέον Τρότσκι. Πρέπει να ξεκαθαρίσω από την αρχή ότι δεν είμαι συναισθηματικός άνθρωπος, ούτε πιστεύω σε εικονίσματα, είτε θρησκευτικού, είτε πολιτικού είδους. Τούτου λεχθέντος, πρέπει να δεχτεί κανείς ως γεγονός ότι τα σύμβολα παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή γενικά, αλλά και στην πολιτική. Ο Εστέμπαν Βολκόφ ήταν ένα σημαντικό ζωντανό σύμβολο – το σύμβολο μιας ολόκληρης επαναστατικής εποχής, μιας ηρωικής περιόδου, γεμάτης θριάμβους και τραγωδίες, που επηρέασαν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Και ίσως πουθενά δεν ήταν πιο εμφανές αυτό το γεγονός όσο στην οικογένεια του Λέον Τρότσκι και του Εστέμπαν Βολκόφ. Γνωρίζω τον Εστέμπαν για μια περίοδο περίπου 34 ετών. Η πρώτη μας συνάντηση ήταν το έτος 1989 στην Πόλη του Μεξικού και σηματοδότησε την αρχή μιας...

Ο βετεράνος αγωνιστής του τροτσκισμού και ιστορικός του ελληνικού εργατικού κινήματος Δημήτρης Λιβιεράτος πέθανε σήμερα σε ηλικία 96 ετών. Γεννήθηκε το 1927 και συμμετείχε στην «πρώτη γραμμή» σε καθοριστικούς αγώνες του προηγούμενου αιώνα: υπήρξε Αξιωματικός του ΕΛΑΣ και πολέμησε στα Δεκεμβριανά το 1944, συμμετείχε στα Ιουλιανά του 1965 και στα πρώτα βήματα της αντιδικτατορικής πάλης, αποτέλεσε ιδρυτικό μέλος του «κεντριστικού» ΠΑΣΟΚ των πρώτων χρόνων ύπαρξής του. Παράλληλα, συνέγραψε σημαντικά ιστορικά βιβλία και κείμενα, ιδιαίτερα για το ελληνικό εργατικό κίνημα. «Αποχαιρετάμε» τον σπουδαίο σύντροφο Δημήτρη Λιβιεράτο παραθέτοντας ένα απόσπασμα από το βιβλίο του με τίτλο «Το ελληνικό εργατικό κίνημα 1918-1923» (Εκδόσεις Καρανάση, Αθήνα, 1976), το οποίο είχε συμπεριληφθεί και στο προηγούμενο - αφιερωμένο στα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή - τεύχος (τ. 75) του περιοδικού μας «Μαρξιστική Φωνή». Εκείνες τις μέρες του Αυγούστου του 1922 αρχίζει ένα από τα μεγαλύτερα δράματα της ελληνικής Ιστορίας. Μια καταστροφή άνευ προηγουμένου στην οποία οδήγησαν τη χώρα οι αστικές κυβερνήσεις με την ιμπεριαλιστική τους πολιτική, γινόμενοι πιόνια της πολιτικής των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Τα πάντα σκεπάζει η κατάρρευση του Μετώπου, την οποίαν κανένας δεν φανταζόταν τόσο ολοκληρωτική και σύντομη. Υπήρχε βέβαια η γενική εντύπωση από καιρό ότι τα ελληνικά στρατεύματα θα εγκατέλειπαν το μικρασιατικό έδαφος,...

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (σε συντομία ΤΝ, στα αγγλικά Artificial Intelligence – AI) έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών συζητήσεων και εικασιών τα τελευταία χρόνια, με πολλούς ανθρώπους να ισχυρίζονται ότι σύντομα θα γίνει συνειδητή και πιθανά θα ξεπεράσει ακόμη και την ανθρώπινη νοημοσύνη. Ωστόσο, ως σοσιαλιστές, πρέπει να προσεγγίσουμε αυτό το ζήτημα από μια υλιστική σκοπιά, εξετάζοντας τις υποκείμενες αιτίες και τις συνθήκες που θα ήταν απαραίτητες για να συμβεί μια τέτοια εξέλιξη. Είναι απίθανο η ΤΝ να μπορέσει να επιτύχει αληθινή συνείδηση, καθώς η συνείδηση είναι προϊόν του υλικού κόσμου και των ειδικών συνθηκών της ανθρώπινης εξέλιξης. Η συνείδησή μας διαμορφώνεται από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, το περιβάλλον μας, τις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις και την ιστορία μας. Χωρίς αυτές τις συγκεκριμένες συνθήκες, η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα είχε το ίδιο είδος συνείδησης με τους ανθρώπους. Επιπλέον, ο καπιταλισμός βλέπει την ΤΝ ως εργαλείο για την αύξηση των κερδών και τον έλεγχο του εργατικού δυναμικού, αντί ως έναν τρόπο βελτίωσης της ζωής των εργαζόμενων ανθρώπων. Οι παραπάνω γραμμές, κατά ειρωνικό τρόπο, δεν γράφτηκαν από εμένα, αλλά από το νέο “chatbot”, το ChatGPT, αφού του δόθηκε η ακόλουθη προτροπή: Παρακαλώ γράψε ένα άρθρο επικριτικό ως προς την ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να αποκτήσει...

Σήμερα συμπληρώνονται 80 χρόνια από την εκτέλεση του μεγάλου επαναστάτη μαρξιστή Παντελή Πουλιόπουλου. Ο Πουλιόπουλος υπήρξε πρωτοπόρος κομμουνιστής αγωνιστής και ο πρώτος Γραμματέας (της Κεντρικής Επιτροπής) του ΚΚΕ, εκλεγμένος το 1924. Αντιτάχθηκε στον σταλινικό εκφυλισμό του Κόμματος, αλλά και συνολικά της Κομμουνιστικής Διεθνούς, και πρωταγωνίστησε στην οργάνωση των δυνάμεων του ελληνικού τροτσκισμού. Το 1938 συνελήφθη από τη δικτατορία του Μεταξά και, καθώς κατά την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς το καθεστώς δεν απελευθέρωσε τους πολιτικούς κρατούμενους, βρέθηκε – μαζί με πολλούς ακόμα αγωνιστές του εργατικού κινήματος – στα χέρια των ναζί κατακτητών. Στις 6 Ιουνίου του 1943, μαζί με δεκάδες άλλους φυλακισμένους από το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας, ο Πουλιόπουλος εκτελέστηκε σε αντίποινα για την ανατίναξη της σήραγγας στο Κούρνοβο από τον ΕΛΑΣ. Μάλιστα, σύμφωνα με μαρτυρίες, απηύθυνε διεθνιστική έκκληση στα ιταλικά στους στρατιώτες του εκτελεστικού αποσπάσματος, με αποτέλεσμα εκείνοι να αρνηθούν να εκτελέσουν τους φυλακισμένους και να αναγκαστούν να κάνουν την εκτέλεση οι αξιωματικοί. Το πολιτικό - θεωρητικό έργο του Πουλιόπουλου περιλαμβάνει μοναδικά μαρξιστικά κείμενα κριτικής στη σταλινική «θεωρία των σταδίων» και της πολιτικής των «Λαϊκών Μετώπων», διεθνιστικής ανάλυσης του Μακεδονικού εθνικού ζητήματος, ταξικής-διεθνιστικής εναντίωσης στις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις της ελληνικής αστικής τάξης, κ.α. Παρακάτω αναδημοσιεύουμε από το ελληνικό «Διαδικτυακό...

Ο αλλαγμένος συσχετισμός δύναμης στην Ευρώπη και ο ρόλος της Τέταρτης Διεθνούς – Του Τεντ Γκραντ* Το τέλος του πολέμου ανοίγει ένα νέο στάδιο στις στρατιωτικές, διπλωματικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις στον κόσμο. Η συντριπτική οικονομική και στρατιωτική υπεροχή της Σοβιετικής Ένωσης στην Ανατολή, και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού με τον βρετανικό δορυφόρο της στη Δύση, οδήγησαν τελικά στην κονιορτοποίηση του γερμανικού και του ιαπωνικού ιμπεριαλισμού. Μετά από την επικράτηση των νικηφόρων «συμμαχικών» στρατών, οι «τρεις μεγάλοι» με τους υπουργούς εξωτερικών και τους συμβούλους τους συναντώνται, συζητούν και καταλήγουν σε μυστικές διπλωματικές συμφωνίες για τη διχοτόμηση της Ευρώπης και του κόσμου σε σφαίρες επιρροής και ζώνες εκμετάλλευσης. Τα δορυφορικά κράτη προσκαλούνται στις συναντήσεις των Ηνωμένων Εθνών, αλλά μόνο για να δημιουργήσουν μια πρόσοψη και να δώσουν βαρύτητα στις αποφάσεις που ελήφθησαν από τις σκληρές διαπραγματεύσεις στα παρασκήνια από την πλευρά των «τριών μεγάλων». Ωστόσο, ο φόβος της προλεταριακής επανάστασης στη Γερμανία και στην Ευρώπη συνολικά, επισκιάζει τις στρατιωτικές και διπλωματικές διευθετήσεις, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στις αποικιακές περιοχές της Ανατολής. Αυτό το βασικό πρόβλημα, το οποίο επανειλημμένα κάνει την εμφάνισή του για την επιβολή μιας δυναμικής λύσης, γίνεται γρήγορα η κύρια ενασχόληση των τριών μεγάλων δυνάμεων. Πράγματι, το βασικό σημείο που...

Ένα θαυμάσιο κείμενο του Λένιν που γράφτηκε στις 3 Δεκεμβρίου 1905 και πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Νοβάγια Ζίζν» (φύλλο 28).

Ο Καρλ Κάουτσκι εφαρμόζοντας τη μαρξιστική μέθοδο του διαλεκτικού υλισμού αναλύει το πώς εμφανίστηκε ο χριστιανισμός ως θρησκευτικό κίνημα των υποτελών τάξεων. Απόσπασμα από το ομώνυμο, αριστουργηματικό του έργο.

Το μέλλον του πλανήτη μας εξαρτάται από την επιτυχή μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στην καθαρή ενέργεια. Βρισκόμαστε σε έναν αγώνα ενάντια στο χρόνο. Οι κλιματολόγοι εκτιμούν ότι υπάρχει πιθανότητα 50% οι παγκόσμιες θερμοκρασίες να ξεπεράσουν τα προβιομηχανικά επίπεδα κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου τα επόμενα πέντε χρόνια. Πρόσφατα, μια σειρά από σημαντικές εξελίξεις στην παραγωγή ενέργειας μέσω πυρηνικής σύντηξης απέδειξαν τη βιωσιμότητα αυτής της τεχνολογίας ως μιας απεριόριστης πηγής ενέργειας μηδενικών εκπομπών άνθρακα, με την αξιοποίηση του ίδιου μηχανισμού που τροφοδοτεί και τον Ήλιο μας. Και όμως, σκανδαλωδώς, για 50 χρόνια οι επενδύσεις σε αυτήν την τεχνολογία έχουν παραμείνει πολύ μικρές. Γιατί; Γιατί έχει θεωρηθεί ασύμφορη. Η πυρηνική σύντηξη είναι η διαδικασία που τροφοδοτεί ολόκληρο το Σύμπαν. Σε ακραίες θερμοκρασίες, οι πυρήνες του υδρογόνου φτάνουν τις ταχύτητες που είναι απαραίτητες για να ξεπεράσουν την αμοιβαία απώθησή τους και είναι ικανοί να συντηχθούν. Όταν το κάνουν, σχηματίζουν βαρύτερους πυρήνες ηλίου, ενώ απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες ενέργειας, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Σε αντίθεση με την πυρηνική σχάση (το μηχανισμό που εμπλέκεται στους συμβατικούς σταθμούς πυρηνικής ενέργειας), δεν παράγει ραδιενεργά απόβλητα μεγάλης διάρκειας ζωής. Και σε αντίθεση με την καύση ορυκτών καυσίμων, δεν εκπέμπει άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Εν τω μεταξύ,...

Νέο επεισόδιο στο ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Podcast, αφιερωμένο στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 (3ο μέρος). Οι τάξεις στον οθωμανοκρατούμενο ελλαδικό χώρο. Έμποροι και Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Από τον Ρήγα Φεραίο στη Φιλική Εταιρεία. Ομιλητής: Σταμάτης Καραγιαννόπουλος. Ακούστε την ομιλία στην πλατφόρμα Anchor εδώ, στην πλατφόρμα Spotify εδώ και στην πλατφόρμα Google podcast εδώ. Ακούστε το πρώτο μέρος εδώ και το δεύτερο μέρος εδώ.