“[…]Ζούμε το τέλος μιας εποχής. Ζούμε τις ωδίνες που θα γεννήσουν μια νέα. Εκείνοι που κυβερνούν αρχίζουν να μην μπορούν να κυβερνήσουν όπως πριν. Εκείνοι που κυβερνώνται αρχίζουν να μη θέλουν να κυβερνηθούν όπως πρώτα.” (Κείμενο Γραμματείας ΣΥΡΙΖΑ, 1.Προοίμιο)
“Για ένα μαρξιστή δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επανάσταση είναι ανέφικτη χωρίς επαναστατική κατάσταση, αλλά οποιαδήποτε επαναστατική κατάσταση δεν οδηγεί σε επανάσταση.[…]” έγραφε ο Λένιν το 1915 στη «Χρεοκοπία της Δεύτερης Διεθνούς». Απαιτείται δηλαδή από μέρους μας, μια ενδελεχής ανάλυση της συγκεκριμένης περιόδου, ώστε να εξαχθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και κατ’ επέκταση τα αναγκαία καθήκοντά μας.
Σε τι κατάσταση βρισκόμαστε;
Συνεχίζει ο Λένιν στο ίδιο βιβλίο: «[…]Ποιά είναι, μιλώντας γενικά, τα γνωρίσματα μιας επαναστατικής κατάστασης; Ασφαλώς δε θα πέσουμε έξω αν υποδείξουμε τρία βασικά γνωρίσματα, τα παρακάτω:
- Η αδυναμία των αρχουσών τάξεων να διατηρήσουν σε αναλλοίωτη μοργή την κυριαρχία τους. Η μία είτε η άλλη κρίση στις <<κορυφές>>, η κρίση στη πολιτική της άρχουσας τάξης που προκαλεί ρωγμή, απ’ όπου εισχωρεί η δυσαρέσκεια και ο αναβρασμός των καταπιεζόμενων τάξεων. Συνήθως, για να ξεσπάσει η επανάσταση δεν είναι αρκετό <<τα κάτω στρώματα να μη θέλουν>>, αλλά χρειάζεται ακόμη και <<οι κορυφές να μη μπορούν>> να ζήσουν όπως παλιά.
- Επιδείνωση, μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη, της ανέχειας και της εξαθλίωσης των καταπιεζόμενων τάξεων.
- Σημαντικό ανέβασμα, για τους παραπάνω λόγους, της δραστηριότητας των λαϊκών μαζών, που σε <<ειρηνική>> εποχή υπομένουν ήρεμα τη καταλήστευσή τους, ενώ σε καιρούς θύελλας ωθούνται τόσο από την όλη κατάσταση της κρίσης, όσο και από τις ίδιες τις <<κορυφές>>, σε αυτοτελή ιστορική δράση.»
Διακρίνουμε σήμερα κάποια από αυτά τα γνωρίσματα;
- Η πολιτική κρίση και αστάθεια, καθώς και οι συνεχείς «μανούβρες» για να διατηρηθεί η αστική εξουσία είναι ξεκάθαρες. Από την αποσύνθεση και τη κατάρρευση της κυβέρνησης Παπανδρέου, μέχρι τις διάφορες κυβερνήσεις τεχνοκρατών και «εθνικής σωτηρίας», από τη καταπάτηση δικών τους νομοθετημάτων, καθώς και άρθρων του Συντάγματος, μέχρι την όξυνση της κρατικής καταστολής, σχηματίζεται ολοφάνερα μια εικόνα αδιεξόδου για την άρχουσα τάξη.
- Τα βάναυσα μέτρα των τριών μνημονίων, των εφαρμοστικών νόμων και οι κάθε λογής αντεργατικοί νόμοι των τελευταίων χρόνων οδήγησαν σε μία ραγδαία και απότομη πτώση στο βιοτικό επίπεδο της πλειοψηφίας της κοινωνίας. Ο αριθμός-ρεκόρ των αυτοκτονιών τα τελευταία τρία χρόνια μιλάει από μόνος του.
- Δεκάδες γενικές απεργίες, με δυο από αυτές 48ωρες, διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις πρωτοφανούς μαχητικότητας και μαζικότητας. Επιμέρους εργατικοί αγώνες διαρκείας με αποκορύφωμα τη κατάληψη της «Χαλυβουργίας». Αμέτρητοι τοπικοί και επιμέρους αγώνες, όπως ενδεικτικά, η Κερατέα, το Κίνημα «Δε πληρώνω», η μετατροπή των παρελάσεων σε πορείες διαμαρτυρίας. Το δυναμικό Κίνημα των «Πλατειών» που άφησε σημαντικές παρακαταθήκες για το μέλλον. Η είσοδος των μαζών στο προσκήνιο της Ιστορίας είναι γεγονός!
Παρατηρούμε δηλαδή, ότι όλα τα γνωρίσματα μιας επαναστατικής κατάστασης (που παρατηρούνται ιστορικά σε κάθε επαναστατική περίοδο) έχουν ωριμάσει στη Ελλάδα, και μάλιστα, εδώ και καιρό. Σε αντίθεση όμως με τις διάφορες μηχανιστικές ή μεταφυσικές αντιλήψεις, ο μαρξισμός εξηγεί πως μια επαναστατική αλλαγή δεν αποτελεί το αναπόφευκτο αποτέλεσμα κάποιων όρων, ούτε πέφτει ως δια μαγείας από τον ουρανό, αλλά διαμορφώνεται κάτω από την ενεργή συμμετοχή και συνειδητή πάλη των καταπιεζόμενων φτωχών λαϊκών στρωμάτων και του κόμματός τους. Σε τελική ανάλυση, μια κατάσταση είναι επαναστατική, όσο επαναστατική μπορεί να είναι με την υπάρχουσα πολιτική των εργατικών κομμάτων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι εμφανής μία μαζική στροφή και υποστήριξη του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος καλείται να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να επιτελέσει, μαζί με την ενεργό συμμετοχή των εργαζόμενων, το ιστορικό του καθήκον, δηλαδή την ανατροπή του καπιταλισμού και τη θεμελίωση μιας νέας, σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Ο «στρατηγικός» στόχος του σοσιαλισμού και πως θα φτάσουμε σ’ αυτόν
Δυστυχώς, παρόλο που η Γραμματεία του ΣΥΡΙΖΑ δειλά αποδέχεται ότι βρισκόμαστε σε μία τόσο κρίσιμη περίοδο, όπως φανερώνει το παραπάνω απόσπασμα από το σχέδιο διακήρυξης, το κείμενο που καταθέτει στη Πανελλαδική Συνδιάσκεψη είναι κάτι παραπάνω από ελλιπές. Πέρα από κάποια γενικόλογη αριστερή φρασεολογία, αδυνατεί να αποσαφηνίσει βασικές έννοιες όπως η κρίση ή ο σοσιαλισμός, αποτυγχάνει να διαμορφώσει μια ξεκάθαρη πολιτική προοπτική και τελικά, να παρουσιάσει κάποια σαφή πρόταση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που θέτει η συγκυρία.
Ας επιμείνουμε λίγο παραπάνω στο ζήτημα του σοσιαλισμού, που σωστά τοποθετείται ως ο στρατηγικός στόχος του ΣΥΡΙΖΑ.
Αρχικά, είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι το κείμενο της Γραμματείας κρατάει σαφείς αποστάσεις και απορρίπτει ως μη σοσιαλιστικά τα διάφορα σταλινικά καθεστώτα του παρελθόντος:
«[…]Είναι ο <<κόσμος>> που δυσκολεύεται να επικαλεστεί το ιστορικό όνομά του γιατί αυτό έχει συκοφαντηθεί από πολλές και διαφορετικές μεριές.[…]»
«[…]Αλλά ταυτόχρονα, ο σοσιαλισμός δεν είναι για μας η αντιγραφή μοντέλων που επεδίωξαν να στηριχθούν σε τέτοιες ιδέες, αλλά τις παρερμήνευσαν, τις διαστρέβλωσαν και τελικά, για πολλούς και σύνθετους λόγους, αυτοκαταστράφηκαν. Οφείλουμε, επί ποινή επανάληψης των ίδιων λαθών, να μάθουμε όσα περισσότερα και όσο πληρέστερα μπορούμε από αυτό το μεγάλο τόλμημα και από αυτήν τη μεγάλη ιστορική εμπειρία, με τα καινοτόμα επιτεύγματα και τις καταλυτικές, τελικά, αποτυχίες.»
Ωστόσο, απουσιάζει μια σαφής κριτική στα καθεστώτα αυτά, ως προς το χαρακτήρα τους και τους λόγους αποτυχίας τους, ώστε να προκύψουν πολύ εποικοδομητικά συμπεράσματα για το σήμερα. Η απαραίτητη αυτή ανάλυση αποφεύγεται επιδέξια με την «απαίτηση της εκ νέου σηματοδότησης του ονόματος», περιορίζοντας το ζήτημα σε ένα διαγωνισμό καινοτομίας και δημιουργικότητας, με αποτέλεσμα να μη «ξεπλένεται» το πραγματικό περιεχόμενο του σοσιαλισμού από τις λάσπες του σταλινισμού και της σοσιαλδημοκρατίας και να μένουν πολλά ερωτήματα αναπάντητα.
Στο σημείο αυτό, ο αναγνώστης θα περίμενε τουλάχιστον μια περιγραφή του σοσιαλισμού, που διακηρύσσεται ότι αποτελεί το στρατηγικό μας στόχο, ώστε να μπορέσει να αντιληφθεί και ο ίδιος για τί παλεύει ο ΣΥΡΙΖΑ. Το κείμενο της Γραμματείας, όμως, θα τον απογοητεύσει και σε αυτό το σημείο(η περιγραφή του στρατηγικού στόχου γίνεται στο 3ο μέρος της διακήρυξης υπό το τίτλο “Ο σοσιαλισμός ως στρατηγικός στόχος”). Ο σοσιαλισμός εμφανίζεται σαν ένα σύνολο κάποιων γενικών οικονομικών, πολιτικών και ηθικών αξιών και αρχών, που δεν επεξηγούνται επαρκώς, ούτε σε αυτό ούτε σε κάποιο άλλο σημείο του κειμένου, και που η μεν πραγματοποίηση των πρώτων ανάγεται σε ένα αδιόρατο και αόριστο μέλλον, χωρίς συγκεκριμένη γέφυρα με το σήμερα, η δε πραγματοποίηση των αξιών αντίθετα, είναι ένα άμεσο ζήτημα με τη μορφή της αλληλεγγύης, της συλλογικότητας κ.ο.κ., έτσι ώστε τελικά για το σήμερα να μένει μόνο το ηθικό περιεχόμενο του σοσιαλισμού και όχι η πρακτική, πολιτική, επαναστατική του ουσία. Ο σοσιαλισμός από ένα κοινωνικοοικονομικό σύστημα δυνατό να επιβληθεί διαμέσου της κοινωνικής επανάστασης μετατρέπεται σε ένα μεταφυσικό, αξιακό, ηθικό δόγμα.
Επίσης, απ’ όλο το κείμενο απουσιάζει ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του σοσιαλισμού, που τον διαφοροποιεί από όλα τα προηγούμενα κοινωνικοοικονομικά συστήματα: η αντικατάσταση της «ελεύθερης» αγοράς από μία δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία. Το βασικό αυτό σημείο, δεν αποτελεί κάποια «ολοκληρωτική» ή «συγκεντρωτική» εμμονή των μαρξιστών, αλλά μαζί με την κοινωνικοποίηση των βασικών μοχλών της οικονομίας, τον μοναδικό τρόπο εξαφάνισης της καπιταλιστικής αναρχίας στη παραγωγή και ως εκ τούτου της εξάλειψης των καπιταλιστικών κρίσεων υπερπαραγωγής, καθώς και της φτώχειας και της ανεργίας που αποτελούν μάστιγες αδιαχώριστες από το σημερινό σύστημα εκμετάλλευσης.
Ας αφήσουμε το Φρειδερίκο Ένγκελς, που φέτος κλείνουμε 117 χρόνια από το θάνατο του, να αποσαφηνίσει πολύ περιεκτικά το ρόλο και τους βασικούς σκοπούς της κοινωνικής ανατροπής:
«Προλεταριακή επανάσταση, λύση των αντιφάσεων: Το προλεταριάτο κατακτά τη δημόσια εξουσία και μετατρέπει με τη δύναμη αυτής της εξουσίας σε δημόσια ιδιοκτησία τα κοινωνικά μέσα παραγωγής που ξέφυγαν από τα χέρια της αστικής τάξης. Με τη πράξη αυτή απελευθερώνει τα μέσα παραγωγής από την ίσαμε τώρα ιδιότητά τους ως κεφαλαίου και δίνει στο κοινωνικό τους χαρακτήρα πλήρη ελευθερία να αναπτυχθεί. Τώρα γίνεται πια δυνατή η κοινωνική παραγωγή σύμφωνα με ένα από τα πριν καθορισμένο σχέδιο. Η εξέλιξη της παραγωγής μετατρέπει σε αναχρονισμό την παραπέρα ύπαρξη των κοινωνικών τάξεων. Στο μέτρο που θα σβήνει η αναρχία της κοινωνικής παραγωγής, στο ίδιο μέτρο θα απονεκρώνεται και η πολιτική εξουσία του κράτους. Οι άνθρωποι γίνονται επιτέλους κύριοι της μορφής της κοινωνικής τους ζωής, και ταυτόχρονα, κύριοι της φύσης, κύριοι του ίδιου του εαυτού τους – ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ.» (Φρίντριχ Ένγκελς, «Η εξέλιξη του σοσιαλισμού από την ουτοπία στην επιστήμη”, σελ 109, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»)
Είναι πλεόν φανερό, σύμφωνα και με όσα ειπώθηκαν παραπάνω, ότι βρισκόμαστε σε μία εξαιρετικά κρίσιμη συγκυρία. Σε μία συγκυρία όπου ο σοσιαλισμός δεν αποτελεί ένα αφηρημένο όραμα, αλλά μία επιτακτική αναγκαιότητα για εκατομμύρια ανθρώπους που βλέπουν τις ζωές τους να καταστρέφονται στο βωμό του κέρδους. Για ακόμη μία φορά, το σχέδιο διακήρυξης της ηγεσίας αδυνατεί να απαντήσει… Δεν υπάρχουν πουθενά τα κατάλληλα εκείνα αιτήματα που θα συνδέουν την καθημερινή πάλη για τη βελτίωση του βιοτικού μας επιπέδου με το στρατηγικό μας στόχο, τη σοσιαλιστική κοινωνία. Αντίθετα, το κείμενο διακατέχεται από μια λογική «άμεσων» και «ρεαλιστικών» στόχων πάλης, διαχωρισμένων από το στρατηγικό στόχο, κάτι που παραπέμπει στη θεωρία των σταδίων για το σοσιαλισμό. Τη περίοδο όμως αυτή, τα μόνα αντι-μνημονιακά, προοδευτικά μέτρα, είναι μέτρα επαναστατικά! Είναι μέτρα, δηλαδή, που αμφισβητούν τα ίδια τα θεμέλια του υπάρχοντος συστήματος και στοχεύουν την ανατροπή του.
Μια προσπάθεια απάντησης σε όλα αυτά τα ερωτήματα που τέθηκαν και στα οποία αδυνατεί να απαντήσει η ιδρυτική διακήρυξη, επιχειρεί να δώσει η Εναλλακτική, Επαναστατική – Σοσιαλιστική Διακήρυξη η οποία κατατίθεται από συντρόφους και συντρόφισσες από όλη την Ελλάδα, που συσπειρώνονται στην «Πρωτοβουλία για έναν Επαναστατικό ΣΥΡΙΖΑ», με στόχο το κόμμα μας να μπορεί να δώσει σαφείς και ξεκάθαρες λύσεις στα καθοριστικά ζητήματα της περιόδου και να είναι προετοιμασμένο για όλες τις μεγάλες μάχες που έρχονται.
- Για έναν ΣΥΡΙΖΑ – επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης!
- Για ένα πρόγραμμα ανατροπής του καπιταλισμού και θεμελίωσης του σοσιαλισμού!
{fcomment}
