Ιστορικές διεργασίες και γεγονότα που γέννησαν τις Θέσεις του Απρίλη
Οι Θέσεις του Απρίλη αντιπροσωπεύουν ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο της πολιτικής κληρονομιάς του Λένιν. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 100 χρόνων από τον θάνατό του, οι κομμουνιστές οφείλουν αυτό το στοιχείο να το αναδείξουν και να το τονίσουν. Αυτό το καθήκον μας επέβαλε να αφιερώσουμε το παρόν τεύχος του «Κομμουνισμού» στις Θέσεις του Απρίλη και στον ρόλο που διαδραμάτισαν στην έκβαση της Ρωσικής Επανάστασης του 1917.
Η Φεβρουαριανή Επανάσταση και οι μπολσεβίκοι
Τον Φλεβάρη του 1917 ένα μαζικό κίνημα της εργατικής τάξης με επίκεντρο την Πετρούπολη και πρωτοπορία τις γυναίκες, κέρδισε την ενεργή στήριξη του στρατού που κατά βάση αποτελούταν από φτωχούς αγρότες, επανίδρυσε τα Σοβιέτ (τα δημοκρατικά συμβούλια του εργαζόμενου λαού) που η αντίδραση είχε συντρίψει στην Επανάσταση του 1905 και ανέτρεψε την κραταιά για 300 χρόνια τσαρική απολυταρχία των Ρομανόφ.
Αμέσως εμφανίστηκε η κεντρική πολιτική αντίφαση που χαρακτηρίζει κάθε αληθινή επανάσταση, δηλαδή η δυαδική εξουσία. Από τη μία πλευρά η εργατική τάξη που πραγματοποίησε την επανάσταση είχε συγκεντρώσει τεράστια δύναμη στα χέρια της, αλλά δεν είχε κατακτήσει ακόμα την εξουσία. Από την άλλη, οι αστοί, κατανοώντας την αδυναμία τους να πνίξουν την επανάσταση σφετερίστηκαν την εξουσία μέσω της λεγόμενης «Προσωρινής Κυβέρνησης», που σχηματίστηκε ειδικά για αυτόν τον σκοπό, με επικεφαλής τον αντιδραστικό πρίγκιπα Λβοφ και μοναδικό «σοσιαλιστή» το μέλος του μικρού κόμματος των Λαϊκών Σοσιαλιστών ή Τρουντοβίκων, Αλεξάντερ Κερένσκι στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Αργά ή γρήγορα, μία από τις δύο εξουσίες θα έπρεπε να κυριαρχήσει.
Οι μενσεβίκοι και οι σοσιαλεπαναστάτες, τα δύο μεγαλύτερα σοβιετικά κόμματα – το πρώτο με ισχυρότερη βάση στους εργάτες και το δεύτερο στους αγρότες – μη έχοντας καμία εμπιστοσύνη στις επαναστατικές δυνατότητες των εργατών, έδωσαν την υποστήριξή τους στην Προσωρινή Κυβέρνηση, και μέσω του ελέγχου της Εκτελεστικής Επιτροπής του Σοβιέτ της Πετρούπολης ισχυρίζονταν ότι αυτή «θεμελιώνει τη Δημοκρατία» την ώρα που μεθόδευε ακόμα και την παλινόρθωση της μοναρχίας.
Μετά την οριστική οργανωτική διάσπαση με τους μενσεβίκους και τη δημιουργία χωριστού κόμματος το 1912, οι μπολσεβίκοι είχαν φτάσει στις αρχές του 1914 να ελέγχουν την πλειοψηφία του ρωσικού εργατικού κινήματος, και στην Πετρούπολη συγκέντρωναν στις τάξεις τους τα 4/5 των οργανωμένων εργατών. Όμως η εξασθένιση της πρωτοπορίας του προλεταριάτου από την πολεμική περιπέτεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και η είσοδος στο προσκήνιο τον Φλεβάρη του 1917 των πολιτικά άπειρων, πλατιών μαζών της εργατικής τάξης, είχαν οδηγήσει το Μπολσεβίκικο Κόμμα στις αρχές του 1917 να αριθμεί μόλις 8.000 μέλη. Οι πιο έμπειροι ηγέτες του ήταν στη φυλακή και την εξορία. Το μπολσεβίκικο Ρωσικό Γραφείο και η μπολσεβίκικη Επιτροπή της Πετρούπολης άργησαν να αντιδράσουν στα επαναστατικά γεγονότα. Μόνο οι μπολσεβίκοι εργάτες, με επίκεντρο το προάστιο της Πετρούπολης, Βίμποργκ, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέγερση, χωρίς να περιμένουν οδηγίες από «τα πάνω».
Ο ενθουσιασμός για την επανάσταση δημιούργησε ένα μεγάλο ρεύμα υποστήριξης στην επανένωση μπολσεβίκων και μενσεβίκων, οι οποίοι όμως στήριζαν την αντιδραστική κυβέρνηση. Προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο ο επαναστατικός χαρακτήρας του Μπολσεβίκικου Κόμματος να πληγεί ανεπανόρθωτα, ο Λένιν από την εξορία στην Ελβετία, με τα «Γράμματα από Μακριά», τόνιζε προς τους μπολσεβίκους ηγέτες: «Καμία υποστήριξη στην ΠΚ, καμία προσέγγιση με τα άλλα κόμματα! Αυτός που λέει ότι οι εργάτες πρέπει να υποστηρίξουν την ΠΚ είναι προδότης των εργατών!». Και ταυτιζόμενος πλέον με τη θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης που 13 χρόνια πριν είχε διατυπώσει ο Τρότσκι, ο Λένιν συνέχιζε: «Καμία εμπιστοσύνη στην αστική τάξη! Τα αστικοδημοκρατικά αιτήματα μπορούν να ικανοποιηθούν μόνο από μια εργατική κυβέρνηση, μαζί με σοσιαλιστικά μέτρα».
Οι απλοί μπολσεβίκοι εργάτες, από ταξικό ένστικτο, έφτασαν αυθόρμητα στα συμπεράσματα του Λένιν και η κομματική Επιτροπή του Βίμποργκ τον Μάρτιο, συγκέντρωσε χιλιάδες εργάτες και στρατιώτες που σχεδόν ομόφωνα, υιοθέτησαν την πρόταση για την ανάγκη της κατάκτησης της εξουσίας από τα Σοβιέτ.
Αντίθετα, οι ηγέτες των μπολσεβίκων στη Ρωσία με επικεφαλής τους λεγόμενους «παλιούς μπολσεβίκους», τον Λεφ Κάμενεφ και τον Ιωσήφ Στάλιν, είχαν εντελώς διαφορετική θέση από τον Λένιν. Έχοντας πάρει τον έλεγχο της Σύνταξης της μπολσεβίκικης εφημερίδας Πράβντα από τις 15 Μάρτη, τοποθετούνταν στην κατάσταση όχι ως επαναστάτες κομμουνιστές που προετοιμάζονται για την εργατική εξουσία, αλλά ως η αριστερή πτέρυγα της αστικής δημοκρατίας που ετοιμάζεται να παίξει ρόλο «νόμιμης» αντιπολίτευσης στην αστική τάξη για μια απροσδιόριστη χρονική διάρκεια.
Έτσι, μέσα από το πρώτο άρθρο της νέας Σύνταξης της Πράβντα διακήρυξαν ότι οι μπολσεβίκοι υποστήριζαν την ΠΚ «στο μέτρο που αυτή πολεμάει την αντίδραση και την αντεπανάσταση». Μάλιστα, στο καυτό ζήτημα της συμμετοχής της Ρωσίας στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, οι «παλιοί μπολσεβίκοι» έγραφαν ότι όσο ο γερμανικός στρατός θα υπάκουε στον αυτοκράτορά του, ο Ρώσος στρατιώτης έπρεπε να «μένει σταθερός στο πόστο του, να απαντάει στην κάθε σφαίρα με σφαίρα και στην κάθε οβίδα με οβίδα» και ότι οι μπολσεβίκοι δεν υιοθετούν «το ανακόλουθο σύνθημα “Κάτω ο πόλεμος!”…».
Η επίσημη πολιτική του κόμματος ακολούθησε τη γραμμή της Πράβντα. Σε μια διάσκεψη των Σοβιέτ της περιοχής της Μόσχας, οι μπολσεβίκοι συμφώνησαν με το ψήφισμα των σοσιαλιστών υποστηρικτών του πολέμου, ενώ στην Πανρωσική Διάσκεψη των εκπροσώπων των 82 Σοβιέτ που διεξήχθη από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τις αρχές Απριλίου, ο Κάμενεφ και ο Στάλιν ψήφισαν υπέρ του ψηφίσματος για το ζήτημα της εξουσίας, το οποίο παρουσίασε ο μενσεβίκος Νταν.
Ταυτόχρονα με την Πανρωσική Διάσκεψη των εκπροσώπων των 82 Σοβιέτ, πραγματοποιήθηκε στην Πετρούπολη μια κομματική συνδιάσκεψη με μπολσεβίκους συγκεντρωμένους από όλη τη Ρωσία. Οι απόψεις που κυριάρχησαν σε αυτήν βρήκαν την έκφραση τους στην εισήγηση του Στάλιν για τις σχέσεις με την Προσωρινή Κυβέρνηση στις 29 Μαρτίου. Η κεντρική ιδέα αυτής της ομιλίας ήταν ότι η Προσωρινή Κυβέρνηση είχε τον ρόλο του στερεωτή των κατακτήσεων του επαναστατικού λαού και το Σοβιέτ τον ρόλο του ελεγκτή της. Απεικόνιζε τη σχέση μεταξύ της αστικής τάξης και του προλεταριάτου ως έναν απλό καταμερισμό εργασίας, ταυτιζόμενος πλήρως με την ουσία της άποψης του μενσεβικισμού.
Την επόμενη μέρα, 30 Μαρτίου, η συνδιάσκεψη συζήτησε την πρόταση του Τσερετέλι για τη συνένωση μεταξύ μπολσεβίκων και μενσεβίκων. Ο Στάλιν τάχθηκε πλήρως υπέρ της πρότασης, τονίζοντας ότι οι «μικροδιαφωνίες» θα εξαλειφθούν μέσα στο ενιαίο κόμμα! Με άλλα λόγια, ακύρωνε όλο τον πολιτικό αγώνα που διεξήγαγε για χρόνια ο Λένιν ενάντια στον μενσεβικισμό.
Η επιστροφή του Λένιν και η κρίση του Απρίλη
Μετά την επιστροφή του Λένιν στις 3 Απριλίου από την εξορία στην Ελβετία, το Μπολσεβίκικο Κόμμα εισήλθε σε μία σοβαρή εσωτερική κρίση. Ο Λένιν παρουσίασε μια έκθεση των απόψεών του, γραμμένη στις 4 και 5 Απρίλη, η οποία έμεινε στην Ιστορία με το όνομα «Θέσεις του Απρίλη». Οι Θέσεις αποτελούσαν τη φυσική συνέχεια των «Γραμμάτων από Μακριά» και ταυτίζονταν και πάλι με τη θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης του Τρότσκι, εγκαταλείποντας οριστικά τον παλιό, ξεπερασμένο από τα γεγονότα, κεντρικό μπολσεβίκικο προγραμματικό στόχο της «Δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και της αγροτιάς».Υπεράσπιζαν πλέον την πάλη ενάντια στην Προσωρινή Κυβέρνηση, με στόχο την εργατική εξουσία, στη βάση της υπομονετικής εξήγησης της κατάστασης στους εργάτες ώστε να ξεπεραστούν οι αυταπάτες τους για τους μενσεβίκους και τους σοσιαλεπαναστάτες ηγέτες, τονίζοντας ότι μονάχα η επιτυχία της διεθνούς επανάστασης θα στερεώσει την επανάσταση και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
Η παλιά μπολσεβίκικη ηγεσία υποδέχτηκε τις Θέσεις με εχθρότητα, και μάλιστα αυτές δημοσιεύθηκαν στην Πράβντα (αρ. φύλλου 26) στις 7 Απρίλη 1917 μόνο με την υπογραφή του Λένιν. Στις 8 Απριλίου, η Πράβντα έγραφε χαρακτηριστικά: «Όσο για το γενικό σχήμα του συντρόφου Λένιν, μας φαίνεται απαράδεκτο».
Ο αγώνας για τον αναπροσανατολισμό της πολιτικής των μπολσεβίκων, ο οποίος ξεκίνησε στις 3 Απρίλη με την επιστροφή του Λένιν, ουσιαστικά τελείωσε στα τέλη του μήνα, με την 7η Πανρωσική Συνδιάσκεψη του Μπολσεβίκικου Κόμματος. Αυτή πραγματοποιήθηκε στις 24-29 Απριλίου στην Πετρούπολη, με τη συμμετοχή 149 αντιπροσώπων που εκπροσωπούσαν 79.000 μέλη.
Η πολιτική φυσιογνωμία της συνδιάσκεψης φάνηκε αμέσως με την εκλογή του προεδρείου, το οποίο καθόλου τυχαία δεν περιλάμβανε ούτε τον Κάμενεφ, ούτε τον Στάλιν. Ο Στάλιν, με μια οπορτουνιστική στάση, έμεινε σιωπηλός στη συνδιάσκεψη και περίμενε το αποτέλεσμα, ενώ ο Κάμενεφ υπεράσπισε ανοικτά τη διαφωνία του με τις θέσεις του Λένιν. Τελικά ο Λένιν, με υπομονετική πολιτική εξήγηση, κατάφερε να κερδίσει την πλειοψηφία και οι λεγόμενοι «παλιοί μπολσεβίκοι» υποχώρησαν άτακτα. Το μεγάλο πολιτικό του κύρος ήταν ο παράγοντας που συντόμευσε την κρίση του Απρίλη και αποσόβησε έναν λαθεμένο προσανατολισμό ή μια ανοικτή διάσπαση.
Η κρισιμότητα της εσωκομματικής πολιτικής μάχης που διεξήχθη τον Απρίλιο συνειδητοποιείται αν δοκιμάσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα πώς θα εξελισσόταν η επανάσταση αν ο Λένιν δεν είχε αναπροσανατολίσει πολιτικά το Μπολσεβίκικο Κόμμα σε εκείνη τη συγκυρία. Τα ίδια τα ιστορικά γεγονότα επιβάλουν να βγει αβίαστα το συμπέρασμα ότι η επανάσταση δεν θα είχε την ίδια νικηφόρα έκβαση. Ο ίδιος ο Λένιν ήταν ένας αναγκαίος και καθοριστικός κρίκος στην ιστορική διαδικασία που οδήγησε την ρωσική εργατική τάξη στην εξουσία τον Οκτώβρη. Η επανάσταση δεν θα μπορούσε να νικήσει χωρίς το επαναστατικό, Μπολσεβίκικο Κόμμα, αλλά και το κόμμα δεν θα μπορούσε να εκπληρώσει την ιστορική του αποστολή χωρίς τον Λένιν.
Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
Βασική πηγή:
Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης – Λέον Τρότσκι
***
Β.Ι. Λένιν – Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην τωρινή επανάσταση (Θέσεις του Απρίλη)
Δημοσιεύθηκε στις 7 Απριλίου 1917 στην Πράβντα. Πηγή: Lenin’s Collected Works, Progress Publishers, 1964, Moscow, Volume 24, pp. 19-26. Marxists Internet Archive marxists.org (1999). Μετάφραση: Σταμάτης Καραγιαννόπουλος.
[Εισαγωγή]
Επειδή έφτασα στην Πετρούπολη μόλις τη νύχτα της 3 Απρίλη, ασφαλώς δεν μπορούσα να κάνω εισήγηση στη συνάντηση της 4ης του Απρίλη για τα καθήκοντα του επαναστατικού προλεταριάτου παρά μόνο εκπροσωπώντας τον εαυτό μου και με τους περιορισμούς που μου επέβαλλε η ανεπαρκής προετοιμασία.
Το μόνο που μπορούσα να κάνω για να διευκολύνω τη δουλειά μου –και για τους πιο καλόπιστους αντιπάλους– ήταν να ετοιμάσω τις θέσεις γραπτά. Τις διάβασα και έδωσα το κείμενο στον σύντροφο Τσερετέλι. Τις διάβασα πολύ αργά, δύο φορές: πρώτα στη συνάντηση των μπολσεβίκων και ύστερα σε κοινή συνάντηση των μπολσεβίκων και των μενσεβίκων. Δημοσιεύω τις προσωπικές μου αυτές θέσεις, μόνο με τις συντομότερες επεξηγηματικές σημειώσεις, οι οποίες αναπτύχθηκαν πολύ πιο λεπτομερειακά στην εισήγηση.
ΘΕΣΕΙΣ
1. Στη στάση μας απέναντι στον πόλεμο, που από την πλευρά της Ρωσίας και με τη νέα κυβέρνηση του Λβοφ και Σία παραμένει αναμφισβήτητα ληστρικός ιμπεριαλιστικός πόλεμος εξαιτίας του καπιταλιστικού χαρακτήρα αυτής της κυβέρνησης, είναι απαράδεκτη ακόμα και η ελάχιστη παραχώρηση στον «επαναστατικό αμυνιτισμό».
Το ταξικά συνειδητό προλεταριάτο μπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή του σ’ έναν επαναστατικό πόλεμο που πραγματικά να δικαιολογεί τον επαναστατικό αμυνιτισμό, μόνο υπό τους εξής όρους: α) πέρασμα της εξουσίας στα χέρια του προλεταριάτου και των φτωχότερων τμημάτων της αγροτιάς που συνδέονται μαζί του· β) παραίτηση στην πράξη και όχι στα λόγια, από κάθε προσάρτηση· γ) ολοκληρωτική ρήξη στην πράξη με όλα τα συμφέροντα του κεφαλαίου.
Παίρνοντας υπόψη την αναμφισβήτητη καλοπιστία εκείνων των πλατιών τμημάτων των μαζών που υποστηρίζουν τον επαναστατικό αμυνιτισμό, που αποδέχονται τον πόλεμο μόνο από ανάγκη και όχι για λόγους κατακτητικούς, λαμβάνοντας υπόψη την εξαπάτησή τους από την αστική τάξη, πρέπει να εξηγούμε το λάθος τους πολύ διεξοδικά, επίμονα και υπομονετικά, να τους εξηγούμε την αδιάρρηκτη σύνδεση του κεφαλαίου με τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, να τους αποδεικνύουμε ότι χωρίς την ανατροπή του κεφαλαίου ο πόλεμος είναι αδύνατο να τελειώσει με μια αληθινά δημοκρατική ειρήνη, μια ειρήνη που δεν θα επιβληθεί με βία.
Οργάνωση της πιο πλατιάς εκστρατείας υπέρ αυτής της άποψης μέσα στο στρατό στο μέτωπο.
Συναδέλφωση.
2. Η ιδιομορφία της σημερινής κατάστασης στη Ρωσία είναι στο ότι η χώρα μεταβαίνει από το πρώτο στάδιο της επανάστασης – το οποίο έδωσε την εξουσία στην αστική τάξη εξαιτίας της ανεπαρκούς συνειδητότητας και οργάνωσης του προλεταριάτου, στο δεύτερο στάδιό της που πρέπει να φέρει την εξουσία στα χέρια του προλεταριάτου και των φτωχών στρωμάτων της αγροτιάς.
Αυτή η μετάβαση χαρακτηρίζεται, από τη μία πλευρά, από ένα μέγιστο όριο νόμιμα αναγνωρισμένων δικαιωμάτων (από όλες τις εμπόλεμες χώρες η Ρωσία είναι σήμερα η πιο ελεύθερη χώρα του κόσμου), από την άλλη πλευρά από την έλλειψη βίας πάνω στις μάζες και, τέλος, από την παράλογα καλόπιστη στάση των μαζών απέναντι στην κυβέρνηση των καπιταλιστών, των χειρότερων εχθρών της ειρήνης και του σοσιαλισμού.
Η ιδιόμορφη αυτή κατάσταση απαιτεί από εμάς ικανότητα προσαρμογής στις ιδιαίτερες συνθήκες της κομματικής δουλειάς μέσα στις χωρίς προηγούμενο πλατιές μάζες του προλεταριάτου που μόλις τώρα ξύπνησαν στην πολιτική ζωή.
3. Καμιά υποστήριξη στην Προσωρινή Κυβέρνηση. Να κάνουμε ξεκάθαρο τον ολότελα ψεύτικο χαρακτήρα όλων των υποσχέσεών της, ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με την παραίτηση από τις προσαρτήσεις. Ξεσκέπασμα, αντί για την απαράδεκτη αυταπάτη της διεκδίκησης να πάψει η κυβέρνηση αυτή –μια κυβέρνηση κεφαλαιοκρατών– να είναι ιμπεριαλιστική.
4. Αναγνώριση του γεγονότος ότι στα περισσότερα Σοβιέτ των Εργατών Αντιπροσώπων το Κόμμα μας είναι μειοψηφία, και για την ώρα μικρή μειοψηφία, απέναντι στο συνασπισμό όλων των μικροαστικών, οπορτουνιστικών στοιχείων, που έχουν υποκύψει στην επιρροή της αστικής τάξης και διοχετεύουν την επιρροή της στο προλεταριάτο, από τους Λαϊκούς Σοσιαλιστές και τους Σοσιαλιστές-Επαναστάτες ως την Οργανωτική Επιτροπή (Τσχέιτζε, Τσερετέλι κ.α), τον Στεκλόφ και τους λοιπούς.
Εξήγηση στις μάζες ότι τα Σοβιέτ των Εργατών Αντιπροσώπων είναι η μόνη δυνατή μορφή επαναστατικής κυβέρνησης και ότι γι’ αυτό, όσο η κυβέρνηση αυτή θα βρίσκεται κάτω από την επιρροή της αστικής τάξης, το καθήκον μας μπορεί να είναι μονάχα η υπομονετική, συστηματική, επίμονη εξήγηση των λαθών της τακτικής τους, μια εξήγηση ειδικά προσαρμοσμένη στις πρακτικές ανάγκες των μαζών.
Όσο είμαστε μειοψηφία, συνεχίζουμε τη δουλειά της κριτικής και του ξεσκεπάσματος των λαθών και ταυτόχρονα υπερασπιζόμαστε την ανάγκη να περάσει όλη η κρατική εξουσία στα Σοβιέτ των Eργατών Αντιπροσώπων, έτσι που ο λαός με την πείρα του να κατανικήσει τα λάθη τους.
5. Όχι κοινοβουλευτική δημοκρατία –η επιστροφή από τα Σοβιέτ των Eργατών Αντιπροσώπων σ’ αυτήν θα ήταν βήμα προς τα πίσω– αλλά δημοκρατία των Σοβιέτ των Εργατών, των Εργατών γης και των Αγροτών Αντιπροσώπων σ’ όλη τη χώρα από το Βορρά ως το Νότο.
Κατάργηση της αστυνομίας, του στρατού, της γραφειοκρατίας. [1].
Η αμοιβή των αξιωματούχων, που όλοι τους θα είναι αιρετοί και ανακλητοί σε κάθε στιγμή, να μην ξεπερνά τη μέση αμοιβή ενός ικανού εργάτη.
6. Στο αγροτικό πρόγραμμα η έμφαση πρέπει να πέσει στα Σοβιέτ των Αντιπροσώπων των Εργατών γης.
Δήμευση όλης της γης των τσιφλικάδων.
Εθνικοποίηση όλης της γης της χώρας, διάθεσή της από τα τοπικά Σοβιέτ των Εργατών γης και των Αγροτών Αντιπροσώπων. Δημιουργία ιδιαίτερων Σοβιέτ Αντιπροσώπων των φτωχών αγροτών. Δημιουργία σε κάθε μεγάλο κτήμα μιας πρότυπης φάρμας (με έκταση 100 ως 300 περίπου ντεσιατίνες, ανάλογα με τις τοπικές και άλλες συνθήκες και σύμφωνα με τις αποφάσεις των τοπικών οργάνων) κάτω από τον έλεγχο των Σοβιέτ Αντιπροσώπων των Εργατών γης και για λογαριασμό της κοινωνίας.
7. Άμεση συνένωση όλων των τραπεζών της χώρας σε μια πανεθνική τράπεζα και άσκηση ελέγχου πάνω σ’ αυτήν από μέρους του Σοβιέτ των Εργατών Αντιπροσώπων.
8. Δεν είναι άμεσο καθήκον μας να «εισάγουμε» τον σοσιαλισμό, αλλά μόνο να φέρουμε την κοινωνική παραγωγή και τη διανομή των προϊόντων υπό τον έλεγχο των Σοβιέτ των Εργατών Αντιπροσώπων.
9. Κομματικά καθήκοντα:
α) Άμεση σύγκληση συνεδρίου του Κόμματος.
β) Αλλαγή του προγράμματος του Κόμματος, κυρίως:
1. Σχετικά με τον ιμπεριαλισμό και τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο,
2. Σχετικά με τη στάση απέναντι στο κράτος και τη δική μας διεκδίκηση για ένα «κράτος-κομμούνα»[2],
3. Τροποποίηση του μίνιμουμ προγράμματός μας που έχει παλιώσει.
γ) Αλλαγή της ονομασίας του Κόμματος [3].
10. Μια νέα Διεθνής.
Πρέπει να πάρουμε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία μιας επαναστατικής Διεθνούς, μιας Διεθνούς ενάντια στους σοσιαλσοβινιστές και ενάντια στο «Κέντρο» [4].
Για να καταλάβει ο αναγνώστης γιατί χρειάστηκε να δώσω έμφαση στην «περίπτωση» των καλόπιστων αντιπάλων ως μια σπάνια εξαίρεση, τον καλώ να συγκρίνει την παρακάτω επίκριση του κυρίου Γκόλντενμπεργκ των θέσεων αυτών: ο Λένιν, είπε, «έστησε τη σημαία του εμφύλιου πολέμου στο εσωτερικό της επαναστατικής δημοκρατίας» (παρατίθεται από τη «Γεντίνστβο» του κ. Πλεχάνοφ, αρ. φύλ. 5).
Αλήθεια, δεν είναι «μαργαριτάρι» αυτό; Εγώ γράφω, δηλώνω και εξηγώ με σαφήνεια ότι λόγω της «αναμφισβήτητης καλοπιστίας εκείνων των πλατιών τμημάτων των μαζών που υποστηρίζουν το επαναστατικό αμυνιτισμό… λόγω της εξαπάτησής τους από την αστική τάξη, πρέπει να τους εξηγούμε το λάθος τους πολύ διεξοδικά, επίμονα, και υπομονετικά…».
Αλλά οι αστοί κύριοι που αυτοαποκαλούνται σοσιαλδημοκράτες και που δεν ανήκουν ούτε στα πλατιά στρώματα, ούτε στους απλούς υποστηρικτές του αμυνιτισμού, εμφανίζουν «ελαφρά τή καρδία» τις απόψεις μου έτσι: «Έστησε(!) τη σημαία(!) του εμφύλιου πολέμου (γι’ αυτόν δεν υπάρχει ούτε λέξη στις Θέσεις, ούτε λέξη και στην ομιλία μου!) στο εσωτερικό(!!) της επαναστατικής δημοκρατίας…».
Τι σημαίνει αυτό; Σε τι διαφέρει από μια έκκληση για πογκρόμ από τη «Ρούσκαγια Βόλια»;
Εγώ γράφω, διαβάζω και εξηγώ με σαφήνεια ότι: «Τα Σοβιέτ των Εργατών Αντιπροσώπων είναι η μόνη δυνατή μορφή επαναστατικής κυβέρνησης και ότι γι’ αυτό, το καθήκον μας μπορεί να είναι μονάχα η υπομονετική, συστηματική, επίμονη εξήγηση των λαθών της τακτικής τους, μια εξήγηση ειδικά προσαρμοσμένη στις πρακτικές ανάγκες των μαζών…».
Αλλά οι αντίπαλοι ενός ορισμένου είδους παρουσιάζουν τις απόψεις μου σαν έκκληση για «εμφύλιο πόλεμο στο εσωτερικό της επαναστατικής δημοκρατίας»!
Επιτέθηκα ενάντια στην Προσωρινή Κυβέρνηση, γιατί δεν καθόρισε ούτε σύντομη, ούτε γενικά μια οποιαδήποτε ημερομηνία για τη σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης και για την απόπειρά της να υπεκφύγει με υποσχέσεις. Ισχυρίστηκα ότι δίχως τα Σοβιέτ των Εργατών και των Στρατιωτών Αντιπροσώπων η σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης δεν είναι εξασφαλισμένη και η επιτυχία της είναι αδύνατη.
Μου αποδίδουν την άποψη ότι είμαι τάχα ενάντια στην άμεση σύγκληση της Συντακτικής Συνέλευσης!!!
Θα το αποκαλούσα αυτό «παραλήρημα», εάν δεκαετίες πολιτικού αγώνα δεν με είχαν διδάξει να θεωρώ σπάνια εξαίρεση την καλοπιστία των αντιπάλων.
Ο κ. Πλεχάνοφ ονόμασε στην εφημερίδα του το λόγο μου «παραλήρημα». Πολύ καλά, κύριε Πλεχάνοφ! Κοιτάξτε, όμως, πόσο αδέξιος, άδικος και άστοχος είστε στις πολεμικές σας. Αν η ομιλία μου ήταν ένα δίωρο παραλήρημα, τότε πώς ανέχθηκαν το «παραλήρημα» αυτό εκατοντάδες ακροατές; Επιπροσθέτως, γιατί η εφημερίδα σας αφιερώνει ολόκληρη στήλη για ένα «παραλήρημα»; Ασυνέπεια, ακραία ασυνέπεια!
Είναι πολύ πιο εύκολο, βέβαια, να φωνάζεις, να βρίζεις και να ουρλιάζεις, παρά να προσπαθείς να εκθέσεις, να εξηγήσεις, να θυμηθείς τι έλεγαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς το 1871, το 1872 και το 1875 για την εμπειρία της Κομμούνας του Παρισιού και για το είδος του κράτους που χρειάζεται το προλεταριάτο.
Ο πρώην μαρξιστής κ. Πλεχάνοφ δεν θέλει, φαίνεται, να θυμάται το μαρξισμό.
Εγώ παρέθεσα τα λόγια της Ρόζας Λούξεμπουργκ, η οποία στις 4 Αυγούστου 1914 αποκάλεσε τη γερμανική σοσιαλδημοκρατία «πτώμα που ζέχνει». Και οι κ.κ. Πλεχάνοφ, Γκόλντενμπεργκ και Σία «θίγονται»… Για λογαριασμό τίνος; Για λογαριασμό των Γερμανών σoβινιστών επειδή τους αποκάλεσαν σoβινιστές! Τα μπέρδεψαν οι καημένοι οι Ρώσοι σοσιαλσοβινιστές – σοσιαλιστές στα λόγια, σoβινιστές στην πράξη.
4-5 Απρίλη 1917
Β. Ι. ΛΕΝΙΝ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ
[1] Δηλαδή ο μόνιμος στρατός να αντικατασταθεί από τον εξοπλισμό ολόκληρου του λαού.
[2] Δηλαδή ένα κράτος του οποίο η Κομμούνα του Παρισιού ήταν το πρωτότυπο.
[3] Αντί για «Σοσιαλδημοκρατία», της οποίας οι επίσημοι ηγέτες σε όλο τον κόσμο πρόδωσαν τον σοσιαλισμό και προσχώρησαν στην αστική τάξη (οι «αμυνίτες» και οι ταλαντευόμενοι «Καουτσκιστές»), πρέπει να ονομαζόμαστε «Κομμουνιστικό Κόμμα».
[4] Το «Κέντρο» στο διεθνές σοσιαλδημοκρατικό κίνημα είναι η τάση που αμφιταλαντεύεται μεταξύ των σοβινιστών (=«αμυνίτες») και των διεθνιστών, δηλ. Κάουτσκι και Σία στην Γερμανία, Λονγκέ και Σία στη Γαλία, Τσχέιτζε και Σία στη Ρωσία, Τουράτι και Σία στην Ιταλία, Μακ Ντόναλντ και Σία στη Βρετανία κ.λπ.
