Με 50,48% των ψήφων, ο Γκουστάβο Πέδρο και η Φράνσια Μάρκες κέρδισαν την εκλογική αναμέτρηση στις προεδρικές εκλογές της Κολομβίας ενάντια στον δεξιό δημαγωγό Ροδόλφο Ερνάντεθ. Η ιστορική σημασία της νίκης του Πέδρο, της Μάρκες και του Pacto Histórico (εκλογικό μέτωπο της Αριστεράς) δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Ο Γκουστάβο Πέδρο γίνεται ο πρώτος αριστερός πρόεδρος στην ιστορία της Κολομβίας. Η προεδρία του αντιπροσωπεύει ένα σημείο καμπής στην ταξική πάλη μιας χώρας στην οποία η καπιταλιστική ολιγαρχία έπαιξε για δεκαετίες τον ρόλο του δήμιου, ατιμώρητα.
Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για μια χώρα στην οποία έχουν δολοφονηθεί όλοι οι υποψήφιοι που αντιτάχθηκαν άμεσα στην ολιγαρχία στο παρελθόν (Χόρχε Ελισέρ Γκαϊτάν, Χάιμε Πάρντο Λεάλ, Μπερνάρντο Τζαραμίλο, Κάρλος Πιζάρο, Λουίς Κάρλος Γκαλάν) και στην οποία ο σχηματισμός ενός κόμματος της Αριστεράς ερχόταν αντιμέτωπος με τη μαζική δολοφονία των ακτιβιστών του (όπως στην περίπτωση της Πατριωτικής Ένωσης, όπου σκοτώθηκαν 1.163 ακτιβιστές της σε διάστημα 8 ετών, συμπεριλαμβανομένων 2 προεδρικών υποψηφίων, 13 βουλευτών και 11 δημάρχων της περιοχής ). Η νίκη της Αριστεράς είναι ένα πρωτοφανές γεγονός, το οποίο αντανακλά το βάθος της κρίσης που αντιμετωπίζει ο κολομβιανός και ο διεθνής καπιταλισμός.
Η νίκη του Πέδρο είναι ήττα για τον ουριμπισμό (αντικομμουνιστική Δεξιά, πήρε το όνομα της από τον πρώην πρόεδρο Αλβάρο Ουρίμπε) και θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της εμπιστοσύνης των μαζών στις δικές τους δυνάμεις. Αυτό που φοβάται η άρχουσα τάξη, είναι ότι η προεδρία του Πέδρο θα «ανοίξει την όρεξη» στις μάζες για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και ότι θα γίνει η αφετηρία για έναν ταξικό χείμαρρο που δεν θα μπορέσουν να ελέγξουν.
Ιστορική νίκη
Αυτή η νίκη απλά δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την άνευ προηγουμένου μαζική κινητοποίηση της απεργίας του 2021. Κατά τη διάρκεια αυτών των τριών μηνών, ο ουριμπισμός βρέθηκε σε θέση άμυνας και η άρχουσα τάξη ήταν τρομοκρατημένη. Το μόνο πράγμα που έσωσε την κυβέρνηση του Ιβάν Ντούκε τότε ήταν ο ρόλος των ηγετών των συνδικαλιστικών οργανώσεων, οι οποίοι λειτούργησαν ως τροχοπέδη στο κίνημα. Όμως αυτή η «προειδοποιητική βολή» έκανε το πιο ευφυές τμήμα της αστικής τάξης να σκεφτεί. Τα συμπεράσματά της αποτυπώθηκαν στις δηλώσεις του Αλεχάντρο Γκαβίρια στους London Financial Times: «Κοιμόμαστε πάνω σε ένα ηφαίστειο. Υπάρχει μεγάλη δυσαρέσκεια. Θα ήταν καλύτερο να γίνει μια ελεγχόμενη έκρηξη με το Πέδρο παρά να να περιμένουμε να εκραγεί το ηφαίστειο. Η χώρα απαιτεί αλλαγή».
Η ιστορική σημασία αυτής της νίκης προέρχεται επίσης από το γεγονός ότι ο Πέδρο κέρδισε χάρη στον σχηματισμό ενός συνασπισμού όλων των μαζικών αριστερών κομμάτων της χώρας. Από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κολομβίας μέχρι την Colombia Humana, ο Πέδρο έχει σχηματίσει μια μαζική συμμαχία. Ωστόσο, το Pacto Histórico άνοιξε την πόρτα στους υποστηρικτές του πρώην προέδρου Σάντος (ο οποίος αρχικά ήταν υπουργός υπό τον Ουρίμπε και στη συνέχεια έγινε ο ίδιος πρόεδρος). Αυτή είναι μια σοβαρή αντίφαση που χαρακτηρίζει το Pacto Histórico του Πέδρο.
Εν τω μεταξύ, η εκλογή της Φράνσια Μάρκες ως αντιπροέδρου καταδεικνύει την ανάγκη του Πέδρο να προσφέρει στο πιο μαχητικό τμήμα της βάσης του, που θέλει ριζικές αλλαγές, μια εξέχουσα θέση στον συνασπισμό. Η Μάρκες ήταν ξεκάθαρη από την αρχή ότι δεν επρόκειτο να είναι απλώς μια φιγούρα. Στην πραγματικότητα, η τάση της να είναι ανοιχτή σχετικά με τις διαφορές της με την ηγεσία, της έβαλε εμπόδια για να ανέλθει στην αντιπροεδρία και κατέληξε να οδηγήσει στην αποχώρηση του Σέζαρ Γκαβιρια, του σημαντικότερου ηγέτη του φιλελεύθερου κόμματος.
Είναι πολύ πιθανό η Φράνσια να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στη διεξαγωγή του αγώνα εντός του Pacto Histórico εναντίον εκείνων που αποφασίζουν ότι η υπεράσπιση των συμφερόντων των αφεντικών είναι πιο σημαντική από την επίτευξη των μεταρρυθμίσεων που το έφεραν στην εξουσία. Αλλά θα είναι εφικτό μόνο στο βαθμό που η βάση του Pacto Histórico εκφράσει την ανάγκη ρήξης με αυτούς τους ηγέτες και επιβολής δημοκρατικών μέτρων λογοδοσίας (όπως η αρχή της εκλογής σε ηγετικές θέσεις και το δικαίωμα ανάκλησης) εντός του συνασπισμού.
Τα όρια του «Πεδρισμού»
Τα τέσσερα χρόνια της προεδρίας του Πέδρο θα καθοριστούν από τη διεθνή κρίση του καπιταλισμού και τον όλεθρο που έχει προκαλέσει στην κολομβιανή οικονομία. Σε μια χώρα στην οποία το εξωτερικό χρέος ισοδυναμεί με 50 % του ΑΕΠ, όπου ο πληθωρισμός έχει μετατρέψει το κολομβιανό πέσο στο πιο υποτιμημένο νόμισμα στον κόσμο και όπου η ανεργία είναι η υψηλότερη στην ήπειρο (10 % σύμφωνα με τον Economist) είναι σαφές ότι η κυβέρνηση Πέδρο θα δοκιμαστεί.
Για να είμαστε σαφείς, το πρόγραμμα του Πέδρο είναι ξεκάθαρα ρεφορμιστικό. Το σύνθημά του είναι αυτό ενός πιο ανθρώπινου καπιταλισμού. Αυτό που εξόργισε την αστική τάξη ήταν πως ο Πέδρο πρότεινε μεταρρυθμίσεις που – στο πλαίσιο του καθυστερημένου κολομβιανού καπιταλισμού, που κυριαρχείται από τον ιμπεριαλισμό – συνεπάγονται μεγάλες απώλειες για τους πραγματικούς κυρίαρχους της κολομβιανής οικονομίας: τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ και τις μαριονέτες του στην καπιταλιστική ολιγαρχία.
Για παράδειγμα, η πρότασή του, να σταματήσουν οι επιχειρήσεις ανεύρεσης πετρελαίου («από την πρώτη μέρα») προκειμένου να ξεκινήσει μια μετάβαση σε πράσινες πηγές ενέργειας είναι μια άμεση επίθεση στα κέρδη μιας άρχουσας τάξης της οποίας το κύριο εξαγώγιμο προιόν είναι το πετρέλαιο. Ομοίως, η πρότασή του για τη δημιουργία ενός δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος σε μια χώρα στην οποία το 90% των εργαζομένων δεν λαμβάνουν συντάξεις επαρκείς για να σταματήσουν τη δουλειά, έχει κερδίσει την υποστήριξη των εργαζομένων και των αγροτών. Εντωμεταξύ, έχει δεχθεί επίθεση από την κολομβιανή ολιγαρχία που χρησιμοποιεί χρήματα από τα ασφαλιστικά ταμεία για να τζογάρει στα χρηματιστήρια και να πλουτίσει, με μικρό όφελος για τους συνταξιούχους.
Πρέπει να πούμε ότι αυτές οι προτάσεις δεν είναι προτάσεις ενός «τρελού κομμουνιστή» έτοιμου να απαλλοτριώσει όλους τους κλάδους της βιομηχανίας. Αυτές οι προτάσεις δεν αρχίζουν καν να αγγίζουν τις πηγές ισχύος της κολομβιανής ολιγαρχίας. Η πρότασή του για αγροτική μεταρρύθμιση ξεκινά με την προοπτική αγοράς της μη παραγωγικής γης των λατιφουντίστας (μεγάλοι γαιοκτήμονες) όπου οι τελευταίοι δεν επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν τη γη τους και αρνούνται να πληρώσουν τους φόρους τους (Πρόγραμμα Pacto Histórico , σελ. 19).
Αυτές οι προτάσεις, και οι προσπάθειές τους να συνεννοηθούν με την άρχουσα τάξη, είναι οι αδυναμίες της κυβέρνησης Πέδρο. Για να δούμε αυτή την αδύναμη πλευρά, δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε πέρα από την ομιλία του αμέσως μετά τις εκλογές, στην οποία κάλεσε την αντιπολίτευση να κυβερνήσει μαζί του και δήλωσε: «Σε αυτούς που είπαν ότι θα καταστρέψουμε την ιδιωτική περιουσία, θα έλεγα το εξής: Πάμε για την ανάπτυξη του κολομβιανού καπιταλισμού. Πρέπει να ξεπεράσουμε την κολομβιανή φεουδαρχία».
Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η καθυστέρηση της Κολομβίας δεν είναι προϊόν «φεουδαρχίας». Στην Κολομβία, υπάρχει μια «ελεύθερη αγορά», η μισθωτή σκλαβιά και η ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού. Όμως ο κολομβιανός καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από άνιση και συνδυασμένη ανάπτυξη, όπου η ολιγαρχία των μεγάλων γαιοκτημόνων εξαρτάται από τη συγκέντρωση γης και την οικονομική υποστήριξη του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, που τον θέτει σε υποδεέστερη θέση στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία.
Ωστόσο, η κολομβιανή οικονομία πληρώνει ένα τίμημα, καθώς η υποβιβάζεται στη θέση ενός εξαγωγέα πρώτων υλών. Με άλλα λόγια, η υστέρηση της κολομβιανής οικονομίας είναι προς όφελος του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Το καθήκον της ανάπτυξης της κολομβιανής οικονομίας δεν είναι ζήτημα σταδίων, όπου ο σοσιαλισμός μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της καπιταλιστικής ανάπτυξης σε κάθε χώρα. Το σημαντικό είναι να καταλάβουμε ότι η παγκόσμια οικονομία είναι καπιταλιστική και ότι αυτό καθιστά αναγκαίο τον αγώνα για το σοσιαλισμό σε κάθε χώρα. Ο «δημοκρατικός και παραγωγικός καπιταλισμός» για τον οποίο μίλησε ο Πέδρο δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει στην Κολομβία κατά την εποχή της ιμπεριαλιστικής παρακμής.
Η επίθεση της άρχουσας τάξης
Η απάντηση της άρχουσας τάξης στη νίκη του Πέδρο ήταν μια αποδοχή με σιωπηρούς όρους. Τόσο ο Άλβαρο Ουρίμπε όσο και ο Ροδόλφο Ερνάντες έχουν «αποδεχτεί» τη νίκη του Πέδρο. Αλλά το έχουν κάνει υπενθυμίζοντας ότι είναι πρόθυμοι να δεχτούν μια κυβέρνηση Πέδρο μόνο στο βαθμό που «σέβεται τους θεσμούς».
Επιμένουν στην ανάγκη να επιτευχθεί μια «μεγάλη εθνική συμφωνία» (γλώσσα που υιοθέτησε και ο Πέδρο) και να κυβερνήσει «όχι μόνο εκείνους που τον ψήφισαν αλλά και εκείνους που του εναντιώθηκαν». Από την άλλη πλευρά, όταν κερδίζει ένας δεξιός καπιταλιστής υποψήφιος όπως ο Ντούκε, λένε ότι έχει «την εντολή να εφαρμόσει το πρόγραμμά του χωρίς καθυστέρηση».
Αυτό που τους παρακινεί στην αποδοχή της νίκης του Πέδρο είναι η ανάγκη τους να αποφύγουν μια άλλη κοινωνική έκρηξη, στην οποία η κολομβιανή αστική τάξη, που έχει συνείδηση της φθίνουσας υποστήριξής της, αισθάνεται αβέβαιη ότι θα διατηρήσει την εξουσία της. Αλλά περισσότερο από αυτό, έχει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική να στηρίζεται στους αστικούς δημοκρατικούς θεσμούς για να ανακατευθύνει το κίνημα από τον Πέδρο στα ασφαλέστερα δυνατά κανάλια, προκειμένου να το εξουδετερώσει.
Η κυβέρνηση του Pacto Histórico θα έχει να αντιμετωπίσει την αντιπολίτευση των πιο συντηρητικών στοιχείων της χώρας, αλλά και το γεγονός ότι, ενώ έχει τον μεγαλύτερο αριθμό γερουσιαστών και τον δεύτερο υψηλότερο αριθμό εκπροσώπων, εξακολουθεί να είναι μειοψηφία και στις δύο Βουλές.
Η άρχουσα τάξη θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της για να σαμποτάρει οποιοδήποτε προοδευτικό μέτρο τολμήσει να λάβει ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος. Θα χρησιμοποιήσει τα μέσα ενημέρωσης για να πραγματοποιήσει μια εκστρατεία συκοφαντίας και δυσφήμισης, θα καταφύγει σε δολιοφθορές από τον αστικό κρατικό μηχανισμό, το δικαστικό σύστημα και τις ένοπλες δυνάμεις. Θα δούμε τον κίνδυνο παγώματος επενδύσεων και φυγής κεφαλαίων. Οι ρεφορμιστές πολύ πιθανόν να πουν τότε πως το καθήκον θα είναι ο μετριασμός των μεταρρυθμίσεων για να περάσουν μέσω «συναίνεσης».
Η απάντησή μας σε αυτές τις επιθέσεις πρέπει να είναι μαζική κινητοποίηση της εργατικής τάξης και της νεολαίας. Δεν υπάρχει τίποτα πιο δημοκρατικό και ισχυρό από τους εργαζόμενους σε κινητοποίηση και είναι καιρός να το αποδείξουμε αυτό.
Ο αγώνας συνεχίζεται
Η νίκη του Πέδρο αντιπροσωπεύει μία μεγάλη ανακούφιση για όσους φοβήθηκαν τη νίκη του Ροδόλφο Ερνάντες και τη συνέχιση των πολιτικών λιτότητας και καταστολής που καθόρισαν τα τέσσερα χρόνια του Ιβάν Ντούκε. Όχι μόνο αυτό, αλλά αυτή τη στιγμή η νίκη του Πέδρο ενσαρκώνει τις φιλοδοξίες εκατομμυρίων Κολομβιανών που θέλουν να βάλουν ένα τέλος στην οπισθοδρόμηση της χώρας. Η νίκη του είναι ένα ιστορικό γεγονός και δικαίως γιορτάστηκε ως τέτοια το βράδυ της Κυριακής από δεκάδες χιλιάδες σε όλη τη χώρα. Αλλά είναι μόνο ένα πρώτο βήμα. Θα είναι σημαντικό για τους μαρξιστές να παρακολουθούν προσεκτικά τις ενέργειες της κυβέρνησης Πέδρο.
Ο Πέδρο βρίσκεται μπροστά σε ένα σταυροδρόμι: μπορεί να κυβερνήσει υπέρ των εργαζομένων που τον έχουν εκλέξει ή υπέρ της ολιγαρχίας. Στο βαθμό που θα εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των μαζών, θα κερδίσει το μίσος των επιχειρηματιών, των μεγαλογαιοκτημόνων και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Η κολομβιανή οικονομία είναι τόσο καθυστερημένη, που τα κέρδη δεν μπορούν να αναδιανεμηθούν χωρίς να τα αφαιρέσουμε από την ολιγαρχία. Εάν αμφιταλαντευτεί ή προσφέρει παραχωρήσεις στην ολιγαρχία στο όνομα της ταξικής συμφιλίωσης, θα αποθαρρύνει τη δική του βάση στήριξης και θα θέσει τα θεμέλια για την πτώση του.
Όσο τα μέσα παραγωγής βρίσκονται στα χέρια της ολιγαρχίας, ο Πέδρο δεν θα μπορέσει να τα ελέγξει και, επομένως, δεν θα μπορέσει ποτέ να αναπτύξει την παραγωγική ικανότητα της χώρας. Το κόστος της επένδυσης είναι πολύ μεγάλο για τα αφεντικά, που ενδιαφέρονται μόνο για τα κέρδη. Και οποιαδήποτε δαπάνη για κοινωνικές υποδομές ή μεταρρυθμίσεις θα σήμαινε αφαίρεση χρημάτων από τους ιμπεριαλιστές στην Ουάσιγκτον.
Ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός είναι η ρήξη με τον καπιταλισμό. Η νεολαία, η αγροτιά και η κολομβιανή εργατική τάξη, μπορούν να βασιστούν μόνο στις δικές τους δυνάμεις: στη δύναμη που συγκλόνισε την άρχουσα τάξη για τρεις μήνες το 2021 και τερμάτισε τη φορολογική μεταρρύθμιση. Είναι επείγον να διαμορφωθεί μια επαναστατική εναλλακτική λύση που μπορεί να υπερασπίσει αυτό το πρόγραμμα στη συζήτηση που πρόκειται να ανοίξει στις μαζικές οργανώσεις.
Οποιοδήποτε βήμα προς τα εμπρός κάνει η κυβέρνηση θα πρέπει η εργατική τάξη να το υπερασπιστεί στους δρόμους απέναντι στην αντίσταση της άρχουσας τάξης και σε κάθε δισταγμό ή υποχώρηση της κυβέρνησης θα πρέπει να αντισταθεί μέσα από μαζική πάλη στους δρόμους.
Το καθήκον των μαρξιστών τα επόμενα τέσσερα χρόνια είναι ξεκάθαρο: να συνδεθούν με το πιο προχωρημένο τμήμα των εργαζομένων και της νεολαίας που θα βγουν στους δρόμους το επόμενο διάστημα να προτείνουν τακτικές και στρατηγικές σε κάθε αγώνα, να τονώσουν την εμπιστοσύνη της εργατικής τάξης στις δικές της δυνάμεις και να κερδίσουν τα καλύτερα στοιχεία του εργατικού κινήματος. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να οικοδομήσουμε μια αληθινή επαναστατική εναλλακτική λύση που μπορεί να μετατρέψει τον αγώνα για μεταρρυθμίσεις σε αγώνα για το σοσιαλισμό, προκειμένου να βάλει τέλος στην κολομβιανή ολιγαρχία, μια συμμορία παρασίτων που το μόνο τους ενδιαφέρον του είναι ο πλουτισμός τους.
Γκαμπριέλ Γκαλεάνο
20 Ιουνίου 2022
Μετάφραση από το www.marxist.com: Ηλίας Κυρούσης
