Η συμπλήρωση 70 χρόνων από την ίδρυση του ΕΑΜ, καθώς και η άρνηση της ηγεσίας του ΚΚΕ να αποκαταστήσει πλήρως των ηρωικό αρχηγό του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη, σε παραλληλισμό με την προκλητική, ολόπλευρη αποκατάσταση του πολιτικού του δημίου Νίκου Ζαχαριάδη, έχει αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για την περίοδο 1941 – 45 στις τάξεις των αριστερών και κομμουνιστών αγωνιστών.
Στο κείμενο που ακολουθεί κάνουμε μια πολύ συνοπτική απόπειρα να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια, που για μια ακόμα φορά διαστρεβλώνεται από τις ένοχες «αποκαταστάσεις» της ηγεσίας του ΚΚΕ.
Ο ηρωισμός δεκάδων χιλιάδων απλών ανθρώπων με τον οποίο έχτισαν ένα πανίσχυρο κίνημα εργατών και φτωχών αγροτών, το ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), με 1,5 εκατομμύρια μέλη (η ΕΠΟΝ, η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η νεολαία του ΕΑΜ, είχε 350.000 μέλη), καθώς και τον ΕΛΑΣ (Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό), έναν πανίσχυρο στρατό με 80.000 μαχητές, οδήγησε πριν ακόμα από το 1944 στην απελευθέρωση από την γερμανική κατοχή ολόκληρης της ελληνικής υπαίθρου και στην καθήλωση 9 γερμανικών μεραρχιών με 150.000 άνδρες.
Ο αγώνας στα βουνά συνοδεύτηκε όμως, και από μεγάλους αγώνες αντίστασης και απεργιακές κινητοποιήσεις της εργατικής τάξης στις πόλεις, με αποκορύφωμα το κίνημα των δημοσίων υπαλλήλων τον Φλεβάρη του 1943. Τον Οκτώβρη του 1944, μετά την αποχώρηση των Γερμανών, η εξουσία βρέθηκε πια στα χέρια του ΕΑΜ–ΕΛΑΣ, τις τύχες του οποίου καθόριζε η ηγεσία του ΚΚΕ.
Όμως, η ηγεσία του ΚΚΕ είχε δεσμευτεί με τις περίφημες συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας να υποτάξει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στην αστική τάξη και τους Εγγλέζους ιμπεριαλιστές, συμμετέχοντας και στηρίζοντας ολόψυχα την αστική κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου.
Αυτή η πολιτική στάση, δεν ήρθε ως αποτέλεσμα κάποιων προδοτών που παρεισέφρησαν στην ηγεσία, όπως υποστήριξε η κατοπινή ηγεσία του Ν. Ζαχαριάδη, αλλά πήγαζε από την πολιτική ταξικής συνεργασίας που επέβαλε διεθνώς στα ΚΚ η σταλινική γραφειοκρατία της ΕΣΣΔ. Η πολιτική αυτή, στηριζόταν στην αναστηλωμένη ρεφορμιστική θεωρία των σταδίων και στην τακτική των «Λαϊκών μετώπων» που εμφάνιζαν ως ανεπίκαιρη τη σοσιαλιστική επανάσταση και προωθούσαν τη συνεργασία της εργατικής τάξης με την «φιλελεύθερη» αστική τάξη. Ήδη, η ηγεσία του ΚΚΕ με το πρόγραμμα της περίφημης 6ης Ολομέλειας του 1934, είχε εγκαταλείψει και επίσημα τον αγώνα για την εξουσία και το σοσιαλισμό, ψάχνοντας εναγώνια να βρει προοδευτικούς αστούς συμμάχους.
Στις 6 Οκτώβρη του 1944, κατά το διάστημα της αποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων από την Αθήνα, το Πολιτικό Γραφείο (ΠΓ) του ΚΚΕ καλούσε «όλους τους πατριώτες να επιδείξουν το πιο υψηλό βαθμό πειθαρχίας και αυτοσυγκράτησης. Οι εγκληματίες πολέμου όποιοι και ν’ είναι θα τιμωρηθούν, αλλά αυτό είναι έργο της Εθνικής Κυβέρνησης.…» Ο Τσώρτσιλ και η ελληνική αστική τάξη δεν μπορούσαν να περιμένουν καλύτερο δώρο.
Ωστόσο, παρά την προδοτική πολιτική της ηγεσίας, το κίνημα δεν πτοήθηκε. Μετά την αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων εκατοντάδων χιλιάδων λαού κατά τα «Δεκεμβριανά» του 1944, στη μάχη της Αθήνας που ακολούθησε, οι δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με απίστευτη αυτοθυσία και υποστηριζόμενες από το φτωχό πληθυσμό κατέλαβαν ολόκληρη την πόλη, εκτός από ένα μικρό τμήμα της στο κέντρο.
Αλλά οι ηγέτες του ΚΚΕ, αντί με τον πανίσχυρο ΕΛΑΣ να καταλάβουν τις πόλεις και να ξεσηκώσουν όλο το λαό, έστειλαν τον Βελουχιώτη και τον Σαράφη μαζί με τις κύριες δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην Ήπειρο, μακριά από την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. Επί 15 ημέρες ανέβαλαν κάθε επίθεση, ελπίζοντας σε μια συμφωνία με τους Βρετανούς ιμπεριαλιστές, μέχρι που ο στρατηγός Σκόμπυ πήρε αρκετές ενισχύσεις και οι Βρετανοί επιβλήθηκαν στην Αθήνα.
Η ηγεσία του ΚΚΕ και οι εντολείς της στην σοβιετική γραφειοκρατία, στην ουσία χρησιμοποίησαν τον ηρωικό αγώνα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ σαν μέσο πίεσης στους αστούς και τους ιμπεριαλιστές με σκοπό να εξασφαλίσουν την αναγνώρισή τους, σαν φτωχοί συνεταίροι στο αστικό κοινοβούλιο.
Έτσι εξηγείται το πώς έφθασαν στην επαίσχυντη Συμφωνία της Βάρκιζας τον Φλεβάρη του 1945, με την οποία όχι μόνο συνυπέγραψαν τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, αλλά δέχτηκαν και μια αμνηστία που κάλυπτε μόνο τους ηγέτες του Κόμματος, ενώ παρέδιδε στην εξόντωση όλους τους απλούς αγωνιστές.
Ο ρόλος του Βελουχιώτη
Το ξεπούλημα του αγώνα δεν πέρασε στη βάση των αγωνιστών χωρίς αντιδράσεις. Ο Άρης Βελουχιώτης από το Νοέμβρη ακόμα του 1944, μόλις έμαθε την «Συμφωνία της Καζέρτας», κάλεσε στη Λαμία όλους τους καπετάνιους για να βάλει το ζήτημα της «προετοιμασίας για να χτυπηθούμε τώρα με τους Εγγλέζους». Οι καπετάνιοι όμως, στην κρίσιμη αυτή στιγμή βρέθηκαν διασπασμένοι και με πολλές ακόμα αυταπάτες για την ηγεσία του ΚΚΕ.
Μετά τη Βάρκιζα, μερικές μονάδες του ΕΛΑΣ και πρώτος απ’ όλους ο πρωτοκαπετάνιος του, ο Άρης Βελουχιώτης, αρνήθηκαν να παραδώσουν τα όπλα και παρέμειναν στα βουνά. Γι’ αυτή του τη στάση, ο αρχηγός του ΕΛΑΣ, αποκηρύχθηκε από την ηγεσία του κόμματος και στις κομματικές οργανώσεις δόθηκε εντολή να τον απομονώσουν.
Η προσδοκία του Βελουχιώτη ότι με την επιστροφή του ηγέτη του ΚΚΕ και κρατούμενου έως τότε στο Νταχάου, Νίκου Ζαχαριάδη, θα μπορούσε να αλλάξει την κατάσταση διαψεύστηκαν. Ο αρχιερέας του ελληνικού σταλινισμού την επομένη της επιστροφής του στην Αθήνα δήλωσε: «…Η συμφωνία της Βάρκιζας πρέπει να εκτελεστεί γρήγορα και 100%. Αν κάποιος μεσ’ απ’ τις γραμμές μας, στις πόλεις είτε στα βουνά αντιδρά ακόμα, εμείς θα τον χτυπήσουμε ανοιχτά και θα τον διώξουμε» («Ριζοσπάστης» 31/5/1945).
Και ενώ ο Άρης ανέμενε συνάντηση με το Ζαχαριάδη, ο τελευταίος στις 12 Ιουνίου του 1945 δημοσίευσε κείμενο στο Ριζοσπάστη με τίτλο «Το ΚΚΕ ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΕΙ ΑΝΟΙΚΤΑ ΤΟΝ ΆΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ» για την «ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του». Στο κείμενο αυτό, γράφεται με αυθάδεια ότι «ο Βελουχιώτης στον καιρό της δικτατορίας του Μεταξά είχε πιαστεί και είχε κάνει δήλωση μετανοίας και αποκήρυξης του ΚΚΕ». Η αλήθεια ήταν, ότι ο ίδιος ο Ζαχαριάδης είχε διατάξει τον Άρη να κάνει αυτή τη δήλωση, για να βοηθήσει ελεύθερος στην ανασυγκρότηση του κόμματος.
Το Σάββατο 16 Ιουνίου, ο Άρης περικυκλώθηκε από συμμορίες της αντίδρασης και σύμφωνα με όλες τις διαθέσιμες μαρτυρίες αυτοκτόνησε. Την ίδια ημέρα ο «Ριζοσπάστης» δημοσίευε την πλήρη απόφαση του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, η οποία συνιστούσε μια χυδαία επίθεση κατά του «προδότη», όπως τον αποκαλούσε, Άρη Βελουχιώτη.
Μαζί με τον Άρη, το απόγευμα της 16ης Ιουνίου 1945 έσβησε οριστικά και το επαναστατικό κύμα του 1941-1944. Ο Βελουχιώτης έμεινε στη συνείδηση της ελληνικής εργατικής τάξης και της νεολαίας σαν φωτεινό παράδειγμα ενός ηρωικού μαχητή που αρνήθηκε να συμπράξει στην προδοσία ενάντια στον αγωνιζόμενο εργαζόμενο λαό.
Πρέπει να ξεκαθαριστεί, ότι οι απόψεις του Άρη για τον χαρακτήρα και τα καθήκοντα της επανάστασης στην Ελλάδα δεν υπήρξαν γνήσια μαρξιστικές. Παρέμεναν μέσα στο πολιτικό πλαίσιο των δημοκρατικών και πατριωτικών διακηρύξεων του ΕΑΜ και του ΚΚΕ εκείνης της περιόδου. Ο ίδιος δεν μπόρεσε να αναπτύξει ή να ασπαστεί μια κριτική της σταλινικής γραφειοκρατίας από μαρξιστική σκοπιά, σπάζοντας και θεωρητικά από το σταλινισμό. Όμως, όλα όσα ακολούθησαν τη Βάρκιζα απέδειξαν την ορθότητα της ασυμβίβαστης στάσης του.
Η συμφωνία της Βάρκιζας, προκάλεσε ένα όργιο καταστολής από την πλευρά της αντίδρασης. Μόλις οι αγωνιστές παρέδωσαν τα όπλα και γύρισαν στα σπίτια τους οι ταγματασφαλίτες, οι δοσίλογοι και οι «Χίτες» άρχισαν την τρομοκρατία και τις εκκαθαρίσεις. Από το Φλεβάρης του 1945 μέχρι τον Μάρτη του 1946 έγιναν 1300 δολοφονίες, 6.600 τραυματισμοί, 31.600 βασανισμοί, 600 απόπειρες φόνου, 300 βιασμοί, 18.800 φυλακίσεις και 85.000 συλλήψεις.
Σαν να μην έφτανε όμως η άγρια τρομοκρατία της αντίδρασης, οι ηγέτες του ΚΚΕ εξόντωσαν όλους τους αγωνιστές που διαφωνούσαν με την εγκληματική πολιτική, κατηγορώντας τους σαν «τροτσκιστές» ή «τιτοικούς». Άλλους τους αναλάμβανε η περίφημη ΟΠΛΑ στην Ελλάδα, το Μπούλκες και την Τασκένδη, ακολουθώντας το παράδειγμα της GPU του Στάλιν και άλλους τους εγκατέλειψαν κατασυκοφαντημένους στα χέρια των φασιστικών συμμοριών, όπως τον υποτιθέμενο αποστάτη Άρη Βελουχιώτη.
Ο Άρης Βελουχιώτης έχει αποκατασταθεί στη συνείδηση δεκάδων χιλιάδων απλών αγωνιστών και δεν έχει ανάγκη από τη «λειψή», επίσημη αποκατάστασή του στην οποία σύρθηκε και μάλιστα με καθυστέρηση 66 χρόνων, η ηγεσία του ΚΚΕ.
Αυτό που ιδιαίτερα όμως προκαλεί αλγεινή εντύπωση στη στάση της ηγεσίας του ΚΚΕ, είναι η προκλητική πολιτική ουσία της λειψής «αποκατάστασης» Άρη. Η άρνησή της να τον αποκαταστήσει «κομματικά» με το άθλιο επιχείρημα της «κομματικής του απειθαρχίας» συνιστά ένα ξεκάθαρο, απειλητικό μήνυμα γραφειοκρατικού συντηρητισμού σε χιλιάδες Έλληνες κομμουνιστές: η ηγεσία του κόμματος έχει πάντα δίκιο και η υποταγή στη γραμμή της αποτελεί την ανώτερη «κομμουνιστική» αρετή, ακόμα και αν πρόκειται για την ίδια τη μοίρα της επανάστασης! Πιο αντι-κομμουνιστική «αποκατάσταση» του Άρη Βελουχιώτη από αυτήν, δε θα ήταν ικανός να κάνει ακόμα και ο φανατικότερος αντι-κομουνιστής!
Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
