Πρέπει να πληρώσουμε εμείς για την κρίση; – Μέρος Β’

 Του Alan Woods

Μετάφραση : Γιώργος Ποντίφηξ, Θωμάς Γεωργίου

 

Η ανισότητα αυξάνει αλματωδώς· ακόμη και κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης συνέχισε να αυξάνει. Ας πάρουμε για παράδειγμα το παγκόσμιο εισόδημα κατά νοικοκυριό ή την κατανάλωση σε ποσοστιαίο μερίδιο επί του εθνικού εισοδήματος. Το χαμηλότερο 10% καταναλώνει μόλις 2,6% του εθνικού εισοδήματος, ενώ το υψηλότερο 10% καταναλώνει το 28% (στοιχεία του 2005).

Το ίδιο συμβαίνει σε όλες τις χώρες. Η Βρετανία βίωσε τις μεγαλύτερες απεργίες στο δημόσιο τομέα εδώ και δεκαετίες. Μας λένε το ίδιο παραμύθι που λένε και στους Έλληνες: υπάρχει κρίση και γι’ αυτό δεν υπάρχουν χρήματα για να πληρωθούν συντάξεις. Πρέπει όλοι να κάνουμε θυσίες για να σωθεί το Έθνος.

Όλοι; Όχι ακριβώς. Όχι οι τραπεζίτες που εξασφαλίζουν για τους ίδιους τεράστια μπόνους εν μέσω κρίσης, ακόμη και οι τράπεζες που έχουν λάβει δισεκατομμύρια κρατικής βοήθειας. Δεν τους επιβάλλεται καμιά θυσία. Παρά τη συζήτηση περί λιτότητας οι μεγιστάνες στη Βρετανία αύξησαν τον πλούτο τους κατά 18% τους τελευταίους 12 μήνες.

Αυτό που ισχύει για τους τραπεζίτες ισχύει και για την καπιταλιστική τάξη συνολικά. Οι 1.000 πιο πλούσιοι Βρετανοί έχουν 60,2 δις στερλίνες περισσότερες στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς απ’ ό,τι είχαν πριν από δώδεκα μήνες. Οι μέσες αποδοχές των 100 κορυφαίων διευθυνόντων συμβούλων αυξήθηκαν κατά 32% τον περασμένο χρόνο φτάνοντας τα 3,5 εκατομμύρια στερλίνες. Ακόμη και ο Βινς Κέιμπλ υπουργός Ανάπτυξης της κυβέρνησης Φιλελευθέρων Δημοκρατών-Τόρηδων παραδέχτηκε ότι «οι υψηλές αμοιβές υπερέβησαν το όριο της γελοιότητας ιδιαίτερα στο τραπεζικό σύστημα αλλά και γενικότερα». (Financial Times, 7/6/2011). Την ίδια στιγμή ο κ. Κέιμπλ και οι φίλοι του πληροφορούν τους εργαζόμενους ότι δεν υπάρχουν χρήματα για συντάξεις, σχολεία και νοσοκομεία.

Ο Economist της 25ης Ιουνίου δημοσίευσε ένα σύντομο άρθρο με τον ενδιαφέροντα τίτλο It’s a rich man’s world, το οποίο αναφέρει τα εξής: «Μια ετήσια έρευνα εκτίμησε ότι ο συνολικός πλούτος των 10,9 εκατομμυρίων πιο πλούσιων ανθρώπων του πλανήτη –το 27% των οποίων είναι γυναίκες– ανέρχεται σε 42,7 τρις δολάρια το 2010, περισσότερα από το 2007, τη χρονιά που σοβούσε η κρίση. Πάνω από το ήμισυ των κατεχουσών τάξεων ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία και τη Γερμανία, παρά το γεγονός ότι η Ασία έχει για πρώτη φορά στα χρονικά περισσότερους συνολικά πλούσιους από ολόκληρη την Ευρώπη».   

Η μεγαλύτερη αύξηση της ανισότητας παρατηρείται στην Κίνα, όπου ο καλπασμός προς τον καπιταλισμό έχει δημιουργήσει ένα αβυσσαλέο χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς. Το 2007 σύμφωνα με τους Financial Times υπήρχαν στην Κίνα όχι λιγότεροι από 364.000 εκατομμυριούχοι, την ίδια στιγμή που οι Κινέζοι εργάτες είναι υποχρεωμένοι να δουλεύουν στα εργοστάσια των νεόπλουτων με εξευτελιστικές αμοιβές.

Σύμφωνα με τον  Economist το παγκόσμιο ΑΕΠ στο διάστημα των τελυταίων δώδεκα μηνών [Μάιος 2010 έως Μάιο 2011] άγγιζε τα 65 τρις δολάρια:

Αυτό σημαίνει ότι γύρω στα 11 εκατομμύρια άνθρωποι (σχεδόν ο πληθυσμός της μητροπολιτικής περιοχής του Λονδίνου) είχαν συνολικό πλούτο ίσο περίπου με τα 2/3 της παγκόσμιας παραγωγής του πλανήτη. Τα 11 εκατομμύρια είναι ένα ασήμαντο κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού. Το συνολικό εργατικό δυναμικό παγκοσμίως υπολογίστηκε στα 3,191 δις το 2010. Τα 11 εκατομμύρια άνθρωποι αντιπροσωπεύουν μόλις το 0,0034% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού.

Αν όμως μοιραστούμε όλοι εξίσου τον πλούτο κανένα πρόβλημα δε θα λυθεί και ταυτόχρονα θα υπονομευτούν οι παραγωγικές επενδύσεις που είναι το αίμα της οικονομίας.

Αυτό είναι απολύτως αληθές αλλά άστοχο. Καταρχάς τονίζουμε ότι δεν προτείνουμε να κατανεμηθεί ισόποσα όλος ο πλούτος, αλλά να χρησιμοποιηθεί για παραγωγικούς σκοπούς προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας, όχι προς όφελος μιας δράκας ζάπλουτων ανθρώπων και οικογενειών.

Δεύτερον, η αιτία της παρούσας κρίσης είναι ακριβώς ότι οι καπιταλιστές δεν επενδύουν στην παραγωγή είτε στην Ελλάδα είτε οπουδήποτε αλλού. Συσσωρεύουν τα χρήματά τους ή τα τοποθετούν σε χρυσό, έργα τέχνης ή σε οποιαδήποτε κερδοσκοπική παρασιτική δραστηριότητα που μπορεί να τους αποφέρει μια υψηλή απόδοση.

Μέρος αυτής της κερδοσκοπικής δραστηριότητας διοχετεύεται σε μαζικό στοιχηματισμό στις παγκόσμιες χρηματαγορές. Σαν πεινασμένοι λύκοι οι κερδοσκόποι επιπίπτουν σε όποια χώρα αντιμετωπίζει δυσκολίες και τη λεηλατούν. Οι λέξεις εθνική κυριαρχία και δημοκρατία μοιάζουν κενές νοήματος στην καπιταλιστική ζούγκλα, όπως μπορούν να βεβαιώσουν οι Έλληνες, οι Ιρλανδοί και οι Πορτογάλοι.

Ας δεχτούμε ότι ένα μεγάλο μέρος του συνολικού πλούτου στα χέρια αυτής της ασήμαντης μειοψηφίας απαρτίζεται από γη, εργοστάσια, κτιριακές εγκαταστάσεις, μηχανές και τα όμοια. Ακόμη και αν θεωρήσουμε ότι μόνο το ήμισυ είναι κινητός πλούτος (χρήματα σε λογαριασμούς ελβετικών τραπεζών, χρεόγραφα και μερίσματα, «επενδύσεις» σε offshore εταιρείες, κοσμήματα, έργα τέχνης κτλ)· αυτό σημαίνει ότι λίγο πάνω από το μισό των ιδιωτικών περιουσιών των πλούσιων του πλανήτη θα ήταν αρκετό για να αποπληρωθεί το σύνολο του δημόσιου χρέους της Ευρώπης και των ΗΠΑ (περίπου 28 τρις δολάρια).

Αυτό συνιστά μια εντυπωσιακή επιβεβαίωση της θεωρίας περί συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, όπως την ονόμαζε ο Μαρξ. Όλο και περισσότερος πλούτος συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερα χέρια. Και ο μεγάλος πλούτος συνεπάγεται ανεξέλεγκτη εξουσία. Η μοίρα ολόκληρων εθνών κρίνεται από μια χούφτα μη εκλεγμένων και αφανών ιδιωτών, που κρύβονται πίσω από την αφηρημένη έννοια των «Αγορών».

«Ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να λειτουργήσει», ισχυρίζονται. Παραβλέπουν όμως βολικά γι’ αυτούς το γεγονός ότι είναι το καπιταλιστικό σύστημα που δεν λειτουργεί. Πώς εξηγείται διαφορετικά ότι όλες οι μεγάλες τράπεζες και ένας μεγάλος αριθμός μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων (βλέπε την αυτοκινητοβιομηχανία στις ΗΠΑ) επιβιώνουν χάρη στη διοχέτευση τρισεκατομμυρίων δολαρίων από πλευράς δημοσίου;

Πού είναι τώρα η περίφημη ανωτερότητα της αγοράς; Πού είναι το επιχειρηματικό ρίσκο όταν το ρόλο αυτό έχουν αναλάβει το δημόσιο και οι φορολογούμενοι, από τους οποίους αναμένεται να ανταμείψουν πλουσιοπάροχα τους τραπεζίτες για τις αποτυχίες τους, ενώ οι απλοί εργαζόμενοι απολύονται χωρίς τον παραμικρό οίκτο;

Πώς συμβαίνει την κρίση που προκάλεσαν οι τράπεζες – μια κρίση συνδεόμενη με ένα όργιο κερδοσκοπίας, απάτης και κατάφωρης ληστείας από πλευράς τραπεζιτών– να καλούνται να την πληρώσουν τα φτωχότερα στρώματα της κοινωνίας, ενώ οι ίδιοι οι τραπεζίτες διατηρούν για τους εαυτούς τους παχυλά μπόνους προερχόμενα από κρατικούς πόρους;  

Η αποτυχία της οικονομίας της αγοράς καταδεικνύεται από τα στοιχεία που αφορούν την παγκόσμια ανεργία. Αυτή υπολογιζόταν στο 8,8% το 2010 (από 8,3% το 2009). Ωστόσο, η εκτίμηση αυτή υποτιμά σε μεγάλο βαθμό το πραγματικό ποσοστό της ανεργίας, καθώς αποκλείει ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων που υποαπασχολούνται ή ασχολούνται με το πλανόδιο εμπόριο κτλ.

Εάν κάποιος συνυπολογίσει την ανεργία και την υποαπασχόληση το σύνολο ανερχόταν το 2007 στο 30%, και αυτό πριν την οικονομική κρίση. Η κατάσταση είναι άκρως χειρότερη τώρα. Στην Ισπανία μόνο η ανεργία επισήμως ανέρχεται στο 21,3% και το αντίστοιχο ποσοστό στους νέους φτάνει στο 50% – ποσοστά που προσεγγίζουν το αντίστοιχο επίπεδο της Τυνησίας και της Αιγύπτου.

Με βάση τα στοιχεία του 2007 8.8% των 3,19 δις ισούται με 281,6 εκατομμύρια. Έτσι, ακόμη και σε περίοδο άνθισης ο καπιταλισμός καταδικάζει 281 εκατομμύρια ανθρώπους σε εξαναγκαστική ανεργία. Δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τις δημιουργικές τους δυνατότητες για παραγωγικούς σκοπούς. Αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο χάνουμε το ισοδύναμο των 281 εκατομμυρίων ετήσιας ανθρώπινης εργασίας σε ανεκμετάλλευτη παραγωγή. Πρόκειται για ιλιγγιώδους μεγέθους απώλεια. Και δεν διαφαίνεται καμία λύση στον ορίζοντα.

 

Ποια είναι η φύση του προβλήματος; Είναι η υπερπαραγωγή: η σύμφυτη προς το καπιταλιστικό σύστημα τάση να παράγει περισσότερα από όσα η κοινωνία μπορεί να απορροφήσει. Όπως εξηγεί ο Μαρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο:

Η σύγχρονη αστική κοινωνία, που δημιούργησε τόσο ισχυρά μέσα παραγωγής και ανταλλαγής, μοιάζει με το μάγο εκείνο που δεν καταφέρνει πια να κυριαρχήσει πάνω στις καταχθόνιες δυνάμεις που ο ίδιος κάλεσε. Εδώ και δεκάδες χρόνια, η ιστορία της βιομηχανίας και του εμπορίου δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ιστορία της εξέγερσης των σύγχρονων παραγωγικών δυνάμεων ενάντια στις σύγχρονες σχέσεις παραγωγής, ενάντια στις σχέσεις ιδιοκτησίας, που αποτελούν τους όρους ύπαρξης της αστικής τάξης και της κυριαρχίας της.

Αρκεί ν’ αναφέρουμε τις εμπορικές κρίσεις που με την περιοδική τους επανάληψη όλο και πιο απειλητικά αμφισβητούν την υπόσταση ολόκληρης της αστικής κοινωνίας. Στις εμπορικές κρίσεις καταστρέφεται τακτικά ένα μεγάλο μέρος όχι μονάχα των έτοιμων προϊόντων, αλλά ακόμα και των παραγωγικών δυνάμεων που ήδη είχαν δημιουργηθεί. Στις κρίσεις ξεσπά μια κοινωνική επιδημία που σε κάθε άλλη προηγούμενη εποχή θα φαινόταν σαν παραλογισμός, η επιδημία της υπερπαραγωγής.

 Οι αστικές σχέσεις έγιναν πάρα πολύ στενές για να περιλάβουν τα πλούτη που δημιουργήθηκαν απ’ αυτές. Πώς ξεπερνά η αστική τάξη τις κρίσεις; Από τη μια μεριά καταστρέφοντας αναγκαστικά μάζες από παραγωγικές δυνάμεις. Από την άλλη, κατακτώντας καινούργιες αγορές και εκμεταλλευόμενη πιο βαθιά τις παλιές. Πώς, λοιπόν; Προετοιμάζοντας πιο ολόπλευρες και πιο τεράστιες κρίσεις και ελαττώνοντας τα μέσα για να προλαβαίνει τις κρίσεις.
(κεφ. 1, Αστοί και προλετάριοι)

Πόσο επίκαιρες ακούγονται αυτές οι λέξεις στις μέρες μας! Την περασμένη εβδομάδα η εφημερίδα Financial Times (28 Ιουνίου), ανέφερε: «Σχεδόν τρία χρόνια μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης, ένα νέο φάντασμα πλανιέται πάνω από τις πιο προηγμένες οικονομίες του κόσμου: η προοπτική ότι η πλειοψηφία των πολιτών τους θα αντιμετωπίσουν για χρόνια στασιμότητα στους μισθούς τους».

Στην πραγματικότητα, αυτό το βιώνουν ήδη πολλοί εργαζόμενοι σε παγκόσμια κλίμακα. Σε όλες τις χώρες το μερίδιο των εργαζομένων στο εθνικό εισόδημα έχει μειωθεί –ακόμα και πριν την κρίση– ενώ το μερίδιο των καπιταλιστών αυξάνεται. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ η εισοδηματική ανισότητα από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 ως τα τέλη της δεκαετίας του 2000 αυξήθηκε σε 17 από τις 22 πιο προηγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Σουηδίας και της Δανίας.

Η πιο ακραία περίπτωση είναι οι ΗΠΑ. Οι Financial Times γράφουν: «Η αύξηση του κατά κεφαλήν εθνικού εισοδήματος πρέπει να διοχετευθεί κάπου. Στις ΗΠΑ τα χρήματα έρρευσαν σχεδόν αποκλειστικά προς τους πολύ πλούσιους. Το 1975 οι αποδοχές των Αμερικανών πολιτών με εισόδημα προ φόρων που τους τοποθετούσε στο υψηλότερο 1% αντιστοιχούσαν στο 8% επί του συνόλου των αποδοχών, αλλά έως το 2008 εκτοξεύτηκε στο 18% (…). Το ποσοστό αυτό αυξήθηκε αναλογικά ακόμα περισσότερο για το πλουσιότερο 1/10.000 των Αμερικανών».

Αντίθετα, οι μέσες πραγματικές αποδοχές ενός άνδρα στις ΗΠΑ δεν έχουν αυξηθεί από το 1975, ενώ εκείνες στη Γερμανία έχουν στην πραγματικότητα μειωθεί την τελευταία δεκαετία. Αυτό είναι το μυστικό της «επιτυχίας» της Γερμανίας – σε βάρος πάντα του βιοτικού επιπέδου των Γερμανών εργατών. Οι τραπεζίτες και οι καπιταλιστές θα ήθελαν κάθε χώρα να βιώσει μια παρόμοια «επιτυχία».

Στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα είναι δυνατό να γίνει αποδεκτό η μοίρα εκατομμυρίων ανδρών και γυναικών ολόκληρων χωρών να καθορίζεται όπως σε μια παράνομη χαρτοπαικτική λέσχη; Είναι όντως αλήθεια ότι η ανθρωπότητα δεν μπορεί να επινοήσει καλύτερο σύστημα από αυτό; Το επιχείρημα “Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση” συνιστά στην πραγματικότητα κατασυκοφάντηση του ανθρώπινου γένους. Αντιθέτως είναι βέβαιο ότι υπάρχει εναλλακτική λύση, όχι όμως στη βάση του καπιταλισμού.

Η αύξηση της ανεργίας και οι συνεχείς επιθέσεις στο βιοτικό επίπεδο συνεπάγονται μείωση της ζήτησης και εμβάθυνση της κρίσης. Οι Financial Times ανέφεραν τα λόγια ενός Αμερικανού οικονομολόγου, του Ντικ Λόνγκγουορθ του Συμβουλίου του Σικάγου για τις Παγκόσμιες Υποθέσεις, που έχουν ως εξής: «Ζούμε σε μια καταναλωτική κοινωνία και αυτοί είναι οι καταναλωτές. Αν δεν αγοράσουν, δεν επιβιώνουμε.»

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι «λύσεις» που η ΕΕ επιθυμεί να προωθήσει στην Ελλάδα όχι μόνο δεν θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, αλλά θα κάνουν τα πράγματα πολύ χειρότερα. Οι Έλληνες εργαζόμενοι έχουν κάθε δίκιο να αντιστέκονται με όποιο μέσο έχουν στη διάθεσή τους και το παράδειγμά τους πρέπει να ακολουθηθεί από τους εργαζόμενους κάθε άλλης χώρας στην Ευρώπη.

Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο εκατομμύρια άνθρωποι θα πρέπει να καταδικαστούν στην ανεργία, ενώ εκατομμύρια άλλοι υποχρεώνονται σε εξαντλητικές υπερωρίες. Σε ένα ορθολογικό οικονομικό σύστημα οι ώρες εργασίας θα κατανεμηθούν ανάλογα με τις υπάρχουσες ανάγκες και θα εξαλειφθεί η ανεργία, ενώ η εργάσιμη ημέρα θα μειωθεί δραστικά.

Η εξάλειψη της ανεργίας θα δώσει τη δυνατότητα για ένα κολοσσιαίο άλμα στην παραγωγή, δημιουργώντας μια τεράστια ποσότητα πλούτου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να λυθούν τα μείζονα προβλήματα της κοινωνίας. Θα υπάρχουν πολλά χρήματα για σπίτια, νοσοκομεία και σχολεία και τα ελλείμματα του προϋπολογισμού θα εξαφανιστούν πάραυτα.

Όλα αυτά είναι απολύτως εφικτά με βάση τις υπάρχουσες παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας. Αν δεν πραγματοποιούνται δεν είναι γιατί δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, όπως ισχυρίζονται, αλλά γιατί δύο σημαντικά εμπόδια τα εμποδίζουν να αναπτυχθούν. Τα εμπόδια αυτά είναι η ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και το εθνικό κράτος.

Το παράδειγμα των Ελλήνων εργαζομένων θα πρέπει να ακολουθήσουν οι εργαζόμενοι και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η άρχουσα τάξη πρέπει να πάρει το λάβει ένα ξεκάθαρο μήνυμα: Δεν θα πληρώσουμε για την κρίση σας! Ωστόσο οι απεργίες και οι διαδηλώσεις, ενώ είναι απολύτως απαραίτητες, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την κρίση. Ο μόνος τρόπος για την επίλυση της παρούσας κρίσης και την πρόληψη νέων κρίσεων στο μέλλον, είναι η κατάργηση αυτών των τερατωδών εμποδίων που στέκονται στο δρόμο της ανθρώπινης προόδου, προκαλώντας ατέλειωτα βάσανα και δυστυχία, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παντού στον κόσμο.

Ποια είναι η απάντηση; Καταρχάς η διαγραφή του συνόλου των χρεών και η απαλλοτρίωση όλων των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών οίκων χωρίς αποζημίωση. Τα παράσιτα έχουν ήδη κλέψει αρκετά από τους ανθρώπους. Είναι καιρός να σταματήσουν! Αν σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν αποδεδειγμένες ανάγκες, οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να λάβουν αποζημίωση. Αλλά δεν θα πρέπει να δοθεί ούτε δεκάρα στους κλέφτες και τα παράσιτα.

Μόλις πάρουμε τις τράπεζες και τα μεγάλα μονοπώλια στα χέρια μας, θα αρχίσουμε το σχεδιασμό της οικονομίας με ορθολογικό τρόπο. Δεν είναι απαραίτητο να εθνικοποιηθούν οι μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις και επιχειρήσεις. Οφείλουμε να διαβεβαιώσουμε τη μεσαία τάξη ότι ο σοσιαλισμός δεν είναι αντίθετος με τα συμφέροντά τους. Αντίθετα, μέσα από την εθνικοποίηση των τραπεζών θα είναι δυνατό να έχουν πρόσβαση κυρίως οι μικρές επιχειρήσεις σε πιστώσεις με ευνοϊκούς όρους.

Μια εθνικοποιημένη σχεδιασμένη οικονομία, που θα λειτουργεί δημοκρατικά με την πλήρη συμμετοχή και τον έλεγχο των εργαζομένων, θα μας δώσει τη δυνατότητα να κινητοποιήσουμε το παραγωγικό δυναμικό της κοινωνίας στην πλήρη έκτασή του. Το ταλέντο των νέων ανθρώπων, που σήμερα χάνεται εξαιτίας της ανεργίας, θα πρέπει να αξιοποιηθεί για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών: με ένα εκτεταμένο πρόγραμμα οικοδόμησης για νοσοκομεία, σπίτια, σχολεία που θα τεθεί αμέσως σε κίνηση.

Αντί της σημερινής οικονομικής στασιμότητας των μηδαμινών ρυθμών ανάπτυξης, μπορούμε να προβλέψουμε με βεβαιότητα ότι το ποσοστό ανάπτυξης της οικονομίας θα προσεγγίσει τουλάχιστον το 10% κατ’ έτος. Αυτό θα σημάνει διπλασιασμό του πλούτου της κοινωνίας μέσα στη διάρκεια δύο πενταετών προγραμμάτων. Αντί για μείωση των συντάξεων, των μισθών και των δημοσίων υπηρεσιών, όλα αυτά θα επεκταθούν μαζικά σε όλα τα τμήματα της οικονομίας.

Οι πόροι υπάρχουν, τα χρήματα είναι στις τσέπες των αστών, και φυσικά οι ανάγκες συνεχίζουν να υπάρχουν. Τι εμποδίζει τους παράγοντες αυτούς να λειτουργήσουν από κοινού για να δημιουργήσουν μια νέα και καλύτερη ζωή για όλους; Μόνο ένα ξεπερασμένο και εκφυλισμένο κοινωνικο-οικονομικό σύστημα, που έχει επιβιώσει για περισσότερο χρόνο απ’ όσο χρειαζόταν. Πρέπει να αντικατασταθεί και θα αντικατασταθεί. Οι Έλληνες εργαζόμενοι έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία αλλαγής. Πρέπει να την οδηγήσουμε ως το τέλος.