Ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ και οι παγκόσμιες σχέσεις
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, υπήρχε μόνο μία μεγάλη υπερδύναμη. Και με την κολοσσιαία δύναμη ήρθε η κολοσσιαία αλαζονεία. Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ολόκληρος ο κόσμος χωρίστηκε ανάμεσα στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό και την πανίσχυρη σταλινική Ρωσία. Αυτό παρήγαγε κάτι σαν «σταθερότητα» στις διεθνείς σχέσεις, που διήρκεσε για δεκαετίες και σημαδεύτηκε περιστασιακά από κρίσεις, όπως η πυραυλική κρίση της Κούβας. Αλλά, σε γενικές γραμμές, οι δύο μεγάλες δυνάμεις ήταν προσεκτικές, ώστε να μην παρεμβαίνουν πάρα πολύ στη σφαίρα επιρροής του αντιπάλου.
Όλα αυτά άλλαξαν μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Η κατάρρευση άφησε ένα κενό, το οποίο εκμεταλλεύτηκε ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, παρεμβαίνοντας πρώτα στα Βαλκάνια και στη συνέχεια με πολέμους με το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Η Ρωσία βρισκόταν σε αδύναμη θέση και για ένα διάστημα δεν ήταν σε θέση να αντιδράσει. Αλλά, αυτή η περίοδος έφτασε στο τέλος της. Τελικά, η Ρωσία άρχισε να ανακάμπτει και να επεμβαίνει, ξεκινώντας από τη Γεωργία, περνώντας στην Ουκρανία και μετά στη Συρία. Στο Ιράκ και το Αφγανιστάν επίσης, οι ΗΠΑ γνώρισαν την ήττα στα χέρια των Ταλιμπάν, οι οποίοι ισχυροποιούνται στη χώρα, ενώ το Ιράν έχει αρχίσει να κερδίζει τον αγώνα για τον έλεγχο του Ιράκ.
Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις, ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ αναγκάστηκε να αποδεχθεί μια ταπεινωτική ήττα. Το αποτέλεσμα αυτών των ηττών ήταν τεράστια κρατικά χρέη και ένας βαθιά κουρασμένος πληθυσμός από τις πολεμικές περιπέτειες. Σε συνδυασμό με τη γενική κρίση του καπιταλισμού, την αυξανόμενη ταξική πάλη και τις συνεπαγόμενες διαιρέσεις εντός της άρχουσας τάξης, η εμβέλεια της στρατιωτικής παρέμβασης των ΗΠΑ έχει περιοριστεί σοβαρά. Ο Μπαράκ Ομπάμα δεν θα μπορούσε να περάσει στο Κονγκρέσο ακόμη και μια εκστρατεία βομβαρδισμού της Συρίας. Αυτό δείχνει τα όρια της δύναμης του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Οι ΗΠΑ βιώνουν μια παρακμή σε σχέση με άλλες καπιταλιστικές δυνάμεις. Αυτό εξηγεί την αυξανόμενη παγκόσμια αστάθεια και την κρίση της μεταπολεμικής παγκόσμιας τάξης, η οποία χτίστηκε γύρω από τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ.
Ωστόσο, πρέπει να προσέξουμε να μην υπερβάλλουμε στην παρακμή του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Υπάρχει μια σχετική παρακμή, αλλά οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι η πλουσιότερη χώρα στον κόσμο, και η πιο τρομερή στρατιωτική δύναμη. Οι ενέργειες των ΗΠΑ επηρεάζουν αποφασιστικά την κατεύθυνση της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς είναι μακράν η μεγαλύτερη αγορά. Μια επιβράδυνση της αμερικάνικης οικονομίας θα οδηγούσε σε μια παγκόσμια επιβράδυνση, καταλήγοντας σε μια παγκόσμια ύφεση.
Ενώ ο Τραμπ είναι απομονωτιστής από στρατιωτική άποψη, κάνει ό,τι είναι δυνατόν (και μερικά πράγματα που είναι αδύνατα) για να επιβληθεί στον οικονομικό τομέα. Αυτό συνοψίζεται στο σύνθημά του: «Να κάνουμε την Αμερική μεγάλη ξανά», στην οποία ξεχνά να προσθέσει το δεύτερο μέρος της φράσης: σε βάρος του υπόλοιπου κόσμου. Όπως εξηγήσαμε, αυτό προκαλεί συγκρούσεις που θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία.
Κίνα, ο κοιμώμενος δράκος
Η Κίνα είναι μια από τις σημαντικότερες χώρες στον κόσμο, χάρη στην ανάπτυξη της βιομηχανίας κατά την τελευταία περίοδο. Υπάρχει μια τεράστια συσσώρευση αντιφάσεων. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας έχει επίσης σημάνει μια κολοσσιαία αύξηση της εργατικής τάξης. Ο Ναπολέων κάποτε είπε: «η Κίνα είναι ένας κοιμώμενος δράκος. Όταν αυτός ο δράκος ξυπνήσει, ο κόσμος θα τρέμει». Μπορούμε να επαναλάβουμε αυτά τα προφητικά λόγια, με μια μικρή παράφραση: «όταν το κινεζικό προλεταριάτο ξυπνήσει, ο κόσμος θα τρέμει». Το κολοσσιαίο επαναστατικό δυναμικό της Κίνας αποκαλύφθηκε εντυπωσιακά από τα γεγονότα στο Χονγκ Κονγκ.
Αυτό είναι εξαιρετικά θετικό από τη δική μας σκοπιά, αλλά είναι ένα σοβαρό πρόβλημα για την κινεζική άρχουσα τάξη. Τώρα, όλες οι αντιφάσεις έρχονται στο προσκήνιο. Είναι σαφές από τις περιορισμένες στατιστικές πληροφορίες που είναι διαθέσιμες ότι έχει σημειωθεί αύξηση του αριθμού των απεργιών και άλλων ειδών διαμαρτυριών. Ο Σι Τζινπίνγκ προσπαθεί να συγκεντρώσει περισσότερη εξουσία στα χέρια του και να καταστείλει οποιαδήποτε διαμαρτυρία πριν ξεφύγει από τον έλεγχο.
Η Κίνα δαπανά τώρα περισσότερα για την εσωτερική ασφάλεια, παρά για την άμυνα. Δεδομένου ότι είναι ένα ολοκληρωτικό κράτος, πληροφορίες σχετικά με το τι συμβαίνει στο εσωτερικό δεν είναι διαθέσιμες. Δημιουργείται η εντύπωση μιας ήρεμης κοινωνίας, όπου δεν συμβαίνουν πολλά. Αλλά, αυτή είναι μια οφθαλμαπάτη. Η Κίνα είναι σαν μια γιγαντιαία κλειστή χύτρα ταχύτητας, όπου η συσσώρευση της πίεσης, που στερείται οποιονδήποτε νόμιμων μέσων έκφρασης, πρέπει τελικά να εκφραστεί σε μια τεράστια έκρηξη. Αυτό θα συμβεί, όταν κανείς δεν θα το περιμένει – ακριβώς όπως είδαμε να συμβαίνει στο Χονγκ Κονγκ.
Στα πρώτα του στάδια, το κίνημα αυτό είχε στοιχεία ταξικής συνείδησης και αριστερών ιδεών. Ένας από τους ηγέτες, στο πρόγραμμά του, δήλωνε ότι είναι κατά της καπιταλιστικής ηγεμονίας. Η διάθεση στους δρόμους ήταν σαφώς επαναστατική, και οι νέοι άνθρωποι έδειξαν τεράστιο ηρωισμό. Το κίνημα στο Χονγκ Κονγκ θα μπορούσε να εξαπλωθεί στην ηπειρωτική Κίνα. Οι δυνατότητες, με τη κατάλληλη ηγεσία, ήταν τεράστιες.
Ωστόσο, με μια μικροαστική ηγεσία, δεν υπήρχε καμιά πιθανότητα να συμβεί αυτό. Χωρίς οποιαδήποτε σοβαρή αριστερή ηγεσία, τα στοιχεία που υποστήριζαν τη «Δύση» ήρθαν στο προσκήνιο, και η έκκλησή τους προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Δύση για βοήθεια χρησιμοποιήθηκε από τα κινεζικά ΜΜΕ ως μέρος της προπαγάνδας τους, που στόχευε στην αμαύρωση της εικόνας των διαδηλωτών στο μυαλό εκατομμυρίων Κινέζων. Ο ηρωισμός της νεολαίας δεν θα ωφελήσει, όσο οι ηγέτες έχουν αυταπάτες για μια λύση για το Χονγκ Κονγκ σε καπιταλιστική βάση. Αυτό είναι μια ολοκληρωμένη συνταγή για την ήττα.
Η σύγχυση των ηγετών επιδεινώθηκε περαιτέρω από τις συνεχείς προσπάθειές τους να διαπραγματευτούν μια λύση με τους ηγέτες στο Πεκίνο. Ο Σι Τζινπίνγκ δεν είχε καμία πρόθεση να διαπραγματευτεί μ’ αυτούς ή με οποιονδήποτε άλλο. Ήταν αποφασισμένος να τους φιμώσει. Ο λόγος είναι σαφής: οι μάζες στο Χονγκ Κονγκ είχαν δώσει ένα παράδειγμα που θα μπορούσε εύκολα να έχει εξαπλωθεί στην ηπειρωτική Κίνα, όπου τεράστια δυσαρέσκεια συσσωρεύεται κάτω από την επιφάνεια. Και οι ηγέτες στο Πεκίνο είναι τρομοκρατημένοι.
Όποια και αν είναι η έκβαση της παρούσας κατάστασης, δεν θα είναι η τελική πράξη του δράματος, αλλά μόνο το προοίμιο για ακόμη μεγαλύτερα γεγονότα. Μια οπισθοδρόμηση στο Χονγκ Κονγκ θα καθυστερούσε την επαναστατική διαδικασία στην Κίνα, αλλά δεν θα τη σταματούσε. Κατά την προσεχή περίοδο, οι μαζικές κινητοποιήσεις που έχουμε δει στο Χονγκ Κονγκ θα επαναληφθούν στο Πεκίνο και τη Σαγκάη και σε ολόκληρη την Κίνα σε πολύ υψηλότερο επίπεδο. Αυτή είναι η πραγματική προοπτική. Το να οικοδομήσουμε ένα τμήμα στην Κίνα είναι ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα της Διεθνούς μας.
Ρωσία
Το καθεστώς του Πούτιν βρίσκεται στην εξουσία εδώ και δύο δεκαετίες. Στη διεθνή σκηνή, δίνεται η εντύπωση ενός ισχυρού άνδρα που έχει τον πλήρη έλεγχο στη Ρωσία. Αλλά, αυτή είναι μια μονόπλευρη άποψη της πραγματικής κατάστασης στη Ρωσία. Ο «ισχυρός άνδρας» είναι ένας γίγαντας με πήλινα πόδια. Κατά την πρώτη περίοδο, ο Πούτιν επωφελήθηκε από μια οικονομική ανάκαμψη, βασισμένη σε μεγάλο βαθμό στην υψηλή τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου – των κύριων εξαγωγών της Ρωσίας και της κύριας πηγής του πλούτου της.
Στη συνέχεια, έπαιξε το χαρτί του ρωσικού εθνικισμού την περίοδο της ουκρανικής κρίσης, οδηγώντας στην προσάρτηση της Κριμαίας και τη στρατιωτική παρέμβαση στην περιοχή του Ντονμπάς. Αλλά, τώρα, η εθνικιστική ευφορία έχει διαλυθεί, η οικονομία είναι στάσιμη, και η υποστήριξη για τον Πούτιν στις δημοσκοπήσεις μειώνεται σταθερά. Τόσο οι εργαζόμενοι όσο και η αστική τάξη πιέζουν τον Πούτιν, ο οποίος επιχειρεί να δημιουργήσει την εντύπωση ότι αναλαμβάνει αποφασιστική δράση κατά της διαφθοράς, αν και η κλίκα του Κρεμλίνου είναι η πηγή της μαζικής διαφθοράς. Το 2018, αξιωματικοί των μυστικών υπηρεσιών συνελήφθησαν με κατηγορίες διαφθοράς. Αλλά αυτά τα μέτρα δεν έκαναν τίποτα για να βελτιώσουν την οικονομία.
Ο αργός ρυθμός της οικονομικής ανάπτυξης ανάγκασε το Κρεμλίνο να μειώσει τις κρατικές δαπάνες. Αυτό, με τη σειρά του, σημαίνει ότι το «κοινωνικό συμβόλαιο» καταλύεται. Η ανεργία έχει αυξηθεί, όπως και η προσωρινή και επισφαλής απασχόληση. Οι επιθέσεις αυτές επιταχύνθηκαν κατά την πρόσφατη περίοδο. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, η οποία αποτέλεσε σοβαρό πλήγμα για εκατομμύρια εργαζομένους στη Ρωσία και προκάλεσε μαζικές διαμαρτυρίες.
Δεδομένου του γεγονότος ότι δεν είναι σε θέση να σταματήσει την παρακμή της οικονομίας, ο Πούτιν προσπάθησε να σφίξει το χέρι του στο πολιτικό μέτωπο. Επιδιώκει να επιβάλει τον πλήρη έλεγχο του δικαστικού και πολιτικού συστήματος, των επικοινωνιών και των μέσων ενημέρωσης. Το κόμμα του, η Ενωμένη Ρωσία, διατηρεί μια σταθερή λαβή σε όλους τους πολιτικούς μοχλούς, αλλά αντιμετωπίζει αυξανόμενη δυσαρέσκεια, η οποία έχει εκφραστεί σε μια σειρά μαζικών διαμαρτυριών κατά της κυβέρνησης, ιδιαίτερα στη Μόσχα.
Ωστόσο, η εκστρατεία με επικεφαλής τον Αλεξέι Ναβάλνι έχει έναν συντριπτικά μικροαστικό χαρακτήρα, παρά τις προσπάθειές του να προσεγγίσει τους εργαζομένους. Την ίδια στιγμή, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας (CPRF) υπό την ηγεσία του Ζιουγκάνοφ δεν κάνει καμία προσπάθεια να ηγηθεί των κινητοποιήσεων και, στην πραγματικότητα, έχει καταλήξει σε μυστική συμφωνία με το Κρεμλίνο για να αποφύγει οποιαδήποτε σοβαρή αντιπολίτευση στον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Πριν από δέκα χρόνια, το CPRF ήταν μια σοβαρή δύναμη στη Ρωσία, αλλά, παρότι εξακολουθεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας σήμερα, δεν έχει αποκομίσει κανένα όφελος από την πολιτική κατάσταση και βρίσκεται τώρα σε σοβαρή κρίση. Η ηγεσία αυτού του κόμματος είναι τελείως χρεοκοπημένη. Έχει ενστερνιστεί πλήρως το καπιταλιστικό σύστημα. Πολλοί από τους υποψήφιούς του στις εκλογές είναι επιχειρηματίες. Διοικείται από μια αυταρχική κλίκα, η οποία βρίσκεται σε μόνιμη σύγκρουση με άλλες αντίπαλες γραφειοκρατικές κλίκες.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτές οι αντιπαραθέσεις ανάμεσα στις κλίκες δεν έχουν κανένα απολύτως πολιτικό περιεχόμενο, αν και είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η συνήθης κατηγορία κατά των αντιφρονούντων είναι πως είναι «νεο-τροτσκιστές». Υπήρξαν εκτεταμένες διαγραφές, συμπεριλαμβανομένων διαγραφών ολόκληρων τοπικών οργανώσεων. Για όλους αυτούς τους λόγους, η δουλειά στο CPRF δεν είναι μια βιώσιμη επιλογή στο παρόν στάδιο. Ωστόσο, θα ήταν σοβαρό λάθος να διαγράψουμε εντελώς το CPRF. Έχει ακόμα το όνομα του Κομμουνιστικού Κόμματος, και τα διακριτικά του κομμουνισμού – την κόκκινη σημαία, το σφυροδρέπανο κ.λπ. Λόγω του τεράστιου κενού που υπάρχει στην Αριστερά, παρ’ όλα αυτά, μπορεί να κερδίσει υποστήριξη στο μέλλον, ιδίως καθώς ξεδιπλώνεται η κοινωνική και πολιτική κρίση.
Αν και επί του παρόντος ο Πούτιν κατόρθωσε να διατηρήσει τον έλεγχο, η κατάσταση αυτή δεν θα διαρκέσει για πάντα. Η ρωσική οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, οι οποίες αναπόφευκτα θα πληγούν από την επόμενη παγκόσμια οικονομική ύφεση. Οι διαμαρτυρίες, που έχουν ήδη αρχίσει, θα επαναληφθούν σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και θα υπονομεύσουν πλήρως τη βάση της κυριαρχίας του Πούτιν. Δεν θα είναι πλέον σε θέση να παίξει το χαρτί του εθνικισμού, δεδομένου ότι οι μάζες έχουν ήδη κουραστεί από τις περιπέτειες του Πούτιν στο εξωτερικό και αντιδρούν εναντίον του.
Το κύριο πράγμα που λείπει στη Ρωσία είναι ότι η εργατική τάξη δεν έχει αρχίσει ακόμη να κινείται. Μόλις συμβεί αυτό, η όλη κατάσταση θα μεταμορφωθεί γρήγορα, όπως είδαμε τον Ιανουάριο του 1905. Οι Ρώσοι εργάτες έχουν επαναστατικές παραδόσεις και η συνείδησή τους θα προχωρήσει με άλματα μόλις αλλάξει η κατάσταση.
Έχουμε πλέον ένα σταθερό τμήμα με βάση σε πολλές περιοχές της Ρωσίας. Η καθυστέρηση της επαναστατικής διαδικασίας είναι προς όφελός μας, καθώς χρειαζόμαστε χρόνο για να εδραιώσουμε τις δυνάμεις μας, οι οποίες μπορούν να αναπτυχθούν γρήγορα, καθώς εξελίσσεται η κατάσταση. Η εμφάνιση ενός γνήσιου εργατικού κόμματος βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη και πρέπει να είμαστε στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας. Αυτό μπορεί να συμβεί μέσω μιας θεμελιώδους αλλαγής του καθεστώτος εντός του CPRF, ή, εάν η εσωτερική κρίση οδηγήσει στην καταστροφή του κόμματος, αυτό θα σημάνει την ανάγκη δημιουργίας ενός εντελώς νέου κόμματος. Βασιζόμαστε στις αρχές του αυθεντικού μπολσεβικισμού-λενινισμού (τροτσκισμού). Αυτό μας δίνει τεράστια δύναμη, κύρος και αυτοπεποίθηση. Με την υπομονετική δουλειά μεταξύ των πιο προηγμένων εργαζομένων και της νεολαίας, μπορούμε να θέσουμε τις βάσεις για την οικοδόμηση μιας μαζικής επαναστατικής δύναμης στο μέλλον στη χώρα της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Αφρική
H Αφρική έχει πληθυσμό 1.300.000.000 ανθρώπους, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων ζει σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, σε μια ήπειρο που κάθεται πάνω σε τεράστιο ορυκτό πλούτο και ανεκμετάλλευτο δυναμικό καλλιεργήσιμης γης. Ένας δείκτης αυτής της φτώχειας είναι πως το συνολικό ΑΕΠ της Αφρικής το 2017 ήταν 2.2 τρισ. δολάρια. Αντιθέτως, το 2017, το ΑΕΠ των Ηνωμένων Πολιτειών – μια χώρα 327.000.000 ανθρώπων – ήταν 19 τρισ. δολάρια – σχεδόν δέκα φορές περισσότερο από το σύνολο της Αφρικής. Αυτό υπογραμμίζει με απόλυτη έμφαση τον ρόλο του ιμπεριαλισμού, στο παρελθόν και σήμερα, στην εκμετάλλευση της ηπείρου και στην αναστολή της δυνητικής της ανάπτυξης.
Δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι αυτός ο «ωκεανός» ανθρώπινης δυστυχίας παράγει ένα μαζικό κύμα προσφύγων, επιδιώκοντας απεγνωσμένα μια διέξοδο από τις εφιαλτικές συνθήκες, στις οποίες αναγκάζονται να ζήσουν, ως αποτέλεσμα της λεηλασίας των χωρών τους από αδηφάγες πολυεθνικές και τον ιμπεριαλισμό, ο οποίος συνεχίζει να κυριαρχεί πάνω τους, μέσω των μηχανισμών του άνισου παγκόσμιου εμπορίου, τα γιγαντιαία χρέη που στραγγίζουν τον πλούτο της ηπείρου και της δόλιας «βοήθειας» που συχνά δρα ως υποκριτικό κάλυμμα για την εκμετάλλευση.
Επιπρόσθετα της ιστορικής οπισθοδρόμησης, έχουμε τώρα τον αντίκτυπο της παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού. Ολόκληρη η Αφρική βρίσκεται σε αναταραχή, με βαθιές κοινωνικές και πολιτικές κρίσεις που πλήττουν πολλές χώρες. Έχουμε δει ένα κύμα μαζικών κινημάτων κατά την πρόσφατη περίοδο, όλα με παρόμοια στοιχεία. Οι μακροχρόνιοι δικτάτορες, ή οι πρόεδροι που παρέμειναν στην εξουσία για αρκετές θητείες, αρνήθηκαν να φύγουν, όταν ο χρόνος τους τελείωσε. Σε κάθε περίπτωση, οι μάζες εντόπισαν στον Πρόεδρο τα αίτια της δρακόντειας λιτότητας που τους επιβλήθηκε, κι αυτό έχει οδηγήσει σε μαζικές κινητοποιήσεις επαναστατικών διαστάσεων σε ολόκληρη την ήπειρο τα τελευταία χρόνια.
Στην Μπουρκίνα Φάσο, το 2014, υπήρξαν διαμαρτυρίες κατά των σχεδίων του απερχόμενου προέδρου Κομπαορέ να αλλάξει τον νόμο, προκειμένου να παραταθεί η παραμονή του στο αξίωμα. Αντιμέτωπος με μαζική αντιπολίτευση, αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά από 27 χρόνια στο αξίωμα. Το Μπουρούντι, το 2015, βίωσε εβδομάδες κινητοποιήσεων από τις μάζες ενάντια στα σχέδια του προέδρου Ενκουρουζίζα να παραμείνει για μία ακόμη θητεία στην εξουσία, κάτι που κλόνισε ολόκληρο το καθεστώς στον πυρήνα του. Πλήθη ανθρώπων πλημμύριζαν τους δρόμους σε καθημερινή βάση ζητώντας αλλαγή. Ολόκληρες γειτονιές εξεγέρθηκαν κατά του καθεστώτος.
Στο Κονγκό, το 2015, σημαντικά κινήματα ξέσπασαν σ’ όλη τη χώρα, με διαδηλωτές που ζητούσαν από τον Καμπιλά να παραιτηθεί από Πρόεδρος. Προσπαθούσε να επεκτείνει την παραμονή του στο αξίωμα μετά τη λήξη αυτής, το 2016. Τελικά, ο Καμπιλά αποχώρησε και ένας νέος Πρόεδρος εξελέγη το 2018, αλλά μέσω μιας εκτεταμένης νοθείας, που οργανώθηκε σε μια συμφωνία που έγινε στις κορυφές. Εν τω μεταξύ, η χώρα παραμένει σε κατάσταση καταστροφικής οικονομικής και κοινωνικής κατάρρευσης και αντιμετωπίζει έναν νέο εμφύλιο πόλεμο, που απειλεί να τη βυθίσει σε βαρβαρότητα, με σφαγές σε πρωτοφανή κλίμακα.
Η Γκάμπια, το 2016, βρέθηκε εν μέσω μιας βαθιάς κρίσης, που προκλήθηκε από την απόφαση του δικτάτορα Προέδρου Γιαγιά Τζαμέ να μην παραιτηθεί, παρά το γεγονός ότι καταψηφίστηκε τον Δεκέμβριο του 2016. Το επόμενο έτος, στη Ζιμπάμπουε, η αποχώρηση του Ρόμπερτ Μουγκάμπε, μετά από 37 χρόνια στην εξουσία, ηλέκτρισε ολόκληρη τη νότια Αφρική. Η πτώση του έγινε δεκτή με αγαλλίαση σε όλη την ήπειρο. Αυτό ήταν μια ένδειξη ότι οι μάζες είναι αηδιασμένες και κουρασμένες από τα παλιά σάπια καθεστώτα. Ωστόσο, τίποτα θεμελιώδες δεν άλλαξε μετά την αποχώρησή του, και αυτό αποκαλύφθηκε στις αρχές του 2019, όταν οι μαζικές διαμαρτυρίες κατά των νέων μέτρων λιτότητας εξελίχθηκαν αυθόρμητα σε γενική απεργία κατά της κυβέρνησης.
Η Λιβερία επίσης σιγοβράζει, με μαζικές κινητοποιήσεις φοιτητών και εργαζομένων που ξέσπασαν το 2019. Το καθεστώς απάντησε με σκληρή καταστολή αλλά αποδείχθηκε ανίκανο να σταματήσει την γένεση νέων κινημάτων. Ο πρόεδρος Γουεά, έχοντας έρθει στην εξουσία μόλις πριν από δύο χρόνια, καθώς οι μάζες στράφηκαν εναντίον της προηγούμενης κυβέρνησης, έχει ήδη προκαλέσει μαζικές κινητοποιήσεις και θα μπορούσε κάλλιστα να πέσει κατά την προσεχή περίοδο. Μπορούμε να αναμένουμε περισσότερα τέτοια κινήματα των αφρικανικών μαζών, σε αλλεπάλληλες πλημμύρες της ταξικής πάλης, καθώς η παλίρροια των επαναστατικών κινημάτων κατακλύζει τον κόσμο.
Νιγηρία
Η Νιγηρία είναι μια από τις βασικές χώρες της Αφρικής, μαζί με την Αίγυπτο και τη Νότια Αφρική. Είναι η μεγαλύτερη χώρα στην ήπειρο, με πληθυσμό άνω των 200.000.000 και ΑΕΠ 375,8 δισ. δολαρίων, δηλαδή το ένα έκτο του συνόλου του ΑΕΠ της Αφρικής. Ταυτόχρονα, όμως, έχει ένα προσδόκιμο ζωής που είναι το χαμηλότερο σε όλη τη δυτική Αφρική.
Από το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας, το 1999, η νιγηριανή άρχουσα τάξη έχει κυβερνήσει τη χώρα μέσω δύο αστικών κομμάτων, πρώτα του PDP και τώρα του APC, αλλά οι μάζες είναι κοντά στο όριο του τι μπορούν να ανεχθούν ακόμα. Αυτό αποκαλύφθηκε στις εκλογές του 2019, όταν πάνω από 43 εκατ. ψηφοφόροι δεν μπήκαν στον κόπο να πάνε να ψηφίσουν, κάνοντας εκείνους που απείχαν το μεγαλύτερο ενιαίο μπλοκ ψηφοφόρων! Μόνο 35% σε όλη τη χώρα κατέληξε να ψηφίσει, αλλά στο Λάγος, την πιο ανεπτυγμένη περιοχή της χώρας, είχαμε μία πενιχρή προσέλευση, 18%. Αυτό αποκαλύπτει το τεράστιο κενό ηγεσίας από την πλευρά της εργατικής τάξης.
Η νιγηριανή άρχουσα τάξη είναι ανίκανη να παράσχει ακόμη και τα απαραίτητα της ζωής για την πλειονότητα του πληθυσμού, σπρώχνοντας συνεχώς τις μάζες κάτω από ακόμη και τις παρούσες βάρβαρες συνθήκες διαβίωσής τους. Η άρχουσα τάξη γνωρίζει ότι οι παρούσες συνθήκες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια κοινωνική έκρηξη.
Νότια Αφρική
Είκοσι χρόνια μετά την πτώση του Απαρτχάιντ, κανένα από τα θεμελιώδη προβλήματα των μαζών της Νότιας Αφρικής δεν έχει επιλυθεί. Η φτώχεια και η ανεργία είναι διαδεδομένες και η ανισότητα είναι ακόμη υψηλότερη από την εποχή του Απαρτχάιντ. Οι μόνοι που επωφελήθηκαν είναι ένα μικρό στρώμα των έγχρωμων Νοτιοαφρικανών, όπως ο δισεκατομμυριούχος πρόεδρος Σίριλ Ραμαφόζα, το οποίο έχει ενταχθεί στους κόλπους της αστικής τάξης.
Ενώ συγκρατεί τις μάζες, το καθεστώς του ΑNC υλοποιεί τη μια πολιτική υπέρ του κεφαλαίου μετά την άλλη. Τώρα, υπάρχει εκτεταμένη απογοήτευση για το σύστημα. Περισσότερο από 51% του εκλογικού σώματος δεν ψήφισε στις τελευταίες εκλογές, και οι αποχή ήταν ιδιαίτερα υψηλή στους νέους. Αυτό είναι σοβαρό πρόβλημα για την άρχουσα τάξη. Η κυβέρνηση του ANC βρίσκεται σε βαθιά κρίση, που αντανακλάται σε μια ανοιχτή διάσπαση στην κορυφή του κόμματος. Η επίσημη αντιπολίτευση, το DI, βρίσκεται επίσης σε κρίση.
Eν τω μεταξύ, το αδιέξοδο του καπιταλισμού έχει οδηγήσει σε μια μεγάλη στροφή στα αριστερά στη Νότια Αφρική. Τα τελευταία 20 χρόνια υπήρχαν συνεχείς κινητοποιήσεις. Εργάτες, νέοι και φτωχοί, σε όλη τη χώρα, έχουν οργανώσει αμέτρητες απεργίες και διαμαρτυρίες. Από τη μια πλευρά, αυτό έχει οδηγήσει στην άνοδο της νέας συνδικαλιστικής συνομοσπονδίας, SAFTU, η οποία ιδρύθηκε από το ισχυρό συνδικάτο μεταλλεργατών με 364.000 μέλη, το NUMSA. Αυτή είναι πλέον η ισχυρότερη συνομοσπονδία εργατών στη Νότια Αφρική, βασισμένη σε ένα πρόγραμμα, το οποίο, τουλάχιστον στα λόγια, απαιτεί την κατάργηση του καπιταλισμού.
Οι ηγέτες του NUMSA είχαν επίσης μια ιστορική ευκαιρία να οικοδομήσουν ένα εργατικό κόμμα, αλλά η γραφειοκρατία πέταξε αυτή την ευκαιρία. Προς το παρόν, το Επαναστατικό Εργατικό Κόμμα, που έχει συσταθεί από το συνδικάτο των μεταλλεργατών, είναι κάτι περισσότερο από ένα κέλυφος ενός κόμματος. Ως εκ τούτου, το πολιτικό κενό έχει καλυφθεί μερικώς από τους Μαχητές της Οικονομικής Ελευθερίας (ΕΤΑ), η οποία έχει γίνει σημείο αναφοράς για μεγάλα στρώματα της νεολαίας και ακόμη και ορισμένα στρώματα της εργατικής τάξης. Η επιτυχία του ΕΤΑ οφείλεται κυρίως στη ριζοσπαστική ρητορική του, την καταγγελία της διαφθορά της κυβέρνησης, την κινητοποίηση των νέων στους δρόμους και την προβολή αιτημάτων για απαλλοτρίωση της γης χωρίς αποζημίωση, εθνικοποίηση τραπεζών, ορυχείων και άλλων στρατηγικών τομέων της οικονομίας, καθώς και αιτήματα για δωρεάν εκπαίδευση, αποχετευτικό σύστημα και στέγαση κ.λπ.
Τα αιτήματα αυτά βρίσκουν απήχηση σε τμήματα της εργατικής τάξης στα αστικά κέντρα, καθώς και σε πολλά αγροτικά στρώματα. Ωστόσο, όσο μεγαλύτερη απήχηση έχει το κόμμα, τόσο περισσότερο στρέφεται περαιτέρω προς τα δεξιά, ιδιαίτερα αφότου έγινε Πρόεδρος ο Ραμαφόζα. Στο ζήτημα της γης, το κόμμα έκανε εκτεταμένες παραχωρήσεις στο ΕΑΚ. Ωστόσο, εφόσον το κόμμα δεν είναι στην εξουσία, οι μάζες δεν το έχουν παρατηρήσει. Το μόνο που βλέπουν είναι ένα κόμμα που αγωνίζεται ενάντια στους πλούσιους. Υπό το πρίσμα της κρίσης του καπιταλισμού και του Εθνικού Κογκρέσου, το ΕΤΑ θα συνεχίσει να αναπτύσσεται.
Μέση Ανατολή
H τύχη της Αραβικής Άνοιξης δείχνει πως η επανάσταση και η αντεπανάσταση είναι οργανικά συνδεδεμένες. Είναι αδύνατον να κάνουμε μισή επανάσταση. Είτε η εργατική τάξη θα μπει επικεφαλής του κινήματος και θα πάρει την εξουσία στα χέρια της, ή η όλη διαδικασία μπορεί να αντιστραφεί, προετοιμάζοντας το έδαφος για την αντεπανάσταση. Αυτό ακριβώς συνέβη στην Αίγυπτο.
Αυτό υπογραμμίζει τη ζωτική σημασία του υποκειμενικού παράγοντα. Οι αιγυπτιακές μάζες ήταν ικανές να κάνουν όχι μία επανάσταση, αλλά δέκα. Αλλά στο τέλος, όλες οι προσπάθειές τους ήταν άκαρπες, λόγω της έλλειψης ηγεσίας. Το κενό καλύφθηκε από την αντεπανάσταση, με τον στρατό να αναλαμβάνει την κυβέρνηση.
Ωστόσο, η Αραβική Επανάσταση δεν έχει τελειώσει. Όλες οι αντιφάσεις, που οδήγησαν στις επαναστάσεις το 2011, έχουν επιδεινωθεί. Στον αντίκτυπο των νέων κραδασμών στην παγκόσμια οικονομία, το βιοτικό επίπεδο των μεσαίων τάξεων πέφτει κατακόρυφα, ενώ οι εργαζόμενοι και οι φτωχοί ωθούνται βαθύτερα σε μια κατάσταση χρόνιας φτώχειας, ανεργίας ή, στην καλύτερη περίπτωση, σε καθυστερήσεις στις πληρωμές των μισθών. Εν τω μεταξύ, η άρχουσα τάξη έχει χάσει κάθε νομιμοποίηση και κρέμεται από μια κλωστή παντού.
Για μια στιγμή, η φθηνή πίστωση, που έρεε από τη Δύση, επέτρεψε στις κυβερνήσεις να εξαγοράσουν την κοινωνική ειρήνη. Αλλά, καθώς αυτή η διαδικασία έχει φτάσει στα όριά της, μια νέα κρίση εξαπλώνεται σε ολόκληρη την περιοχή. Η παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού γίνεται αισθητή, και εκφράζεται σε επαναστατικά ξεσπάσματα στη μια χώρα μετά την άλλη: τον Λίβανο, την Αλγερία και το Σουδάν. Και η Τουρκία, η Ιορδανία και η Αίγυπτος δεν είναι πολύ πίσω.
Καθώς η φθηνή πίστωση εξαντλείται, κάθε χώρα θα πρέπει να πραγματοποιήσει βαθιές περικοπές στο βιοτικό επίπεδο, η οποία, με τη σειρά της, θα οδηγήσει σε νέα κοινωνικά ξεσπάσματα. Μετά από μερικά χρόνια αδράνειας και αποπροσανατολισμού, το κίνημα αρχίζει να στέκεται ξανά στα πόδια του. Καθένα απ’ αυτά τα καθεστώτα βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Αυτό ισχύει και για το Ισραήλ, όπου η άρχουσα τάξη είναι διασπασμένη, πράγμα που αντικατοπτρίζει τις αντιθέσεις στην ισραηλινή κοινωνία στο σύνολό της. Τέλος, η κρίση αρχίζει να κλονίζει τα θεμέλια των αντιδραστικών καθεστώτων της Σαουδικής Αραβίας και των Κρατών του Κόλπου.
Το 2018, μια γενική απεργία και μαζικές διαδηλώσεις στην Ιορδανία οδήγησαν στην πτώση του πρωθυπουργού, Χάνι αλ Μούλκι. Στην Τυνησία, αλλεπάλληλα κύματα διαμαρτυριών έχουν ταρακουνήσει τη χώρα. Στην Αλγερία, ένα ισχυρό επαναστατικό κίνημα έχει ανατρέψει τον Μπουτεφλίκα και έχει ταρακουνήσει το καθεστώς συθέμελα. Στην Τουρκία, ο Ερντογάν υπέστη σοβαρές ήττες στις τοπικές εκλογές, χάνοντας τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και τριών άλλων μεγάλων πόλεων. Προσπάθησε να εκτρέψει την προσοχή των μαζών, εγκαινιάζοντας μια στρατιωτική περιπέτεια εναντίον των Κούρδων στη Συρία. Αλλά η διαρκής επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια νέα έξαρση του κινήματος στα πρότυπα του πάρκου Γκεζί το 2013, αλλά σε πολύ υψηλότερο επίπεδο.
Ιράν και Ιράκ
Στο Ιράν, έντονες διαδηλώσεις, που συσπείρωναν στρώματα των εργαζομένων και των φτωχών, ταρακούνησαν το καθεστώς καθόλη τη διάρκεια του 2018. Αυτά υποχώρησαν προσωρινά από την απειλή του πολέμου με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και τα Κράτη του Κόλπου, αλλά αναζωπυρώθηκαν τον Νοέμβριο του 2019, μετά τις περικοπές που έκανε το καθεστώς στις επιδοτήσεις του φυσικού αερίου. Νέες και ευρύτερες κοινωνικές εκρήξεις προετοιμάζονται.
Στον Λίβανο, οι μάζες βγήκαν στους δρόμους μετά την εισαγωγή του λεγόμενου «φόρου WhatsApp», ο οποίος ήταν μέρος ενός ευρύτερου πακέτου λιτότητας. Στην κορύφωσή του, αυτό το πανίσχυρο κίνημα προσέλκυσε περισσότερους από 2.000.000 ανθρώπους – σε συνολικό πληθυσμό 4.500.000 (6.000.000, αν προσμετρήσουμε τους Σύριους πρόσφυγες). Αυτή ήταν μια αντίδραση σε χρόνια διαφθοράς και ανοικτής κατάχρησης εξουσίας από τους πολέμαρχους του εμφυλίου πολέμου στη δεκαετία του 1980, οι οποίοι τώρα έγιναν πολιτικοί.
Για χρόνια, τα στοιχεία αυτά καλλιέργησαν τον θρησκευτικό διαχωρισμό του πληθυσμού, αλλά αυτό δε λειτουργεί πλέον. Αντιμέτωποι με το επαναστατικό κύμα από κάτω, οι άνθρωποι στην κορυφή ένωσαν τις δυνάμεις τους, για να υπερασπιστούν το καθεστώς. Θα προσπαθήσουν να εκτροχιάσουν το κίνημα με το να τροφοδοτούν τις πυρκαγιές του θρησκευτικού φονταμεταλισμού. Ο μόνος τρόπος για να προχωρήσει το κίνημα είναι η κινητοποίηση της εργατικής τάξης σε μια γενική απεργία διαρκείας για την ανατροπή του καθεστώτος και την αποτροπή της προοπτικής να ξαναπάρει την πρωτοβουλία η αντεπανάσταση.
Στο Ιράκ, ένα ισχυρό επαναστατικό κίνημα, που ξεκίνησε από τις σιιτικές περιοχές, και στράφηκε εναντίον της ελίτ, σάρωσε τη χώρα. Κατευθύνεται επίσης εναντίον όλων των πολιτικών κομμάτων και ηγετών – συμπεριλαμβανομένου του σιίτη ηγέτη, Μοκτάντα αλ-Σαντρ. Είχε καλέσει σε διαδηλώσεις τα προηγούμενα χρόνια, αλλά πρόσφατα προσχώρησε στην κυβέρνηση ο ίδιος. Το κατεστημένο αντέδρασε με βάναυση καταστολή. Αλλά οι διαμαρτυρίες συνέχισαν και γίνονταν όλο και πιο ριζοσπαστικές, με τη συμμετοχή των φοιτητών και της εργατικής τάξης.
Το ιρακινό κίνημα έχει οδηγήσει σε βαθιές διαιρέσεις εντός της άρχουσας τάξης. Οι φιλο-ιρανικές φατρίες απαίτησαν την ενίσχυση τητον κορυφαίο κληρικό Αλί αλ Σιστάνι υποστήριξε τις επιφανειακές παραχωρήσεις προκειμένου να εκτραπεί η προσοχή του κινήματος. Στο τέλος, η ιρανική γραμμή φαίνεται να έχει επικρατήσει. Αλλά η θανάτωση εκατοντάδων και ο τραυματισμός χιλιάδων θα χρησιμεύσει για να εξαφανίσει τις δημοκρατικές ψευδαισθήσεις του παρελθόντος στη συνείδηση των μαζών.
Στο παρελθόν, οι ιρανικές σιιτικές ομάδες στο Ιράκ και τον Λίβανο θα μπορούσαν να κρύψουν την αντιδραστική φύση τους πίσω από τον αγώνα τους εναντίον του ISIS, των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας. Ισχυρίζονταν ότι είναι οι υπερασπιστές της δημοκρατίας, των φτωχών και των καταπιεσμένων. Αλλά τώρα έχουν αποκαλυφθεί. Στον Λίβανο, η Χεζμπολάχ, η οποία ηγείται μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας από τις εκλογές του 2018, υλοποιεί πολιτικές λιτότητας και βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των επιθέσεων κατά της επανάστασης. Στο Ιράκ, οι ελεγχόμενες από το Ιράν ομάδες έχουν σφίξει τον έλεγχό τους στον κρατικό μηχανισμό, παραγκωνίζοντας τα περισσότερα από τα φιλοαμερικανικά στοιχεία. Ο ρόλος του Ιράν στο Ιράκ θεωρείται όλο και περισσότερο από τις μάζες ως μια βάναυση και καταπιεστική δύναμη κατοχής. Ο Κασέμ Σολεϊμανί, διοικητής των ειδικών δυνάμεων αλ-Κουντς, των Φρουρών της Επανάστασης, ήταν η βασική φιγούρα που συντόνισε την καταστολή της επανάστασης.
Αυτό θα έχει σημαντικές συνέπειες στο ίδιο το Ιράν, όπου το καθεστώς βασίζεται εν μέρει στην απεικόνιση της εξωτερικής του πολιτικής ως μιας προοδευτικής, μη αιρετικής και δημοκρατικής δύναμης, πολεμώντας κατά του ιμπεριαλισμού και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού στην περιοχή. Οι σκηνές των Ιρακινών διαδηλωτών που εισέβαλαν στην ιρανική πρεσβεία στο Ιράκ – που θυμίζει την εισβολή στην πρεσβεία των ΗΠΑ μετά την ιρανική επανάσταση – αναμφίβολα θα χρησιμεύσει, για να διαλύσει περαιτέρω τις αντι-ιμπεριαλιστικές αυταπάτες που καλλιεργεί το ιρανικό καθεστώς.
Σουδάν
Απ’ όλα τα κινήματα στη Μέση Ανατολή τα τελευταία χρόνια, η επανάσταση του Σουδάν έχει προχωρήσει περισσότερο, παρέχοντας σημαντικά διδάγματα για τις μάζες της περιοχής. Το θάρρος και η αποφασιστικότητα των νέων, και ιδιαίτερα των νέων γυναικών του Σουδάν, ήταν πραγματικά εντυπωσιακά. Στο αποκορύφωμα του κινήματος, η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων στα κυβερνητικά Υπουργεία απάντησε στην έκκληση της απεργιακής επιτροπής για μια γενική απεργία, η οποία έθετε το ζήτημα της εξουσίας.
Αλλά, λόγω της σύγχυσης και των ταλαντεύσεων της ηγεσίας, η ευκαιρία χάθηκε. Σε μια τέτοια κατάσταση, η ιδέα ότι ήταν δυνατό να επιτευχθεί μια διευθέτηση με διαπραγμάτευση με τους αντιδραστικούς αξιωματικούς του στρατού ήταν εξαιρετικά ανόητη. Σε μια τέτοια κατάσταση, τα λόγια δεν θα λύσουν τίποτα, παρά μόνο θα παραπλανήσουν τις μάζες και θα τις αφοπλίσουν μπροστά στην αντεπαναστατική βία.
Οι αντιδραστικοί, που στηρίζονται από την Αίγυπτο και τον σαουδαραβικό ιμπεριαλισμό, ήταν βαριά οπλισμένοι, αλλά οι μάζες είχαν το τεράστιο πλεονέκτημα των αριθμών και την αποφασιστικότητα να πολεμήσουν και να πεθάνουν, αν είναι απαραίτητο. Είχαν τη συμπάθεια των απλών στρατιωτών. Αλλά, αυτή η συμπάθεια θα παραμείνει παθητική, αν οι μάζες δεν δείξουν ότι είναι αποφασισμένες να αγωνιστούν μέχρι το τέλος. Μόνο τότε, θα ήταν δυνατό για το μεγαλύτερο μέρος των στρατιωτών να στρέψουν τα όπλα τους εναντίον των αξιωματικών τους και να συντρίψουν τις αντεπαναστατικές δυνάμεις.
Αυτός είναι ο μόνος τρόπος, για να συντριβεί η αντεπανάσταση και να εξασφαλιστεί η νίκη. Αλλά οι αντιδραστικοί είχαν το χρόνο να αναδιοργανωθούν και να ξεκινήσουν τη μια αιματηρή αντεπίθεση μετά την άλλη. Το αποτέλεσμα στο Σουδάν ήταν τραγικό. Οι αποκαλούμενοι επαναστάτες ηγέτες του SPA εντάχθηκαν σε μια κυβέρνηση αντιδραστικών, με την ευθύνη να συγκρατούν τις μάζες από το να προβαίνουν σε οποιαδήποτε επαναστατική δράση, επιτρέποντας στην αντεπανάσταση να κυβερνά.
ΗΠΑ και Ιράν: να βομβαρδίσει κανείς, ή να μην βομβαρδίσει;
Οι περιορισμοί των δυνατοτήτων του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού εκτέθηκαν πολύ στη Μέση Ανατολή. Η Αμερική έχει υποστεί ήττες και πισωγυρίσματα στο Ιράκ, τη Συρία, και επίσης στο Αφγανιστάν. Και οι συγκρούσεις στην περιοχή έχουν χρησιμεύσει, για να εκθέσουν και να επιδεινώσουν την κρίση του καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας, η οποία ήταν σε θέση να επιβιώσει τόσο καιρό, λόγω της υποστήριξης του βρετανικού και αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Σήμερα, το καθεστώς έχει διασπαστεί, με τον καθένα από τους Σαούντ, το κίνημα Ουαχάμπι, τη βασιλική οικογένεια και το δίκτυό της, να προωθεί τη δική του ατζέντα, ενώ η δυσαρέσκεια σιγοβράζει ανάμεσα στους καταπιεσμένους σιίτες, τη νεολαία και την εργατική τάξη.
Όσο η οικονομία αναπτυσσόταν και ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ τους υποστήριζε, ο Οίκος των Σαούντ θα μπορούσε να διατηρήσει μια εύθραυστη βάση για το καθεστώς. Αλλά, με την πτώση των τιμών του πετρελαίου, τα κρίσιμα δίκτυα που κράτησαν το βασίλειο άθικτο δίνουν τη θέση τους σε βαθιές έριδες. Ο Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν προσπάθησε να εδραιώσει τη θέση του, διεξάγοντας έναν βάρβαρο πόλεμο στην Υεμένη.
Ο Τραμπ είναι στενά συνδεδεμένος με τη ρεπουμπλικάνικη Δεξιά, τον Σαουδάραβα πρίγκιπα και την ισραηλινή άρχουσα κλίκα. Ως μία φιλική χειρονομία σ’ αυτές τις δυνάμεις, έσκισε την πυρηνική συμφωνία του Ιράν και ξεκίνησε την εκστρατεία της «μέγιστης πίεσης» στο Ιράν. Η οικονομική επίθεση που ξεκίνησε ο Τραμπ κατά του Ιράν έδωσε το πράσινο φως στο Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία να προχωρήσουν σε επιθέσεις κατά του Ιράν και των δυνάμεων που στηρίζονται απ’ αυτό στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία βρίσκονται σε πορεία μετωπικής σύγκρουσης για την ηγεμονία στην περιοχή.
Ο αιματηρός πόλεμος στην Υεμένη συνεχίζεται εδώ και τέσσερα χρόνια. Αλλά, παρά τον πλούτο και το στρατιωτικό εξοπλισμό τους, η επίθεση της Σαουδικής Αραβίας απέτυχε να καταλάβει το στρατηγικό λιμάνι της Χοντέιντα, και οι Χούτις ξεκίνησαν επιθέσεις σε αγωγούς πετρελαίου στο εσωτερικό της Σαουδικής Αραβίας. Οι δυνάμεις των ΗΑΕ διαδραμάτισαν καίριο ρόλο στον επίγειο πόλεμο (με την υποστήριξη αναποτελεσματικών αεροπορικών επιδρομών από τη Σαουδική Αραβία). Αλλά, τώρα, διαισθανόμενοι την ήττα, αποφάσισαν να αποσυρθούν. Αυτό ήταν ένα μοιραίο πλήγμα στις φιλοδοξίες της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη.
Οι εντάσεις στον Κόλπο έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Το 30% όλων των φορτίων πετρελαίου περνούν από τον Περσικό Κόλπο. Οποιοδήποτε εμπόδιο σε αυτό το σημείο θα ήταν καταστροφικό για την παγκόσμια οικονομία. Όταν δύο πετρελαιοφόρα δέχθηκαν επίθεση τον Ιούνιο του 2019, η Ουάσινγκτον κατηγόρησε αμέσως το Ιράν. Ο Τραμπ διέταξε τις δυνάμεις του να επιτεθούν, αλλά δέκα λεπτά αργότερα, ανακάλεσε την εντολή του. Αυτή ήταν μία ένδειξη σοβαρών διαιρέσεων στην άρχουσα τάξη που επιβεβαιώθηκε αργότερα από τη συνοπτική απόλυση του Μπόλτον.
Τον Σεπτέμβριο του 2019, υπήρξε μια πολύ σοβαρή επίθεση κατά των σαουδαραβικών εγκαταστάσεων πετρελαίου, η οποία ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για τους Σαουδάραβες, οι οποίοι περίμεναν να έρθουν σε βοήθειά τους οι Αμερικανοί. Αυτό ήταν ένα μεγάλο λάθος.
Ο Τραμπ γνώριζε πολύ καλά ότι μια επίθεση κατά του Ιράν θα αποδειχθεί πολύ δαπανηρή όχι μόνο με στρατιωτικούς, αλλά και με οικονομικούς και πολιτικούς όρους. Οι Αμερικανοί αποφάσισαν μόνο να εισβάλουν στο Ιράκ, αφού ο στρατός του είχε εξασθενήσει σοβαρά από χρόνια κυρώσεων. Αλλά οι ιρανικές ένοπλες δυνάμεις είναι άθικτες και αήττητες. Είχαν πολυετή εμπειρία στον πόλεμο της Συρίας, από την οποία αναδείχθηκαν νικητές. Κάνοντας έναν αμυντικό πόλεμο εναντίον ενός ξένου εισβολέα, θα ήταν μια τρομερή δύναμη.
Μία εισβολή στο Ιράν πρέπει να αποκλειστεί. Αλλά, μια εκστρατεία βομβαρδισμών θα είχε μόνο περιορισμένες επιπτώσεις στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Μπορεί να το καθυστερήσει, αλλά όχι να το σταματήσει. Ωστόσο, η πολιτική επίπτωση σε παγκόσμια κλίμακα θα ήταν τεράστια. Η αντίθεση προς τις ΗΠΑ θα αυξηθεί, ιδίως στον μουσουλμανικό κόσμο, όπου το θέαμα μιας επιθετικής συμμαχίας της Σαουδικής Αραβίας με τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ και το Ισραήλ θα προκαλούσε οργή. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν επίσης βαθύτατα αντιδημοφιλής στις ΗΠΑ, όπου, μετά το Ιράκ και το Αφγανιστάν, ο πληθυσμός έχει κουραστεί από τις στρατιωτικές περιπέτειες στο εξωτερικό.
Θα πραγματοποιούνταν μαζικές διαδηλώσεις σε κάθε δυτική πρωτεύουσα. Αυτό θα βάθαινε επίσης τη διάσπαση που υπάρχει ήδη στην αποκαλούμενη Δυτική Συμμαχία, η οποία ήταν ήδη εμφανής, όταν ο Τραμπ έσκισε μονομερώς τη συμφωνία με το Ιράν, κόντρα στις διαμαρτυρίες των Ευρωπαίων συμμάχων του.
Τέλος, ένας πόλεμος στη Μέση Ανατολή – ακόμη και σύντομος – θα είχε μια συγκλονιστική επίδραση στην εύθραυστη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Θα προκαλούσε μια κρίση σε κάθε χρηματιστηριακή αγορά στον κόσμο, οι τιμές του πετρελαίου θα σκαρφάλωναν σε νέα επίπεδα και οι επενδυτές θα τρομοκρατούνταν. Το καπιταλιστικό σύστημα θα βρισκόταν αντιμέτωπο με μια νέα παγκόσμια ύφεση, η οποία θα ήταν πολύ βαθύτερη ακόμη και από το σοκ του 2008.
Για όλους αυτούς τους λόγους, ένας πόλεμος δεν είναι προς το συμφέρον της άρχουσας τάξης, ή, σε κάθε περίπτωση, του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ενδιαφέρεται περισσότερο να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές, παρά να ρίξει βόμβες στην Τεχεράνη για να ευχαριστήσει τους Σαουδάραβες και τους Ισραηλινούς. Έτσι, παρά τα μεγάλα λόγια και τις απειλές, δεν υπήρξε κανένα σημάδι στρατιωτικής ανταπόδοσης, ούτε από τις ΗΠΑ ούτε από τους ίδιους τους Σαουδάραβες. Το γεγονός αυτό, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, εκθέτει τη χρόνια αδυναμία του καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας και επίσης τους περιορισμούς του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.
Δεν είναι επίσης αδύνατο, δεδομένου ότι η μπλόφα του έχει αποτύχει, ο Τραμπ να κάνει ακόμα μια κωλοτούμπα 180 μοιρών και να επιδιώξει να καταλήξει σε κάποιου είδους συμφωνίας με τους Ιρανούς. Πολύ παράξενα πράγματα έχουν συμβεί στο Λευκό Οίκο του Ντόναλντ Τραμπ!
Επιμέλεια: Ηλίας Κυρούσης – Στέλιος Δαφνής
Συνεχίζεται
