Η νέα ελληνική έκδοση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» των Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς από τις εκδόσεις μας (εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή») είναι γεγονός από τον περασμένο Απρίλιο. Για να την πραγματοποιήσουμε επιλέξαμε να στηριχθούμε στην αξιόπιστη και προσωπικά φροντισμένη από τον Φρίντριχ Ένγκελς αγγλική μετάφραση, η οποία περιέχεται στη βρετανική έκδοση του 1888. Στην έκδοση αυτή, ο Ένγκελς έκανε πιο σαφή ορισμένα σημεία του Μανιφέστου, βοηθώντας έτσι και το έργο της μετάφρασής του στις άλλες γλώσσες.
Για τη νέα ελληνική έκδοση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» λάβαμε υπόψη μας και τις πιο γνωστές παλιότερες ελληνικές μεταφράσεις, συμπεριλαμβανομένης της φημισμένης και δυσεύρετης πλέον, μετάφρασης του Γιάννη Κορδάτου, του 1927. Όπου χρειάστηκε, για να διασαφηνιστεί καλύτερα το νόημα προβήκαμε σε αντιπαραβολή με το γερμανικό κείμενο, όπως δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα «Marx/Engels Internet Archive», με πηγή την ανατολικογερμανική έκδοση των έργων του Μαρξ και του Ένγκελς (Dietz Verlag, Βερολίνο, 1974).
Εδώ δημοσιεύουμε ορισμένα ενδεικτικά σημεία (υπάρχουν και αρκετά ακόμα, λιγότερο σημαντικά), όπου η νέα ελληνική μετάφραση που περιέχεται στην έκδοση της «Μαρξιστικής Φωνής» διασαφηνίζει ή ακόμα και αποκαθιστά το νόημα του κειμένου σε σύγκριση με την πιο διαδεδομένη από τις ελληνικές μεταφράσεις, αυτή δηλαδή που περιέχεται στην έκδοση που έκανε το ΚΚΕ το 1952, με τίτλο «Διαλεχτά Έργα» και η οποία είχε γίνει «από επιτελείο μεταφραστών», έχει ανατυπωθεί πολλές φορές από τις εκδόσεις του κόμματος και είναι εξαιρετικά διαδεδομένη στο διαδίκτυο.
Στο Κεφάλαιο I. «Αστοί και προλετάριοι»
Αγγλικό κείμενο 1888 ελεγμένο και προσωπικά επιμελημένο από τον Ένγκελς
The bourgeoisie cannot exist without constantly revolutionising the instruments of production, and thereby the relations of production, and with them the whole relations of society.
Μετάφραση 1952 που έχει ανατυπωθεί σε χιλιάδες αντίτυπα
Η αστική τάξη δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς να επαναστατικοποιεί αδιάκοπα τα εργαλεία παραγωγής, δηλαδή τις σχέσεις παραγωγής, δηλαδή όλες τις κοινωνικές σχέσεις.
Μετάφραση νέας έκδοσης «Μ.Φ»
Η αστική τάξη δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς να επαναστατικοποιεί αδιάκοπα τα εργαλεία παραγωγής και ως εκ τούτου, τις σχέσεις της παραγωγής και μαζί με αυτές, όλες τις κοινωνικές σχέσεις.
Επεξήγηση
Έτσι όπως αποδίδεται αυτό το απόσπασμα στη μετάφραση του 1952 δημιουργείται σύγχυση, καθώς φαίνεται ότι τα εργαλεία παραγωγής είναι «οι σχέσεις παραγωγής και όλες οι κοινωνικές σχέσεις», κάτι που δεν βγάζει νόημα.
Στο Κεφάλαιο II. «Προλετάριοι και κομμουνιστές»
Αγγλικό κείμενο 1888 ελεγμένο και προσωπικά επιμελημένο από τον Ένγκελς
The Communists are distinguished from the other working-class parties by this only: 1. In the national struggles of the proletarians of the different countries, they point out and bring to the front the common interests of the entire proletariat, independently of all nationality.
Μετάφραση 1952 που έχει ανατυπωθεί σε χιλιάδες αντίτυπα
Οι κομμουνιστές διαφέρουν από τα άλλα προλεταριακά κόμματα μονάχα κατά τούτο: ότι από τη μια μεριά, στους διάφορους εθνικούς αγώνες των προλετάριων τονίζουν και προβάλλουν τα συμφέροντα που είναι κοινά σ’ όλο το προλεταριάτο κι ανεξάρτητα από την εθνότητα.
Μετάφραση νέας έκδοσης «Μ.Φ»
Οι κομμουνιστές διακρίνονται από τα άλλα εργατικά κόμματα μόνο από αυτά: 1) Στους αγώνες των προλετάριων διαφορετικών χωρών, τονίζουν και προβάλλουν τα κοινά συμφέροντα ολόκληρου του προλεταριάτου, ανεξάρτητα από κάθε εθνικότητα.
Επεξήγηση
Σε αυτό το σημείο, με τη διατύπωση που επιλέγει η μετάφραση του 1952 έχουμε μια ανεπαίσθητη με την πρώτη ματιά, αλλά σημαντική αλλοίωση του νοήματος, η οποία δεν δικαιολογείται ούτε από μια σχολαστική μεταφραστική προσέγγιση απέναντι στο γερμανικό κείμενο. Με τη διατύπωση αυτή, υπονοείται ότι υπάρχουν και συμφέροντα που δεν είναι κοινά, δηλαδή αντικρουόμενα και χωριστά εθνικά συμφέροντα ανάμεσα στους προλετάριους. Αυτό πρακτικά δίνει βάση για να δικαιολογηθεί η παραδοσιακή, πατριωτική σταλινική γραμμή με επίκληση στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο».
Στο Κεφάλαιο II. «Προλετάριοι και κομμουνιστές»
Αγγλικό κείμενο 1888 ελεγμένο και προσωπικά επιμελημένο από τον Ένγκελς
Bourgeois marriage is, in reality, a system of wives in common and thus, at the most, what the Communists might possibly be reproached with is that they desire to introduce, in substitution for a hypocritically concealed, an openly legalised community of women. For the rest, it is self-evident that the abolition of the present system of production must bring with it the abolition of the community of women springing from that system, i.e., of prostitution both public and private.
Μετάφραση 1952 που έχει ανατυπωθεί σε χιλιάδες αντίτυπα
Ο αστικός γάμος είναι στην πραγματικότητα η κοινοκτημοσύνη των παντρεμένων γυναικών. Το πολύ-πολύ θα μπορούσαν να κατηγορήσουν τους κομμουνιστές ότι στη θέση μιας υποκριτικά καλυμμένης κοινοκτημοσύνης των γυναικών θέλουν να βάλουν μια επίσημη, ανοιχτόκαρδη κοινοκτημοσύνη. Άλλωστε είναι αυτονόητο πως με την κατάργηση των σημερινών σχέσεων παραγωγής εξαφανίζεται και η κοινοκτημοσύνη των γυναικών που απορρέει από αυτές, δηλαδή η επίσημη και η ανεπίσημη πορνεία.
Μετάφραση νέας έκδοσης «Μ.Φ»
Ο αστικός γάμος είναι στην πραγματικότητα το σύστημα των κοινών παντρεμένων γυναικών και έτσι το πιο πολύ, για το οποίο οι κομμουνιστές θα μπορούσαν ενδεχομένως να επικριθούν, είναι ότι επιθυμούν να αντικαταστήσουν αυτήν την υποκριτικά καλυμμένη κοινή εκμετάλλευση των γυναικών με μια επίσημη και ανοιχτόκαρδη κοινότητα. Παρεμπιπτόντως, είναι αυτονόητο πως η κατάργηση του σημερινού συστήματος παραγωγής θα εξαφανίσει και την κοινή εκμετάλλευση των γυναικών που απορρέει από αυτό, δηλαδή την επίσημη και την ανεπίσημη πορνεία.
Επεξήγηση
Η παλιά μετάφραση δίνει πάτημα για να δημιουργηθεί η άθλια εντύπωση ότι οι συγγραφείς του «Μανιφέστου» υπερασπίζουν μια νέα μορφή κοινοκτημοσύνης των γυναικών και δεν φαίνεται ξεκάθαρα ότι σε αυτό το σημείο μιλούν ειρωνικά. Η μεταφραστική προσέγγιση της νέας ελληνικής έκδοσης αποδίδει καλύτερα το αληθινό νόημα του κειμένου.
Στο Κεφάλαιο III. Ο ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΟΥΤΟΠΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ
Αγγλικό κείμενο 1888 ελεγμένο και προσωπικά επιμελημένο από τον Ένγκελς
It inculcated universal asceticism and social levelling in its crudest form.
Μετάφραση 1952 που έχει ανατυπωθεί σε χιλιάδες αντίτυπα
Κηρύχνει ένα γενικό ασκητισμό και μια χοντροκομμένη ισοπέδωση.
Μετάφραση νέας έκδοσης «Μ.Φ»
Πρέσβευε έναν γενικό ασκητισμό και έναν κοινωνικό εξισωτισμό στην πιο ακατέργαστη μορφή του.
Επεξήγηση
Ο όρος «ισοπέδωση» που χρησιμοποιεί η μετάφραση του 1952 μπορεί να παρεξηγηθεί και να εκληφθεί ως ειρωνικός από μια αντιδραστική σκοπιά έναντι της έννοιας της ισότητας όπως τη χρησιμοποιούσαν οι ουτοπικοί σοσιαλιστές.
Στο Κεφάλαιο III. Ο ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΟΥΤΟΠΙΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ
Αγγλικό κείμενο ελεγμένο και προσωπικά επιμελημένο από τον Ένγκελς
The practical measures proposed in them …
Μετάφραση 1952 που έχει ανατυπωθεί σε χιλιάδες αντίτυπα
Οι θετικές τους απόψεις για τη μελλοντική κοινωνία …
Μετάφραση νέας έκδοσης «Μ.Φ»
Τα πρακτικά μέτρα που προτείνονται σε αυτές…
Επεξήγηση
Οι μεταφραστές του 1952 αποδίδουν εδώ σχολαστικά το γερμανικό κείμενο, πλην όμως σε βάρος της σαφήνειας για τον Έλληνα αναγνώστη. Το πρόβλημα λύνεται και εδώ με την αγγλική, ελεγμένη από τον Ένγκελς μετάφραση με τον όρο «πρακτικά μέτρα», που και στα ελληνικά μεταφράζεται ακριβώς, αποδίδοντας το νόημα.
Στο Κεφάλαιο IV. Η στάση των κομμουνιστών απέναντι στα διάφορα κόμματα της αντιπολίτευσης
Αγγλικό κείμενο ελεγμένο και προσωπικά επιμελημένο από τον Ένγκελς
In France, the Communists ally with the Social-Democrats* against the conservative and radical bourgeoisie, reserving, however, the right to take up a critical position in regard to phases and illusions traditionally handed down from the great Revolution.
Μετάφραση 1952 που έχει περάσει σε χιλιάδες αντίτυπα
Στη Γαλλία, οι κομμουνιστές τάσσονται με το σοσιαλιστικό-δημοκρατικό κόμμα ενάντια στη συντηρητική και ριζοσπαστική αστική τάξη, χωρίς όμως να παραιτηθούν από τo δικαίωμα να κριτικάρουν τις φράσεις και τις αυταπάτες που έχουν την προέλευσή τους στην επαναστατική παράδοση.
Μετάφραση νέας έκδοσης «Μ.Φ»
Στη Γαλλία, οι κομμουνιστές συμμαχούν με τους σοσιαλδημοκράτες ενάντια στη συντηρητική και ριζοσπαστική αστική τάξη, χωρίς όμως να παραιτηθούν από το δικαίωμα να κριτικάρουν τις φράσεις και τις αυταπάτες που έχουν την προέλευσή τους στη μεγάλη Γαλλική Επανάσταση.
Επεξήγηση
Και εδώ έχουμε από τους μεταφραστές του 1952 αυτολεξεί μετάφραση από το γερμανικό κείμενο και έρχεται πάλι ο Ένγκελς στο αγγλικό κείμενο να διασαφηνίσει το νόημα, μιλώντας συγκεκριμένα για την παράδοση της Μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης και όχι την επαναστατική παράδοση γενικά.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η νέα ελληνική έκδοση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» από τις εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή», βοηθώντας στη διασαφήνιση και την αποκατάσταση του αληθινού νοήματος ορισμένων σημείων του κειμένου, βάζει ένα αξιοσημείωτο λιθαράκι στη ζωτική υπόθεση της αυθεντικής επαφής των αγωνιστών της εργατικής τάξης και της νεολαίας με τις βασικές ιδέες του επιστημονικού σοσιαλισμού.
Επιπλέον, θέλουμε να υπογραμμίσουμε ότι η έκδοση αυτή δεν προορίζεται για τη γνώριμη, ρουτινιάρικη οδό της διακίνησης από ορισμένα βιβλιοπωλεία. Το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» δεν είναι ένα «μουσειακό» κείμενο, προορισμένο για ένα περιορισμένο αναγνωστικό κοινό «μυημένων». Οι βασικές ιδέες που περιέχει αποτελούν απαραίτητο εφόδιο στον επαναστατικό αγώνα για την αλλαγή της κοινωνίας.
Γι’ αυτό, η Κομμουνιστική Τάση, το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης, (το οποίο διευθύνει τις εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή») και το νεολαιίστικο σχήμα του, η «Νεολαία Ενάντια στον Καπιταλισμό», έχουν ήδη ξεκινήσει μια δραστήρια εκστρατεία στους χώρους της νεολαίας για την ευρύτερη δυνατή διάδοση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου». Στο πλαίσιο αυτής, θα δημιουργηθούν κύκλοι μελέτης και συζήτησης του «Μανιφέστου» σε μια σειρά από γειτονιές της Αθήνας. Οι μαθητές μάλιστα, που επιθυμούν να συμμετάσχουν ενεργά σε αυτούς τους κύκλους, μπορούν να προμηθευτούν το «Μανιφέστο» στη συμβολική τιμή του 1 ευρώ! Η κανονική τιμή του βιβλίου είναι 5 ευρώ και προβλέπεται ειδική έκπτωση (50%) για τους άνεργους.
Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
