Η νέα βελτιωμένη ελληνική έκδοση του αριστουργηματικού «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» των Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς, του κειμένου που εξέθεσε για πρώτη φορά με περιεκτικό και ξεκάθαρο τρόπο όλες τις βασικές ιδέες του επιστημονικού σοσιαλισμού, είναι πλέον πραγματικότητα από τις εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή». Αυτή είναι η πρώτη ελληνική έκδοση που έγινε με βασική πηγή την ιδιαίτερα αξιόπιστη βρετανική έκδοση του 1888, την οποία είχε ελέγξει και επιμεληθεί προσωπικά ο ίδιος ο Ένγκελς. Έλαβε υπόψη τις πιο διαδεδομένες και σημαντικές παλιότερες ελληνικές μεταφράσεις του έργου, με αντιπαραβολές με το γερμανικό κείμενο όπου χρειαζόταν για τη διασαφήνιση του νοήματος. Η νέα αυτή έκδοση, τέλος, περιλαμβάνει μαζί με νέες σημειώσεις και τις σημαντικότερες από τις σημειώσεις των παλιών ελληνικών εκδόσεων.
Η νέα ελληνική έκδοση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» δεν προορίζεται για τη γνώριμη, ρουτινιάρικη οδό της διακίνησης από ορισμένα βιβλιοπωλεία. Το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» δεν είναι ένα «μουσειακό» κείμενο, προορισμένο για ένα περιορισμένο αναγνωστικό κοινό. Οι βασικές ιδέες που περιέχει αποτελούν ζωτικό και απαραίτητο εφόδιο στον επαναστατικό αγώνα για την αλλαγή της κοινωνίας. Γι’ αυτό, η οργάνωση «Κομμουνιστική Τάση» (ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης) και το νεολαιίστικο σχήμα της, η «Νεολαία Ενάντια στον Καπιταλισμό», ξεκινούν μια δραστήρια εκστρατεία στους χώρους της νεολαίας για την ευρύτερη δυνατή διάδοση της νέας έκδοσης του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου». Στο πλαίσιο αυτής, θα δημιουργηθούν κύκλοι μελέτης και συζήτησης του «Μανιφέστου» σε μια σειρά από γειτονιές της Αθήνας. Οι μαθητές μάλιστα, που επιθυμούν να συμμετάσχουν ενεργά σε αυτούς τους κύκλους, μπορούν να προμηθευτούν το «Μανιφέστο» στη συμβολική τιμή του 1 ευρώ! Η κανονική τιμή του βιβλίου είναι 5 ευρώ και προβλέπεται ειδική έκπτωση για τους άνεργους.
Ακολουθεί ο πρόλογος της έκδοσης.
Πρόλογος στη νέα ελληνική έκδοση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου»
Η προετοιμασία της νέας αυτής έκδοσης του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» στα ελληνικά συνδυάστηκε με τη συμπλήρωση 200 χρόνων από τη γέννηση του Καρλ Μαρξ. Ως βασική πηγή επιλέξαμε τη βρετανική έκδοση του 1888, η οποία περιείχε μια προσωπικά ελεγμένη και επιμελημένη, από τον Φρίντριχ Ένγκελς, μετάφραση του έργου στην αγγλική γλώσσα.
Τα ακόλουθα λόγια του Ένγκελς δείχνουν πόσο αξιόπιστη και αυθεντική θεωρούσε αυτήν την έκδοση: «Έπειτα από μια σειρά περισσότερο ή λιγότερο ανακριβών αμερικανικών μεταφράσεων του ¨Κομμουνιστικού Μανιφέστου¨, οι οποίες επανειλημμένως ανατυπώθηκαν στην Αγγλία, επιτέλους, μια αυθεντική εκδοχή εμφανίστηκε το 1888. Αυτή ήταν του φίλου μου Σάμιουελ Μουρ και την επιμεληθήκαμε μαζί προτού δημοσιευθεί» (Απόσπασμα από τον πρόλογο του Ένγκελς στη γερμανική έκδοση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου», του 1890. Πηγή: «Marx/Engels Internet Archive», www.marxists.org).
Οι εκδόσεις «Μαρξιστική Φωνή» παραδίδουν αυτήν τη νέα έκδοση του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» στα χέρια των συνειδητών αγωνιστών του εργατικού κινήματος και της νεολαίας, με την πεποίθηση ότι συμβάλλουν ουσιαστικά στον αναγκαίο ιδεολογικό και πολιτικό τους εξοπλισμό για τους αγώνες του σήμερα. Γιατί, με δεδομένο ότι όλες οι εγγενείς τάσεις και αντιφάσεις του καπιταλισμού που περιγράφουν στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» οι μεγάλοι δάσκαλοι του επιστημονικού σοσιαλισμού έχουν φτάσει σήμερα στο πιο προχωρημένο σημείο της ανάπτυξής τους, οι βασικές ιδέες που αυτό το κείμενο περιέχει είναι τώρα ακόμα πιο επίκαιρες από την εποχή που γράφτηκε.
Η Κομμουνιστική Λίγκα
Το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» («Das Manifest der Kommunistischen Partei») γράφτηκε στη γερμανική γλώσσα από τον Καρλ Μαρξ και τον Φρίντριχ Ένγκελς ως το πρόγραμμα της Κομμουνιστικής Λίγκας. Η Κομμουνιστική Λίγκα ήταν η μετεξέλιξη της οργάνωσης «Λίγκα των Δικαίων», η οποία εμπνεύστηκε από τα πρώτα κινήματα των χειροτεχνών που προορίζονταν να ξεπέσουν στο προλεταριάτο.
Μέλη της Λίγκας ήταν Γερμανοί πρόσφυγες αγωνιστές, κυνηγημένοι από την αντίδραση στη χώρα τους, αριστερά στελέχη του μαζικού κινήματος των Άγγλων Χαρτιστών, αριστεροί Γάλλοι Ιακωβίνοι οι οποίοι εμπνέονταν από τις πιο ριζοσπαστικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης κ.ά. Η οργάνωση αυτή επηρεαζόταν όλο και περισσότερο από τη θεωρητική εργασία του Μαρξ και του Ένγκελς και, καθώς η Ευρώπη έφτανε στο κατώφλι της επαναστατικής «πυρκαγιάς» του 1848, άλλαξε το κεντρικό της σύνθημα «Όλοι οι άνθρωποι είναι αδέλφια» και το μετέτρεψε σε «Εργάτες όλου του κόσμου ενωθείτε». Διακήρυξε ως κεντρικό της σκοπό την «ανατροπή της μπουρζουαζίας, την εξουσία του προλεταριάτου, την κατάργηση της παλιάς αστικής κοινωνίας, η οποία ήταν βασισμένη στον ανταγωνισμό των τάξεων και την ίδρυση μιας νέας κοινωνίας χωρίς τάξεις και δίχως ατομική ιδιοκτησία». Υιοθέτησε ένα δημοκρατικό-συγκεντρωτικό καταστατικό, το οποίο περιλάμβανε την εκλογή και το δικαίωμα ανάκλησης όλων των οργάνων, την υπακοή σε όλες τις αποφάσεις της Λίγκας ύστερα από δημοκρατική συζήτηση, την υποταγή των κατωτέρων στα ανώτερα σώματα και την απαίτηση για «επαναστατική δραστηριότητα και ζήλο» από κάθε μέλος.
Είναι εξαιρετικά ενδεικτικό, για τις επαναστατικές μεθόδους της Κομμουνιστικής Λίγκας, το γεγονός ότι προειδοποίησε τον ίδιο τον Μαρξ και τον Ένγκελς για πειθαρχικές κυρώσεις, εάν καθυστερούσαν τη συγγραφή του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου». Τελικά, το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» γράφτηκε και τυπώθηκε έγκαιρα για την πανευρωπαϊκής εμβέλειας Επανάσταση, η οποία ξέσπασε τον Φεβρουάριο του 1848.
Η Κομμουνιστική Λίγκα μετατράπηκε στην πραγματικότητα στο πρόπλασμα μιας Εργατικής Διεθνούς, ιδιαίτερα μετά τη νέα εισροή πολιτικών προσφύγων στο Λονδίνο, οι οποίοι προσπάθησαν να γλιτώσουν από τη νίκη της αντεπανάστασης σε Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Ιταλία, Ουγγαρία κ.α. Αλλά το 1852, μετά την περιβόητη δίκη των κομμουνιστών στην Κολωνία και το θρίαμβο της αντίδρασης σε όλη την Ευρώπη, αυτή η αξιόλογη οργάνωση κατέρρευσε, τσακισμένη από την αντεπανάσταση.
Η ιστορία του «Μανιφέστου»
Η συγγραφή του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» ανατέθηκε στον Μαρξ και τον Ένγκελς έπειτα από απόφαση που έλαβε το Δεύτερο Συνέδριο της Λίγκας, το οποίο διεξήχθη στο Λονδίνο, από τις 29 Νοεμβρίου έως τις 8 Δεκεμβρίου 1847. Το συνέδριο εκείνο είχε σηματοδοτήσει μια νίκη για τους υποστηρικτές της νέας προλεταριακής γραμμής, κατά τη διάρκεια της συζήτησης του κρίσιμου ζητήματος του προγράμματος.
Όταν το συνέδριο βρισκόταν ακόμα στη φάση της προετοιμασίας, όπως φαίνεται και από την επιστολή του Ένγκελς στον Μαρξ στις 23-24 Νοεμβρίου 1847 (FR. ENGELS – K.MARX, Αλληλογραφία 1844-1860, σελ. 55, εκδόσεις ΜΠΑΥΡΟΝ, Β΄ έκδοση 1986), οι δύο επαναστάτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το τελικό προγραμματικό κείμενο θα έπρεπε να έχει τη μορφή ενός κομματικού μανιφέστου. Η κατηχητική μορφή, συνηθισμένη για τις μυστικές επαναστατικές εταιρίες εκείνου του καιρού και ήδη χρησιμοποιημένη στο «Σχέδιο για ένα κομμουνιστικό σύμβολο πίστης» και στις «Αρχές του κομμουνισμού», δηλαδή στα προσχέδια του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου», δεν ήταν η κατάλληλη για μια πλήρη έκθεση της νέας επαναστατικής θεωρίας του προλεταριάτου.
Ο Μαρξ και ο Ένγκελς άρχισαν να εργάζονται μαζί πάνω στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», στο Λονδίνο, αμέσως μετά το συνέδριο, μέχρι και τις 13 Δεκεμβρίου, ημερομηνία που ο Μαρξ επέστρεψε στις Βρυξέλλες. Συνέχισαν την εργασία τέσσερις μέρες μετά, στις 17 Δεκεμβρίου, όταν και ο Ένγκελς έφθασε εκεί. Μετά την αναχώρηση του Ένγκελς για το Παρίσι, στα τέλη του Δεκεμβρίου και μέχρι την επιστροφή του στις 31 Ιανουαρίου 1848, ο Μαρξ εργάστηκε πάνω στο «Μανιφέστο» μόνος του.
Στο τέλος του Ιανουαρίου, το χειρόγραφο στάλθηκε στο Λονδίνο για να τυπωθεί στο τυπογραφείο της Μορφωτικής Εταιρίας Γερμανών Εργατών, ιδιοκτησίας του Γερμανού Τζ. Ε. Μπούργκαρντ, μέλους της Λίγκας. Δυστυχώς, το χειρόγραφο του «Μανιφέστου» δε διασώθηκε. Τα μόνα γραπτά από το χέρι του Μαρξ είναι ένα σχέδιο του «Μανιφέστου» και μία σελίδα από ένα πρόχειρο αντίγραφο. Στις 19 Φεβρουαρίου, η Μορφωτική Εταιρία αποφάσισε να καλύψει όλες τις δαπάνες της εκτύπωσης. Το «Μανιφέστο»
βγήκε από το τυπογραφείο στις 21 Φεβρουαρίου 1848, τρεις ημέρες πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης του Φλεβάρη του 1948 στη Γαλλία (24 Φεβρουαρίου).
Η πρώτη έκδοση του «Μανιφέστου» ήταν σε μορφή μπροσούρας με 23 σελίδες, με ένα λιτό εξώφυλλο από χρώμα λαδί. Από τότε και μετά, οι μεταφράσεις και οι εκδόσεις του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου» διεθνώς είναι αναρίθμητες.
Οι προηγούμενες ελληνικές μεταφράσεις και η παρούσα
Ο πρώτος άνθρωπος που μετέφρασε το «Μανιφέστο» στα ελληνικά ήταν ο λογοτέχνης, δημοτικιστής και σοσιαλιστής, Κωνσταντίνος Χατζόπουλος. Η πρώτη δημοσίευση της ελληνικής μετάφρασης έγινε το 1908, στην εφημερίδα «Εργάτης» του Βόλου, με τίτλο «Προκήρυξη του Κοινωνιστικού Κόμματος» και με ψευδώνυμο του μεταφραστή. Αυτή η έκδοση δεν περιείχε το κεφάλαιο III, «Σοσιαλιστική και κομμουνιστική φιλολογία». Το 1919 το εκδοτικό τμήμα των νέων του ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας), του κατοπινού ΚΚΕ, εξέδωσε σε ολοκληρωμένη μορφή το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», σε μετάφραση του Αντώνη Δούμα. Από τότε ακολούθησαν πολλές ελληνικές εκδόσεις.
Στη μεταφραστική δουλειά της παρούσης ελληνικής έκδοσης λήφθηκαν υπ‵ όψιν ορισμένες από τις πιο γνωστές και διαδεδομένες ελληνικές μεταφράσεις του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου». Κατ‵ αρχάς, λήφθηκαν υπ‵ όψιν δύο κλασικές μεταφράσεις, αυτή του Αντώνη Δούμα για την έκδοση του ΣΕΚΕ του 1919, η οποία επανεκδόθηκε σε χιλιάδες αντίτυπα το 2018 από την εφημερίδα «Documento» και εκείνη του μαρξιστή ιστορικού, Γιάννη Κορδάτου, η οποία έγινε το 1927, όπως επανεκδόθηκε το 1963. Επίσης, συμβουλευθήκαμε τις μεταφράσεις που περιέχονται στη δεύτερη έκδοση του έργου από τις Εκδόσεις ΗΡΙΔΑΝΟΣ (Αθήνα, 1975) και στην έκδοση της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ του 1994, οι οποίες είχαν ως βάση τη μετάφραση του έργου που περιέχεται στο βιβλίο του ΚΚΕ του 1952 με τίτλο «Διαλεχτά Έργα», η οποία ανατυπώθηκε πολλές φορές από τις εκδόσεις του κόμματος και είχε γίνει από επιτελείο μεταφραστών. Η μετάφραση αυτή, η οποία είναι εξαιρετικά διαδεδομένη και στο χώρο του διαδικτύου, διαπιστώσαμε, δυστυχώς, ότι σε ορισμένα σημεία περιέχει λάθη, τα οποία καθιστούν δυσνόητο το νόημα του κειμένου στον αναγνώστη ή ακόμα και το αλλοιώνουν. Τέλος, λήφθηκε υπ‵ όψιν και η μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη, η οποία περιέχεται στην έκδοση του έργου από τις Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ (2001) και η οποία ανατυπώθηκε και διατέθηκε σε χιλιάδες αντίτυπα από την εφημερίδα «Βήμα» το 2010. Στα σημεία που οι πιο πάνω ελληνικές μεταφράσεις είχαν αποκλίσεις από το αγγλικό κείμενο, για τη διασαφήνιση έγινε αντιπαραβολή με το γερμανικό κείμενο, όπως δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα «Marx/Engels Internet Archive», με πηγή την ανατολικογερμανική έκδοση των έργων του Μαρξ και του Ένγκελς (Dietz Verlag, Βερολίνο, 1974).
Συντελεστές της έκδοσης
Μετάφραση-πολιτική επιμέλεια-πρόλογος: Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
Συντακτική και ορθογραφική επιμέλεια κειμένου: Αλέξανδρος Αρβανιτάς
Επιμέλεια εκτύπωσης – Συμβολή στην τελική διόρθωση: Στέλιος Βαλαβανίδης
Σχεδίαση: Ορέστης Δούλος
Εξώφυλλο: Ιωσήφ Σπάρταλης
