Βομβαρδιζόμαστε συνεχώς με το μύθο ότι ο καπιταλισμός οδηγεί στην καινοτομία, εξελίσσει την τεχνολογία και βοηθά την επιστημονική πρόοδο. Μας λένε ότι ο ανταγωνισμός, σε συνδυασμό με το κέρδος ως κίνητρο, ωθεί την επιστήμη σε νέο επίπεδο και δίνει κίνητρα στις πολυεθνικές, ώστε να εφεύρουν νέα φάρμακα και θεραπείες. Η ελεύθερη αγορά, μας λένε, είναι η κινητήριος δύναμη για την πρόοδο της ανθρωπότητας. Στην πραγματικότητα, όμως, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα κέρδη και η ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής είναι τα ισχυρότερα δεσμά που έχει γνωρίσει η επιστήμη στην πρόσφατη Ιστορία. Ο καπιταλισμός αποτελεί τροχοπέδη σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ανάπτυξης. Η επιστήμη και η τεχνολογία δεν αποτελούν εξαίρεση.
Το πιο πρόσφατο και οφθαλμοφανές παράδειγμα της ατομικής ιδιοκτησίας, ως εμπόδιο για την πρόοδο, είναι το απολίθωμα που ονομάζεται Ίντα. Ο «darwinius masillae» είναι ένας κερκοπίθηκος 47 εκατομμυρίων ετών, που μόλις «ανακαλύφθηκε». Όλοι όσοι ενδιαφέρονται για την εξέλιξη, επευφημούσαν κατά τα αποκαλυπτήρια ενός μεταβατικού είδους, που συνδέει τα άνω θηλαστικά με τα κάτω πρωτεύοντα. Η Ίντα έχει μάτια που βλέπουν έμπροσθεν, κοντά άκρα, ακόμα και αντίχειρα. Ακόμη πιο αξιοσημείωτη είναι η κατάσταση στην οποία διατηρήθηκε. Το απολίθωμα είναι ολοκληρωμένο κατά 95 τοις εκατό. Το περίγραμμα της γούνας της είναι ορατό πολύ καθαρό και οι επιστήμονες έχουν μάλιστα τη δυνατότητα να εξετάσουν το περιεχόμενο του στομάχου της, καθορίζοντας ότι το τελευταίο γεύμα της αποτελείτο από φρούτα, σπόρους και φύλλα. Οι λάτρεις της εξέλιξης και της επιστήμης συρρέουν στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Νέας Υόρκης, για να πάρουν μια γεύση από αυτό το απολίθωμα-ορόσημο.
Τι έχει να κάνει η Ίντα λοιπόν με τον καπιταλισμό; Αυτό που την συνδέει με τον καπιταλισμό είναι ότι στην πραγματικότητα ανακαλύφθηκε το 1983 και μέχρι τώρα ήταν μέρος μιας ιδιωτικής συλλογής. Ο συλλέκτης δε συνειδητοποίησε την σημασία αυτού του απολιθώματος (πράγμα που δεν αποτελεί έκπληξη λόγω του γεγονότος ότι δεν ήταν παλαιοντολόγος) κι έτσι «μάζευε σκόνη» εδώ και 25 χρόνια.
Η διεθνής αγορά απολιθωμάτων είναι μεγάλη. Ο καπιταλισμός έχει μειώσει αυτούς τους θησαυρούς, που δικαίως ανήκουν σε όλη την ανθρωπότητα, σε απλά εμπορεύματα. Τα απολιθώματα που βρίσκονται σε ιδιωτικά χέρια ενοικιάζονται σε μουσεία για μελέτη ή απλή έκθεση. Ιδιωτικά απολιθώματα στέλνονται σε παγκόσμιες περιοδείες, ώστε να αποφέρουν χρήματα στον ιδιοκτήτη τους, αντί να υποβληθούν σε σοβαρή επιστημονική μελέτη. Επίσης, αμέτρητα σπάνια δείγματα βρίσκονται στις αποθήκες επενδυτικών εταιρειών ή στα σαλόνια συλλεκτών, όπου χρησιμεύουν μόνο για επίδειξη μεταξύ της «υψηλής κοινωνίας». Είναι αδύνατον να γνωρίζουμε πόσα σημαντικά απολιθώματα περιμένουν να ανακαλυφθούν στο γραφείο κάποιου εκατομμυριούχου…
Ιατρική έρευνα
Οι φαρμακευτικές εταιρείες είναι γνωστές για τα καρτέλ και την άρνηση της διανομής φαρμάκων σε όσους δεν μπορούν να τα αγοράσουν. Η έλλειψη φαρμάκων για την καταπολέμηση της πανδημίας του AIDS, ιδίως στην Αφρική, είναι αρκετή, για να αποδείξει την αδυναμία του καπιταλισμού να διανέμει φάρμακα σε όσους έχουν ανάγκη. Αλλά τι ρόλο έχει παίξει το κίνητρο του κέρδους για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων; Οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες έχουν να επιδείξουν ένα εξίσου καταδικαστικό ρεκόρ στην έρευνα και την ανάπτυξη του κλάδου.
Όσοι πάσχουν από AIDS πρέπει να πληρώσουν δεκάδες χιλιάδες δολάρια ετησίως σε φάρμακα που χρειάζονται, για να κρατηθούν στη ζωή. Το 2003, όταν εισήχθη ένα καινούριο φάρμακο ονομαζόμενο Fuzeon, υπήρξε μια έντονη κατακραυγή για το κόστος, που ανερχόταν πάνω από τα 20.000 δολάρια ετησίως για τους ασθενείς. Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Roche, Franz Humer, προσπάθησε να δικαιολογήσει την τιμή, λέγοντας: «Χρειαζόμαστε οι καινοτομίες μας να μας προσφέρουν μια αξιοπρεπή απόδοση. Αυτή είναι μια τεράστια καινοτομία για τη θεραπεία… δεν μπορώ να φανταστώ μια κοινωνία που δε θέλει την καινοτομία να συνεχίσει».
Όμως η καινοτομία, για την οποία ο κύριος Humer μιλά, είναι σκληρόκαρδη. Οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν κινούνται από τη συμπόνια, αλλά από το χρήμα. Για τη φαρμακευτική εταιρεία, κάποιος που πάσχει από AIDS δεν είναι ασθενής, αλλά πελάτης. Η φαρμακευτική βιομηχανία έχει οικονομικό συμφέρον, που την κάνει να πρέπει να σιγουρευτεί ότι αυτοί οι άνθρωποι θα είναι πελάτες για πολύ καιρό. Κατά συνέπεια, η έρευνα για να βρεθεί θεραπεία είναι ελάχιστη. Οι περισσότερες έρευνες που έχουν γίνει απ’ τον ιδιωτικό τομέα επικεντρώνονται στην ανακάλυψη νέων αντιρετροϊκών φαρμάκων – φάρμακα τα οποία οι ασθενείς πρέπει να συνεχίσουν να τα παίρνουν για την υπόλοιπη ζωή τους.
Υπήρξε μία ώθηση στη χρηματοδότηση της έρευνας για την ανακάλυψη ενός εμβολίου κατά του AIDS και πιο πρόσφατα ενός αποτελεσματικού μικροβιοκτόνου. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτής της χρηματοδότησης προέρχεται από διάφορες κυβερνήσεις και μη-κερδοσκοπικές οργανώσεις. Η φαρμακευτική βιομηχανία απλώς δε χρηματοδοτεί την έρευνα για την καταπολέμηση αυτής της πανδημίας. Και γιατί να το κάνει άλλωστε; Καμία εταιρεία στον κόσμο δε θα χρηματοδοτούσε έρευνες ειδικά σχεδιασμένες, για να τους μειώσουν τα κέρδη.
Παρόμοια προβλήματα προκύπτουν σε άλλους τομείς της ιατρικής έρευνας. Ένα πολλά υποσχόμενο φάρμακο για την καταπολέμηση του καρκίνου ανακαλύφθηκε στις αρχές του 2007. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα ανακάλυψαν ότι ένα απλό μόριο DCA μπορεί να ενεργοποιήσει ξανά τα μιτοχόνδρια στα καρκινικά κύτταρα, επιτρέποντάς τους να πεθάνουν ως φυσιολογικά κύτταρα. Βρέθηκε ότι το DCA είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό έναντι πολλών μορφών καρκίνου και δείχνει να είναι μια υπόσχεση για την πραγματική θεραπεία κατά του καρκίνου. Το DCA έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και δεκαετίες για τη θεραπεία ατόμων με διαταραχές στα μιτοχόνδρια. Οι επιδράσεις του στον ανθρώπινο οργανισμό είναι συνεπώς γνωστές, κάνοντας τη διαδικασία ανάπτυξής του πολύ πιο απλή.
Αλλά, οι κλινικές δοκιμές του DCA έχουν επιβραδυνθεί λόγω της έλλειψης χρηματοδότησης. Το DCA δεν είναι κατοχυρωμένο με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και ούτε είναι δυνατόν να κατοχυρωθεί. Οι φαρμακευτικές εταιρείες δε θα έχουν την δυνατότητα να βγάλουν τεράστια κέρδη από την παραγωγή ενός τέτοιου φαρμάκου, οπότε δεν τους ενδιαφέρει η χρηματοδότηση των ερευνών. Έτσι, οι ερευνητές αναγκάστηκαν να συγκεντρώσουν χρήματα από την τσέπη τους, για να χρηματοδοτήσουν το σημαντικό αυτό έργο τους. Οι αρχικές έρευνες, σε μικρή κλίμακα, είναι τώρα σε εξέλιξη και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά. Αλλά, έχουν περάσει ήδη δύο χρόνια από αυτή την ανακάλυψη και η σοβαρή μελέτη μόλις τώρα αρχίζει. Η ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα έχει αναγκαστεί να επαιτεί για χρήματα από την κυβέρνηση και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις. Μέχρι σήμερα, δεν έχουν λάβει ούτε μια δεκάρα από τις κερδοσκοπικές ιατρικές οργανώσεις και φαρμακευτικές εταιρείες.
Η έλλειψη έρευνας για πιθανές μη κατοχυρώσιμες θεραπείες δε σταματά στην περίπτωση του DCA. Μια ολόκληρη βιομηχανία έχει στηθεί γύρω από τις λεγόμενες εναλλακτικές φυσικές θεραπείες. Πολλοί άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου του συντάκτη αυτού του άρθρου, αντιμετωπίζουν τις αξιώσεις εκείνων που υποστηρίζουν τα εναλλακτικά φάρμακα, με δυσπιστία. Ο Richard Dawkins επισημαίνει ότι: «Εάν μια θεραπευτική τεχνική αποδεικνύεται ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες σε κατάλληλα ελεγχόμενες διπλές μελέτες, παύει να είναι εναλλακτική λύση. Απλά γίνεται… θεραπεία». Αλλά, αυτή η άποψη δε λαμβάνει υπόψη τους περιορισμούς του καπιταλισμού. Η άρνηση της χρηματοδότησης των ελέγχων, που απαιτούνται για την επαλήθευση μη κατοχυρώσιμων εναλλακτικών φαρμάκων, έχει δύο αρνητικές επιπτώσεις. Πρώτον, μας κρατούν στο σκοτάδι σχετικά με δυνητικά αποτελεσματικά φάρμακα. Και δεύτερον, δίνεται αξιοπιστία στους τσαρλατάνους αυτής της βιομηχανίας, από τις λίγες εναλλακτικές θεραπείες οι οποίες όντως θεραπεύουν.
Τεχνολογία και βιομηχανία
Ιδίως στην παρασκευαστική βιομηχανία, υποτίθεται ότι η καπιταλιστική καινοτομία βρίσκεται στο στοιχείο της. Μας λένε ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών θα οδηγήσει σε καλύτερα προϊόντα, χαμηλότερες τιμές, νέες τεχνολογίες και νέα καινοτομία. Αλλά και πάλι, μετά από μια πιο προσεκτική ματιά βλέπουμε ότι το ιδιωτικό συμφέρον χρησιμεύει περισσότερο ως εμπόδιο παρά ως καταλύτης. Διπλώματα ευρεσιτεχνίας και εμπορικά μυστικά εμποδίζουν την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Οι πετρελαϊκές εταιρείες, ειδικότερα, έχουν μια μακρά ιστορία αγοράς διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, μόνο και μόνο για να εμποδίσουν τα προϊόντα αυτά να εισέλθουν ποτέ στη αγορά.
Ο ανταγωνισμός μπορεί να χρησιμεύσει ως κίνητρο για την ανάπτυξη νέων προϊόντων. Όμως, όπως έχουμε ήδη δει παραπάνω, μπορεί επίσης να χρησιμεύσει ως κίνητρο για την παρεμπόδιση νέων προϊόντων να δουν το φως της ημέρας. Οι εταιρείες δεν αρνούνται μόνο τη χρηματοδότηση για την ανάπτυξη νέων προϊόντων που μπορούν να τους προκαλέσουν ζημιά, αλλά μερικές φορές παίρνουν εξωπραγματικά μέτρα, για να εμποδίσουν κάποιον άλλον να κάνει την ίδια έρευνα.
Το ντοκιμαντέρ που βγήκε το 2006, με τίτλο «Ποιος Σκότωσε το Ηλεκτρικό Αυτοκίνητο», περιγράφει λεπτομερώς το ρόλο των μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών, της αυτοκινητοβιομηχανίας και της κυβέρνησης των ΗΠΑ στην παρεμπόδιση ενός εναλλακτικού αυτοκινήτου να βγει στην αγορά. Ο σκηνοθέτης υποστηρίζει ότι οι αυτοκινητοβιομηχανίες θα ζημιωθούν, αν ποτέ ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο παραχθεί λόγω της απλότητας στη συντήρησή του. Ο τομέας των ανταλλακτικών των εταιρειών θα καταστρεφόταν. Οι πετρελαϊκές εταιρείες θα έβλεπαν μια δραστική μείωση της ζήτησης των προϊόντων τους, αν ο κόσμος χρησιμοποιούσε ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα. Υποστηρίζεται ότι οι κυψέλες υδρογόνου, οι οποίες έχουν πολύ λίγες πιθανότητες να εξελιχθούν σε μια χρήσιμη τεχνολογία, χρησιμοποιούνται για να αποσπάσουν την προσοχή μας από τις πραγματικές εναλλακτικές λύσεις. Ο σκηνοθέτης επιτίθεται στην αμερικανική κυβέρνηση για τον προσανατολισμό της έρευνας μακριά από τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και προς τις κυψέλες υδρογόνου.
Αλλά, οι περισσότερες κατηγορίες είναι ενάντια στις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες και την αυτοκινητοβιομηχανία. Το ντοκιμαντέρ δείχνει ότι οι ίδιες οι αυτοκινητοβιομηχανίες σαμποτάρισαν την δική τους έρευνα για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Το χειρότερο είναι ότι οι πετρελαϊκές εταιρείες έχουν αγοράσει τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για τις μπαταρίες NiMH, ώστε να εμποδίσουν τη χρήση τους στα ηλεκτρικά οχήματα. Αυτές είναι οι ίδιες μπαταρίες που χρησιμοποιούνται στους φορητούς υπολογιστές. Μεγάλες μπαταρίες αυτού του τύπου θα καθιστούσαν το ηλεκτρικό αυτοκίνητο πραγματικότητα. Αλλά η Chevron διατηρεί δικαίωμα βέτο σε κάθε διαδικασία χορήγησης αδειών ή χρήση της μπαταρίας NiMH και συνεχίζει να αρνείται την πώληση της εν λόγω μπαταρίας για ερευνητικούς σκοπούς. Μερικά υβριδικά αυτοκίνητα χρησιμοποιούν σήμερα μπαταρίες NiMH, αλλά τα υβριδικά οχήματα, παρ’ όλο που είναι μία βελτίωση, εξακολουθούν να βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα.
Ενώ η αγορά των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την καταπολέμηση της καινοτομίας, υπάρχουν και άλλοι τρόποι με τους οποίους το καπιταλιστικό σύστημα εμποδίζει την έρευνα και την ανάπτυξη. Η ίδια η φύση του συστήματος βασίζεται στον ανταγωνισμό που καθιστά αδύνατη την συνεργατική έρευνα. Είτε πρόκειται για τη φαρμακευτική βιομηχανία, την αυτοκινητοβιομηχανία ή οποιαδήποτε άλλη, ο καπιταλισμός διαχωρίζει τους καλύτερους μηχανικούς και επιστήμονες μεταξύ των ανταγωνιστριών εταιρειών. Όποιος ασχολείται με την έρευνα και την ανάπτυξη προϊόντων είναι υποχρεωμένος να υπογράψει μια συμφωνία εμπιστευτικότητας με την εταιρεία ως προϋπόθεση για την πρόσληψή του. Δηλαδή αυτοί οι επιστήμονες όχι μόνο δεν επιτρέπεται να εργαστούν μαζί, αλλά ούτε καν να συγκρίνουν τις σημειώσεις τους!
Η σύγκριση και η επιθεώρηση των ερευνών μεταξύ των ειδικών υποτίθεται ότι είναι ένα σημαντικό κομμάτι της επιστημονικής μεθόδου. Συχνά υπάρχει σημαντική πρόοδος όχι από μία ομάδα ερευνητών, αλλά από πολλές ομάδες. Μία ομάδα αναπτύσσει ένα κομμάτι του παζλ και μία άλλη ανακαλύπτει το άλλο και μια τρίτη ομάδα συνδέει όλο το παζλ μαζί. Πώς μπορεί ένα σύστημα που βασίζεται στον ανταγωνισμό να υποστηρίξει τέτοιες προσπάθειες συνεργασίας; Απλά, δεν μπορεί.
Οι κυβερνήσεις σαφώς αναγνωρίζουν αυτό το πρόβλημα, γιατί, κάθε φορά που καλούνται να αντιμετωπίσουν μια σοβαρή κρίση, πετούν τα ιδανικά τους για την ελεύθερη αγορά στα σκουπίδια και στρέφονται στο δημόσιο τομέα. Έχει υποστηριχθεί πολλές φορές ότι ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος κερδήθηκε χάρη στην εθνικοποίηση και το σχεδιασμό της οικονομίας. Ο καπιταλισμός στη Βρετανία τέθηκε ουσιαστικά σε αναμονή, έτσι ώστε η πολεμική προσπάθεια να μπορέσει να οργανωθεί αποτελεσματικά. Στις ΗΠΑ, τέτοια εθνικοποίηση μεγάλης κλίμακας δεν έγινε, αλλά, όταν ήρθε η ώρα για την έρευνα και την ανάπτυξη, δεν εμπιστεύτηκαν τον ιδιωτικό τομέα να τη χειριστεί.
Φοβούμενη ότι οι ναζί ανέπτυσσαν την ατομική βόμβα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ άρχισε ένα τεράστιο δημόσιο πρόγραμμα, ώστε να διασφαλίσει ότι θα ήταν οι πρώτοι που θα χρησιμοποιούσαν ένα όπλο μαζικής καταστροφής. Το σχέδιο Μανχάταν πέτυχε εκεί που ο ιδιωτικός τομέας δε θα μπορούσε. Σε κάποιο σημείο, πάνω από 130.000 άτομα εργάζονταν για το σχέδιο. Οι καλύτεροι και οι πιο ευφυείς στον κόσμο συγκεντρώθηκαν σε μια μαζική συλλογική επιχείρηση. Ανακάλυψαν περισσότερα σχετικά με την πυρηνική σχάση σε διάστημα λίγων ετών, απ’ ό,τι είχαν κάνει στις δεκαετίες μετά την σχάση του πρώτου ατόμου το 1919. Ανεξάρτητα με το τι πιστεύει κανείς σχετικά με την ατομική βόμβα, αυτή ήταν σίγουρα μία από τις πιο σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις του 20ου αιώνα.
Επιστήμη, τεχνολογία και οικονομικός σχεδιασμός
Ενώ η Σοβιετική Ένωση, από την εποχή του Στάλιν και αργότερα, απείχε πολύ από την ιδανική σοσιαλιστική κοινωνία, η ιστορία της μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τις τεράστιες δυνατότητες μιας εθνικοποιημένης και σχεδιασμένης οικονομίας στο πεδίο της επιστήμης και της τεχνολογίας. Το 1917, οι μπολσεβίκοι πήραν τον έλεγχο μιας οπισθοδρομικής, ημι-φεουδαρχικής, τριτοκοσμικής χώρας που είχε καταστραφεί από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα σε λίγες δεκαετίες, αυτή η χώρα μετατράπηκε σε υπερδύναμη.
Η ΕΣΣΔ ήταν η πρώτη χώρα που έθεσε δορυφόρο σε τροχιά, η πρώτη που έστειλε άνθρωπο στο διάστημα και η πρώτη που κατασκεύασε ένα μόνιμα επανδρωμένο φυλάκιο στο διάστημα. Οι Σοβιετικοί επιστήμονες προώθησαν τα σύνορα της γνώσης ειδικά στους τομείς των Μαθηματικών, της Αστρονομίας, της Πυρηνικής Φυσικής, την εξερεύνηση του διαστήματος και της Χημείας και πάρα πολλοί σοβιετικοί επιστήμονες έχουν λάβει βραβεία Νόμπελ σε διάφορους τομείς. Αυτές οι επιτυχίες είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές, αν ληφθεί υπόψη η κατάσταση της χώρας, όταν ανατράπηκε ο καπιταλισμός.
Πώς έγινε δυνατή αυτή η πρόοδος; Πώς μπόρεσε η ΕΣΣΔ να καταφέρει να έχει τους περισσότερους επιστήμονες, μηχανικούς και γιατρούς κατά κεφαλή μέσα σε λίγες δεκαετίες, ενώ το 1917 το 90% του πληθυσμού ήταν αναλφάβητο; Η υπεροχή της σχεδιασμένης και εθνικοποιημένης οικονομίας και η έξοδος από την καπιταλιστική τρέλα είναι η μόνη εξήγηση.
Το πρώτο βήμα για τη διαδικασία αυτή είναι απλά η αναγνώριση ότι η επιστήμη αποτελεί προτεραιότητα. Στο καπιταλιστικό σύστημα, η ικανότητα των ιδιωτικών επιχειρήσεων στην ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας είναι περιορισμένη από το τι είναι κερδοφόρο και τι όχι. Οι εταιρείες δεν προγραμματίζουν για την προώθηση της τεχνολογίας, σχεδιάζουν το πώς θα παράγουν ένα εμπορεύσιμο προϊόν και πώς θα κάνουν ό,τι είναι δυνατόν, για να το φέρουν στην αγορά. Οι Σοβιετικοί αμέσως αναγνώρισαν την σημασία της συνολικής ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας και τη συνέδεσαν με την ανάπτυξη της χώρας στο σύνολό της. Αυτή η ευρεία άποψη τους επέτρεψε να διαθέσουν σημαντικούς πόρους σε όλους τους τομείς της μελέτης.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της επιτυχίας τους ήταν η μαζική επένδυση στην εκπαίδευση. Με την κατάργηση των ιδιωτικών σχολείων και την παροχή δωρεάν παιδείας σε όλα τα επίπεδα, ο λαός είχε την δυνατότητα αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του. Ο πολίτης θα μπορούσε να συνεχίσει τις σπουδές του για όσο διάστημα ήταν ικανός. Αντίθετα, πολλές προηγμένες καπιταλιστικές χώρες, ακόμη και σήμερα, δεν μπορούν να εξαλείψουν τον αναλφαβητισμό. Πόσο μάλλον να μπορέσουν να παρέχουν δωρεάν ποιοτική πανεπιστημιακή εκπαίδευση σε όλους όσους μπορούν. Στον καπιταλισμό, πολλοί μαθητές βρίσκουν μπροστά τους τεράστια οικονομικά εμπόδια στον δρόμο προς τη γνώση και την εκπαίδευση, με αποτέλεσμα να μην αξιοποιούν το 100% των δυνατοτήτων τους. Όταν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού αναγκάζεται να ζει με λιγότερα από δύο δολάρια την ημέρα, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι σπαταλώνται τεράστια αποθέματα ανθρώπινου ταλέντου.
Η σοβιετική κυβέρνηση αμέσως διέλυσε όλα τα εμπόδια για την επιστήμη, που στραγγαλίζουν την καινοτομία στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος. Διπλώματα ευρεσιτεχνίας, εμπορικά μυστικά και ιδιωτική βιομηχανία εξαλείφθηκαν. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα για μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ των τομέων της έρευνας και ελεύθερη ροή των πληροφοριών μεταξύ των θεσμικών οργάνων. Θρησκευτικές προκαταλήψεις, που είχαν για καιρό εμποδίσει την ορθολογική μελέτη, παραγκωνίστηκαν. Αρκεί να δούμε την απαγόρευση στον τομέα της έρευνας των βλαστικών κυττάρων επί του καθεστώτος του Μπους, για να πάρουμε μία γεύση από τις αρνητικές επιπτώσεις της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας στην πρόοδο της επιστήμης.
Αλλά ασφαλώς, δεν ήταν όλα ωραία και καλά υπό το σταλινικό καθεστώς. Ακριβώς όπως η γραφειοκρατία ήταν εμπόδιο για την ανάπτυξη της οικονομίας, ήταν εμπόδιο επίσης και σε ορισμένους τομείς έρευνας. Ενώ πολλά από τα εμπόδια του καπιταλισμού είχαν ξεπεραστεί, νέα εμπόδια στήθηκαν λόγω της υποταγής της επιστημονικής μελέτης στις επιθυμίες της γραφειοκρατίας. Στις πιο ακραίες περιπτώσεις, κάποιοι τομείς έρευνας και μελέτης είχαν απαγορευτεί εντελώς και κορυφαίοι επιστήμονες είχαν συλληφθεί και σταλεί σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στη Σιβηρία. Μία από τις πιο εξωφρενικές περιπτώσεις ήταν η αντίθεση του καθεστώτος επί Στάλιν με τη χρωμοσωματική γενετική. Η μελέτη της γενετικής είχε απαγορευτεί και πολλοί εξέχοντες γενετιστές, συμπεριλαμβανομένων των Agol, Levit και Nadson εκτελέστηκαν. Ο Νικολάι Βαβίλοφ, ένας από τους μεγάλους γενετιστές της ΕΣΣΔ, στάλθηκε σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας, όπου και πέθανε το 1943. Η απαγόρευση αυτή δεν άρθηκε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Αυτά τα εγκλήματα δεν ήταν τα εγκλήματα «του σοσιαλισμού», αλλά του σταλινισμού. Σε μία δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία, δε θα υπήρχε λόγος για τέτοιες φρικαλεότητες.
Σήμερα, είναι καθήκον όσων ενδιαφέρονται για τον σοσιαλισμό και την επιστήμη να μάθουν τα μαθήματα της ιστορίας. Η πρόοδος καθυστερεί λόγω των ιδιωτικών συμφερόντων στη βιομηχανία. Η έλλειψη πόρων για την εκπαίδευση και την έρευνα έχει κρατήσει κλειστές τις πόρτες για πολλούς επίδοξους επιστήμονες. Η θρησκεία κλειδώνει την επιστήμη σε ένα κλουβί και θέτει σημαντικούς τομείς σπουδών εκτός ορίων. Οι αλυσίδες τις αγοράς εμποδίζουν την ουσιαστική έρευνα. Οι ιδιωτικές εταιρείες αρνούνται να βγάλουν τις νέες τεχνολογίες από τις αποθήκες τους. Ιδιώτες συλλέκτες διαθέτουν μοναδικά και σημαντικά δείγματα για τη δική τους προσωπική διασκέδαση. Θεραπείες για θανατηφόρες ασθένειες πετιούνται κατά μέρος, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την έρευνα σχετικά με το τελευταίο φάρμακο κατά της στυτικής δυσλειτουργίας… Αυτό είναι τρέλα. Ο καπιταλισμός δεν ωθεί την καινοτομία, αλλά την εμποδίζει σε κάθε της βήμα.
Η πρόοδος της ανθρωπότητας καθυστερεί εξαιτίας ενός πολιτικού συστήματος, που έχει σχεδιαστεί για την υποδούλωση της πλειοψηφίας, προς όφελος μιας μικρής μειοψηφίας. Κάθε πτυχή της ανθρώπινης ανάπτυξης παρεμποδίζεται από αυτό που λανθασμένα ονομάζεται ελεύθερη αγορά. Με την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών, του διαδικτύου και των νέων τεχνολογιών, η ανθρωπότητα βρίσκεται στο κατώφλι ενός λαμπρού μέλλοντος επιστημονικής προόδου και ευημερίας. Μαθαίνουμε όλο και περισσότερα για την κάθε πτυχή της ύπαρξής μας. Αυτό, που κάποτε ήταν αδύνατο, είναι πλέον απτό. Αυτό, που κάποτε ήταν μυστήριο, τώρα είναι κατανοητό. Η πρόοδος της επιστημονικής γνώσης κάποτε θα μας επιτρέψει να φτάσουμε με τα ακροδάχτυλά μας την πιο απομακρυσμένη μεριά του σύμπαντος. Το μόνο εμπόδιο που βρίσκεται στο δρόμο μας είναι ο καπιταλισμός.
Μετάφραση: Δημήτρης Γάλλος
