Το αδιέξοδο του ευρωπαϊκού καπιταλισμού

Με το ξέσπασμα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και το σύμβολο της νομισματικής της ενοποίησης, το ευρώ, τίθενται υπό αμφισβήτηση από τα ίδια τα γεγονότα. Σε πολλές χώρες, ιδιαίτερα στις οικονομικά αδύναμες, όπως η Ελλάδα, η επιβολή σκληρών και βάρβαρων προγραμμάτων λιτότητας στο όνομα της «διαφύλαξης της ευρωπαϊκής τους πορείας» και του ενιαίου νομίσματος έχει οδηγήσει στην εμφάνιση πατριωτικών και εθνικοκεντρικών τάσεων στους κόλπους της Αριστεράς. Θεωρίες εξάρτησης και κατοχής διαδέχονται η μία την άλλη, ενώ αιτήματα επιστροφής σε εθνικό νόμισμα και εθνικής ανεξαρτησίας προβάλλουν σαν σωτήριες λύσεις. Σε μία περίοδο, όπου ο κόσμος ψάχνει εναλλακτική λύση για να ξεφύγει από το ατέλειωτο “μαρτύριο” που υφίσταται, κάθε επιχείρημα πρέπει να αποδελτιώνεται και να ελέγχεται διεξοδικά. Ας επιστρέψουμε, λοιπόν, στις βάσεις και ας μιλήσουμε για τον ιμπεριαλισμό.

Είναι προφανές σε όλους ότι βρισκόμαστε στην ιμπεριαλιστική εποχή του καπιταλισμού, δηλαδή στην εποχή όπου τα παλιά κράτη–έθνη και οι τοπικές επιχειρήσεις, έχουν δώσει τη θέση τους στις μεγάλες πολυεθνικές, στα τραστ, στα μονοπώλια που διαπερνάνε κάθε σύνορο, φτάνοντας σε όλες τις γωνιές του πλανήτη, και εγκαθιδρύουν ένα παγκόσμιο και στενά συνδεδεμένο οικονομικό σύστημα. Ωστόσο, η σημερινή περίοδος δεν έχει καμία σχέση με τις προηγούμενες για έναν και βασικό λόγο: την εκδήλωση μιας βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης. Πρόκειται δηλαδή, για μία δομική κρίση του υπάρχοντος κοινωνικοοικονομικού συστήματος, που αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση και οφείλεται στις θεμελιώδεις αντιφάσεις του, την ατομική ιδιοκτησία και την αναρχία στη παραγωγή. Οπότε, εδώ είναι που πρέπει κάποιος να εστιάσει την προσοχή του και όχι σε κάποια οικονομίστικη νομισματική λύση. Εν τέλει, δε μας ενδιαφέρει κάτω από ποιο νόμισμα θα συνεχιστεί η καπιταλιστική βαρβαρότητα!

Σε αυτές τις συνθήκες, που η πίτα των κερδών μειώνεται, οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί οξύνονται και εμφανίζονται τάσεις προστατευτισμού. Τα αστικά κράτη αφήνουν στην άκρη την «ευρωκουλτούρα» τους και επιχειρούν να ρίξουν τα βάρη της κρίσης στα υπόλοιπα. Στο σημείο αυτό κάνει την εμφάνισή του ένας ακόμη νόμος του καπιταλιστικού συστήματος, ο νόμος της συνδυασμένης και ανισομερούς ανάπτυξης. Παρότι, όπως είδαμε και παραπάνω, η σημερινή οικονομία είναι αλληλένδετη και παγκόσμια, υπάρχουν διαφορές στην οικονομική ανάπτυξη κάθε χώρας. Στην σύγχρονη καπιταλιστική οικονομική αλυσίδα υπάρχουν ισχυρά και αδύναμα κράτη. Σε περιόδους κρίσης, η προσπάθεια των οικονομικά και πολιτικά ισχυρότερων να εκμεταλλευτούν τους πιο αδύναμους γίνεται εντονότερη.

Ζωντανό παράδειγμα αυτής της διεργασίας αποτελεί η ελληνική πραγματικότητα. Το τελευταίο διάστημα γίναμε μάρτυρες της πιο ολοφάνερης ξένης παρέμβασης σε εσωτερικά θέματα μέχρι το πρόσφατο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και την αναμενόμενη τοποθέτηση τοποτηρητών σε καίρια σημεία του ελληνικού κράτους, όπως προβλέπει η νέα συμφωνία για την διασφάλιση της 6ης δόσης. Είναι γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι καπιταλιστές που έχουν κάνει ανοίγματα στην Ελλάδα (βλέπε γαλλικές επενδύσεις στις ελληνικές τράπεζες) και οι δανειστές του ελληνικού κράτους, με κύρια τη Γερμανία, απαιτούν τη διασφάλιση και επιστροφή των χρημάτων τους. Παρόλα αυτά, δε πρέπει να ξεχνάμε το ρόλο που διαδραματίζει το ελληνικό κεφάλαιο και η εκάστοτε κυβέρνησή του. Όλα τα σκληρά μέτρα λιτότητας που ψηφίστηκαν στο ελληνικό κοινοβούλιο, έγιναν με την αγαστή συνεργασία ξένου και ντόπιου κεφαλαίου και είναι μέτρα ταξικά, που χρόνια επιθυμούσε η ελληνική αστική τάξη, ενώ μετατρέπουν τη χώρα σε εργοδοτικό παράδεισο.

Στην συνέχεια, θα προσπαθήσουμε να καταρρίψουμε τα διάφορα εθνικοκεντρικά αιτήματα που προβάλλονται αναδεικνύοντας το αδιέξοδο τους. Τα βασικά αιτήματα που προβάλλονται είναι μια ασαφής έξοδος από το ευρώ και την Ε.Ε. για εθνική ανεξαρτησία και η υιοθέτηση ενός εθνικού νομίσματος π.χ. της δραχμής.

1.    Σενάριο πρώτο: Εθνικός καπιταλιστικός δρόμος

Είναι πλέον ολοφάνερο ότι το καπιταλιστικό σύστημα, αδύνατο να ξεφύγει από τις αντιφάσεις του, βυθίζεται ακόμα περισσότερο στην ύφεση. Καμία χώρα, όσο ισχυρή και να είναι, δε μπορεί να ξεφύγει από τη νέα αυτή κατάσταση. Οικονομικοί γίγαντες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, αναγκάζονται να πάρουν αυστηρά μέτρα λιτότητας και αδυνατούν να δανειστούν από τις αγορές. Έχουν εγκλωβιστεί στη δίνη που δημιούργησαν, η οποία τους ρουφάει βαθύτερα μέρα με τη μέρα. Η σιγουριά του παρελθόντος έχει μετατραπεί σήμερα σε απόλυτη αβεβαιότητα, επαληθεύοντας πανέμορφα την διαλεκτική. Σε αυτό το σημείο, θα ήταν ουτοπικό να νομίσει κανείς πως ο αδύναμος, από τα γεννοφάσκια του, ελληνικός καπιταλισμός μπορεί να μείνει ανεπηρέαστος. Τα γεγονότα αυτά, σε συνδυασμό με τις υφεσιακές πολιτικές που εφαρμόζονται, φέρνουν τη χώρα ένα βήμα πιο κοντά στη χρεωκοπία. Μέσα στο επόμενο διάστημα, αν δε δοθεί απάντηση από το εργατικό κίνημα και την Αριστερά, οι Ευρωπαίοι καπιταλιστές, όντας την ίδια στιγμή αντιμέτωποι και με τα “προβληματικά” μεγαθήρια του Νότου, την Ιταλία και την Ισπανία, θα σταματήσουν την εισροή δανείων, διακόπτοντας έτσι, την τεχνητή επιβίωση της Ελλάδας. Σε μία τέτοια κατάσταση, η χώρα θα πεταχτεί έξω από το ευρώ και την Ε.Ε., θα κόψει εθνικό νόμισμα, θα το υποτιμήσει χάριν της ανταγωνιστικότητας με ταυτόχρονη έκρηξη του πληθωρισμού, καταρρακώνοντας το βιοτικό επίπεδο των εργαζόμενων. Παράλληλα, η έξοδος της χώρας από τους ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς, καθόλου δε σημαίνει την ανεξαρτησία της. Θα συνεχίσει να είναι αναγκασμένη να πληρώνει τους τόκους και τις δεσμευτικές εγγυήσεις των δανειστών. Τότε όλα τα αιτήματα των συναγωνιστών μας θα έχουν πραγματοποιηθεί, όμως το σενάριο αυτό δεν αποτελεί την παραμικρή βελτίωση για τη ζωή της πλειοψηφίας της κοινωνίας, που θα γνωρίσει την απόλυτη εξαθλίωση.

2.    Σενάριο Δεύτερο: Εθνικός “αριστερός-προοδευτικός” δρόμος

Το σενάριο αυτό λέει τα εξής: Το λαϊκό κίνημα θα παλέψει για έξοδο από το ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, σπάζοντας με αυτά σε μία αντικαπιταλιστική βάση. Η φιλολαϊκή κυβέρνηση θα κόψει εθνικό νόμισμα, το οποίο θα το υποτιμήσει για να μπορέσει να κάνει εξαγωγές, να αυξήσει μισθούς(;!), που σε συνδυασμό με μία παραγωγική ανασυγκρότηση, θα φέρουν την οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης. Αρχικά, προκύπτει άμεσα το ζήτημα του χρέους, το οποίο αν δε διαγραφεί, θα αποτελεί θηλιά και εμπόδιο σε κάθε προσπάθεια ανασυγκρότησης. Το χρέος δε θα ακολουθήσει την αλλαγή σε εθνικό νόμισμα, αλλά θα παραμείνει σε ευρώ, γεγονός που θα το μετατρέψει σε ένα δυσθεώρητο ποσό. Ας δεχτούμε λοιπόν, την άρνηση πληρωμής του χρέους και την μονομερή στάση πληρωμών προς τους δανειστές. Αυτό αντικειμενικά, θα δώσει μία ανάσα στην οικονομία, χωρίς όμως να εξαφανίζει τις προβληματικές όψεις του σεναρίου αυτού. Αν όμως δεν παρθούν, όχι αόριστα «προοδευτικά», αλλά άμεσα σοσιαλιστικά μέτρα (κοινωνικοποίηση των βασικών τομέων της οικονομίας, του τραπεζικού συστήματος, των μεταφορών κλπ, κάτω από εργατικό έλεγχο) τότε αναπόφευκτα από την πρώτη μέρα θα εμφανιστεί η ανάγκη για εκ νέου δανεισμό, επαναφέροντας τον «βραχνά» του χρέους.

Το υποτιμημένο νόμισμα θα προκαλέσει μία εκτόξευση του πληθωρισμού, με αποτέλεσμα οι αυξήσεις στους μισθούς να είναι ανύπαρκτες, ενώ αντίθετα, η πτώση του βιοτικού επιπέδου των εργαζόμενων είναι πολύ πιθανή. Επιπρόσθετα, η έλλειψη ενός διεθνιστικού προτάγματος, θα οδηγήσει τη χώρα σε απομόνωση. Η δυνατότητα εξαγωγών που ευαγγελίζονται κάποιοι, αποτελεί απλά έναν μύθο. Οι αστικές τάξεις των άλλων χωρών θα υψώσουν ένα τείχος προστασίας απέναντι στα φτηνά ελληνικά προϊόντα, επιβάλλοντας δασμούς και αυξημένη φορολογία στις εισαγωγές. Ακόμα όμως κι αν δεχτούμε τη δυνατότητα ευρείας εξαγωγής των ελληνικών προϊόντων, η μονολιθική εθνική αντιμετώπιση των πραγμάτων, οδηγεί σε περαιτέρω προβλήματα. Οι ξένες αστικές τάξεις, εκμεταλλευόμενες την χαμηλή τιμή των ελληνικών αγαθών, θα προτιμήσουν την εισαγωγή τους από το εξωτερικό, παρά την απασχόληση “ακριβών” ντόπιων εργατικών χεριών. Σαν αποτέλεσμα, εκτός από ελληνικά προϊόντα, θα εξάγουμε και την ανεργία, πράγμα καταδικαστέο και αθέμιτο για μία κυβέρνηση που θεωρητικά υπερασπίζεται το συμφέρον της εργατικής τάξης.

Τελικά, καταλήγουμε ότι κάθε εθνικός δρόμος διεξόδου από τη κρίση, εκτός από οπισθοδρομικός, είναι και αδιέξοδος… Σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, η προσπάθεια μιας μοναχικής πορείας οδηγεί, αργά ή γρήγορα, σε καταστροφή, με ενδεικτικότερο παράδειγμα, τη Σοβιετική Ένωση.

Άρα, εν τέλει, σε ποιό συμπέρασμα καταλήγουμε; Θα πρέπει να πολεμήσουμε ενάντια στον ιμπεριαλισμό; Η απάντηση είναι σαφώς: ΝΑΙ! Αλλά ο αγώνας ενάντια στον ιμπεριαλισμό, δεν είναι αγώνας εθνικός, αλλά αγώνας ταξικός. Ο αγώνας ενάντια στον ιμπεριαλισμό, είναι αγώνας ενάντια στον καπιταλισμό, και πιο συγκεκριμένα, είναι αγώνας σοσιαλιστικός, άρα από τη φύση του διεθνιστικός!

Πάνω σε αυτά τα δεδομένα, η Αριστερά δε μπορεί να αφήσει μονοπώλιο στους αστούς το ζήτημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, που αποτελεί ένα θετικό βήμα για την ανθρωπότητα, αλλά οφείλει να αποκαλύψει τα όρια αυτής σε καπιταλιστική βάση και να προτάξει την ένωση των ευρωπαϊκών λαών σε ένα τελείως διαφορετικό μοντέλο από τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Το βάθεμα της κρίσης και οι επιπτώσεις της στην ευρωζώνη σπάνε κάθε αυταπάτη για τη σημερινή ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το προοδευτικό βήμα της ενοποίησης της ευρωπαϊκής ηπείρου μπορεί να συντελεστεί μόνο κάτω από το μανδύα του σοσιαλισμού με τις Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης. Αυτό θα αποτελέσει πρώτο βήμα πριν την ολοκληρωτική επικράτηση του σοσιαλισμού σε όλο τον κόσμο και μία Παγκόσμια Σοσιαλιστική Ομοσπονδία!