Αντίθετα, υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι ήταν ακριβώς ο Λένιν που, καταλήγοντας στην ιδέα του άμεσου σοσιαλιστικού μετασχηματισμού στη Ρωσία, επανεξέτασε με ουσιαστικό τρόπο τις δικές του προηγούμενες θεωρητικές συζητήσεις με τον Τρότσκι. Αυτό τουλάχιστον μαρτυρεί το γράμμα του Α. Α. Γιόφε στον Τρότσκι στις 16 Νοεμβρίου 1927.12
Γράφει σ’ αυτό: «Σου είπα περισσότερο από μια φορά ότι άκουσα τον Λένιν με τα ίδια μου τα αυτιά να δηλώνει ότι το 1905 δεν είχε δίκαιο αυτός αλλά εσύ. Οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στο θάνατο δεν λένε ψέματα και σου το επαναλαμβάνω αυτό για άλλη μια φορά» (Παρατίθεται από τον Τρότσκι στο βιβλίο του Φυσιογνωμίες, σελ. 230-241).
Το επίμαχο θέμα αναμφίβολα ήταν η θεωρία της διαρκούς επανάστασης. Φυσικά, ενώ οι αναμνήσεις του Γιόφε δεν μπορούν να θεωρηθούν ως αδιαμφισβήτητη αλήθεια, είναι όμως αδύνατο να διαγραφούν. Ο Γιόφε ήταν ένας από τους πιο έντιμους ανθρώπους στο Μπολσεβίκικο Κόμμα και δύσκολα θα μπορούσε να στραφεί κατά της συνείδησής του λίγα λεπτά πριν το θάνατό του13.
Σε κάθε περίπτωση έχουμε καταστήσει σαφές ότι η Φεβρουαριανή Επανάσταση και η εξέλιξη των επαναστατικών γεγονότων που την ακολούθησαν ρίχνουν φως στις θεωρητικές διαφωνίες ανάμεσα στον Τρότσκι και τον Λένιν, έτσι ώστε ο ισχυρισμός ότι παρέμεναν διαφωνίες ανάμεσα στον «Τροτσκισμό» και το Λενινισμό, να είναι αβάσιμος.
Συνεχίζοντας όμως να κρέμονται από αυτή τη θέση, ο Βασέτσκι κι ο Βολκογκόνοφ επίμονα αναζητούν την επιβεβαίωσή της στην Οκτωβριανή και μετα-Οκτωβριανή ιστορία του ρωσικού επαναστατικού κινήματος. Έτσι, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι, λαχταρώντας να αποδείξουν το αναπόδεικτο, συχνά δεν σταματούν ακόμα και μπροστά στην ανοικτή εξαπάτηση. Αυτό κάνει για παράδειγμα ο Βασέτσκι. Τονίζοντας ότι η θέση του Τρότσκι τον Οκτώβρη «δεν ήταν τόσο αδιάλειπτα αρνητική, όπως γράφηκε και λέχτηκε γι’ αυτόν στο παρελθόν» (δηλαδή ήταν αρνητική αλλά όχι τόσο αδιάλειπτα), ο Βασέτσκι στρέφει την προσοχή του στις διαφωνίες που ανέκυψαν ανάμεσα στον Τρότσκι και τον Λένιν την περίοδο της προετοιμασίας για την ένοπλη εξέγερση (Ν.Α. Βασέτσκι, Εξόντωση, σελ. 62. Νέα και Πρόσφατη Ιστορία, 1989, Νο 3, σελ. 142).
Κάνοντάς το αυτό, στην πραγματικότητα ο Βασέτσκι εξισώνει τη θέση του Τρότσκι με την άποψη των Κάμενεφ και Ζινόβιεφ που, όπως είναι πολύ γνωστό, ήταν αντίθετοι στην επανάσταση. Ως απόδειξη χρησιμοποιεί το πολύ γνωστό άρθρο του Κάμενεφ στην εφημερίδα Νόβι Μιρ, που έλεγε ότι, εκτός από τον ίδιο τον Κάμενεφ και τον Ζινόβιεφ, μια «σειρά πρακτικοί σύντροφοι» τάσσονταν κατά της εξέγερσης14
Παραθέτοντας αυτή τη δήλωση, ο Βασέτσκι τονίζει: «Λέγοντας “πρακτικοί σύντροφοι” είχε στο νου του πάνω από όλα τον Τρότσκι», (Ν. Α. Βασέτσκι, Εξόντωση, σελ. 77). Γιατί; Γιατί το «ζήτημα της εξουσίας αυτός το συνέδεε πάντα με το Συνέδριο των Σοβιέτ» (όπ.π., σελ. 79). Γιατί, ήδη στις 18 Οκτωβρίου στη συνάντηση του Σοβιέτ της Πετρούπολης, απαντώντας στο ερώτημα μιας σειράς αντιπροσώπων σχετικά με την πιθανότητα μιας ένοπλης εκδήλωσης των Μπολσεβίκων, ο Τρότσκι έκανε καθαρό ότι αυτή δεν ήταν προκαθορισμένη, αλλά «με την πρώτη προσπάθεια της αντεπανάστασης να συντρίψει το Συνέδριο – θα απαντήσουμε με μια αντεπίθεση που θα είναι ανελέητη και που θα τη φτάσουμε ως το τέλος» στα Νέα της TSlK και του Σοβιέτ της Πετρούπολης, 19-10-1917.
Αλλά σε όλη αυτή την επιχειρηματολογία δεν εμφανίζεται η εξής λεπτομέρεια: Ο Β. Ι. Λένιν, που σίγουρα ήξερε την πραγματική θέση του Λ. Ντ. Τρότσκι, στο λόγο του στις 18 Οκτωβρίου επιδοκίμασε απόλυτα την εξήγηση που αυτός έδωσε – και που αναφέρθηκε πιο πάνω – εκτιμώντας ότι στην πραγματικότητα επρόκειτο για παραπλανητικό ελιγμό. «Μόνο παιδιά θα μπορούσαν να μην το καταλάβουν αυτό» (βλ. Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, τόμ. 34, σελ. 423).
Σημαίνει αυτό ότι μεταξύ του Λένιν και του Τρότσκι δεν υπήρχαν γενικά διαφωνίες παραμονές της Οκτωβριανής Επανάστασης; Καθόλου. Αλλά είχαν καθαρά τεχνικό χαρακτήρα: ο Τρότσκι ήθελε να χρησιμοποιήσει το σύνθημα της σύγκλησης του Συνεδρίου των Σοβιέτ μόνο ως νόμιμη κάλυψη για την κινητοποίηση των μαζών και με σκοπό να εξασφαλίσει τεχνηέντως το δικαίωμα του λόγου σε οποιαδήποτε από τις στιγμές που πλησίαζαν και όχι μονάχα μετά τη σύγκληση του Συνεδρίου. Αλλά ήδη στις 10 Σεπτεμβρίου ο Λένιν είχε ζητήσει να επισπευσθεί η κατάληψη της εξουσίας.
Κρατώντας την προσοχή μας σε όλα όσα μόλις ειπώθηκαν, νομίζω ότι γίνεται πλέον σαφές ότι στο πλευρό του Β. Ι. Λένιν ο Λ. Ντ. Τρότσκι έπαιξε ηγετικό ρόλο στην προετοιμασία της εξέγερσης του Οκτώβρη. Αυτό το συμπέρασμα γίνεται ακόμα πιο καθαρό, αν λάβουμε υπόψη μας ότι την περίοδο μετά τα γεγονότα του Φλεβάρη ένα μεγάλο μέρος των παλιών στελεχών του Κόμματος δεν ακολούθησαν την πορεία της σοσιαλιστικής επανάστασης. Φυσικά, στο δίδυμο Λένιν – Τρότσκι, ο Λένιν είχε την πρώτη θέση. Ακριβώς γι’ αυτό λοιπόν ο Τρότσκι είχε σαφώς κάθε λόγο να γράψει στο Ημερολόγιό του:
«Αν δεν ήμουν στην Πετρούπολη το 1917, η Οκτωβριανή Επανάσταση θα είχε γίνει –δεδομένων των συνθηκών, της προσωπικότητας και της ηγεσίας του Λένιν. Αν ούτε ο Λένιν ούτε εγώ ήμασταν στην Πετρούπολη, η Οκτωβριανή Επανάσταση δεν θα είχε γίνει: η ηγεσία του Μπολσεβίκικου Κόμματος θα είχε εμποδίσει της εκπλήρωσή της… Αν ο Λένιν δεν ήταν στην Πετρούπολη, εγώ δύσκολα θα τα είχα βγάλει πέρα με την αντίθεση των Μπολσεβίκων ηγετών και η πάλη με τον τροτσκισμό (δηλαδή με την προλεταριακή επανάσταση) θα είχε ήδη ξεκινήσει το Μάη του 1917 και θα είχε αποδειχτεί ότι η έκβαση της επανάστασης ήταν ανοικτό ερωτηματικό. Αλλά, επαναλαμβάνω, και με μόνο τον Λένιν η Οκτωβριανή Επανάσταση θα είχε νικήσει» (Λ. Τρότσκι: Ημερολόγια και Γράμματα, Εκδόσεις «Τενεφλέι», 1986, σελ. 84-85).
Είναι αναμφισβήτητο ότι ο Βασέτσκι προσπαθεί να ανασκευάσει αυτή την άποψη, αλλά δυστυχώς το κάνει εξαιρετικά άκομψα. Πρώτ’ απ’ όλα, κόβει την πρώτη και τις τελευταίες δύο φράσεις από την παραπάνω παράθεση, φτάνοντας μ’ αυτό τον τρόπο σε μια καθαρή διαστρέβλωση της σκέψης του Τρότσκι, ώστε να μπορέσει γι’ άλλη μια φορά να αποδείξει τη «μεγαλομανία του» (βλ. Βασέτσκι: Εξόντωση, σελ. 73-94). Δεύτερον, θυμίζει το χαρακτηρισμό που έδωσε ο Στάλιν, τη δεκαετία του 1920 και του 1930, στη συμπεριφορά του Τρότσκι τον Οκτώβριο (ό.π.π., σελ. 72-73). Αλλά εδώ, όπως λένε, τα σχόλια περιττεύουν.
Και ο Βολκογκόνοφ επίσης χρησιμοποιεί ανάλογες μεθόδους. Για να δείξει, για παράδειγμα, ότι ο Τρότσκι, σε αντίθεση με τον Λένιν, ήταν υπέρμαχος των σκληρών μέτρων «της καταπίεσης και της θανατικής ποινής στο μέτωπο» την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, παραθέτει πάνω από μια φορά ένα «απόσπασμα» του ίδιου του Τρότσκι: «Δεν είναι δυνατό να οικοδομηθεί στρατός χωρίς καταπίεση. Δεν μπορούμε να οδηγήσουμε τις μάζες στο θάνατο, χωρίς να έχουμε στο οπλοστάσιο της διοίκησης τη θανατική ποινή. Πρέπει να βάζουμε το στρατιώτη ανάμεσα στον πιθανό θάνατο που βρίσκεται μπροστά και στον αναπόφευκτο θάνατο που ελλοχεύει πίσω» (Ντ. Α. Βολκογκόνοφ: Θρίαμβος και Τραγωδία, σελ. 230, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή).
Πρώτα απ’ όλα, αυτό που χτυπάει στο μάτι είναι το πόσο ατημέλητα γίνεται η παράθεση. Στο πρωτότυπο διαβάζουμε τις τρεις προτάσεις ως εξής: «Είναι αδύνατο να φτιαχτεί στρατός δίχως κατασταλτικά και ποινικά μέτρα. Δεν μπορείς να οδηγείς στο θάνατο ανθρώπινες μάζες, αν δε διαθέτεις στο οπλοστάσιο της διοίκησής σου την ποινή του θανάτου. Όσο αυτοί οι δίχως ουρά πανάθλιοι πίθηκοι που λέγονται άνθρωποι και περηφανεύονται για την τεχνική τους, θα φτιάχνουν στρατούς και θα πολεμάνε, η διοίκηση του στρατού θα υποχρεώνει τους στρατιώτες να διαλέγουν ανάμεσα σ’ έναν ενδεχόμενο θάνατο στη γραμμή του πυρός και σ’ ένα σίγουρο θάνατο στα μετόπισθεν» (Λεόν Τρότσκι: Η Ζωή μου, σελ. 388, Εκδόσεις Αλλαγή).
Αλλά ούτε αυτό είναι το πιο σημαντικό. Το ζήτημα λήγει, γιατί ο Τρότσκι γράφει μια επιπλέον πρόταση. «Ωστόσο, ξεκαθαρίζει, δεν φτάνει ο φόβος για να φτιαχτεί στρατός. Ο τσαρικός στρατός δεν διαλύθηκε από έλλειψη καταπιεστικής πειθαρχίας. Οι μπολσεβίκοι δημιούργησαν καινούριο στρατό πάνω στη ζεστή στάχτη του μεγάλου πολέμου… Για το στρατό μας, το πιο γερό τσιμέντο στάθηκαν οι ιδέες του Οκτώβρη» (όπ.π. σελ. 388).
Δεν υπάρχει ανάγκη να ξεκαθαριστεί περισσότερο ότι το κουτσούρεμα και η διαστρέβλωση των τσιτάτων που χρησιμοποιεί ο Βολκογκόνοφ παραποιεί εντελώς τη σκέψη του Τρότσκι, ο οποίος προσπαθούσε πάνω από όλα να κάνει τη διάκριση ανάμεσα στην οικοδόμηση του Κόκκινου Στρατού και των στρατών του παρελθόντος.
Ένα άλλο παράδειγμα. Στο βιβλίο του «Θρίαμβος και Τραγωδία» ο Βολκογκόνοφ γράφει πολλά για το ότι, μετά την υποδοχή του Τρότσκι στο Μπολσεβίκικο Κόμμα, ο Λένιν είχε συνείδηση της «πολιτικής στενοκεφαλιάς του». Δυστυχώς, δεν παρουσιάζει πραγματικά γεγονότα για να υποστηρίξει το τελευταίο. Με εξαίρεση ένα μόνο απόσπασμα από τις αναμνήσεις του Α. Μ. Γκόρκι, που περιγράφει μια συνάντηση του με τον Λένιν από όπου και η τελευταία, «αμερόληπτη» όπως πάντα, εκτίμηση για τον Τρότσκι: «Είναι φιλόδοξος. Κι έχει πάνω του κάτι… το άσχημο, από τον Λασάλ», (Παρατίθεται από τον Ντ. Α. Βολκογκόνοφ: Θρίαμβος και Τραγωδία, σελ. 231, Σύγχρονη Εποχή).
