Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός και οι διεθνείς σχέσεις – Μέρος Α’
Μαρξιστική Φωνή
Το κέντρο βάρους της παγκόσμιας ιστορίας μετακινείται από τη Δύση προς την Ασία και τον Ειρηνικό και πάνω απ’ όλα, προς την Κίνα που δεν είναι μόνο μια οικονομική, αλλά και μια στρατιωτική δύναμη. Αργά ή γρήγορα, αυτή η δύναμη θα έρθει σε σύγκρουση με τις Η.Π.Α για τον έλεγχο της Ασίας και του Ειρηνικού. Ήδη το τεράστιο εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας προς τις ΗΠΑ, έχει προκαλέσει προστατευτικές τάσεις στις ΗΠΑ. Αυτές οι τάσεις θα ενταθούν την επόμενη περίοδο, καθώς οι μεγάλες καπιταλιστικές δυνάμεις επιδιώκουν να εξάγουν την ανεργία στους ανταγωνιστές τους.
Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ δημιούργησε μια κατάσταση μοναδική στην παγκόσμια ιστορία. Οι ΗΠΑ έγιναν η μόνη υπερδύναμη και κυριάρχησαν στον κόσμο μέσα από ένα είδος «Pax Americana». Το αίσθημα υπεροχής κυρίευσε τα κεφάλια των αξιωματούχων στην Ουάσινγκτον, οδηγώντας σε μια σειρά εξωτερικών στρατιωτικών περιπετειών, ειδικά μετά την «11η Σεπτεμβρίου».
Οι ΗΠΑ παραμένουν εκτός συναγωνισμού με στρατιωτικούς όρους. Ο αμυντικός προϋπολογισμός τους, ξεπερνάει αθροιστικά αυτούς των μεγαλύτερων ανταγωνιστών τους, της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Δυτικής Ευρώπης και της Ρωσίας. Η παγκόσμια στρατιωτική τους παρουσία δεν έχει αντίπαλο. Όμως η παντοδυναμία του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού αγγίζει πλέον τα όρια της. Τον 19ο αιώνα, όταν η Βρετανία καταλάμβανε την ίδια θέση, ο καπιταλισμός ήταν σε μια φάση ανόδου. Όμως τώρα ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός έχει κληρονομήσει το ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα στην περίοδο της γεροντικής αποσύνθεσης του καπιταλισμού. Αντί να επωφελείται από το ρόλο του, υποφέρει από μια κολοσσιαία αιμορραγία.
Η Ρωσία είναι μόνο η σκιά της παλιάς ΕΣΣΔ, επιβαρυμένη με κακοδιαχείριση και διαφθορά. Είναι όμως ακόμα μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη και κινείται για να επιβληθεί ξανά και να αντισταθεί στην ανάπτυξη της δύναμης των ΗΠΑ. Ο Μπους νόμιζε ότι η Ρωσία δεν θα ήταν ικανή να αντισταθεί στην επέκταση του ΝΑΤΟ, που απειλούσε να την περικυκλώσει με εχθρικές βάσεις. Έκανε λάθος.
Τον προηγούμενο Σεπτέμβρη, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπάρακ Ομπάμα ανακοίνωσε ότι αναβάλλει τα σχέδια για πυραυλικές βάσεις στην Πολωνία και την Τσεχία. Ο Ομπάμα έχει μια διαφορετική προσέγγιση από τον προκάτοχο του, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική. Υπερασπίζεται τα ίδια ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, όμως με λίγη περισσότερη «λεπτότητα» (αυτό δεν ήταν και τόσο δύσκολο). Έχει αυξήσει τις συνολικές στρατιωτικές δαπάνες στο απίστευτο ποσό των 680 δις δολαρίων – ένα ποσό που μόνο στα όνειρα τους είχαν δει ο Ρήγκαν και ο Μπους. Οι λεγόμενες «αμυντικές» δαπάνες, τώρα καταναλώνουν το 35-42% των υπολογισμένων φορολογικών εσόδων των ΗΠΑ. Αν προσθέσουμε σε αυτά, τα δισ. δολάρια που χαρίζονται με διάφορους τρόπους στους πλούσιους, δεν είναι έκπληξη που «δεν υπάρχουν αρκετά λεφτά» για θέσεις εργασίας, σχολεία και υγειονομική περίθαλψη. Είναι μια νέα εκδοχή του «όπλα αντί για βούτυρο». Και γι’ αυτή την πολιτική ο Ομπάμα πήρε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης!
Βέβαια, η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ υπαγορεύεται από το γυμνό συμφέρον, όχι από ιδεαλισμό. Το οικονομικό κόστος των πολέμων σε Ιράκ και Αφγανιστάν είναι τώρα περίπου 1 τρις δολάρια και ανεβαίνει. Το κόστος σε ζωές επίσης ανεβαίνει και αυτοί οι πόλεμοι προκαλούν αυξανόμενη δυσαρέσκεια μέσα στις ΗΠΑ. Ούτε η μεγαλύτερη υπερδύναμη του κόσμου δεν μπορεί να συνεχίσει να ανέχεται μια τέτοια μόνιμη αιμορραγία.
Το προβλεπόμενο έλλειμμα για το 2010 είναι κοντά στο 11% ολόκληρης της οικονομικής παραγωγής των ΗΠΑ. Αυτό είναι ένα έλλειμμα άνευ προηγουμένου σε καιρό ειρήνης. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου, του Πρώτου Παγκόσμιου και του Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου, οι ΗΠΑ κατέγραφαν τεράστια ελλείμματα, αλλά μόλις αποκαθίστατο η ειρήνη, η ισορροπία συνήθως επανερχόταν. Όμως τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ακόμα και στις ίδιες τις αισιόδοξες προβλέψεις του Ομπάμα, τα αμερικάνικα ελλείμματα δεν θα επιστρέψουν σε θεωρούμενα ως ανεκτά επίπεδα τουλάχιστον για τα επόμενα 10 χρόνια. Στην πραγματικότητα, το 2019 και το 2020 αναμένεται να αρχίσουν να ανεβαίνουν ξανά ραγδαία, σε πάνω από 5% του ΑΕΠ.
Το έλλειμμα του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού των ΗΠΑ γιγαντώνεται και μπορεί να υποσκάψει την βάση της αμερικάνικης ισχύος. Ο βασικός οικονομικός σύμβουλος του Ομπάμα, Λώρενς Χ. Σάμμερς, συνήθιζε να ρωτά: «Για πόσο καιρό η μεγαλύτερη δύναμη του κόσμου μπορεί να παραμένει η μεγαλύτερη δύναμη του κόσμου;». Ο Ομπάμα υπενθύμισε στη χώρα ότι «οι προηγούμενες διοικήσεις και τα προηγούμενα Κογκρέσσα δημιούργησαν ένα ακριβό νέο φαρμακευτικό πρόγραμμα, πέρασαν μεγάλες φοροαπαλλαγές για τους πλούσιους και χρηματοδότησαν δύο πολέμους χωρίς να πληρώσουν για κανένα από αυτά». Τώρα ο καπιταλισμός των ΗΠΑ είναι παγιδευμένος ανάμεσα σε γκρεμό και ρέμα: προκειμένου να μη βουλιάξει, είναι αναγκασμένος να καταφύγει σε ένταση των ελλειμματικών πολιτικών.
Αυτό αντιπροσωπεύει μια βαθιά κρίση που αντανακλάται σε μια βαθιά διάσπαση στην άρχουσα τάξη των ΗΠΑ. Οι Ρεπουμπλικάνοι που διατήρησαν μια διακριτική σιωπή γύρω από το χρέος κατά τη θητεία του Μπους, τώρα αρνούνται να μιλήσουν για αυξήσεις των φόρων. Οι «φιλεργατικοί» Δημοκράτες περικόπτουν ή «παγώνουν» διακριτικά τις δαπάνες έξω από τα σύνορα – με τη σημαντική εξαίρεση των αμυντικών δαπανών.
Η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ έχει δανειστεί χρήματα για να χρηματοδοτήσει τα κυβερνητικά ελλείμματα σε αξιοσημείωτα χαμηλές τιμές. Αυτό υποδηλώνει ότι οι αγορές πιστεύουν ότι θα πάρουν πίσω τα χρήματα τους έγκαιρα και στο ακέραιο. Όμως πόσο θα διαρκέσει αυτή η εμπιστοσύνη; Οι ΗΠΑ χρωστούν στην Κίνα πολλά χρήματα και οι Κινέζοι δεν είναι σίγουροι ότι θα τα πάρουν όλα πίσω. Όταν μέλη της κινέζικης ηγεσίας επισκέφτηκαν την Ουάσινγκτον πέρσι, έκαναν αδιάκριτες ερωτήσεις για τον προϋπολογισμό του κυρίου Ομπάμα. Οι Ευρωπαίοι επίσης ανησυχούν για το έλλειμμα των ΗΠΑ.
