Η είδηση του θανάτου του ηγέτη της Μπολιβαριανής επανάστασης, Ούγκο Τσάβες, γέμισε αισθήματα συγκίνησης τους καταπιεζόμενους όλου του πλανήτη που για πάνω από μια δεκαετία είχαν την επανάσταση στη Βενεζουέλα ως σημείο αναφοράς του αγώνα ενάντια στη σκληρή καπιταλιστική πραγματικότητα.
Από τη στιγμή της ανακοίνωσης του θανάτου του Τσάβες, ο λαός της Βενεζουέλας άρχισε να συγκεντρώνεται στις πλατείες στα κέντρα των πόλεων της χώρας, δημιουργώντας μαζικές διαδηλώσεις. Όπως σε κάθε περίπτωση που απειλήθηκε η Επανάσταση, έτσι και τώρα, ο λαός κατέβηκε στους δρόμους του Καράκας. Ο λόγος γι’ αυτό είναι βέβαια, ότι στο πρόσωπο του Τσάβες οι φτωχές μάζες της Βενεζουέλας, έβλεπαν τους αγώνες δεκαπέντε χρόνων, έβλεπαν την ίδια τους την επανάσταση.
Φυσικά δεν θρηνούν όλοι στη Βενεζουέλα. Στις γειτονιές της ανώτερης τάξης στο Ανατολικό Καράκας πολλοί πανηγύριζαν στους δρόμους, ενώ οι αυτοεξόριστοι ολιγάρχες και πραξικοπηματίες που τα τελευταία χρόνια έχουν βρει καταφύγιο στο Μαϊάμι, γιόρταζαν ανοιχτά.
Όσο για τους ιμπεριαλιστές, πολλοί από αυτούς μπορεί να είπαν ανέξοδα, κάποια υποκριτικά λόγια συμπάθειας για τον νεκρό, όμως τα πραγματικά τους αισθήματα εκφράστηκαν γλαφυρά από τον πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών Θεμάτων των ΗΠΑ, Εντ Ρόυς: «Ο Ούγκο Τσάβες ήταν ένας τύραννος που ανάγκασε το λαό της Βενεζουέλας να ζει στο φόβο. Ο θάνατός του αποδυναμώνει τη συμμαχία των αντιαμερικανών αριστερών ηγετών στη Νότια Αμερική. Άι στο καλό με αυτόν το δικτάτορα!»
Η άρχουσα τάξη της Βενεζουέλας και οι ιμπεριαλιστές μισούσαν τον Τσάβες και ήθελαν να τον ξεφορτωθούν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν για τους ίδιους λόγους, για τους οποίους τον υποστήριζαν οι μάζες. Με τον Τσάβες να έχει φύγει από τη μέση, νοιώθουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στις προσπάθειές τους να συντρίψουν την επανάσταση.
Η ηγεσία του κινήματος
Ο Τσάβες εκλέχτηκε πρώτη φορά Πρόεδρος το 1999 (με ένα ποσοστό ρεκόρ μέχρι τότε, που ο ίδιος αργότερα θα κατέρριπτε). Εκείνη την περίοδο ήταν απλά ένας προοδευτικός αξιωματικός του στρατού που ήθελε να εφαρμόσει ένα φιλολαϊκό πρόγραμμα και να καταπολεμήσει τη διαφθορά. Όμως, υπάρχουν διαφόρων ειδών εκλογικές μάχες και αποτελέσματα. Η εκλογική νίκη του Τσάβες το 1999, αποτέλεσε τον προπομπό ενός μαζικού επαναστατικού κινήματος που ξεδιπλώθηκε ανοιχτά το 2002, όταν μέσα σε δυο μέρες οι Βενεζουελάνικες μάζες ανέτρεψαν τους πραξικοπηματίες της αντίδρασης.
Από τότε, η επαναστατημένες μάζες και μαζί ο Τσάβες, κάτω από τα χτυπήματα του ιμπεριαλισμού και της ντόπιας ολιγαρχίας, ριζοσπαστικοποιήθηκαν ξανά και ξανά. Ο Τσάβες προχώρησε σε εθνικοποιήσεις σημαντικών επιχειρήσεων, άρχισε να μιλά για τα αδιέξοδα του καπιταλισμού και την αναγκαιότητα του σοσιαλισμού και σύστησε στο λαό να διαβάσει Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Τρότσκι και Γκράμσι. Οι εργάτες της Βενεζουέλας από τη μεριά τους, προχώρησαν σε καταλήψεις εργοστασίων και στη δημιουργία εργατικών συμβουλίων και πολιτοφυλακών.
Οι Μαρξιστές εξηγούν την πραγματικότητα με βάση τις σχέσεις κοινωνικών δυνάμεων. Όμως σε αυτές τις σχέσεις παίζουν, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο ρόλο και οι μεμονωμένες προσωπικότητες. Για την πορεία της Μπολιβαριανής επανάστασης, κατά την οποία οι μάζες τις Βενεζουέλας δεν είχαν ένα κόμμα, δεν είχαν ούτε καν μια συνδικαλιστική οργάνωση, ο ρόλος της προσωπικότητας του Τσάβες ήταν σημαντικότατος. Ο Τσάβες δεν ήταν ένας συνειδητός Μαρξιστής επαναστάτης, επικεφαλής ενός μαζικού επαναστατικού κόμματος, αλλά ένας φιλολαϊκός ηγέτης που καθοδηγούταν από τον εμπειρισμό. Όμως, ξεκινώντας με πολλές αυταπάτες αλλά και μια ειλικρινή διάθεση να λύσει τα προβλήματα των μαζών, είχε το χαρακτηριστικό να αφουγκράζεται ιδιαίτερα άμεσα, κάθε νέο στάδιο ριζοσπαστικοποίησής τους. Αυτό είναι που δημιούργησε μια πολύ κοντινή σχέση μεταξύ του Τσάβες και των μαζών και που τον έκανε να ταυτίζεται στα μάτια τους, με την ίδια την επανάσταση.
Δεν ισχύει όμως το ίδιο για τους υπόλοιπους ανθρώπους που βρίσκονται στις κορυφές του κινήματος. Οι υπουργοί, οι αξιωματούχοι του κράτους και του στρατού και τα στελέχη του κόμματος του Τσάβες, (PSUV) είναι κατά κύριο λόγο καριερίστες ή ρεφορμιστές, με έντονες διαθέσεις συμφιλίωσης με την αντιπολίτευση της ολιγαρχίας και με την ιμπεριαλιστική κυβέρνηση των ΗΠΑ. Πολλοί από αυτούς τα τελευταία χρόνια πέρασαν ανοιχτά με το μέρος της αντιπολίτευσης, αφού πρώτα είχαν αντισταθεί σε όλα τα ριζοσπαστικά μέτρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι όποτε οι εργάτες, ακολουθώντας τις παραινέσεις του Τσάβες, κατέλαβαν τα εργοστάσιά τους και διεκδίκησαν να αναγνωριστούν τα συμβούλιά τους και τα εργοστάσια να εθνικοποιηθούν, βρήκαν απέναντι τους αυτούς τους γραφειοκράτες και την αστυνομία. Στις τελευταίες περιφερειακές εκλογές, υπήρξε ένα κύμα αντίδρασης ενάντια σε τέτοιους διορισμένους υποψηφίους του PSUV, κάποιοι από τους οποίους τελικά αντικαταστάθηκαν με προσωπική παρέμβαση του Τσάβες.
Αυτοί οι γραφειοκράτες παίζουν στο εσωτερικό του κινήματος το ρόλο της Πέμπτης Φάλαγγας της επανάστασης. Η παρουσία τους στα κρατικά και κομματικά αξιώματα έχει συσσωρεύσει έντονη δυσαρέσκεια και οργή στις γραμμές της βάσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Τσάβες, αντιλαμβανόμενος τις διαθέσεις αυτές, είχε τα τελευταία χρόνια υποστηρίξει πως το τελευταίο αυτό στάδιο της επανάστασης είναι το στάδιο του περάσματος στο σοσιαλισμό, αλλά και της καταπολέμησης της γραφειοκρατίας και είχε καλέσει τους εργάτες να διδαχθούν από τον σφετερισμό της Σοβιετικής εξουσίας από την κλίκα του Στάλιν.
Η φάση και οι προοπτικές της επανάστασης
Αυτή τη στιγμή η επανάσταση στη Βενεζουέλα βρίσκεται μπροστά σ’ ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Ένα μέρος της οικονομίας έχει εθνικοποιηθεί, χωρίς όμως να μπορεί να υπάρξει κεντρικός σχεδιασμός και με το μεγάλο όγκο της βιομηχανίας, της γης και των τραπεζών να παραμένουν στα χέρια του μεγάλου κεφαλαίου. Πλάι στις συνελεύσεις των κοινοτήτων στις γειτονιές και τα εργατικά συμβούλια στις κατειλημμένες επιχειρήσεις (οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν εθνικοποιηθεί αλλά λειτουργούν ως συναιτερισμοί/πολυμετοχικές επιχειρήσεις), λειτουργεί πλήρως το αστικό κράτος με το στρατό και την αστυνομία του.
Αυτή η κατάσταση γίνεται χαοτική. Η οικονομία δεν μπορεί να λειτουργήσει μερικώς στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς και μερικώς σχεδιασμένα, γιατί στο τέλος δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Οι μερικές εθνικοποιήσεις σε συνδυασμό με μέτρα «τιθάσευσης» της καπιταλιστικής οικονομίας όπως η ρύθμιση των τιμών και η φορολογία των μεγάλων επιχειρήσεων μπορεί να δίνουν μια ανάσα στις φτωχές μάζες, όμως στραγγαλίζουν την οικονομία και την οδηγούν σε αδιέξοδο – πιο γρήγορα απ’ ότι αν λειτουργούσε στο σύνολό της στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς – τείνοντας να αναιρέσουν τα όποια οφέλη παρέχουν προσωρινά.
Η οικονομική κρίση έχει επιδεινώσει ακόμα περισσότερο την κατάσταση, και αυτό μπόρεσε να το κάνει και ακριβώς επειδή ο κύριος όγκος της οικονομίας λειτουργεί καπιταλιστικά. Παράλληλα, οι καπιταλιστές βγάζουν τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό για να αποφύγουν την υψηλή φορολόγηση ή προκαλούν συστηματικά προβλήματα στην παραγωγή και στην κυκλοφορία των προϊόντων και ανεβάζουν τεχνητά τις τιμές, προκειμένου να υπονομεύσουν την επανάσταση.
Οι συνέπειες είναι εμφανείς: ο πληθωρισμός πριονίζει το εισόδημα των μαζών, η ανεργία αποκτά ανοδικές τάσεις, βασικά είδη διατροφής είναι για μήνες σε έλλειψη και το δημόσιο χρέος γιγαντώνεται. Χαρακτηριστική ένδειξη της αναζωογόνησης της φτώχειας είναι η πρωτοφανής έκρηξη της εγκληματικότητας.
Την ίδια στιγμή, η ύπαρξη του αστικού κράτους δίπλα στις μορφές εργατικής εξουσίας παραλύει την κίνηση της εργατικής τάξης. Σε πολλές περιπτώσεις οι εργοδότες ή οι δήμαρχοι κάλεσαν την αστυνομία για να καταστείλει τους εργάτες. Συνδικαλιστές δολοφονήθηκαν από την αστυνομία ή τους παρακρατικούς. Στο στρατό, μια μεγάλη μερίδα ανώτερων αξιωματούχων – όπως συχνά έχει αποκαλυφθεί – είναι πάντα πρόθυμη για κάθε είδους αντεπαναστατικές ενέργειες.
Αυτή η πραγματικότητα κατατρώει τις ίδιες τις βάσεις της επανάστασης. Ανάμεσα στις μάζες διαχέεται η απογοήτευση και ο σκεπτικισμός. Στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις αρχικά μειώθηκαν οι Τσαβιστές ψηφοφόροι προς την αποχή και στη συνέχεια ψηφοφόροι από την αποχή στράφηκαν προς την αντιπολίτευση. Αυτή ήταν μια πολύ σοβαρή προειδοποίηση, ότι τα αποθέματα υποστήριξης της επανάστασης είναι ακόμα μεγάλα, αλλά όχι ανεξάντλητα.
Οι ιμπεριαλιστές και η ντόπια ολιγαρχία το καταλαβαίνουν αυτό. Αφού πήραν ξανά και ξανά το μάθημά τους και κατάλαβαν ότι δεν μπορούν με τους τωρινούς συσχετισμούς δύναμης να αντιπαρατεθούν βίαια και συνολικά με την επανάσταση, περιμένουν να σκορπίσουν την απογοήτευση η κωλυσιεργία και οι μανούβρες της Μπολιβαριανής ηγεσίας, ώστε να χτυπήσουν όταν οι συσχετισμοί γίνουν ευνοϊκοί.
Σε αυτή τη βάση, τείνουν χείρα φιλίας προς τους γραφειοκράτες και τους ρεφορμιστές ηγέτες της επανάστασης, οι οποίοι ανταποκρίνονται με χαρά. Ο θάνατος του Τσάβες είναι μια θαυμάσια ευκαιρία τόσο για τους μεν όσο και για τους δε, να επισπεύσουν αυτή τη διαδικασία. Ο Ομπάμα μίλησε για ένα «νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Βενεζουέλας» και για την ανάγκη «μεταρρυθμίσεων».
Από την άλλη, στην κορυφή της μπολιβαριανής ηγεσίας βρίσκονται πλέον ο «εκλεκτός» της ολιγαρχίας εντός του κινήματος, Καμπέλλο, ο οποίος είναι μισητός στις μάζες, καθώς αντιπροσωπεύει το τμήμα των στρατιωτικών ηγετών που πλούτισαν μέσω της επανάστασης και ο Μαντούρο, που θα διαδεχτεί τον Τσάβες. Ο Μαντούρο είναι ένας ρεφορμιστής, «αγαπημένος» της Κουβανέζικης γραφειοκρατίας, ανοιχτά εχθρικός προς τον εργατικό έλεγχο. Έχει διαθέσεις συνεργασίας με την αντιδραστική κυβέρνηση της Κολομβίας και κατάσβεσης της επαναστατικότητας των μαζών της Ονδούρας, στα πλαίσια του χτισίματος μιας υποτιθέμενης «ισχυρής Λ. Αμερικής» (ανεξάρτητα αν θα είναι καπιταλιστική, σοσιαλιστική, με δημοκρατικά καθεστώτα κ.ο.κ.).
Η ομιλία του στην κηδεία του Τσάβες ήταν αποκαλυπτική. Εγκωμίασε τον συντηρητικό πρόεδρο της Κολομβίας και τις μεταξύ τους σχέσεις, χαρακτήρισε ως «παιδιά του Τσάβες» την ηγεσία του στρατού και είπε πως τα ψέματα εναντίον του Τσάβες δεν έπιασαν τόπο γιατί «είχε για ασπίδα του την αγνότητα και την αγάπη για το Χριστό». Αφού συνέχισε τις αερολογίες για την αγάπη και τη συγχώρεση και χωρίς να κάνει καμιά αναφορά στο σοσιαλισμό και την επανάσταση, απευθύνθηκε στο νεκρό λέγοντάς του «επίτρεψέ μας να συγχωρήσουμε αυτούς που σε συκοφάντησαν»!
Για τη νίκη της Επανάστασης!
Η επανάσταση στη Βενεζουέλα διατρέχει θανάσιμο κίνδυνο. Η άσχημη κατάσταση της οικονομίας από τη μια – που όπως εξηγήσαμε, οφείλεται αφενός στις ίδιες τις αντιφάσεις του καπιταλισμού και της κρίσης του και αφετέρου στο συνειδητό σαμποτάζ της ολιγαρχίας – και από την άλλη, η διατήρηση της κρατικής εξουσίας στα χέρια της τελευταίας, που δε διστάζει να τη χρησιμοποιήσει ενάντια στο εργατικό κίνημα, δηλητηριάζουν με απογοήτευση το ηθικό το μαζών. Μετά από τόσες ομιλίες και τόσες εκλογικές νίκες δεν βλέπουν το σοσιαλισμό, δεν βλέπουν τα βασικά τους προβλήματα να λύνονται με έναν αποφασιστικό τρόπο.
Ο Τσάβες από το 2005 κι έπειτα μίλησε επανειλημμένα για την αναγκαιότητα του σοσιαλισμού και της «συντριβής του κράτους της μπουρζουαζίας». Όμως δεν ήξερε πώς αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί. Οι γραφειοκράτες που είχε γύρω του και που απέμειναν στην ηγεσία της επανάστασης δεν θέλουν με τίποτα το προχώρημά της και ανατριχιάζουν και μόνο στην σκέψη ενός εργατικού κράτους χωρίς προνόμια και διαφθορά. Πριν ένα μήνα μάλιστα κι ενώ ο Τσάβες ήταν άρρωστος, έκαναν πραγματικότητα την απαίτηση της ολιγαρχίας και υποτίμησαν το εθνικό νόμισμα, το Μπολιβάρ. Από την άλλη μεριά το εργατικό κίνημα που έχει δείξει θαυμάσιο ηρωισμό και επαναστατικότητα, μπορεί να φτάσει χωρίς μια επαναστατική ηγεσία, μόνο μέχρι ένα σημείο στην προσπάθειά του να ανατρέψει την εξουσία των καπιταλιστών.
Η επανάσταση έχει όμως ακόμα μεγάλα αποθέματα υποστήριξης. Όσο έκαναν δηλώσεις οι ιμπεριαλιστές και οι ρεφορμιστές για το θάνατο του Τσάβες, οι μάζες της Βενεζουέλας αντί να μιλάνε για την αγάπη και τη συγχώρεση, φώναζαν συνθήματα όπως «δεν θα επιστρέψουν πίσω!», «ο Τσάβες δεν πέθανε αλλά πολλαπλασιάστηκε» και «η επανάσταση συνεχίζεται!»
Οποιαδήποτε προσπάθεια της ολιγαρχίας και του ιμπεριαλισμού να επιτεθούν στις κατακτήσεις της επανάστασης, οποιαδήποτε προσπάθεια των γραφειοκρατών να παραχωρήσουν τις κατακτήσεις αυτές, θα κινητοποιήσει ξανά τις μάζες, οι οποίες αντιλαμβάνονται ήδη ότι χωρίς τον Τσάβες, θα πρέπει να παίξουν έναν ακόμα πιο ενεργό ρόλο στην επανάσταση. Σίγουρα, ο συσχετισμός δύναμης δεν είναι τόσο ευνοϊκός όσο πριν 5 ή 8 χρόνια. Όμως οι σημερινοί ηγέτες της Βενεζουέλας δεν έχουν σε καμιά περίπτωση το κύρος του Τσάβες και αυτό σημαίνει ότι στο εσωτερικό του PSUV και του κινήματος θα δοθούν μεγάλες ανοιχτές μάχες για την πορεία που θα ακολουθήσει η επανάσταση. Ακόμα, δεν αποκλείεται η τελική μάχη ανάμεσα στην επανάσταση και την αντεπανάσταση να δοθεί μ’ έναν εμφύλιο πόλεμο.
Η μόνη νικηφόρα διέξοδος για την επανάσταση μπορεί να έρθει μέσα από τον οικονομικό και πολιτικό αφοπλισμό των καπιταλιστών. Πρέπει να καταργηθεί οριστικά το αστικό κράτος και να στερηθεί από τους θεσμούς του κάθε δικαιοδοσία να νομοθετούν, να δικάζουν και να «επιβάλλουν την τάξη» προς όφελος των καπιταλιστών και να χτυπάνε την επανάσταση. Όλες οι εξουσίες θα πρέπει να περάσουν στα χέρια των εργατικών συμβουλίων και των συνελεύσεων των κοινοτήτων στις γειτονιές, οργανωμένων σε εθνικό επίπεδο.
Το δημοκρατικό, εργατικό αυτό κράτος, που δεν είναι παρά οι οργανωμένες φτωχές μάζες της χώρας, πρέπει να πάρει στα χέρια του τη βιομηχανία, τις τράπεζες, τη μεγάλη γη και το μεγάλο εμπόριο προκειμένου να μπει τέλος στα σαμποτάζ της οικονομίας από την ολιγαρχία, και να σχεδιάσει δημοκρατικά την οικονομία, ώστε να εξαλειφθεί η ανεργία, και οι κατακτήσεις της επανάστασης να εξασφαλιστούν και να διευρυνθούν.
Μια κατάσταση «μεικτής» οικονομίας και πολύ περισσότερο, δυαδικής εξουσίας δεν μπορεί να υπάρξει για πολύ. Σύντομα, θα πρέπει μια από τις αντίπαλες τάξεις να επικρατήσει. Είτε θα νικήσει η επανάσταση σημειώνοντας μια τεράστια νίκη για το εργατικό κίνημα διεθνώς, είτε η αντίδραση θα την συντρίψει βίαια, κάνοντάς την ταυτόχρονα την πρώτη επανάσταση της εποχής μας που θα ηττηθεί.
Πάτροκλος Ψάλτης
Πηγή ενημέρωσης : www.marxist.com
{fcomment}
