Η θέση της Τάσης μας για τις εξελίξεις στην Ουκρανία, όπως αναπτύχθηκε σε μια πρόσφατη ομιλία του σ. Σταμάτη Καραγιαννόπουλου σε ανοικτή συζήτηση που οργάνωσε η εφημερίδα «Επανάσταση» στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου της Αθήνας.
«Σύντροφοι και φίλοι,
κάθε συνειδητός νέος άνθρωπος είναι ανάγκη να μελετήσει τα δραματικά γεγονότα που συμβαίνουν τις τελευταίες βδομάδες στην Ουκρανία, όχι από μια φιλολογική ή μια αφηρημένα «ανθρωπιστική σκοπιά», αλλά για να συνειδητοποιήσει συγκεκριμένα τις σύγχρονες διαστάσεις των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, τις ιστορικές επιπτώσεις της εγκληματικής διάλυσής της ΕΣΣΔ, τον βρώμικο ρόλο του εθνικισμού και του φασισμού και την αναγκαιότητα για μια ανεξάρτητη πάλη της εργατικής τάξης για τα δικά της συμφέροντα ενάντια στον καπιταλισμό, ανεξάρτητα από εθνικές και θρησκευτικές διαφορές.
Για να προσεγγίσουμε όμως αναλυτικά τις εξελίξεις και τα μαθήματα που βγαίνουν από την Ουκρανία θα πρέπει πρώτα να απαντήσουμε στο ακόλουθο ερώτημα: τι είδους πολιτική αλλαγή είχαμε στη χώρα με την ανατροπή του Γιανουκόβιτς;
Ορισμένοι είπαν ότι είχαμε ένα κίνημα για τη δημοκρατία, που ανέτρεψε μια αυταρχική κυβέρνηση. Κάποιοι άλλοι αντέτειναν ότι είχαμε την εφαρμογή ενός σχεδίου του δυτικού ιμπεριαλισμού για την επιβολή ενός πραξικοπήματος, που κινητοποίησε μάζες ανθρώπων σαν ένα απλό πιόνι στη σκακιέρα.
Στην πραγματικότητα αυτό που ουσιαστικά είχαμε στην Ουκρανία είναι μια «αλλαγή φρουράς» στο διεφθαρμένο αστικό καθεστώς. Τα «ηνία» της εξουσίας πέρασαν από τη φιλορώσικη μερίδα της ουκρανικής άρχουσας τάξης στην φιλοδυτική, μέσω της πολιτικής αξιοποίησης από εκείνην της βαθιάς κοινωνικής δυσαρέσκειας για τη διαφθορά της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς, της μαζικής απελπισίας από την οικονομική κρίση, καθώς και των διαδεδομένων αυταπατών για την καπιταλιστική Δύση και την ΕΕ.
Κάτω από την πίεση της κινητοποίησης ενός μεγάλου τμήματος των μικροαστικών μαζών της δυτικής πλευράς της χώρας, η κυβέρνηση του Γιανουκόβιτς κατάρρευσε. Ένα μεγάλο τμήμα της αστυνομίας και του κρατικού μηχανισμού γενικότερα, έπαψε να τον στηρίζει και οι ίδιοι οι βουλευτές του τον εγκατέλειψαν, ψηφίζοντας στο κοινοβούλιο υπέρ μιας νέας αστικής κυβέρνησης.
Οι υποστηρικτές της θεωρίας του πραξικοπήματος μιλούν επίσης για ένα προκατασκευασμένο μαζικό κίνημα. Όμως τα μαζικά κινήματα διαρκείας όπως αυτό που είδαμε στην Ουκρανία από τον περασμένο Νοέμβρη, μπορούν να αναπτυχθούν μόνο αν υπάρχει η «πρώτη ύλη» της διάθεσης για κινητοποίηση από τις ίδιες τις μάζες. Δεν μπορούν να παρασκευαστούν στον δοκιμαστικό σωλήνα κανενός ιμπεριαλιστή. Οι διαδηλώσεις αρκετών δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων για 4 μήνες δεν μπορεί παρά να αντανακλούν μια βαθιά δυσαρέσκεια στην κοινωνία. Αυτές οι απόψεις τελικά βασίζονται στο εξής θεμελιώδες λάθος: είτε ταυτίζουν όλα τα μαζικά κινήματα με την πρόοδο και αρνούνται την ύπαρξη αντιδραστικών μαζικών κινημάτων, είτε βλέπουν πίσω από κάθε μαζικό κίνημα, προοδευτικό ή αντιδραστικό, απλά κάποιους υποκινητές, αρνούμενοι κάθε ρόλο στις μάζες, υποβιβάζοντάς τις ίδιες σε ρόλο ενός άβουλου οργάνου που εκτελεί εντολές.
Κι όμως, υπάρχουν και αντιδραστικά μαζικά κινήματα. Ένα κίνημα μικροαστών χωρίς καμία σύνδεση με το εργατικό κίνημα, όταν μάλιστα ξεσπά σε περιόδους μεγάλης υποχώρησης του κινήματος της εργατικής τάξης, μπορεί να είναι αντιδραστικό και να γίνει όργανο για την εξυπηρέτηση των σκοπών μέρους ή του συνόλου της αστικής τάξης και του ιμπεριαλισμού. Ένα τέτοιο αντιδραστικό μαζικό κίνημα είχαμε στην Ουκρανία.
Τελειώνοντας με την γενική αποτίμηση της πολιτικής αλλαγής στην Ουκρανία, οφείλουμε να τονίσουμε ότι είναι επίσης λαθεμένο το συμπέρασμα που διατυπώθηκε από πολλούς αριστερούς αναλυτές, ότι η πτώση του Γιανουκόβιτς σηματοδότησε τη νίκη της αντεπανάστασης. Σε όλη την πρώην ΕΣΣΔ και την Αν. Ευρώπη, η αντεπανάσταση έχει επικρατήσει εδώ και 25 χρόνια με τη μορφή της καπιταλιστικής παλινόρθωσης και της διάλυσης της σχεδιασμένης οικονομίας. Δεν υπήρχε κανένα ίχνος προοδευτικότητας στην περίοδο της «ανεξάρτητης» αστικής Ουκρανίας την περίοδο των προηγούμενων 25 χρόνων. Αυτό που έχουμε σήμερα με την συμμετοχή φασιστών στην κυβέρνηση του Κιέβου είναι μια νέα, ακόμα πιο αποκρουστική μορφή στην ήδη υπάρχουσα αστική αντεπανάσταση.
Εδώ όμως είναι ανάγκη να κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή. Η Ουκρανία αποτελεί το μεγαλύτερο σε έκταση ευρωπαϊκό κράτος. Αμέσως μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης ανακηρύχθηκε μια βραχύβια «ανεξάρτητη» Ουκρανία, πρακτικά ως ένα απλό κάλυμμα για τη γερμανική κυριαρχία στη χώρα. Όμως ο επαναστατικός Κόκκινος Στρατός κατατρόπωσε τους τσαρικούς και τους Ουκρανούς εθνικιστές και η Ουκρανία ενσωματώθηκε στη Σοβιετική Ένωση ως αυτόνομη Σοβιετική Δημοκρατία το 1918.
Ο Λένιν πάντα επέμενε στην ανάγκη να αντιμετωπίζονται όλες οι εθνότητες με σεβασμό και προειδοποίησε για τους κινδύνους που μπορεί να προκληθούν από επιθέσεις στο εθνικό αίσθημα των διαφορετικών λαών της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά ο Στάλιν και η σοβιετική γραφειοκρατία έπραξαν ακριβώς τα αντίθετα μετά τον θάνατο του Λένιν. Αρχικά η ουκρανική αγροτιά υπέφερε από τη σταλινική υποχρεωτική κολεκτιβοποίηση, που οδήγησε σε θάνατο λόγω ασιτίας εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ πολλοί ήταν και αυτοί που εκτοπίστηκαν και πέθαναν στη Σιβηρία.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 είχαμε τις μεγάλες, διαβόητες σταλινικές εκκαθαρίσεις, στις οποίες το ουκρανικό ΚΚ αποδεκατίστηκε, κατηγορούμενο για «αστικό εθνικισμό». Πουθενά αλλού οι σταλινικές εκκαθαρίσεις δεν έλαβαν τόσο βάναυσο και μαζικό χαρακτήρα όσο στην Ουκρανία. Το 37% των μελών του ΚΚΣΕ στη χώρα, σχεδόν 170.000 μέλη, εκτοπίστηκαν στη Σιβηρία, μαζί με πολλούς μη κομμουνιστές διανοούμενους.
Ο Στάλιν όμως, προέβη και σε εθνικές εκκαθαρίσεις. Το 1944 εκτόπισε στην Κεντρική Ασία ολόκληρο τον πληθυσμό των Τατάρων της Κριμαίας, καθώς και δεκάδες χιλιάδες Έλληνες, Βούλγαρους και Αρμένιους, κατηγορώντας τους συλλήβδην για «συνεργασία με τους Ναζί». Αυτά τα εγκλήματα, υπέσκαψαν το αίσθημα αλληλεγγύης μεταξύ των σοβιετικών λαών. Η καχυποψία για τον κομμουνισμό και ακόμα χειρότερα, η ανάπτυξη του εθνικισμού και του φασισμού στη σημερινή Δυτική Ουκρανία, έχουν τις ρίζες τους στα αισθήματα εθνικής ταπείνωσης που δημιούργησαν οι αντι-λενινιστικές μέθοδοι του σταλινισμού.
Παρ’ όλα αυτά, η επιβίωση των μεγάλων κατακτήσεων της Οκτωβριανής επανάστασης μετά τον πόλεμο, άμβλυνε τις εθνικές διαφορές και με την σχεδιασμένη οικονομία δημιουργούσε μια βάση για ένα εγγυημένο, ανθρώπινο βιοτικού επίπεδο για όλους τους εργαζόμενους της Ουκρανίας.
Αλλά όπως και σε κάθε Δημοκρατία της ΕΣΣΔ, έτσι και στην Ουκρανία είχε δημιουργηθεί μια εθνικιστική ουκρανική γραφειοκρατία, κατ’ εικόνα και ομοίωση της μεγαλορώσικης σοβιετικής γραφειοκρατίας στη Μόσχα.
Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1990 έδωσε τη δυνατότητα στους διεφθαρμένους Ουκρανούς γραφειοκράτες, με το πρόσχημα του αγώνα για την «εθνική ανεξαρτησία», να εκμεταλλευτούν το χάος που δημιουργήθηκε για να λεηλατήσουν την εθνικοποιημένη οικονομία της χώρας με τις ιδιωτικοποιήσεις, μετατρεπόμενοι σε ιδιοκτήτες, καπιταλιστές-ολιγάρχες όπως ο Αχμέτοφ και ο Πίντσουκ που έχουν συγκεντρώσει αμύθητα πλούτη.
Ένας από αυτούς ήταν ο ίδιος ο πρώην πρόεδρος Γιανουκόβιτς στην βίλα του οποίου οι διαδηλωτές αντίκρισαν γήπεδα τένις, ένα υπόγειο ρινγκ πυγμαχίας έναν ζωολογικό κήπο και μια πλωτή αίθουσα δεξιώσεων, στολισμένη με μπουκάλια βότκα που στην ετικέτα τους ακτινοβολούσε το πρόσωπο του προέδρου!
Αλλά και η αντίπαλός του, η Γιούλια Τιμοσένκο, είναι μια επιφανής εκπρόσωπος της ολιγαρχίας. Αποκαλείται η «βασίλισσα του φυσικού αερίου» και είχε θησαυρίσει από την καταλήστευση της λαϊκής περιούσιας που συνέβη με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και τις ιδιωτικοποιήσεις.
Αυτοί οι ολιγάρχες είναι οι πραγματικοί κύριοι στην Ουκρανία. Ελέγχουν τα πολιτικά κόμματα και κατέχουν τηλεοπτικούς σταθμούς, ενώ στο άλλο άκρο, βρίσκονται εκατομμύρια Ουκρανοί που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας. Αυτό είναι το αποτέλεσμα δυόμισι δεκαετιών δήθεν ανεξάρτητης, καπιταλιστικής Ουκρανίας.
Αξίζει να θυμίσουμε εδώ ότι το πρόσφατο μαζικό κίνημα είχε επαναληφθεί πριν από 10 χρόνια. Την περίοδο 2004-2005 δεκάδες χιλιάδες πολίτες διαδήλωναν για δύο μήνες σε ένα κίνημα που ονομάστηκε από τα ΜΜΕ «Πορτοκαλί επανάσταση». Πρόεδρος και τότε ήταν πάλι ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Ανατράπηκε και τότε και αντικαταστάθηκε από τον φιλοδυτικό Βίκτορ Γιουσένκο και την σύμμαχό του, Γιούλια Τιμοσένκο.
Και τότε όπως και σήμερα είχαμε απλά τη μεταβίβαση της πολιτικής εξουσίας από τη μία ομάδα της ολιγαρχίας, στην άλλη. Η φυλοδυτικοί υιοθέτησαν προγράμματα σκληρής λιτότητας. Αξιοποιώντας τη μαζική απογοήτευση που ακολούθησε, ο Γιανουκόβιτς πήρε εκδίκηση με την επανεκλογή του ως Πρόεδρος το 2010. Η αντίπαλός του, Γιούλια Τιμοσένκ, κατέληξε στη φυλακή κατηγορούμενη – βάσιμα – για εκτεταμένες απάτες και διαφθορά. Και πάλι, φυσικά τίποτα δεν άλλαξε.
Στα δεινά των ουκρανικών μαζών προστέθηκαν και οι επιπτώσεις από τη διεθνή οικονομική κρίση. Το 2009 το ΑΕΠ της Ουκρανίας βυθίστηκε κατά 14% και από τότε η χώρα βρίσκεται στην πραγματικότητα σε ύφεση. Μέσα σε αυτές τις εφιαλτικές οικονομικά συνθήκες, όπως ο «πνιγμένος πιάνεται από τα μαλλιά του», έτσι και ένα τμήμα του λαού στην Ουκρανία είδε τη συμφωνία Σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μία διέξοδο από την κρίση.
Η κατάσταση στη χώρα είναι τόσο αποκαρδιωτική, ώστε αρκετοί είχαν την ψευδαίσθηση ότι οι ισχυρότεροι δεσμοί με την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα σημάνουν ένα επίπεδο ζωής αντίστοιχο εκείνου της Γερμανίας. Αυτή η ψευδαίσθηση είναι όμως εντελώς αβάσιμη και αυτό μπορεί εύκολα σήμερα να το επιβεβαιώσει κάθε Έλληνας εργαζόμενος πολίτης.
Ποιος ήταν όμως ο χαρακτήρας του κινήματος «Euromaidan» που ξέσπασε μετά την άρνηση του Γιανουκόβιτς να υπογράψει αυτή τη συμφωνία με την ΕΕ τον περασμένο Νοέμβρη; Η τελική αιτία που οδήγησε στο μαζικό κίνημα με την ονομασία «Euromaidan» είναι το μεγάλο αδιέξοδο του Ουκρανικού καπιταλισμού και η επίδρασή του πάνω στις μικροαστικές μάζες. Είναι χαρακτηριστικό το στατιστικό στοιχείο που δείχνει ότι την περίοδο 2010-2012 καταστράφηκαν συνολικά 600.000 μικρές επιχειρήσεις! Εκατομμύρια μικροαστών στην Ουκρανία είδαν τη συμφωνία Σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μία διέξοδο από την κρίση. Επιπρόσθετα, η ΕΕ προσέφερε πονηρά διευκολύνσεις μετανάστευσης Ουκρανών σε χώρες της ΕΕ, και έτσι το κίνημα απέκτησε μαζική υποστήριξη στις οικογένειες μεταναστών εργαζομένων στην Γερμανία και σε χιλιάδες επίδοξους μετανάστες από τα δυτικά της χώρας.
Αρχικά, ο Γιανουκόβιτς ήταν έτοιμος να κάνει δεκτή τη συμφωνία. Αλλά άλλαξε γνώμη όταν οι ιδιοκτήτες της βιομηχανίας στην Αν. Ουκρανία που έχουν τη Ρωσία ως αγοραστή για τα εμπορεύματά τους, διαμαρτυρήθηκαν. Από την άλλη πλευρά, ο Πούτιν έδινε 15 δις δολάρια για να μη γίνει δεκτή η συμφωνία με την ΕΕ και απείλησε με σταμάτημα της προμήθειας πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αυτά «έπεισαν» τον Γιανουκόβιτς να μην υπογράψει τη συμφωνία με την ΕΕ, αλλά ταυτόχρονα έγιναν η «σπίθα» για την έκρηξη του μαζικού κινήματος με κέντρο το Κίεβο.
Όταν πρέπει να τοποθετηθούμε απέναντι σε ένα μαζικό κίνημα, το καθήκον μας είναι να προσδιορίσουμε την ταξική φύση του, να εξετάσουμε ποια συμφέροντα βρίσκονται πίσω από τα συνθήματά του. Κάθε μαζικό κίνημα δεν είναι κατ’ ανάγκη επαναστατικό ή προοδευτικό. Ακόμα και όταν οι άνθρωποι πετυχαίνουν με επαναστατικά μέσα την ανατροπή ενός καθεστώτος, δεν είναι καθόλου αναπόφευκτο ότι αυτό που θα το αντικαταστήσει, θα είναι προοδευτικό.
Από αυτή τη σκοπιά λοιπόν, παρότι το κίνημα «Euromaidan» ανέτρεψε μια αυταρχική, διεφθαρμένη αστική κυβέρνηση, το ίδιο στα βασικά του ταξικά και πολιτικά χαρακτηριστικά ήταν αντιδραστικό. Κύρια κοινωνική βάση του κινήματος ήταν οι κατεστραμμένοι μικρού και μεσαίου μεγέθους επιχειρηματίες, αλλά και το λούμπεν προλεταριάτο, τα αταξικά στρώματα που ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας. Οι «δυνάμεις κρούσης» του κινήματος προήλθαν από τις τάξεις των χούλιγκανς της ποδοσφαιρικής ομάδας Ντιναμό Κιέβου.
Οι πραγματικοί αριθμοί συγκεντρωμένων στην πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου, κυμάνθηκαν μεταξύ 2.000 και 20.000 άτομα σε καθημερινή βάση, με το ανώτατο σημείο να είναι οι 200.000, σε μια – δυο περιπτώσεις. Με δεδομένο ότι ποτέ στην πραγματικότητα δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί η διακηρυγμένη πρόθεση των ηγετών του κινήματος για μια γενική απεργία και επίσης, με δεδομένο ότι το Κίεβο αριθμεί 2 εκατομμύρια 800 χιλιάδες κατοίκους και ότι ολόκληρη η Ουκρανία έχει 48 εκατομμύρια κατοίκους, καταλαβαίνει κανείς ότι η ουκρανική εργατική τάξη δεν συμμετείχε το κίνημα και τήρησε μια στάση παθητικότητας. Έτσι η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να καθοδηγήσει και να αξιοποιήσει πολιτικά το μικροαστικό κίνημα ήταν τα κόμματα της αστικής αντιπολίτευσης, δηλαδή τα κόμματα των φιλοδυτικών ολιγαρχών και οι φασίστες.
Ας πούμε εδώ λίγα πράγματα για τα αστικά κόμματα της Ουκρανίας και τη δύναμή τους. Το κόμμα του Γιανουκόβιτς, «Κόμμα Περιφερειών», στις τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές του 2012 είχε έρθει πρώτο με 30% και είναι το κόμμα της φιλορωσικής μερίδας της ουκρανικής ολιγαρχίας. Τα αστικά κόμματα της αντιπολίτευσης που εκφράζουν την φιλοδυτική πτέρυγα της ουκρανικής ολιγαρχίας, είναι τα ακόλουθα.
Το κόμμα «Πατρίδα» έχει σαν ηγέτιδα την Γιούλια Τιμοσένκο και είχε αποσπάσει 25,5% στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2012. Η Τιμοσένκο αντικαταστάθηκε στην προεδρεία του κόμματος από τον Αρσένι Γιατσένιουκ, σημερινό πρόεδρο της κυβέρνησης του Κιέβου. Ο Γιατσένιουκ είναι ένα πολιτικό ανδρείκελο των ΗΠΑ. Ένα άλλο αξιοσημείωτης επιρροής αστικό κόμμα είναι το «Udar» με αρχηγό τον Βιτάλι Κλίτσκο, πρώην πρωταθλητή πυγμαχίας βαρέων βαρών. Ο Κλίτσκο είναι μια «μαριονέτα» της Μέρκελ, είχε αποσπάσει το 14% των ψήφων στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές του 2012.
Αυτά είναι τα «αξιοσέβαστα» κόμματα της ουκρανικής αντιπολίτευσης, που ευνοούνται φανερά από την Ουάσιγκτον και το Βερολίνο. Αλλά υπάρχουν και οι πολύ πιο «σκοτεινές» δυνάμεις, αυτές του ακραίου εθνικισμού, του αντισημιτισμού και του ναζισμού. Η ισχυρότερη είναι το κόμμα με το όνομα «Svoboda» (ειρωνικά σημαίνει «Ελευθερία») και επικεφαλής τον Όλεγκ Τιανιμπόκ. Είναι ένα φιλοναζιστικό κόμμα που προσπαθεί να παρουσιαστεί με ένα «μετριοπαθές» πρόσωπο και είχε λάβει 10, 44% στις τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές, το 2012.
Η πιο σκληροπυρηνική ακροδεξιά δύναμη είναι ο διαβόητος «Δεξιός Τομέας» με επικεφαλής τον Ντιμίτρι Γιάρος. Είναι ένα μέτωπό ακραίων, ναζιστικών οργανώσεων. Τα 2 αυτά ναζιστικά κόμματα έχουν σαν σημείο αναφοράς τη δράση του Ουκρανού φασίστα Στεπάν Μπαντέρα στον Β Παγκόσμιο πόλεμο.
Όταν οι Γερμανοί Ναζί επιτέθηκαν στη Σοβιετική Ένωση το 1941, μια μικρή μειοψηφία των Ουκρανών συνεργάστηκαν μαζί τους. Επικεφαλής των συνεργατών ήταν το εθνικιστικό κίνημα με αρχηγό τον Στεπάν Μπαντέρα. Από το 1942 έως το 1944 η Οργάνωση Ουκρανών Εθνικιστών (OUN-B) του Μπαντέρα πραγματοποίησε εθνοκάθαρση στη Βολινία και την Ανατολική Γαλικία. Εκτιμάται ότι περίπου 70.000 Πολωνοί, σφαγιάστηκαν από τις αφιονισμένες δυνάμεις του Μπαντέρα. Οι Γερμανοί Ναζί χρησιμοποίησαν τους μπαντεριστές για να κατακτήσουν την Ουκρανία, αλλά αργότερα τους συνέτριψαν.
Οι χιτλερικοί μεταχειρίστηκαν τον Ουκρανικό λαό σαν σκλάβο και τη χώρα του σαν ένα γιγαντιαίο σιτοβολώνα για να ικανοποιηθεί η ανάγκη της Γερμανίας για γεωργικά προϊόντα. Ο εφιάλτης του ουκρανικού λαού έληξε μόνο όταν ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε την Ουκρανία.
Τα τελευταία χρόνια στην Ουκρανία οι αστικοί κύκλοι προσπαθούν να μετατρέψουν τον φασίστα εγκληματία Μπαντέρα σε κάποιου είδους εθνικό ήρωα και το 2010 μάλιστα ο αγαπητός της Δύσης Βίκτορ Γιουσένκο, του απένειμε τον τίτλο του «Ήρωα της Ουκρανίας». Ο ρόλος των ναζί στην Ουκρανία έχει υποβαθμιστεί από τα δυτικά ΜΜΕ.
Ασφαλώς οι ναζί του «Σβόμποντα» και του «Δεξιού Τομέα» δεν έχουν καταλάβει εξολοκλήρου την εξουσία στην Ουκρανία. Όμως κατέχουν θέση – κλειδί σαν σημαντικό στήριγμα αυτής της κυβέρνησης του Κιέβου σε νευραλγικά πόστα, ιδιαίτερα σε εκείνα που σχετίζονται με την εφαρμογή του «νόμου και της τάξης» όπως είναι διοίκηση του υπουργείου Εσωτερικών, που παραδόθηκε στους ναζί του «Δεξιού Τομέα».
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι με τους πρώτους νόμους που ψηφίστηκαν στην ουκρανική Βουλή, προβλέπεται μεταξύ άλλων η απαγόρευση της χρήσης όλων των μειονοτικών γλωσσών, που μέχρι σήμερα θεωρούνταν επίσημες, ενώ απαγορεύονται όλες οι δραστηριότητες του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ταυτόχρονα προωθήθηκε νόμος για την κατάργηση κάθε απαγόρευσης που περιορίζει την ναζιστική προπαγάνδα. Οι προκλήσεις των ναζί είναι καθημερινές ενάντια σε Εβραίους, συνδικαλιστές και κομμουνιστές.
Ωστόσο τη δύναμή τους δεν την αντλούν από την μικρή κοινωνική υποστήριξη που έχουν στην πραγματικότητα (σε τελευταίο γκάλοπ εταιρείας στην Ουκρανία το Σβόμποντα παίρνει μόλις 3,6 και ο Δεξιός Τομέας 2,3%), αλλά στο ότι νιώθουν ότι έχουν μία ισχυρή ιμπεριαλιστική υποστήριξη από το εξωτερικό.
Αυτό μάλλον συμβαίνει με τις ΗΠΑ παρά με την Γερμανία. Είναι άλλωστε επίσημα πλέον γνωστό, το ότι οι ΗΠΑ επένδυσαν 5 δις δολάρια τα τελευταία χρόνια για να στηρίξουν την αντιπολίτευση στην Ουκρανία.
Τι επιδιώκουν όμως συγκεκριμένα οι Δυτικοί και οι Ρώσοι ιμπεριαλιστές στην Ουκρανία, πως διαμορφώνεται τώρα ο συσχετισμός των δυνάμεων και ποιες είναι οι προοπτικές;
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος αυτή τη στιγμή βρίσκεται η Κριμαία, όπου ελέγχεται στρατιωτικά από τη Ρωσία και πλέον μετά το δημοψήφισμα της Κυριακής και πολιτικά, μπαίνει σε διαδικασία προσάρτησης.
Στην πραγματικότητα, η Ρωσία είναι κυρίαρχη δύναμη στην Κριμαία για περισσότερα από 200 χρόνια, δεδομένου ότι προσάρτησε τη χερσόνησο το 1783. Τυπικά, η Κριμαία μεταφέρθηκε από τη Ρωσία στην Ουκρανία, το 1954.Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 οι Ουκρανοί αποτελούν μόλις το 24% του πληθυσμού στην Κριμαία, οι Ρώσοι το 58% και οι Τάταροι το 12%.
Μετά και την ανατροπή του Γιανουκόβιτς, τη ρωσική εισβολή και το δημοψήφισμα στην Κριμαία που ανέδειξε μια συντριπτική πλειοψηφία υπέρ της ένωσης με τη Ρωσία, η Ουκρανία μοιάζει με μια γιγάντια σκακιέρα σύγκρουσης ιμπεριαλιστικών συμφερόντων.
Η Ουκρανία είναι η ενεργειακή πύλη της Ευρώπης, ενώ διαθέτει και αξιόλογα ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα φυσικού αερίου, όσο και πετρελαίου. Η καπιταλιστική ΕΕ εξαπάτησε τον Ουκρανικό λαό, κάνοντας τον να πιστέψει ότι εάν η χώρα περνούσε υπό τον έλεγχο της, τα οικονομικά προβλήματα θα εξαφανίζονταν. Όμως ενώ η χώρα είναι κυριολεκτικά πτωχευμένη και χρειάζεται 35 δις δολάρια τα επόμενα δύο χρόνια για να μπορέσει να αποπληρώσει τα δάνεια της, η ΕΕ έχει μιλήσει μόνο για την παροχή 11 δισ σε συνδυασμό με νέα σκληρά προγράμματα λιτότητας μαζί με το ΔΝΤ.
Από την πλευρά τους οι ιμπεριαλιστικές ΗΠΑ δεν έχουν κάποια ζωτικό συμφέρον στην Ουκρανία. Αυτό που μόνο θέλουν είναι να επιφέρουν ένα χτύπημα στη Ρωσία και να βγάλουν την Ουκρανία από τη σφαίρα επιρροής της. Η καπιταλιστική Ρωσία όμως αντίθετα, έχει ζωτικά οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα στην Ουκρανία και γι’ αυτό την βλέπουμε να επιδεικνύει μια κλασσική ιμπεριαλιστική επιθετικότητα.
Μέσω της Ουκρανίας, η Ρωσία εξάγει φυσικό αέριο στην ΕΕ, μια σειρά μεγάλες ρώσικες εταιρείες κυριαρχούν οικονομικά στην Ανατολική Ουκρανία, ενώ στην Κριμαία διαθέτη μεγάλη ναυτική – στρατιωτική βάση. ΟΙ ΗΠΑ επιδιώκουν να εντάξουν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ. Όμως σε μια τέτοια τόσο ζωτική περιοχή για τα συμφέροντά της, η Ρωσία δεν θα μπορούσε ποτέ να ανεχθεί την παρουσία του ΝΑΤΟ.
Αυτό που βλέπουμε τώρα να συμβαίνει στην Ουκρανία είναι τη Ρωσία να προβαίνει αργά, αλλά σταθερά στην προσάρτηση ενός μεγάλου τμήματος της Αν. Ουκρανίας και από την άλλη πλευρά, την ιμπεριαλιστική Δύση να αντιδρά αμήχανα.
Αυτό που βαρύνει ειδικά στη στάση της ΕΕ, είναι η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Η Γερμανία τηρεί μια πιο ήπια στάση έναντι της Ρωσίας στο ζήτημα της Ουκρανίας, γιατί η Ρωσία προμηθεύει το 35% του φυσικού αερίου που καταναλώνει η πρώτη. Επίσης, η Γερμανία και η Ρωσία έχουν στενές και εκτεταμένες εμπορικές σχέσεις. Τέλος και η Βρετανία, όπου Ρώσοι καπιταλιστές όπως ο Αμπράμοβιτς έχουν σημαντικά κεφάλαια, κρατά μια παθητική στάση.
Με δεδομένο ότι η Γερμανία δεν έχει συμφέρον από μια μετωπική σύγκρουση με τη Ρωσία και ότι δεν διακυβεύονται ζωτικά αμερικανικά συμφέροντα, είναι πολύ λίγο πιθανό να δούμε στην Ουκρανία μια ανοικτή στρατιωτική επέμβαση της Δύσης και μια πολεμική σύρραξη δική της με τη Ρωσία.
Ο Πούτιν κινείται πονηρά καλυπτόμενος πίσω από την ανασφάλεια των ρωσικών και ρωσόφωνων πληθυσμών. Μεθοδεύει την προσάρτηση της Ανατολικής Ουκρανίας θέλοντας να φαίνεται σαν μια κίνηση ανταπόκρισης σε κάλεσμα του ίδιου του πληθυσμού μετά από δημοψηφίσματα.
Η Ουκρανία με τις δικές στρατιωτικές δυνάμεις δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη Ρωσία. Ο ουκρανικός στρατός αν υποβληθεί σε ακραία πίεση, μπορεί να διασπαστεί, όπως ήδη έδειξε η αυτομόληση του επικεφαλής του Ουκρανικού ναυτικού, Μπερεζόφσκι στους Ρώσους.
Έτσι μετά από μια σειρά άκαρπων διαπραγματεύσεων ή ακόμα και εύθραυστων συμβιβασμών, με την παρουσία του ρώσικου στρατού να καθορίζει τις εξελίξεις, αλλά και τους πληθυσμούς της Αν. Ουκρανίας να τον υποδέχονται σε μεγάλο βαθμό σαν απελευθερωτή, η διχοτόμηση της Ουκρανίας είναι η μόνη σίγουρη προοπτική.
Από τη διχοτόμηση της χώρας δεν πρόκειται να βγει ωφελημένος ο Ουκρανικός λαός σε καμία από τις δυο πλευρές της Ουκρανίας. Η Δυτική Ουκρανία θα μείνει μία αγροτική και υποανάπτυκτη οικονομικά περιοχή και έχοντας αποκοπεί από την βαριά βιομηχανία της χώρας που βρίσκεται στην Ανατολική Ουκρανία, αλλά και από τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών, θα μεταβληθεί σε ένα κράτος – παρίας, ακόμα πιο εξαρτημένο από τον δυτικό ιμπεριαλισμό.
Αλλά ούτε και στην Ανατολική Ουκρανία υπό την κυριαρχία της Ρωσίας τα πράγματα θα είναι καλύτερα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στη Ρωσία όπως και στην Ουκρανία υπάρχει ένα μαφιόζικος καπιταλισμός, με μια χούφτα ολιγάρχες να εξουσιάζουν την οικονομία και τον Πούτιν να έχει περιορίσει τα συνδικαλιστικά και δημοκρατικά δικαιώματα, κυβερνώντας σαν αστός βοναπάρτης.
Ειδικά κάτω από την κυριαρχία του ρωσικού στρατού στην Κριμαία και την Ανατολική Ουκρανία θα έχουμε ουσιαστικά την επιβολή ενός στρατιωτικού καθεστώτος με μια επίφαση δημοκρατίας. Η ρωσική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, η οποία θα ενταθεί σαν αποτέλεσμα οικονομικών αντιποίνων από τη Δύση. Η οικονομική «γενναιοδωρία» του Πούτιν έναντι της Ανατολικής Ουκρανίας σε αυτές τις συνθήκες θα είναι εξαιρετικά περιορισμένη.
Γενικότερα, η διχοτόμηση της Ουκρανίας θα πυροδοτήσει αισθήματα εθνικιστικού μίσους, που μπορεί να διαρκέσουν για πολλές γενιές. Στην Κριμαία θα υπάρξουν διαρκείς εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ Ρώσων και Τατάρων, ενώ όπως και στην Τσετσενία παλιότερα, θα δημιουργηθεί η αφορμή για «έκρηξη» της τρομοκρατίας.
Η μόνη δύναμη που μπορεί να δώσει λύση είναι η εργατική τάξη ενωμένη, ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή και κάθε διαφορετικότητα στη γλώσσα και το θρήσκευμα.
Οι ιμπεριαλιστές Δύσης και Ρωσίας και οι δυτικόφυλοι και ρωσόφιλοι Ουκρανοί ολιγάρχες έχουν να χωρίσουν πολλά μεταξύ τους. Οι εργαζόμενοι της Ουκρανίας δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα. Για πολλές δεκαετίες, παρά τις επιζήμιες σταλινικές δικακτατορικές μεθόδους, το γεγονός ότι η Ουκρανία ήταν μέρος της ΕΣΣΔ, στην οποία ο καπιταλισμός είναι ανατραπεί και λειτουργούσε μια σχεδιασμένη οικονομία είχε δώσει τη δυνατότητα στους Ουκρανούς και Ρώσους εργαζόμενους να ζουν ειρηνικά και σε καθεστώς αυξανόμενης ευημερίας.
Η πολιτική δύναμη που μπορεί να ενώσει την εργατική τάξη υπάρχει και είναι το ΚΚ Ουκρανίας. Το ΚΚΟΥ έχει βαθιές ρίζες στην κοινωνία, με αποκορύφωμα το 39% που έλαβε ο Γραμματέας του Πέτρο Σιμονένκο στις προεδρικές εκλογές του 1999. Δυστυχώς όμως, σαν αποτέλεσμα της διαρκούς επιδίωξης συμμαχιών με τμήματα της ολιγαρχίας, το ΚΚΟΥ αντί να τηρήσει μία ανεξάρτητη ταξική στάση, τάχθηκε τα τελευταία χρόνια υπέρ της μερίδας της ολιγαρχίας που στήριζε τον Γιανουκόβιτς.
Το ΚΚΟΥ θα έπρεπε να έχει ήδη στραφεί στην πάλη για τη δημιουργία ενός πανουκρανικού κινήματος, με την κοινή συμμετοχή των ουκρανόφωνων, όσο και των ρωσόφωνων, των Τατάρων της Κριμαίας και των Εβραίων, σε έναν αγώνα πλήρως ανεξάρτητο από την ολιγαρχία και κάθε ιμπεριαλισμό, που θα στρέφεται όχι μόνο ενάντια στους φασίστες, αλλά και ενάντια στον καπιταλισμό. Γιατί το συμπέρασμα που πάνω από όλα προκύπτει από τα γεγονότα στην Ουκρανία, είναι ότι η σημερινή τραγωδία με την φτώχεια, τους εθνικισμούς και το πολεμικό κλίμα, είναι το αποτέλεσμα της διάλυσης της ΕΣΣΔ και της παλινόρθωσης του καπιταλισμού.
Έτσι λοιπόν τα συνθήματα της Αριστεράς στην Ουκρανία και σε ολόκληρο τον κόσμο θα πρέπει να είναι:
– Έξω ο δυτικός και ο ρώσικος ιμπεριαλισμός από την Ουκρανία!
– Κάτω η δουλική στον ιμπεριαλισμό εξουσία του Κιέβου και τα ναζιστικά της στηρίγματα!
– Πάλη της εργατικής τάξης ανεξάρτητα από εθνικότητα, γλώσσα και θρησκεία για τα δικά της συμφέροντα, ενάντια στον καπιταλισμό!
– Για το σοσιαλισμό και την επανασύσταση της ΕΣΣΔ με εργατική δημοκρατία!
Ειδικότερα σε εμάς στην Ελλάδα, οι εξελίξεις στην Ουκρανία προειδοποιούν για το τι μπορεί να συμβεί αν την ερχόμενη περίοδο δεν εκλεγεί μια Αριστερή κυβέρνηση που θα ξεριζώσει τον καπιταλισμό και ενταθεί στην κοινωνία η απελπισία και η απογοήτευση. Τότε οι καπιταλιστές θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα σκηνικό φασιστικής βίας και η υποτιθέμενη δημοκρατική ιμπεριαλιστική Δύση να υποστηρίξει τη συμμέτοχη φασιστών στην κυβέρνηση.»
Σταμάτης Καραγιαννόπουλος
