Αντιμετωπίζεται το πρόβλημα των κρατικών χρεών;
Η δυνατότητα απευθείας αγοράς κρατικών ομολόγων από τα ταμεία στήριξης της Ευρωζώνης όμως, παρότι δημιουργεί μια πρόσκαιρη τάση αποκλιμάκωσης των υψηλών επιτοκίων δανεισμού των υπερχρεωμένων κρατών, δεν εξασφαλίζει καθόλου μια άμεση και ουσιαστική απάντηση στο πιεστικό πρόβλημα του χρέους.
Η υλοποίηση αυτής της δυνατότητας προβλέπεται να καθυστερήσει και μετατίθεται για το τέλος του χρόνου. Όμως κάθε εβδομάδα του 2012 η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία πρέπει να αντλούν από τις αγορές συνολικά κατά μέσο όρο 17 δισ. ευρώ. Ιδιαίτερα για την Ιταλία και την Ισπανία, όπου οι μετριοπαθείς επίσημες προβλέψεις κάνουν λόγο για ύφεση 2 – 2,5% το 2012, θα υπάρχει ανά πάσα στιγμή το ενδεχόμενο για ένα «ατύχημα» χρηματοδότησης το επόμενο διάστημα.
Σύμφωνα με τη «Eurostat» η Ισπανία μέχρι το Δεκέμβριο του 2012 θα πρέπει να βρει ένα συνολικό ποσό 117 δις ευρώ για να χρηματοδοτήσει το χρέος του κράτους και των περιφερειών της. Επιπρόσθετα, για να διασφαλίσει το τραπεζικό της σύστημα χρειάζεται περίπου 300 δις ευρώ, εκ των οποίων τουλάχιστον τα μισά θα χρειαστούν μέχρι το τέλος του 2012. Αυτό σημαίνει ότι η Ισπανία πρέπει να βρει μέχρι το τέλος του έτους περίπου 250 δις ευρώ. Έτσι τα 100 δις ευρώ που έχει ήδη εγκρίνει ο Μηχανισμός Στήριξης για τις Ισπανικές τράπεζες δεν είναι καθόλου αρκετά για να τιθασεύσουν το πρόβλημα του κρατικού και ιδιωτικού χρέους της χώρας.
Η Ιταλία είναι ακόμα πιο εκτεθειμένη στο πρόβλημα του κρατικού χρέους που αντιπροσωπεύει το 121% του ΑΕΠ της. Με τα φορολογικά της έσοδα να υποχωρούν από τον Μάιο, η ιταλική κυβέρνηση δεν θα μπορέσει τηρήσει τους στόχους για το έλλειμμα το 2012. Η δυσπιστία έναντι της ιταλικής οικονομίας τους τελευταίους μήνες έχει αρχίζει να επιδεικνύεται μέσα από μεγάλες εκροές κεφαλαίων με κύρια κατεύθυνση την Ελβετία, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ.
Η ύπαρξη μιας τέτοιας πιεστικής κατάστασης για τις δυο χώρες σημαίνει ότι ο Μηχανισμός αγοράς κρατικών ομολόγων θα πρέπει να τεθεί σε ισχύ άμεσα και όχι στο τέλος του χρόνου, όπως προβλέπει η απόφαση της Συνόδου. Όσο καθυστερεί, τα επιτόκια δανεισμού της Ιταλίας και της Ισπανίας θα τείνουν να ξαναπάρουν «την ανιούσα». Με βάση το επίπεδο των προ-Συνόδου «spreads» της Ιταλίας και της Ισπανίας, αμφότερες θα έπρεπε να ζητήσουν την ένταξή τους στον Μηχανισμό Στήριξης στο τέλος του καλοκαιριού του 2012, με τις ανάγκες χρηματοδότησης μόνο για την Ιταλία να κυμαίνονται μεταξύ 500 και 850 δις ευρώ. Μια τέτοια χρηματοδότηση ξεπερνά τις δυνατότητες κάθε υπάρχοντα Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης.
Μπορεί ο νέος Μηχανισμός αγοράς κρατικών ομολόγων να προσφέρει μια τέτοια γιγάντια χρηματοδότηση; Κάτι τέτοιο είναι εντελώς απίθανο, καθώς σε συνθήκες ύφεσης, με 5 χώρες της Ευρωζώνης ήδη στο Μηχανισμό και το πρόβλημα του χρέους να γίνεται πιεστικό για όλα τα μέλη της, οι πόροι δεν υπάρχουν. Τόσο το ζωτικό ζήτημα που αφορά στα ακριβή ποσά στήριξης που θα παράσχει ο νέος μηχανισμός, όσο και οι υπόλοιπες λεπτομέρειες για τη λειτουργία του που δεν έχουν ακόμα διευκρινιστεί αναπόφευκτα θα τροφοδοτήσουν νέες συγκρούσεις μεταξύ Βορρά-Νότου.
Στην πραγματικότητα λοιπόν, η ίδρυση του νέου Μηχανισμού αγοράς κρατικών ομολόγων με την ασάφεια και την ανεπάρκεια πόρων που την περιβάλει, συνιστά έναν αναγκαίο προσωρινό συμβιβασμό, που στόχο έχει να τιθασεύσει για μια σύντομη περίοδο τα «sreads» Ιταλίας και Ισπανίας κερδίζοντας απλά λίγο ακόμα χρόνο για την Ευρωζώνη, πριν βρεθεί ενώπιον της καταστροφικής αδυναμίας εξυπηρέτησης χρέους από την 3η και την 4ης σε μέγεθος οικονομίες της.
Απαλλάσσονται οι λαοί από τα βάρη της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών;
Οι ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν τη δημιουργία έως τα τέλη του 2012 ενός Μηχανισμού που θα επιτρέψει την λεγόμενη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών απευθείας, χωρίς δηλαδή να προσθέτει επιπλέον βάρη στο χρέος της χώρας στην οποία ανήκουν οι τράπεζες. Ταυτόχρονα, αποφάσισαν να αλλάξουν σε αυτά τα πρότυπα, τους όρους της επικείμενης «διάσωσης» των ισπανικών τραπεζών.
Αυτή η απόφαση είναι απόλυτα λογική και επιβεβλημένη από καπιταλιστική σκοπιά, αν κάποιος συνειδητοποιήσει ότι ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης είναι βουτηγμένο στα χρέη. Δεν συνιστά καθόλου, όπως εμφανίστηκε, μια αποκλειστική παραχώρηση στην Ισπανία και το Νότο, αλλά αποτελεί γενικότερα μια προληπτική κίνηση για το σύνολο των ευρωπαϊκών τραπεζών, συμπεριλαμβανομένων φυσικά των Γερμανικών.
Την σχετική τεκμηρίωση μας την προσφέρουν τα σχετικά στοιχεία που δείχνουν την απελπιστική κατάσταση των τραπεζών. Με βάση στοιχεία του ΔΝΤ από το «Global Financial Stability Report» τον περασμένο Απρίλιο οι υποχρεώσεις των τραπεζών ολόκληρης της ΕΕ ανέρχονται σε 148% του ΑΕΠ της, το οποίο το 2011 ανερχόταν σε 12,629 τρις ευρώ! Οι ευρωπαϊκές τράπεζες στο σύνολό τους, έχουν άνοιγμα (λόγος του χρέους που έχουν αναλάβει προς τα ίδια κεφάλαια) 26 προς 1, δηλαδή βρίσκονται πολύ κοντά στα επίπεδα που βρισκόταν η «Lehman Brothers» (30 προς 1) πριν καταρρεύσει.
Μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες όπως η γαλλική «Credit Agricole» ή η γερμανική «Deutsche Bank» έχουν ακόμη μεγαλύτερα ανοίγματα, 46 προς 1 και 44 προς 1 αντίστοιχα. Το γερμανικό ινστιτούτο οικονομικών ερευνών OWN αναφέρει ότι μόνο οι γερμανικές τράπεζες χρειάζονται 147 δις ευρώ σε καινούργια κεφάλαια για να μπορέσουν να χρηματοδοτήσουν τις υποχρεώσεις τους. Η ίδια η ΕΚΤ, που με τις παρεμβάσεις της και την αναβάθμιση του ρόλου της από τις αποφάσεις της Συνόδου αποκτά χαρακτηριστικά δανειστή «ύστατη ανάγκης», διαθέτει άνοιγμα μεγαλύτερο από εκείνο της «Lehman», με 36 προς 1 και με πάνω από το 1/4 των χρεογράφων που έχει στην κατοχή της να είναι από την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, την Ελλάδα και την Ισπανία.
Συνεπώς, είναι η ωρολογιακή βόμβα των τραπεζικών χρεών η αιτία που βρίσκεται πίσω από την απόφαση για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών απ’ ευθείας μέσω των ταμείων στήριξης και όχι η υποτιθέμενη «επίδειξη διαπραγματευτικής ισχύος» από την Ισπανική και την Ιταλική κυβέρνηση.
Το χρονοδιάγραμμα της απόφασης για την απευθείας στήριξη των τραπεζών είναι εντελώς αναντίστοιχο με την επείγουσα και πιεστική κατάσταση των τραπεζών που περιγράψαμε πιο πάνω, αφού σύμφωνα με τις δηλώσεις της Μέρκελ για να μπει σε λειτουργία θα χρειαστεί ένας περίπου χρόνος. Εκτός αυτού επίσης, η λειτουργία του θα είναι μια πολύπλοκη και δυσκίνητη υπόθεση, καθώς όπως ανέφερε πάλι η Μέρκελ «για την απευθείας στήριξη των ευρωπαϊκών τραπεζών θα απαιτείται ομόφωνη απόφαση».
Πάνω από όλα όμως, το βασικό πρόβλημα για να εφαρμοστεί η απόφαση για την απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών παραμένει το ποιος θα πληρώσει «το λογαριασμό». Πάνω σ’ αυτό το πιο ουσιαστικό ζήτημα, κανένα νέο δεν βγήκε από τη Σύνοδο. Αυτό σημαίνει ότι το έδαφος για όλων των ειδών τις συγκρούσεις ανάμεσα στις ισχυρότερες χώρες της Ευρωζώνης, γίνεται ακόμα πιο πρόσφορο. Ταυτόχρονα όμως – και αυτό είναι το πιο σημαντικό – η επίσημη δημιουργία ενός ταμείου για την απευθείας στήριξη των ιδιωτικών τραπεζών σημαίνει το σφίξιμο της θηλιάς της λιτότητας για όλους τους ευρωπαίους εργαζόμενους, στο βωμό της «διάσωσης» των κερδών μιας χούφτας ζάμπλουτων, ευρωπαίων τοκογλύφων.
Προωθείται η «ανάπτυξη»;
Η τρίτη πιο σημαντική απόφαση που λήφθηκε στη Σύνοδο, ήταν η συμφωνία για ένα «αναπτυξιακό πακέτο» ύψους 120 δισ. ευρώ. Το πακέτο αυτό ανακοινώθηκε ότι θα αποτελείται από την «κεφαλαιακή ενίσχυση της Τράπεζας επενδύσεων, την έκδοση ομολόγων έργων και την ανακατανομή αδιάθετων κονδυλίων από τα διαρθρωτικά ταμεία». Αυτό σημαίνει ότι θα συντίθεται κύρια από υφιστάμενους και όχι από νέους πόρους.
Η ανακοίνωση ενός πακέτου που περιέχει κονδύλια αξίας ίσης μόλις με το 1% του ΑΕΠ της ΕΕ, συγκρινόμενη με τις παλιότερες βαρύγδουπες διακηρύξεις για ένα μελλοντικό «νέο σχέδιο Μάρσαλ», μόνο ενθουσιασμό και εμπιστοσύνη για «ανάσχεση της ύφεσης» δεν μπορεί να προκαλέσει, όταν μάλιστα στη μια χώρα μετά την άλλη εφαρμόζονται σκληρές περικοπές και άγρια λιτότητα. Έτσι η συμφωνία πάνω σ’ αυτό το πακέτο «ανάπτυξης», αποτελούσε το «αναπτυξιακό» κερασάκι στην τούρτα των πακτωλών που προορίζονται για να «διασωθούν» οι τράπεζες.
Στην πραγματικότητα η εφαρμογή ενός πανευρωπαϊκού προγράμματος άγριας λιτότητας, σε συνδυασμό με την κορύφωση της τάσης για κερδοσκοπία, παρασιτισμό και απόσυρση κεφαλαίων από την παραγωγή, που εκφράζει την έλλειψη εμπιστοσύνης στις προοπτικές του καπιταλισμού από την ίδια την άρχουσα τάξη, οδηγεί ταχύτατα την Ευρώπη σε μια μακρά περίοδο ισχυρών υφέσεων και αναιμικών ανακάμψεων. Η λιτότητα όμως, δεν είναι η αιτία της κρίσης όπως ισχυρίζονται οι ρεφορμιστές. Αντίθετα, είναι η το αποτέλεσμα της κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος και η έκφραση του ιστορικού του αδιεξόδου.
Τα χρέη πολλαπλασιάζονται ακατάπαυστα σαν αποτέλεσμα της ιστορικής αδυναμίας του καπιταλιστικού συστήματος να παραχθεί πραγματικός πλούτος που να ανταποκρίνεται στο σημερινό επίπεδο κολοσσιαίας ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Εάν τα χρέη – όπως οι ρεφορμιστές απαιτούν – αντιμετωπιστούν τεχνητά μέσα από το μαζικό τύπωμα χρήματος, τότε ο υπερπληθωρισμός θα εξανέμιζε οριστικά κάθε αναπτυξιακή προοπτική στην Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά, ο υφιστάμενος δρόμος της «υποτίμησης», δηλαδή της άγριας λιτότητας και των περικοπών, προετοιμάζει με μαθηματική ακρίβεια την κατάρρευση κρατών, τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων. Και οι δύο καπιταλιστικοί δρόμοι οδηγούν από άλλη κατεύθυνση σε μια Ευρώπη κατακερματισμένη και παραδομένη στο έλεος του εμπορικού πολέμου και του προστατευτισμού, μεταξύ των διαφορετικών ευρωπαϊκών αστικών κρατών.
Ας το τονίσουμε λοιπόν, για μια ακόμα φορά, με την βεβαιότητα ότι δεν θα εισακουστούμε από τους ρεφορμιστές συντρόφους μας στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ και με την ελπίδα ότι αντίθετα, αυτή η εκτίμηση θα αντιμετωπιστεί πολύ σοβαρά από τους απλούς εργαζόμενους και αγωνιστές της Αριστεράς: η μόνη διέξοδος για τους ευρωπαϊκούς λαούς που μπορεί να σπάσει το “φαύλο κύκλο” λιτότητας και ύφεσης είναι η ανατροπή του καπιταλισμού και η εγκαθίδρυσης μιας δημοκρατικά σχεδιασμένης κοινωνικοποιημένης οικονομίας. Μόνο οι Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης μπορούν να εξασφαλίσουν την αληθινή, αλληλέγγυα ενότητα της Ευρωπαϊκής ηπείρου.
Συνεχίζεται
{fcomment}
