Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη στις 28-30 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία. Παρ’ όλη τη συζήτηση για «ενότητα», η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει ένα βαθύ ρήγμα μεταξύ των ΗΠΑ και του άξονα Γερμανίας-Γαλλίας. Για πρώτη φορά, το νέο έγγραφο Στρατηγικής Προσέγγισης του ΝΑΤΟ περιγράφει την Κίνα ως «συστημική πρόκληση». Αυτή είναι μια επίσημη αναγνώριση της σχετικής παρακμής του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και της απειλής που θέτει μια ανερχόμενη δύναμη.
Όπως πάντα, η επίσημη δήλωση της Συνόδου Κορυφής και οι δημόσιες δηλώσεις των βασικών συμμετεχόντων ήταν γεμάτες «μπράβο» και αισιοδοξία. Όλοι τόνισαν ένα μήνυμα: ενότητα. «Νομίζω ότι μπορούμε όλοι να συμφωνήσουμε ότι αυτή ήταν μια ιστορική Σύνοδος του ΝΑΤΟ», δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάιντεν. «Είμαστε απόλυτα ενωμένοι», είπε ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος αστειεύτηκε λέγοντας ότι «δείξαμε τα δόντια μας» στον Πούτιν στην προηγούμενη σύνοδο κορυφής της G7 στη Γερμανία. «Στεκόμαστε ενωμένοι με ενότητα και αλληλεγγύη και επιβεβαιώνουμε τον διαρκή διατλαντικό δεσμό μεταξύ των εθνών μας», ανέφερε πομπωδώς η επίσημη δήλωση της Συνόδου Κορυφής.
Ακόμη και οι Μακρόν και Τζόνσον, οι οποίοι διαφωνούν για την Ουκρανία εδώ και μήνες, φαινόταν να έχουν βρει ένα νέο πνεύμα συναδέλφωσης, με τον Βρετανό πρωθυπουργό να εμφανίζεται να συμφωνεί με την πρόταση του Μακρόν για μια Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα. Ωστόσο, σε αυτό όπως και στα άλλα θέματα που συζητήθηκαν, όταν κοιτάξει κανείς πέρα από τα πρωτοσέλιδα, εμφανίζεται η πραγματική εικόνα, και αυτή δεν είναι ενότητα, αλλά το αντίθετο.
Αντιμέτωποι με τη Ρωσία στην Ευρώπη
Ένα από τα κεντρικά ζητήματα που συζητήθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ και που κυριάρχησε επίσης στην πρόσφατη συνάντηση της G7 ήταν φυσικά ο πόλεμος στην Ουκρανία. Σε αυτό δεν υπάρχει ενότητα. Ναι, όλες οι χώρες του ΝΑΤΟ υποστηρίζουν επίσημα το Κίεβο, αλλά υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές ως προς την υποκείμενη στρατηγική. Αυτό αποκαλύφθηκε ξεκάθαρα δύο εβδομάδες νωρίτερα από μια σειρά επισκέψεων Ευρωπαίων αξιωματούχων.
Πρώτα ήταν η σειρά των Σολτς, Μακρόν και Ντράγκι να πάνε στο Κίεβο. Πίσω από τις επίσημες δηλώσεις για την πλήρη υποστήριξη της Ουκρανίας στον πόλεμο κατά της Ρωσίας, η πραγματικότητα των όσων συζητήθηκαν κεκλεισμένων των θυρών ήταν ξεκάθαρη. Η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία πιέζουν για διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει εδαφικές παραχωρήσεις στη Ρωσία. Ο λόγος είναι ότι η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία για την προμήθεια ενέργειας και ο Πούτιν το χρησιμοποιεί επιδέξια ως μοχλό πίεσης.
Στην πραγματικότητα, στην προηγούμενη συνεδρίαση της G7, οι παγκόσμιες δυνάμεις δεν μπόρεσαν καν να συμφωνήσουν στην πρόταση των ΗΠΑ για περιορισμό της τιμής του ρωσικού πετρελαίου. Η Γερμανία ήταν κάθετα αντίθετη. Μετά την επίσκεψη αυτής της τρόικας ακολούθησε μια αιφνιδιαστική επίσκεψη του Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος άφησε σημαντικές υποχρεώσεις στη Βρετανία, όπου αντιμετώπιζε μια καταστροφική εκλογική ήττα σε δύο ενδιάμεσες βουλευτικές εκλογές, και έσπευσε στο Κίεβο. Ποιος ήταν ο λόγος της επίσκεψής του; Είναι ξεκάθαρο σαν το φως της ημέρας ότι ήθελε να αναιρέσει κάθε ζημιά που θα μπορούσε να είχε κάνει η ευρωπαϊκή τριάδα. Ήθελε να βεβαιωθεί ότι δεν υπήρχε αμφιβολία από την πλευρά του Ζελένσκι. Το μήνυμα ήταν σαφές: ο πόλεμος ενάντια στη ρωσική εισβολή πρέπει να συνεχιστεί με κάθε κόστος και θα σας υποστηρίξουμε. Δεν μπορεί να επιτραπεί στην Ρωσία να βγει νικήτρια καθώς αυτό θα ήταν σοβαρό πλήγμα στο κύρος του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Σε αυτό, ο Τζόνσον ενεργούσε ως απεσταλμένος της Ουάσιγκτον (αν και, ακόμη και στις ΗΠΑ, υπάρχουν αυξανόμενες ανησυχίες για την πορεία του πολέμου), καθώς και ως εμψυχωτής για τα γεράκια στην Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής.
Σε όσες βροντερές δηλώσεις και να προβεί το ΝΑΤΟ, όσες διατυπώσεις στρατηγικών προσεγγίσεων, δεν μπορεί να αποκρύψει αυτές τις ρωγμές, οι οποίες βασίζονται στον υλικό αντίκτυπο του πολέμου στις χώρες της ΕΕ, και ιδιαίτερα στη Γερμανία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία χρησιμοποιήθηκε για να πιέσει για επανεξοπλισμό στην Ευρώπη και να εδραιώσει την ώθηση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, την ίδια στρατηγική δηλαδή στην οποία απάντησε η Ρωσία όταν εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο.
Την παραμονή της συνόδου κορυφής της Μαδρίτης, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ ανακοίνωσε ότι ο αριθμός των στρατευμάτων που θα είχε η συμμαχία σε κατάσταση «υψηλής ετοιμότητας» θα αυξηθεί από 40.000 σε 300.000, σε μια κίνηση που περιέγραψε ως «τη μεγαλύτερη αναμόρφωση της συλλογικής άμυνας και αποτροπής από τον Ψυχρό Πόλεμο». Στην πραγματικότητα, πολλές από αυτές τις προτάσεις σχεδιάστηκαν και πάλι για την παρασκευή πρωτοσέλιδων, για να κάνουν τη συμμαχία να φαίνεται ισχυρή. Ωστόσο, αν κοιτάξει κανείς τις λεπτομέρειες, , γίνεται σαφές ότι η κίνηση αυτή ήταν πιο μετριοπαθής απ‘ ότι διατυμπάνιζαν.
Δεν υπήρξε σαφής ανάλυση του αριθμού των 300.000 που έφτασε στα πρωτοσέλιδα μεταξύ των διαφόρων μελών του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, τα οποία και αιφνιδιάστηκαν με την ανακοίνωση. Ένας αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, μιλώντας ανώνυμα στην Washington Post είπε ότι ο αριθμός των 300.000 ήταν «θεωρητικός προς το παρόν»: «Η ιδέα δεν έχει ακόμη πλήρως επεξεργαστεί, θα πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να εδραιώσουμε το μοντέλο πριν μπορέσουμε να επεξεργαστούμε ποιες μπορεί να είναι οι εθνικές δεσμεύσεις». Ο αριθμός προέρχεται από «δυνάμεις σε διάφορα επίπεδα ετοιμότητας», είπε ένας ανώτερος διπλωμάτης στο Politico. Η όλη ιδέα σίγουρα δεν αναφέρεται στην επίσημη Διακήρυξη της Συνόδου Κορυφής που συμφωνήθηκε από τα μέλη του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη.
Η πραγματική απόφαση που ελήφθη, μετριοπαθής αλλά σημαντική, είναι να αυξηθεί ο αριθμός των μόνιμων στρατευμάτων του ΝΑΤΟ που αναπτύσσονται στις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία. Αρχικά ζήτησαν δεκαπλάσια αύξηση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ (από 5.000 σε 50.000), τη δημιουργία μόνιμων βάσεων, καθώς και την ανάπτυξη συστημάτων αεροπορικής και θαλάσσιας άμυνας. Η τελική δέσμευση απέτυχε σε αυτό. Ο αριθμός των στρατευμάτων πρόκειται να αυξηθεί από ομάδα μάχης σε ομάδα μεγέθους ταξιαρχίας (από 3.000 σε 5.000 στρατιώτες) σε κάθε μία από τις χώρες. Αλλά αργότερα προέκυψε ότι αυτό επρόκειτο να γίνει σε «περιστροφική βάση», δηλαδή, ο πραγματικός αριθμός των στρατευμάτων σε μια δεδομένη στιγμή μετά βίας θα αυξανόταν. Οι ΗΠΑ θα δημιουργήσουν επίσης ένα μόνιμο κέντρο διοίκησης στην Πολωνία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το ΝΑΤΟ δεν θέλει να κάνει επίδειξη δύναμης αντιμετωπίζοντας τη Ρωσία, αλλά αποκαλύπτει τα όρια αυτού που μπορεί να κάνει όσον αφορά τις δεσμεύσεις, οι οποίες θα κοστίσουν χρήματα, πολλά χρήματα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Το ζήτημα του προϋπολογισμού του ΝΑΤΟ ήταν για αρκετά χρόνια ένα επώδυνο ζήτημα μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων τους, με την Ουάσιγκτον να ασκεί συνεχή πίεση για να επωμιστούν μεγαλύτερο μερίδιο του κόστους. Ο από καιρό συμφωνημένος στόχος για αμυντικές δαπάνες ίσες με 2% του ΑΕΠ δεν έχει ακόμη επιτευχθεί από την πλειοψηφία των μελών του ΝΑΤΟ (19 από τα 29). Αυτές περιλαμβάνουν τη Γερμανία, την Ιταλία, τον Καναδά και τη Γαλλία.
Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να φέρουν το κύριο βάρος των στρατιωτικών δαπανών του ΝΑΤΟ, με τις αμυντικές τους δαπάνες να είναι τρεις φορές μεγαλύτερες από όλες τις υπόλοιπες χώρες του ΝΑΤΟ μαζί. Ο πόλεμος στην Ουκρανία χρησιμοποιείται σε πολλές χώρες, ιδιαίτερα στη Γερμανία, για να εγκριθεί μια σημαντική αύξηση των στρατιωτικών δαπανών. Σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, αυτό μπορεί να γίνει το επίκεντρο της ταξικής πάλης, καθώς οι εργαζόμενοι αρχίζουν να ρωτούν γιατί υπάρχουν χρήματα για όπλα, αλλά όχι για υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, στέγαση κ.λπ.
Εντωμεταξύ, η Λιθουανία παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι επιβάλλοντας κυρώσεις στις ρωσικές μεταφορές στον θύλακα του Καλίνινγκραντ, ένα πολύ ευαίσθητο θέμα. Ενώ η Λιθουανία προσποιείται ότι απλώς εφαρμόζει κατά γράμμα τις συμφωνημένες κυρώσεις της ΕΕ στο ρωσικό εμπόριο, οι Γερμανοί ασκούν πίεση στη Λιθουανία να εγκαταλείψει αυτή τη στάση.
Ας μην ξεχνάμε ότι η Λιθουανία είχε ήδη αναγκαστεί από τη Γερμανία να εγκαταλείψει την πολεμική της στάση απέναντι στην Κίνα. Πέρυσι, η χώρα της Βαλτικής αποφάσισε να προσβάλει τους Κινέζους ανοίγοντας ένα γραφείο εμπορικών συμφερόντων για την Ταϊβάν. Το Πεκίνο άσκησε πίεση στη Γερμανία για να βάλει ένα τέλος σε αυτό προειδοποιώντας ότι εάν η απόφαση να ονομαστεί το γραφείο με το όνομα «Ταϊβάν» δεν αντιστραφεί, τότε οι γερμανικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη Λιθουανία θα τιμωρηθούν στην Κίνα. Στη συνέχεια, οι γερμανικές εταιρείες αναγκάστηκαν να ανακοινώσουν ότι θα αποχωρήσουν από τη Λιθουανία και η μικρή χώρα της Βαλτικής κατέληξε να ζητήσει δημόσια συγγνώμη στην Κίνα.
Αυτή είναι η φύση των πραγμάτων στον «βασισμένο σε κανόνες κόσμο» του ιμπεριαλισμού. Αυτό το μικρό περιστατικό αποκάλυψε πολλά για τη φύση της Κίνας, μιας αναδυόμενης ιμπεριαλιστικής δύναμης που παίρνει πολύ σοβαρά το ζήτημα της Ταϊβάν, αλλά και για τις διαφορές μεταξύ Γερμανίας και ΗΠΑ όσον αφορά τις σχέσεις με την Κίνα και τη Ρωσία. Αυτές οι διαφορές έχουν υλική βάση, και έχουν τις ρίζες τους στα συμφέροντα του γερμανικού κεφαλαίου, των ξένων επενδύσεών του και των πηγών ενέργειας.
Ξεπουλώντας τους Κούρδους…
Φυσικά, το μεγάλο αποκορύφωμα της Συνόδου Κορυφής ήταν οι αιτήσεις ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας, οι οποίες τελικά πήραν το πράσινο φως από την Τουρκία. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας ταπεινωτικής συμφωνίας, στην οποία οι σκανδιναβικές χώρες δεσμεύτηκαν να καταστείλουν τις κουρδικές οργανώσεις και την τουρκική αντιπολίτευση στις χώρες τους, να εκδώσουν όσους η Τουρκία θεωρεί απειλή και να άρουν την απαγόρευση εξαγωγής όπλων στην Τουρκία. Παρ’ όλη τη συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημοκρατικές αξίες, η ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας επιτεύχθηκε με μια διαδικασία παζαριών με τον Ερντογάν, μια διαδικασία κατά την οποία τα δημοκρατικά δικαιώματα των Κούρδων (στην Τουρκία και τη Συρία) απεμπολίστηκαν τόσο εύκολα στο βωμό της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ. Αυτές είναι οι πραγματικές αξίες ενός οργανισμού όπως το ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, ο Ερντογάν έλαβε εγγυήσεις από τις ΗΠΑ ότι η Τουρκία θα συμπεριληφθεί στο ενισχυμένο πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών F16, από το οποίο προηγουμένως είχε αφαιρεθεί ως τιμωρία για την αγορά ρωσικών συστημάτων αεράμυνας. Όλο αυτό το απίστευτο θέαμα πιθανότατα δεν έχει τελειώσει ακόμα. Αμέσως μετά τη σύνοδο κορυφής, καθώς η σουηδική αντιπροσωπεία βρισκόταν ακόμα στον αέρα για το ταξίδι της επιστροφής, ο Ερντογάν επέμεινε ότι είχε συμφωνηθεί ότι 73 πολιτικοί του αντίπαλοι επρόκειτο να εκδοθούν. Αυτό σχεδιάστηκε τόσο για να ταπεινώσει και να φέρει σε αμηχανία δημόσια τη σουηδική κυβέρνηση όσο και ως ένας τρόπος για να κάνει η Τουρκία επίδειξη δύναμης. Οι Σουηδοί διαμαρτυρήθηκαν ότι πρέπει να ακολουθήσουν το δικό τους νομικό σύστημα και δεν μπορούσαν να προσφέρουν καμία εγγύηση. Ο Ερντογάν απάντησε ότι αν δεν εκπληρωθούν τα αιτήματά του, δεν θα έκανε καν τον κόπο να θέσει την πρόταση για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς έγκριση στο τουρκικό κοινοβούλιο. Αξίζει να παρακολουθήσουμε εδώ τις εξελίξεις.
Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα αυτής της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ, το είδος των συμφωνιών που έγιναν μεταξύ των δύο «καλών, δημοκρατικών, ειρηνόφιλων και ουδέτερων» σκανδιναβικών χωρών και της Τουρκίας, θα πρέπει να διαλύσει τις ψευδαισθήσεις που μπορεί να είχε κάποιος για το αν η Συμμαχία υποστηρίζει την Ουκρανία επειδή νοιάζεται για την εθνική κυριαρχία και τα δημοκρατικά δικαιώματα των μικρών εθνών που εκφοβίζονται από μεγαλύτερους γείτονες. Το ξεπούλημα των Κούρδων, ιδιαίτερα αυτών στη Συρία, γίνεται πιο σκανδαλώδες, λόγω του γεγονότος ότι πριν από λίγο καιρό ήταν σύμμαχοι των ΗΠΑ στον αγώνα κατά του ISIS. Μόλις εξυπηρετήσαν τον σκοπό τους ως δυνάμεις εδάφους, τις οποίες η Ουάσιγκτον ήταν απρόθυμη από την αρχή να αναπτύξει, πετάχτηκαν σαν χρησιμοποιημένο χαρτομάντιλο.
…Και σκοτώνοντας μετανάστες
Σε μια παρόμοια αποκρουστική κίνηση, η Ισπανία επέμεινε ότι η μετανάστευση έπρεπε να αναφέρεται στη νέα Στρατηγική Προσέγγιση ως απειλή που σχετίζεται με την άμυνα της νότιας πλευράς του ΝΑΤΟ. Αυτό ήταν ιδιαίτερα σκληρό καθώς η Σύνοδος λάμβανε χώρα λίγες μέρες αφότου σκοτώθηκαν έως και 37 μετανάστες ενώ προσπαθούσαν να περάσουν τον στρατιωτικοποιημένο φράχτη, που χωρίζει τον ισπανικό θύλακα της Μελίγια από το Μαρόκο. Οι μετανάστες πέθαναν από ασφυξία και από την πτώση από τον φράχτη ύψους 10 μέτρων, με όλα αυτά να προκαλούνται ή να επιδεινώνονται από την επέμβαση της μαροκινής και της ισπανικής αστυνομίας που φρουρούσαν τα σύνορα.
Φυσικά, το έγγραφο βολικά αγνοεί βασικά ερωτήματα όταν μιλά για τη μετανάστευση ως απειλή που πρέπει να παρακολουθείται. Οι άνθρωποι που αναγκάζονται να μεταναστεύσουν και επιχειρούν να εισέλθουν στην Ευρώπη-φρούριο δραπετεύουν από πολέμους και καταστροφές, που σε πολλές περιπτώσεις προκαλούνται από την επέμβαση του ΝΑΤΟ. Άλλοι δραπετεύουν από την πείνα και τη φτώχεια που προκαλούν οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Η συμμαχία δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει το ζήτημα και έτσι μετατρέπει τη μετανάστευση σε ζήτημα ασφάλειας, θέμα υπεράσπισης «κάθε εκατοστού συμμαχικού εδάφους».
Αυτή είναι μια ισπανική κυβέρνηση, ας μην ξεχνάμε, της οποίας προεδρεύει ο «σοσιαλιστής» Pedro Sánchez, σε μια συμμαχία με τους Unidas Podemos (UP), τον συνασπισμό που περιλαμβάνει το Κομμουνιστικό Κόμμα. Επετεύχθη συμφωνία κυρίων για να αποφευχθεί η αμηχανία. Ηγετικά στελέχη τόσο των Podemos, όσο και του Κομμουνιστικού Κόμματος παρευρέθηκαν στις διαδηλώσεις κατά της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ, αλλά γενικά και οι δύο οργανώσεις είχαν συμφωνήσει να κρατήσουν χαμηλό προφίλ. Όπως και με πολλά άλλα πράγματα, το UP επιτρέπεται να διαμαρτύρεται δημόσια -όχι όμως πάρα πολύ- ενάντια σε αποφάσεις που λαμβάνονται από την κυβέρνηση της οποίας αποτελεί μέρος, αλλά χωρίς ποτέ να έρχεται σε ρήξη μαζί της.
Κίνα: πρόκληση για το ΝΑΤΟ;
Εκτός από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ συζήτησε επίσης την Κίνα, η οποία για πρώτη φορά αναφέρθηκε στη νέα Στρατηγική Προσέγγιση ως «συστημική πρόκληση για την ευρωατλαντική ασφάλεια». Αξίζει να παραθέσουμε ολόκληρο το κείμενο:
«Οι δεδηλωμένες φιλοδοξίες και οι πολιτικές καταναγκασμού της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας (ΛΔΚ) αμφισβητούν τα συμφέροντα, την ασφάλεια και τις αξίες μας. Η ΛΔΚ χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα πολιτικών, οικονομικών και στρατιωτικών εργαλείων για να αυξήσει το παγκόσμιο της αποτύπωμα και ισχύ, ενώ παραμένει αδιαφανής ως προς τη στρατηγική, τις προθέσεις και τη στρατιωτική της ανάπτυξη. Οι κακόβουλες υβριδικές και κυβερνοεπιχειρήσεις της ΛΔΚ και η συγκρουσιακή ρητορική και η παραπληροφόρησή της στοχεύουν τους Συμμάχους και βλάπτουν την ασφάλεια της Συμμαχίας. Η ΛΔΚ επιδιώκει να ελέγξει βασικούς τεχνολογικούς και βιομηχανικούς τομείς, υποδομές ζωτικής σημασίας και στρατηγικές αλυσίδες υλικών και εφοδιασμού. Χρησιμοποιεί την οικονομική της ισχύ για να δημιουργήσει στρατηγικές εξαρτήσεις και να ενισχύσει την επιρροή της. Προσπαθεί να ανατρέψει τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες, μεταξύ άλλων στον τομέα του διαστήματος, του κυβερνοχώρου και της ναυσιπλοΐας. Η εμβάθυνση της στρατηγικής σχέσης μεταξύ της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και της Ρωσικής Ομοσπονδίας και οι αμοιβαία ενισχυόμενες προσπάθειές τους να υπονομεύσουν τη βασισμένη σε κανόνες διεθνή τάξη είναι αντίθετες με τις αξίες και τα συμφέροντά μας».
Ως απάντηση σε αυτές τις «προκλήσεις» που υποτίθεται ότι θέτει η Κίνα, το ΝΑΤΟ «θα ενισχύσει την κοινή μας ευαισθητοποίηση, θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα και την ετοιμότητά μας και θα προστατεύσει από τις καταναγκαστικές τακτικές και τις προσπάθειες της ΛΔΚ να διχάσει τη Συμμαχία. Θα υπερασπιστούμε τις κοινές μας αξίες και τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας». Αυτή η δήλωση είναι πολύ σημαντική. Δεν λέει ότι η Κίνα είναι εχθρός του ΝΑΤΟ, αλλά το αφήνει να εννοηθεί όσο πιο σαφώς γίνεται χωρίς να χρησιμοποιεί τη λέξη.
Το έγγραφο, το οποίο υποτίθεται ότι θα καθοδηγεί τη στρατηγική του ΝΑΤΟ για τα επόμενα 10 χρόνια, εγκρίθηκε σε μια Σύνοδο Κορυφής στην οποία είχαν προσκληθεί διάφορες χώρες στον Ειρηνικό: Νότια Κορέα, Ιαπωνία, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία. Αυτό, από μόνο του, είναι μια πολύ προκλητική κίνηση. Καμία από αυτές τις χώρες δεν βρίσκεται στον Βόρειο Ατλαντικό και το ΝΑΤΟ επιμένει ότι είναι μια «καθαρά αμυντική συμμαχία» που ασχολείται με την αμοιβαία υπεράσπιση των μελών του. Ακόμη και η δήλωση της συνόδου κορυφής της Μαδρίτης επαναλαμβάνει αυτές τις κοινοτοπίες: «Το ΝΑΤΟ είναι μια αμυντική Συμμαχία και δεν αποτελεί απειλή για καμία χώρα. Το ΝΑΤΟ παραμένει το θεμέλιο της συλλογικής μας άμυνας και το ουσιαστικό φόρουμ για διαβουλεύσεις και αποφάσεις ασφάλειας μεταξύ των Συμμάχων».
Αυτό είναι εντελώς ψευδές, φυσικά. Το ΝΑΤΟ είναι μια στρατιωτική συμμαχία που στοχεύει στην υπεράσπιση των συμφερόντων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού σε όλο τον κόσμο. Δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει το ελεγχόμενο από την ΕΣΣΔ Σύμφωνο της Βαρσοβίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά την κατάρρευση του σταλινισμού είχε σκοπό να διασφαλίσει τη «νέα παγκόσμια τάξη» της Ουάσιγκτον. Οι χώρες που είναι μέλη του ΝΑΤΟ έχουν συμμετάσχει σε ιμπεριαλιστικούς επιθετικούς πολέμους σε όλο τον κόσμο και το ίδιο το ΝΑΤΟ έχει εξαπολύσει ιμπεριαλιστικούς πολέμους στη Σερβία, το Αφγανιστάν και τη Λιβύη, χώρες που σαφώς δεν είχαν επιτεθεί σε καμία χώρα μέλος του ΝΑΤΟ.
Αν διαβάσει κανείς προσεκτικά την εγκεκριμένη Στρατηγική Προσέγγιση του ΝΑΤΟ, αυτό που προκύπτει είναι η πραγματική φύση της σύγκρουσης μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Η Κίνα κατηγορείται ότι χρησιμοποιεί «την οικονομική της ισχύ για να δημιουργήσει στρατηγικές εξαρτήσεις και να ενισχύσει την επιρροή της». Αυτή είναι μια πολύ καλή περιγραφή του ιμπεριαλισμού, και περιγράφει τέλεια τη συμπεριφορά των δυτικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ. Τι ρόλο διαδραματίζουν το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, εκτός από το να χρησιμοποιήσουν την οικονομική ισχύ τους για να δημιουργήσουν εξάρτηση και να ενισχύσουν την επιρροή των ΗΠΑ και των ευρωπαϊκών δυνάμεων;
Όταν το ΝΑΤΟ διαμαρτύρεται για τη Ρωσία και την Κίνα ότι «υπονομεύουν τη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες», αυτό που στην πραγματικότητα λένε είναι «δεν παίζουν με τους κανόνες που έχουμε επιβάλει». Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα ως «τάξη βασισμένη σε κανόνες». Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως η πιο ισχυρή ιμπεριαλιστική χώρα στη γη, χρησιμοποιούν τους «κανόνες» προς όφελός τους όταν τους βολεύουν και τους παραβιάζουν όταν δεν τους κάνουν! Ο πρώτος πόλεμος του Κόλπου το 1991 διεξήχθη υπό τη σημαία των Ηνωμένων Εθνών (με τη Σοβιετική Ένωση να ψηφίζει υπέρ και την Κίνα να απέχει). Ο δεύτερος πόλεμος του Κόλπου το 2003 διεξήχθη από έναν «συνασπισμό των πρόθυμων» υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, καθώς δεν μπόρεσαν να κάνουν το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών να τον υποστηρίξει.
Η επίκληση στο διεθνές δίκαιο είναι απλώς μια απάτη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δυνάμεις του ΝΑΤΟ έχουν μακρά παράδοση παραβίασης της εθνικής κυριαρχίας, των απαραβίαστων συνόρων των χωρών κ.λπ. Η Ουάσιγκτον οργανώνει τακτικά στρατιωτικές επεμβάσεις, πραξικοπήματα, απομακρύνει κυβερνήσεις, απειλεί άλλες, παραβιάζοντας όλους τους υπάρχοντες κανόνες. Δεν μιλάμε μόνο για το μακρινό παρελθόν, αλλά και για τους πρόσφατους καιρούς. Μέχρι στιγμής, η Κίνα, η οποία τώρα περιγράφεται ως «συστημική πρόκληση», δεν έχει κάνει τίποτα από αυτά τα πράγματα. Όχι επειδή η Κίνα είναι ένα πιο καλοπροαίρετο κράτος, αλλά μάλλον επειδή είναι μια αναδυόμενη ιμπεριαλιστική δύναμη, η οποία βρίσκεται σε στάδιο προθέρμανσης και δεν είναι ακόμη σε θέση να πραγματοποιήσει τέτοιες ενέργειες.
Σε τελική ανάλυση το ζήτημα είναι το εξής. Η Κίνα είναι μια καπιταλιστική χώρα. Μία χώρα που έχει αναπτύξει ισχυρά συμφέροντα και ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες. Χρησιμοποιεί την οικονομική της επιρροή για να εξασφαλίσει αγορές, σφαίρες επιρροής, πηγές πρώτων υλών και ενέργειας. Το κάνει ανοιχτά. Η πρωτοβουλία του «Ένας Δρόμος Μία Ζώνη» έχει ανακοινωθεί και προωθηθεί δημόσια εδώ και χρόνια. Το πρόβλημα είναι ότι τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα της Κίνας έρχονται σε σύγκρουση με τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα των Ηνωμένων Πολιτειών και δεδομένου ότι το ΝΑΤΟ είναι ένα όργανο για την αμερικανική ιμπεριαλιστική κυριαρχία στους συμμάχους του, γίνεται θέμα του Οργανισμού της Συνθήκης του «Βορείου Ατλαντικού».
Μάλιστα, το ζήτημα της Κίνας συζητήθηκε και στη Σύνοδο Κορυφής των G7 στη Γερμανία, που προηγήθηκε της συγκέντρωσης του ΝΑΤΟ. Εκεί, έγινε μια προσπάθεια να εκκολαφθεί ένα σχέδιο για να ανταγωνιστεί την Κίνα με τους δικούς της όρους, ξεκινώντας ένα σχέδιο υποδομής 600 δισ. δολαρίων. Στην πραγματικότητα, όταν κάποιος κοιτάξει τις λεπτομέρειες, αυτό δεν είναι νέο σχέδιο. Αυτό που πρότεινε ο Μπάιντεν πριν από ένα χρόνο με το όνομα «Build Back Better World», έχει πλέον μετονομαστεί σε «Συνεργασία για τις Παγκόσμιες Υποδομές», αφού η εγχώρια ατζέντα του παρέλυσε.
Φυσικά, πρέπει να έχουμε αίσθηση του μέτρου. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι η πιο ισχυρή ιμπεριαλιστική χώρα στη γη και οι στρατιωτικές τους δαπάνες είναι τριπλάσιες από αυτές της Κίνας, και ίσες με τις συνδυασμένες δαπάνες των 10 χωρών που ακολουθούν στην κατάταξη. Οι ΗΠΑ κατέχουν μια ιδιαίτερα ισχυρή θέση μέσω των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων τους και της κυριαρχίας του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Η πτώση τους είναι μόνο σε σχέση με την προηγούμενη θέση τους. Ωστόσο, είναι σαφές ότι θεωρούν την Κίνα επικίνδυνο αντίπαλο και ανταγωνιστή για αγορές, πηγές πρώτων υλών, πεδία επενδύσεων και σφαίρες επιρροής.
Από την άλλη πλευρά, η Κίνα είναι μια αναδυόμενη ιμπεριαλιστική δύναμη, που εξακολουθεί να ψάχνει τον δρόμο της. Χρησιμοποιεί κυρίως την οικονομική επιρροή των επενδύσεων και του εμπορίου για να επιτύχει τους στόχους της. Διαθέτει μόνο μία στρατιωτική βάση στο εξωτερικό, στο Τζιμπουτί, σε στρατηγική τοποθεσία στον Κόλπο του Άντεν, ένα βασικό πέρασμα μεταξύ του Ινδικού Ωκεανού και της Μεσογείου. Γίνεται λόγος για την κατασκευή στρατιωτικών εγκαταστάσεων από τους Κινέζους στη στρατιωτική βάση Ream στην Καμπότζη. Μερικά από τα λιμάνια που χτίζουν οι Κινέζοι κατά μήκος των ναυτιλιακών διαδρομών από τον Ινδικό Ωκεανό προς την Ευρώπη λέγεται ότι είναι ικανά για διπλή, πολιτική-στρατιωτική χρήση.
Ωστόσο, η ανάπτυξη της Κίνας προσκρούει σε ορισμένα όρια. Ενώ το ΑΕΠ της είναι δεύτερο μόνο μετά τις ΗΠΑ, η Κίνα είναι μια πολύ πιο πυκνοκατοικημένη χώρα με τεράστιες περιφερειακές ανισότητες. Ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας στις ανατολικές ακτές είναι αρκετά προηγμένη, έχοντας υιοθετήσει τις πιο προηγμένες τεχνολογίες και σε ορισμένες περιοχές ξεπέρασε τις ΗΠΑ, υπάρχουν επίσης τεράστιες εκτάσεις που βρίσκονται πολύ πίσω σε αυτόν τον τομέα στο εσωτερικό. Η οικονομία της Κίνας εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές σε μια εποχή που η παγκόσμια οικονομία υποχωρεί σε εμπορικούς πολέμους και προστατευτισμό. Οι αξιοσημείωτοι ετήσιοι ρυθμοί ανάπτυξης που επετύγχανε μέχρι πρόσφατα δεν μπορούν πλέον να διατηρηθούν, καθώς η οικονομία της αντιμετωπίζει μια κλασική κρίση υπερπαραγωγής.
Αυτό για το οποίο μιλάμε, λοιπόν, είναι ένας ενδο-ιμπεριαλιστικός αγώνας, μεταξύ μιας παλιάς ιμπεριαλιστικής δύναμης σε σχετική παρακμή και μιας νέας αναδυόμενης ιμπεριαλιστικής δύναμης που αγωνίζεται να εδραιώσει τη θέση της. Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι αυτή είναι η κύρια απειλή τους και έχουν τονίσει εδώ και αρκετό καιρό την πολιτική της «στροφής προς την Ασία». Ενώ την συγκρίνει με τη Ρωσία στην Ουκρανία, συνειδητοποιεί ότι ο Πούτιν δεν θα μπορούσε να διεκδικήσει τόσο τολμηρά τα συμφέροντά του αν δεν είχε την υποστήριξη της Κίνας. Την ίδια στιγμή, η Κίνα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην Ουκρανία και σκέφτεται τι διδάγματα μπορεί να αντλήσει για τα δικά της συμφέροντα σε σχέση με την Ταϊβάν.
Ακόμη και στο ζήτημα της Κίνας, τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον δεν είναι ακριβώς τα ίδια με αυτά του Βερολίνου-Βρυξελλών-Παρισίου. Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει δασμολογικούς φραγμούς στην Κίνα, αλλά οι ευρωπαϊκές εταιρείες το εκμεταλλεύονται. Είχε περάσει μόλις μια εβδομάδα από τη Σύνοδο Κορυφής της Μαδρίτης και η ευρωπαϊκή εταιρεία Airbus ανακοίνωσε ότι υπέγραψε συμφωνία για την πώληση αεροπλάνων σε κινεζικούς αερομεταφορείς αξίας 37 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τη μεγαλύτερη εφάπαξ συμφωνία στην ιστορία της αεροπορίας. Η συμφωνία έγινε εις βάρος της αμερικανικής εταιρείας κατασκευής αεροσκαφών Boeing, η οποία παραπονέθηκε με πικρία: «Είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι οι γεωπολιτικές διαφορές συνέχισαν να περιορίζουν τις εξαγωγές αεροσκαφών των ΗΠΑ».
Η κινεζική κρατική Global Times απάντησε με ένα άρθρο με τίτλο: «Η Boeing είναι απογοητευμένη; Δεν φταίει η Κίνα». Το άρθρο συνέχισε συμβουλεύοντας την Ουάσιγκτον ότι «η πολιτική χειραγώγηση δεν μπορεί τελικά να θριαμβεύσει έναντι του νόμου της αγοράς». Πρέπει να λατρέψεις την ειρωνεία σε όλο αυτό. Το ΝΑΤΟ κατηγορεί την Κίνα ότι αποτελεί απειλή για τη «διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες» και η Κίνα απαντά ότι είναι οι ΗΠΑ που παραβιάζουν τους νόμους της αγοράς επιβάλλοντας δασμούς προστατευτισμού.
Νωρίτερα φέτος, η Γαλλία υπέγραψε συμφωνία με την Κίνα για κοινά έργα υποδομής αξίας 1,7 δισ. δολαρίων σε χώρες της Αφρικής, της ΝΑ Ασίας και της Ανατολικής Ευρώπης. Αυτό δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα μεγάλο ποσό, αλλά αυτός είναι ο τέταρτος γύρος τέτοιων συμφωνιών μεταξύ των δύο χωρών. Το Παρίσι πιθανότατα προσπαθεί να συνεργαστεί με την Κίνα καθώς φοβάται ότι θα απομακρυνθεί εντελώς από τη γαλλόφωνη Αφρική, μια παραδοσιακή σφαίρα επιρροής του γαλλικού ιμπεριαλισμού.
Πώς μπορούν να εξηγηθούν τέτοιες συμφωνίες υπό το φως της δήλωσης του ΝΑΤΟ για την Κίνα ως «συστημική πρόκληση»; Η αλήθεια είναι ότι αν και η ΕΕ (που κυριαρχείται από το γερμανικό κεφάλαιο) δεν είναι σε θέση να αψηφήσει τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ, έχει ωστόσο τα δικά της ξεχωριστά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα.
Παρ’ όλα τα χαμόγελα, τις ομαδικές φωτογραφίες και τις κοινές δηλώσεις, για όλες τις συζητήσεις για ενότητα, η αλήθεια είναι ότι οι εταίροι του ΝΑΤΟ απέχουν πολύ από το να είναι ενωμένοι. Δεν είναι ενωμένοι όταν πρόκειται για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Δεν είναι ενωμένοι όσον αφορά την Κίνα.
Ο ιμπεριαλισμός είναι επίσης η διαίρεση και η αναδιανομή του κόσμου μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, ιδιαίτερα όταν εμφανίζονται νέες και οι παλιές παρακμάζουν. Αυτή είναι η πηγή όλων των ειδών των συγκρούσεων. Ένας άμεσος πόλεμος μεταξύ των κύριων δυνάμεων αποκλείεται προς το παρόν, λόγω της ύπαρξης πυρηνικών όπλων. Επομένως, η σύγκρουση μεταξύ διαφορετικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους: εμπορικούς πολέμους, διπλωματικά επεισόδια και ναι, «μικρούς» τοπικούς πολέμους, όπως αυτός στην Ουκρανία και αρκετοί άλλοι που συμβαίνουν στην Αφρική. Βλέποντας την μεγάλη εικόνα αυτοί είναι «μικροί» πόλεμοι, αλλά και πάλι δεκάδες χιλιάδες πεθαίνουν και εκατομμύρια εκτοπίζονται. Στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ της Μαδρίτης, ο δυτικός ιμπεριαλισμός έβαλε ένα προσωπείο ενότητας, αλλά στην πραγματικότητα είναι πιο διχασμένος από ποτέ.
Χόρχε Μαρτίν
Μετάφραση άρθρου που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα www.marxist.com
Μετάφραση: Αλέξανδρος Καραγκούνης
