Η COP28, η ετήσια σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για την κλιματική κρίση, έλαβε χώρα τον Δεκέμβριο του 2023. Η διάσκεψη αυτή ήταν γεμάτη ειρωνικές προκλήσεις από την πρώτη μέρα. Καταρχάς πραγματοποιήθηκε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που είναι μια οικονομία που εξαρτάται από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Επικεφαλής της συνόδου ήταν ο Σουλτάν Αλ Τζαμπέρ, ο διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου, Adnoc. «Πρόκειται για αστείο;» θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς. Αυτό όμως είναι που μας προσφέρει η άρχουσα τάξη όταν πρόκειται για την «καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής».
Μετά από μια ακόμα χρονιά με κύματα καύσωνα που έσπασαν ρεκόρ, με ακραίες καιρικές συνθήκες και πυρκαγιές που κόστισαν τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων, βρισκόμαστε σε έναν αγώνα ενάντια στον χρόνο για να αποτρέψουμε την περαιτέρω υπερθέρμανση του πλανήτη και να προσαρμοστούμε στις ολοένα και πιο σκληρές συνθήκες για να διασφαλίσουμε την ασφάλεια των ανθρώπων. Όμως αντί να βελτιώσει τα πράγματα, αυτή η σύνοδος κορυφής έριξε, κυριολεκτικά, λάδι στη φωτιά.
Σύγκρουση συμφερόντων
Σύμφωνα με τον Guardian, η ενεργειακή εταιρεία Adnoc είναι υπεύθυνη για τα μεγαλύτερα σχέδια επέκτασης των εκπομπών αερίου στον κόσμο. Οι ερευνητές επεσήμαναν πόσο «γελοίο» είναι να είναι ο διευθύνων σύμβουλος Σουλτάν Αλ Τζαμπέρ πρόεδρος της COP28, δεδομένης της μάλλον προφανούς «σύγκρουσης συμφερόντων».
Για να υπερασπιστεί τις ενέργειές του, ο Σουλτάν Αλ Τζαμπέρ ισχυρίστηκε επαίσχυντα ότι δεν υπάρχει «καμία επιστήμη» που να δείχνει ότι απαιτείται σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη! Πρόσθεσε ότι «αν δεν θέλετε να γυρίσετε τον κόσμο πίσω στις σπηλιές», η σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων δεν θα επέτρεπε τη «βιώσιμη ανάπτυξη».
Είναι σαφές ότι ο Σουλτάν Αλ Τζαμπέρ θεώρησε τη σύνοδο κορυφής απλώς ως μια επιχειρηματική ευκαιρία. Έγγραφα που δημοσιεύτηκαν από το Centre for Climate Reporting (CCR) και τα οποία ανέδειξε ο Guardian, αποκάλυψαν ότι, παρασκηνιακά, η Adnoc μίλησε στη διάρκεια της συνόδου με 15 χώρες με τις οποίες θέλει να συνεργαστεί για την εξόρυξη των πόρων πετρελαίου και φυσικού αερίου τους.
Έτσι, ενώ γίνονται επιδεικτικές υποσχέσεις, η εταιρεία πρότεινε εν τω μεταξύ να βοηθήσει την Κίνα στην αξιολόγηση των ευκαιριών για υγροποιημένο φυσικό αέριο, ενώ στη Μοζαμβίκη, τον Καναδά και την Αυστραλία είναι «έτοιμη» να βοηθήσει στην αξιοποίηση των αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Επίσης 50 μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου «δεσμεύτηκαν» να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων, αλλά δεν συμφώνησαν καν να σταματήσουν τις γεωτρήσεις. Και οι εταιρείες-κλειδιά της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου σε μεγάλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες όπως η Κίνα, το Ιράκ, το Ιράν και το Κατάρ, δεν μπήκαν καν στον κόπο να προσθέσουν τα ονόματά τους στον κατάλογο.
Κενές υποσχέσεις και υπαναχωρήσεις
Οι Financial Times ανέφεραν στις 11 Δεκεμβρίου ότι κάθε αναφορά στη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων έχει απαλειφθεί εντελώς από το σχέδιο συμφωνίας της COP28. Αυτό προκάλεσε τόση οργή που αναγκάστηκαν να παρατείνουν τη σύνοδο κορυφής μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου.
Τελικά, συμφώνησαν σε μια «σταδιακή μετάβαση» από τα ορυκτά καύσιμα. Προσπάθησαν αυτό να το παρουσιάσουν ως μια «ιστορική» συμφωνία, επειδή (σκανδαλωδώς), καμία προηγούμενη COP δεν ανέφερε ποτέ την απομάκρυνση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο! Παρ’ όλα αυτά, η φάρσα που περιγράφεται παραπάνω θα έπρεπε να μας κάνει να αντιμετωπίσουμε αυτή τη «συμφωνία» με μια βιομηχανική ποσότητα σκεπτικισμού.
Ένα άρθρο του Bloomberg εξηγεί ότι, το αν αυτές οι ελάχιστες υποσχέσεις θα γίνουν πραγματικότητα, εξαρτάται από τους «επενδυτές, τους καταναλωτές και τις εθνικές κυβερνήσεις». Επισημαίνουν ότι οι προηγούμενες δεσμεύσεις αγνοήθηκαν στο παρελθόν και οι εκπομπές συνέχισαν να αυξάνονται.
Η Σαουδική Αραβία άσκησε επίσης ισχυρές πιέσεις ενάντια στο ενδεχόμενο να συμφωνηθεί η «σταδιακή κατάργηση» των ορυκτών καυσίμων, όπως αναφέρει το Bloomberg: «Καθώς η COP28 βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, ο υπουργός Ενέργειας του βασιλείου ρωτήθηκε από το Bloomberg News αν θα ήταν ευτυχής να δει μια σταδιακή μείωση στο κείμενο.»
«Απολύτως όχι», απάντησε. «Ο Οργανισμός Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών έστειλε αργότερα επιστολή στα μέλη του, ζητώντας τους να ασκήσουν πιέσεις κατά οποιουδήποτε κειμένου που στοχεύει στα ορυκτά καύσιμα και στις εκπομπές».
Και έτσι, η τελική διατύπωση αποδυναμώθηκε για να αντικατοπτρίζει αυτές τις «ανησυχίες». Οι επιστήμονες του κλίματος έχουν επανειλημμένα δηλώσει πόσο «απαραίτητο» είναι να σταματήσει η εκμετάλλευση περισσότερων αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων, το συντομότερο δυνατό. Ότι δεν μπορούν να καούν με ασφάλεια χωρίς να καταστραφεί το περιβάλλον. Και όμως, όταν το Ριάντ εκφράζει την παραμικρή αντίρρηση, γίνεται αυτό που θέλει.
Προσαρμογή;
Η COP28 δεν ήταν παρά ένα προπέτασμα καπνού. Δεν μπορεί κανείς να εκπλαγεί όταν διαπιστώνει ότι η άρχουσα τάξη βάζει τα εθνικά οικονομικά της συμφέροντα πάνω από την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Ιδιαίτερα σε μια εποχή παγκόσμιας κρίσης και συρρίκνωσης των αγορών, οι προτεραιότητές τους είναι η επίτευξη κερδοφόρων εμπορικών συμφωνιών.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η «προσαρμογή» έχει προωθηθεί από πολλούς αξιωματούχους και ακτιβιστές από έθνη ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή, καθώς έχει καταστεί εξαιρετικά επείγουσα. Χωρίς να είναι ορατό το τέλος της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, πολλές φτωχές χώρες, ιδίως στην Αφρική, χρειάζονται απεγνωσμένα περισσότερα κεφάλαια για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας απέναντι στις αυξημένες θερμοκρασίες, τις ξηρασίες και τις καταιγίδες. Αλλά και γι’ αυτό το θέμα δεν είδαμε σοβαρές δεσμεύσεις στη σύνοδο κορυφής.
Ο Independent μίλησε με την Τερέζα Άντερσον, παγκόσμια επικεφαλής της κλιματικής δικαιοσύνης της ActionAid International, η οποία χαρακτήρισε την κατάσταση «απίστευτα απογοητευτική» και πρόσθεσε:
«Οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν ανταποκριθεί στον επείγοντα χαρακτήρα και ρυθμό και στο είδος των φιλόδοξων δεσμεύσεων που θα έπρεπε να δούμε. Το πρόβλημα είναι ότι τα χρήματα για την προσαρμογή δεν προσφέρουν αρκετά κέρδη στους επενδυτές.» Αυτό δεν συνοψίζει τη μυωπική λογική του καπιταλισμού;
Μετά από δεκαετίες περικοπών και λιτότητας, οι καπιταλιστές δεν πρόκειται να επενδύσουν χρήματα σε υποδομές που απλώς δεν είναι κερδοφόρες. Δεν υπάρχει μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, καθώς επικεντρώνονται αποκλειστικά στα βραχυπρόθεσμα ζητήματα της προστασίας των δικών τους αγορών και κερδών. Ωστόσο, καθώς αγνοούν την κλιματική αλλαγή, επιδεινώνοντας τα προβλήματα, το μόνο που καταφέρνουν είναι να κάνουν την προσαρμογή στο μέλλον εξαιρετικά δαπανηρή.
Μια φάρσα
Η COP28 σίγουρα έπαιξε ρόλο στην αποκάλυψη του ρόλου της άρχουσας τάξης σε μεγαλύτερη κλίμακα, στα μάτια εκατομμυρίων ανθρώπων. Κάθε COP πριν από αυτό αποδείχθηκε εντελώς άχρηστη, και πλέον μοιάζει με μια θεατρική παράσταση. Τίποτα ουσιώδες δεν έχει γίνει για να σταματήσει η κλιματική αλλαγή, και δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες ότι η άρχουσα τάξη θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο.
Πολλοί νέοι που αγωνίζονται για το μέλλον του πλανήτη αποκτούν πλέον μια αντικαπιταλιστική προοπτική. Ο υπεύθυνος για την κλιματική κρίση δεν είναι η ατομική κατανάλωση, αλλά το καπιταλιστικό σύστημα στο σύνολό του, και, πιο συγκεκριμένα, τα μεγάλα μονοπώλια που θυσιάζουν τη φύση στον βωμό των κερδών τους, με την υποστήριξη του αστικού κράτους. Όλη η ρητορική για την ατομική ευθύνη είναι, στην πραγματικότητα, μια προσπάθεια των αστών να κρύψουν την εγκληματική τους ενοχή και να εξουδετερώσουν τα κινήματα για το κλίμα. Το συμπέρασμα είναι σαφές: η λύση για την καταστροφή του πλανήτη πρέπει να είναι επαναστατική.
Το μόνο που μας σταματά από το να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την κλιματική κρίση είναι το καθεστώς της ατομικής ιδιοκτησίας και το κίνητρο του κέρδους, μαζί με τον καταμερισμό του πλανήτη σε ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και εθνικά καπιταλιστικά κράτη, τα οποία ποτέ δεν θα μπορέσουν να συνεργαστούν και να πάρουν σοβαρές συλλογικές αποφάσεις. Διαθέτουμε τις τεχνολογικές λύσεις για να φέρουμε την οικονομία μας σε αρμονία με τη φύση, αλλά αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος, με όλα τα δεσμά του. Αυτό αναδεικνύει το θεμελιώδες ταξικό ζήτημα: δεν μπορείς να σχεδιάσεις αυτό που δεν ελέγχεις, και δεν μπορείς να ελέγξεις αυτό που δεν σου ανήκει.
Μόνο όταν η εργατική τάξη ελέγξει τους μοχλούς της οικονομίας, όπως οι μεγάλες τράπεζες, οι βιομηχανίες και τα μεγάλα μονοπώλια, μπορούμε να σχεδιάσουμε την οικονομία παγκοσμίως προς το συμφέρον της κοινωνικής πλειονότητας και της φύσης, αντί να μεγιστοποιούμε τα κέρδη των λίγων. Αυτό το επίπεδο σχεδιασμού και ελέγχου απαιτείται για να επενδύσουμε σε υποδομές για την προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, καθώς και για να θέσουμε τις βάσεις για εναλλακτικές πηγές ενέργειας με βάση την ηλιακή ενέργεια, τον άνεμο και το νερό.
Φυσικά, αυτό είναι μόνο η αρχή. Αλλά αφαιρώντας το κέρδος από την εξίσωση, με βάση τον πραγματικό έλεγχο και τη διαχείριση από τους εργαζόμενους, μπορούμε να απελευθερώσουμε το δυναμικό όλης της εφευρετικότητας και της τεχνογνωσίας της ανθρωπότητας. Γι’ αυτό αγωνιζόμαστε. Η φετινή COP28 έδειξε την αλαζονεία της άρχουσας τάξης. Μας κοροϊδεύουν κατάμουτρα, ενώ συνάπτουν κερδοφόρες συμφωνίες, και μας αναγκάζουν να ζήσουμε με τις συνέπειες. Πρέπει λοιπόν να αγωνιστούμε επειγόντως για μια υγιή, δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία, για κομμουνιστική κοινωνία, ώστε να πάρουμε τη μοίρα στα χέρια μας.
Λούμπνα Μπάντι
Μετάφραση του Αρτούρο Ροντρίγκεζ από την ιστοσελίδα www.marxist.com
