Οι μαρξιστές και ο θεσμός των Κοινωνικών Φόρουμ
Το 4ο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ της Αθήνας διεξήχθη αναμφίβολα με επιτυχία. Ιδιαίτερα η διαδήλωση της 6ης Μαΐου που συσπείρωσε δεκάδες χιλιάδων αγωνιστών, έστειλε ένα αξιοπρόσεκτο μήνυμα διαμαρτυρίας στα κέντρα αποφάσεων των οικονομικά ισχυρών της Ευρώπης.
Η μεγάλη αυτή διαδήλωση όμως, δυστυχώς έγινε ξανά η αφορμή για να δυναμώσουν στην ελληνική Αριστερά οι φωνές που προσπαθούν να υπερτονίσουν και να διογκώσουν πέρα από τα πραγματικά του όρια τον ρόλο που μπορεί να παίξει ο θεσμός των Κοινωνικών Φόρουμ.
Κοινωνικά Φόρουμ και κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση
Τα Κοινωνικά Φόρουμ είναι η οργανωτική έκφραση του κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, που άκμασε ιδιαίτερα από το 1999 έως το 2003. Το κίνημα αυτό γεννήθηκε σαν αποτέλεσμα της αύξησης της κοινωνικής δυσαρέσκειας ενάντια στον καπιταλισμό και βασικός κοινωνικός του κορμός είναι στρώματα εκτός παραγωγικής διαδικασίας, κύρια ριζοσπαστικοποιημένα τμήματα της νεολαίας, της διανόησης και των μικροαστών. Ενώ στα Φόρουμ τυπικά, συμμετέχουν μαζικά συνδικάτα και εργατικά κόμματα της Αριστεράς, η πραγματικότητα είναι ότι η εργατική τάξη – παρότι σε στιγμές αποφασιστικής της κινητοποίησης όπως το αντιπολεμικό κίνημα του 2003 συμπορεύτηκε με τα σχήματα του κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση – ουδέποτε αγκάλιασε ενεργά αυτό το κίνημα. Κι ο λόγος γι αυτό δεν είναι βέβαια «οι παρωχημένες οργανωτικές μορφές του εργατικού κινήματος» ή πολύ χειρότερα «ο υποβαθμισμένος σημερινός ρόλος της εργατικής τάξης στην παραγωγή και την κοινωνία» όπως υποστηρίζουν οι άκριτοι υποστηριχτές του κινήματος. Αιτία είναι η ίδια η μικροαστική φύση των ιδεών (γενικόλογος αντι-νεοφιλελευθερισμός) και των μεθόδων («κοινωνική ανυπακοή», «μεταφερόμενες διαδηλώσεις» κ.λ.π) που κυριαρχούν στο κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και που αντανακλώνται χαρακτηριστικότερα στον υποβιβασμό του εργατικού κινήματος σε έναν απλό εταίρο του φεμινιστικού κινήματος, του κινήματος των γκέι, των οικολόγων κ.λ.π.
Το να υποστηρίξει κανείς αυτή την άποψη δεν προβαίνει σε αφορισμό του κινήματος και των οργανωτικών του μορφών, αλλά κάνει μια στοιχειώδη προσπάθεια κοινωνικής εξήγησης της σύνθεσης και των μορφών που έλαβε το ίδιο το κίνημα, αλλά και της φθίνουσας πορείας του τα τελευταία χρόνια.
Το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, από εφήμερος πρωταγωνιστής της κοινωνικής διαμαρτυρίας εξαιτίας της σοβαρής υποχώρησης του εργατικού κινήματος καθ’ όλη την διάρκεια της δεκαετίας του 1990, σήμερα αποδεικνύεται ότι έπαιξε απλά τον ρόλο του προάγγελου της κίνησης των εργαζόμενων και της πρωτοπόρας νεολαίας, που έχει ήδη αρχίσει να ξεδιπλώνεται μέσα από τις κλασσικές μεθόδους του ταξικού αγώνα (απεργίες, καταλήψεις εργοστασίων, εξεγέρσεις, επαναστάσεις) και τις παραδοσιακές οργανώσεις (συνδικάτα, εργατικά κόμματα). Αυτό φανερώνεται τόσο στις εργατικές κινητοποιήσεις που είχαμε στην Ευρώπη, όσο και στο κύμα ριζοσπαστικοποίησης των μαζών στη Λατινική Αμερική, όπου μάλιστα ο σοσιαλισμός – ένας ζήτημα ταμπού για τις κυρίαρχες απόψεις στο κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση – ξεπροβάλει σαν η μόνη διέξοδος.
Το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση – παρά την επιτυχία του 4ου Ευρωπαϊκού Φόρουμ – ήδη λοιπόν παίζει έναν δευτερεύοντα ρόλο στην έκφραση της δυσαρέσκειας ενάντια στον καπιταλισμό. Στο εξής οι αναλαμπές του θα είναι ισχυρές (όπως στην Αθήνα) μόνο εκεί όπου το εργατικό κίνημα και τα πλατειά στρώματα της νεολαίας δεν έχουν ακόμα αποφασιστικά ξεδιπλώσει τη δράση τους, αλλά και σε αυτές τις περιπτώσεις πάντα θα λειτουργεί ως προάγγελος της ριζοσπαστικοποίησής τους και της στροφής τους προς τις υπάρχουσες μαζικές εργατικές οργανώσεις.
Αδιέξοδη εξιδανίκευση
Η εξιδανίκευση του κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και η αυθαίρετη μετατροπή του σε «κίνημα των κινημάτων», οδηγεί τους θιασώτες του, στην μετατροπή των Κοινωνικών Φόρουμ σε ένα υποκατάστατο του ρόλου των μαζικών οργανώσεων (κομμάτων, συνδικάτων) και της αναγκαιότητας για την μαχητική τους ενότητα ενάντια στον καπιταλισμό. Τα Κοινωνικά Φόρουμ προβάλλονται, ούτε λίγο-ούτε πολύ, ως ένα «πολύχρωμο» υποκατάστατο του ενιαίου εργατικού μετώπου, ως το σχήμα που μπορεί να διασφαλίσει την ενότητα στο αγώνα ενάντια στις επιθέσεις του κεφαλαίου. Όμως αυτό ασφαλώς και είναι λαθεμένο, μια και τα Φόρουμ δεν έχουν προκύψει μέσα από την δράση των εργαζόμενων, που αποτελούν τα βασικά θύματα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και το ιστορικό υποκείμενο του αγώνα ενάντια καπιταλισμό. Η δράση τους δεν ελέγχεται και δεν καθορίζεται από τους εργαζόμενους και με αυτή την έννοια, τα Φόρουμ είναι οργανικά ανίκανα να εξασφαλίσουν το εύρος και το είδος της ενότητας και της κοινής δράσης που απαιτείται στον αγώνα ενάντια στο κεφάλαιο.
Ασφαλώς τα Κοινωνικά Φόρουμ αποτέλεσαν ένα σημαντικό βήμα για την έκφραση της δυσαρέσκειας ενάντια στο σύστημα. Αναντίρρητα συνιστούν ένα χώρο διαλόγου και συνεργασίας διαφορετικών τάσεων και οργανώσεων και συνεύρεσης όλων αυτών με νέους ακόμα ανένταχτους αγωνιστές ή και παλιούς αποστρατευμένους αγωνιστές που κινούνται μετά από χρόνια απογοήτευσης ξανά στο προσκήνιο των αγώνων. Όμως τα Κοινωνικά Φόρουμ δεν μπορούν από τη φύση τους να γίνουν τίποτα παρά πάνω από αυτό.
Αυτό που χρειάζεται η εργατική τάξη και η νεολαία ενάντια στην επίθεση του κεφαλαίου είναι ο αγώνας για τον ταξικό – σοσιαλιστικό προσανατολισμό των μαζικών εργατικών οργανώσεων και των κομμάτων της αριστεράς, που θα κατακτηθεί μόνο μέσα από την επιδίωξη για την μετωπική τους δράση σήμερα ενάντια στην επίθεση του κεφαλαίου. Τα Κοινωνικά Φόρουμ ασφαλώς μπορούν να συμβάλουν στην υπηρέτηση αυτού του σκοπού, δεν μπορούν όμως να τον υποκαταστήσουν.
Αυτό σημαίνει πρακτικά πως είναι αναγκαία η συμμετοχή και η παρέμβαση όλων των αριστερών αγωνιστών στο θεσμό των Κοινωνικών Φόρουμ, όχι όμως από την αφηρημένη σκοπιά «της συμβολής στην επιτυχία των Φόρουμ» , αλλά συγκεκριμένα από τη σκοπιά της υπεράσπισης της ανάγκης να γίνουν τα Φόρουμ – όχι πεδία «επώασης» μικροαστικών αυταπατών – αλλά ένα βήμα για την διάδοση της επείγουσας ιστορικής αναγκαιότητας για ταξική ενότητα και κοινή δράση των μαζικών εργατικών οργανώσεων και για την νίκη του σοσιαλισμού σε διεθνές επίπεδο.
