Από 1η Γενάρη, η κυβέρνηση σταμάτησε τις επιδοτήσεις των λογαριασμών ρεύματος και επανέφερε την επονομαζόμενη ρήτρα αναπροσαρμογής, μασκαρεμένη με το όνομα «μηχανισμός διακύμανσης». «Ο ανταγωνισμός δούλεψε» δήλωσε ο πρωθυπουργός, καθώς «οι τιμές διαμορφώνονται σε χαμηλότερα επίπεδα φέτος τον Γενάρη συγκριτικά με το 2023». Έτσι τυπικά φαίνεται πως οι «καταστροφολόγοι» που μίλαγαν για αναπόφευκτη εκτίναξη των λογαριασμών ρεύματος διαψεύστηκαν. Όμως αυτό δεν ισχύει.
Το παραμύθι πως η ελευθερία της αγοράς οδηγεί στην μείωση των τιμών επαναλαμβάνεται μονότονα, σαν χαλασμένο γραμμόφωνο, από κυβέρνηση και ΜΜΕ, για να στηρίξει κάθε ιδιωτικοποίηση. Ωστόσο, όπως δείχνουν αναρίθμητες περιπτώσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό (όπως πχ η αγορά τηλεπικοινωνιών), οι ιδιωτικοποιήσεις οδηγούν αναπόφευκτα σε άνοδο των τιμών. Δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά. Στην ίδια την αγορά ενέργειας, τη στιγμή που οι τιμές των υδρογονανθράκων υποχωρούν στα επίπεδα του 2021, οι τιμές του ρεύματος σκαρφάλωσαν από 11 λεπτά ανά κιλοβατώρα το 2021 έως και 18 λεπτά ανά κιλοβατώρα τον Γενάρη του 2024.
Οι τιμές ρεύματος υποχώρησαν τον Γενάρη σε σχέση με τον Δεκέμβρη, όχι γιατί λειτούργησε ο ανύπαρκτος ανταγωνισμός, αλλά γιατί υπήρξε σημαντική μείωση στις τιμές των υδρογοναθράκων. Για παράδειγμα η τιμή του φυσικού αερίου μειώθηκε κατά 60% το Γενάρη του 2024 σε σχέση με το Γενάρη του 2023. Επιπρόσθετα, για να αποφύγει η κυβέρνηση το πολιτικό κόστος μιας απότομης αύξησης των τιμών στο ρεύμα και την περαιτέρω ενίσχυση του πληθωρισμού, πίεσε παρασκηνιακά τη ΔΕΗ να παραιτηθεί, προς το παρόν, από μέρος των υπερκερδών της και να μειώσει τις τιμές στο ρεύμα. Έτσι πιέστηκαν και οι άλλοι πάροχοι να ανακοινώσουν χαμηλές τιμές.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η τιμή του ρεύματος είναι χαμηλή. Αντίθετα η Ελλάδα φιγουράρει στις 5 χώρες στην Ευρώπη με την υψηλότερη τιμή ρεύματος, η οποία είναι κατά 40%-50 % ακριβότερη σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Οι αιτίες της ακρίβειας στο ρεύμα
Οι ψηλές τιμές στο ρεύμα, όπως έχουμε εξηγήσει σε παλαιότερα άρθρα μας, οφείλονται, σε μεγάλο βαθμό, σε ένα κερδοσκοπικό όργιο που διεξάγεται σε βάρος των εργαζόμενων και των φτωχότερων λαϊκών στρωμάτων. Η χονδρική τιμή του ρεύματος καθορίζεται σχεδόν κατά 100% στο Χρηματιστήριο Ενέργειας, το οποίο γίνεται μοχλός και πεδίο κερδοσκοπικών παιχνιδιών.
Επιπρόσθετα, στην αγορά ενέργειας κυριαρχεί ένα καρτέλ μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών που συμφωνούν μεταξύ τους υψηλές τιμές και όλοι μαζί ληστεύουν τους εργαζόμενους και τα φτωχότερα λαϊκά στρώματα. Η άποψη ότι ανάμεσα σε αυτές τις εταιρείες λειτουργεί ο «ελεύθερος ανταγωνισμός» είναι πραγματικό ανέκδοτο.
Συλλογικά αυτοί οι σύγχρονοι μαυραγορίτες της αγορά ενέργειας εκμεταλλεύτηκαν την άνοδο των τιμών στους υδρογονάνθακες για να ανεβάσουν ακόμη περισσότερο τις τιμές του ρεύματος χρησιμοποιώντας διάφορα τεχνάσματα όπως η «ρήτρα αναπροσαρμογής». Με αυτό τον τρόπο οι «πάροχοι ενέργειας» έβγαλαν «απρόσμενα κέρδη» όπως χαρακτήρισαν τη λεία τους.
Τα «μέτρα» της κυβέρνησης και τα υπερκέρδη των «παρόχων»
Η κυβέρνηση της ΝΔ, με αρκετούς μήνες καθυστέρηση, αποφάσισε να πάρει μέτρα για να μετριάσει το πολιτικό κόστος. Και φυσικά, αντί να απαλλοτριώσει τους μαυραγορίτες της αγοράς ρεύματος και να βάλει πλαφόν στις τιμές ρεύματος, προχώρησε τον Αύγουστο του 2022 στην σκανδαλώδη επιδότηση των κερδών τους, καλύπτοντας μεγάλο μέρος του κόστους των λογαριασμών ρεύματος με τα λεφτά των φορολογούμενων. Έτσι, μόλις μέσα σε 5 μήνες, από τον Αύγουστο του 2022 μέχρι αρχές του 2023 όπου υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, χαρίστηκαν στις εταιρείες ενέργειας 8 δισ. ευρώ κρατικού χρήματος! Είναι πιθανό οι συνολικές επιδοτήσεις να ξεπερνούν τα 20 δισ. μέχρι το τέλος του 2023.
Από μόνο του αυτό αποτελεί ένα ταξικό σκάνδαλο, ωστόσο η κυβέρνηση φρόντισε να προσθέσει και ένα μικρό μπόνους στη επιδότηση των φίλων της. Την περίοδο των κρατικών επιδοτήσεων των μαυραγοριτών της ενέργειας, το νέο σύστημα υπολογισμού των λογαριασμών οδήγησε σε 60% υψηλότερους λογαριασμούς σε σχέση με το αν αυτοί υπολογίζονταν με την παλιά ρήτρα αναπροσαρμογής. Συνολικά, μόνο από αυτό το τρικ, την περίοδο Σεπτεμβρίου 2022 – Αυγούστου 2023 χαρίστηκαν στους καπιταλιστές της ενέργειας 2,68 δισ. ευρώ περισσότερα.
Έτσι, δεν είναι να απορεί κανείς που οι μαυραγορίτες της ενέργειας έβγαλαν άλλη μία χρονιά με κέρδη ρεκόρ. Η ΔΕΗ, το πρώτο 9μηνο του 2023 έβγαλε κέρδη 936,8 εκατ. ευρώ, μία αύξηση 45,4% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2022 που ήταν επίσης χρονιά υπερκερδών.
Οι «πολύχρωμοι» λογαριασμοί και η απάτη της ατομικής επιλογής
Η κυβέρνηση αφήνει να εννοηθεί ότι τώρα η υπόθεση της μείωσης του ρεύματος είναι στα χέρια των καταναλωτών, καθώς οι τελευταίοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν όχι μόνο ανάμεσα σε διαφορετικούς παρόχους αλλά και σε 4 διαφορετικό τύπους τιμολογίων. Το παραμύθι της κυβέρνησης υποστηρίζει ότι αν οι καταναλωτές επιλέξουν σωστά οι τιμές θα μειωθούν, αν όχι οι τιμές θα αυξηθούν.
Όπως είπαμε παραπάνω βέβαια αυτό είναι μία απάτη. Δεν υπάρχει κανένας ανταγωνισμός, αλλά ολιγοπώλιο υπό την προστασία και την συγκάλυψη της κυβέρνησης. Επιπρόσθετα, τα ίδια τα τιμολόγια είναι μία απάτη, καθώς όλα εξασφαλίζουν υπερκέρδη για τους «παρόχους». Στο κίτρινο τιμολόγιο ο καταναλωτής δεν θα γνωρίζει το κόστος του ρεύματος και αυτό θα καθορίζεται με βάση την τρέχουσα τιμή που θα καθορίζεται από τη νέα ρήτρα αναπροσαρμογής. Οπότε τα κέρδη εξασφαλίζονται.
Με το μπλε τιμολόγιο οι λογαριασμοί είναι σταθεροί για ένα χρόνο, οι τιμές όμως είναι τόσο υψηλές που είναι σχεδόν αδύνατο οι «πάροχοι» να βγουν χαμένοι από μία παρατεταμένη άνοδο του κόστους του ρεύματος. Η πράσινη επιλογή, στην οποία αυτόματα περνούν όσοι δεν έχουν κάνει κάποια άλλη επιλογή, επιβάλει στους παρόχους να ανακοινώνουν μία τιμή βάσης κάθε 6 μήνες και κάθε 1η του μήνα να ανακοινώνουν μία τελική τιμή ρεύματος η οποία θα καθορίζεται από την τιμή βάσης στην οποία θα προστίθεται και ένα ποσό που θα καθορίζεται από τη ρήτρα αναπροσαρμογής. Αν η τιμή βάσης είναι πάνω από τη χονδρική τιμή ρεύματος, ο «πάροχος» βγαίνει κερδισμένος, αν η τιμή βάσης είναι χαμηλότερη από τη χονδρική τότε αυτή η διαφορά καλύπτεται από τη ρήτρα αναπροσαρμογής, η οποία εξασφαλίζει το κέρδος. Υποτίθεται ότι στην ελεύθερη αγορά οι αστοί βγάζουν κέρδη, αλλά αναλαμβάνουν και ένα ρίσκο. Στο θαυμαστό κόσμο της ελεύθερης αγοράς ενέργειας ωστόσο, τα κέρδη είναι εξασφαλισμένα για τους καπιταλιστές.
Οι εργατικές ηγεσίες κοιμούνται
Παρά το πρωτοφανές σκάνδαλο στον τομέα ενέργειας, οι θέσεις και οι δράσεις των ηγεσιών του εργατικού κινήματος είναι ελλιπέστατες, όπως είναι ανεπαρκείς συνολικά και για το ζήτημα της ακρίβειας. Η ηγεσία του ΚΚΕ θέτει κάποια επιμέρους αιτήματα όπως, μείωση των τιμών ρεύματος, την κατάργηση έμμεσων φόρων σε βασικά ήδη και καύσιμα. Αυτά τα επιμέρους αιτήματα όμως δεν αγγίζουν καθόλου την καρδιά του προβλήματος που είναι η καπιταλιστική ιδιοκτησία. Η εκρηκτική άνοδος των τιμών θέτει ως ζήτημα επιβίωσης των λαϊκών νοικοκυριών το ζήτημα της απαλλοτρίωσης των καπιταλιστών.
Το εργατικό κίνημα πρέπει να προβάλει τη διεκδίκηση για άμεση κρατικοποίηση χωρίς αποζημίωση όλων των ιδιωτικών εταιριών ενέργειας, με την απαίτηση για την επιβολή εργατικού-λαϊκού ελέγχου για την πλήρη αποκάλυψη της αισχροκέρδειας, την τιμωρία των υπευθύνων και τη δήμευση των κερδών και περιουσιών τους για να αποζημιωθούν οι ληστευθέντες καταναλωτές. Και αυτά μέσα στο πλαίσιο του ευρύτερου αναγκαίου αγώνα την άνοδο στην εξουσία μιας εργατικής κυβέρνησης που θα εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο αντικαπιταλιστικό-σοσιαλιστικό πρόγραμμα.
Ηλίας Κυρούσης
