Νωρίς το πρωί της Δευτέρας 6 Ιανουαρίου, ένας καταστροφικός σεισμός ταρακούνησε τη Μέση Ανατολή. Ο σεισμός μεγέθους 7,8 Ρίχτερ, με επίκεντρο ακριβώς τα δυτικά της Γκαζιαντέπ στην περιοχή της Ανατολίας της Τουρκίας, είναι ο ισχυρότερος που έπληξε τη χώρα στη σύγχρονη εποχή. Με μια δύναμη 130 ατομικών βομβών, έγινε αισθητός μέχρι τη Γροιλανδία.
Ο κύριος σεισμός και οι 145 μετασεισμοί προκάλεσαν καταστροφές στη νοτιοανατολική Τουρκία και τη βορειοδυτική Συρία, στοιχίζοντας τη ζωή σε τουλάχιστον 6.000 ανθρώπους και αφήνοντας δεκάδες χιλιάδες τραυματίες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι, όταν η σκόνη καθαρίσει, μπορεί να έχουν πεθάνει 20.000 άνθρωποι.
Όπως πάντα σε τέτοιες τραγωδίες, η άμεση αιτία μπορεί να είχε φυσική προέλευση, αλλά το επίπεδο του θανάτου και του πόνου είναι κατασκευασμένο από τον άνθρωπο. Η κερδοσκοπία, η διαφθορά και ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος «συνωμότησαν» για να μετατρέψουν ένα από καιρό αναμενόμενο σεισμικό γεγονός σε απόλυτη καταστροφή. Η εργατική τάξη των χωρών που επλήγησαν πρέπει να απορρίψει τις κυνικές εκκλήσεις για τη λεγόμενη «εθνική ενότητα», και αντ’ αυτού να κουνήσει το δάχτυλο στους πραγματικούς ενόχους. Να οργανωθεί για να βάλει τέλος στη δολοφονική καταπίεση που υφίσταται.
«Είμαστε χωρίς ελπίδα»
Ο σεισμός χτύπησε με σκληρό χρόνο τόσο την Τουρκία όσο και τη Συρία. Η Τουρκία υφίσταται τον εκτοξευόμενο πληθωρισμό, την κατάρρευση του βιοτικού επιπέδου και τις εντεινόμενες επιθέσεις στα δημοκρατικά δικαιώματα από το καθεστώς Ερντογάν. Η Συρία αιμορραγεί ακόμα από χίλιες πληγές που προκάλεσε ο εμφύλιος, τις φλόγες του οποίου άναψε ο δυτικός ιμπεριαλισμός. Και ο σεισμός αποτελεί μια σκληρή στροφή σε μια περίοδο κρίσης, απόγνωσης και δυστυχίας για τις μάζες.
Τη Δευτέρα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πλημμύρισαν από αποκαλυπτικές σκηνές ανθρώπων να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους και τρέχουν να σώσουν τη ζωή τους, καθώς τα θεμέλια των κτιρίων που τους περιβάλλουν έσπασαν σαν σπιρτόξυλα. Πλάνα από την Τουρκία έδειξαν τετράγωνα εξαώροφα κτιρίων στην επαρχία Σανλιούρφα, το Μαλατιάμ, το Ισκεντερούν και αμέτρητες άλλες πόλεις να καταρρέουν σε μια στιγμή, παίρνοντας μαζί τους άγνωστο αριθμό ζωών.
Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έμειναν ξαφνικά άστεγοι, σε συνθήκες παγετού, προσπαθώντας απεγνωσμένα να εντοπίσουν χαμένους φίλους και συγγενείς. Ένας άνδρας στο Ελμπιστάν, μια πόλη κοντά στο επίκεντρο, δημοσίευσε ένα βίντεο με σωρούς ερειπίων, φωνάζοντας: «Αυτός ήταν ο κεντρικός μας δρόμος. Είμαστε χωρίς ελπίδα». Ορισμένοι αναντικατάστατοι πολιτιστικοί χώροι καταστράφηκαν επίσης ή υπέστησαν ζημιές, συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού Κάστρου Γκαζιαντέπ.
Το βορειοδυτικό τμήμα της Συρίας, το οποίο φιλοξενεί εκατοντάδες χιλιάδες εσωτερικά εκτοπισμένους πρόσφυγες, πήρε το μεγαλύτερο βάρος του σεισμού στη χώρα αυτή. Ολόκληρα χωριά έχουν απλώς πάψει να υπάρχουν, συμπεριλαμβανομένου του Μπασίνα στην επαρχία Ιντλίμπ, που οι αεροφωτογραφίες δείχνουν τώρα ότι δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας σωρός από συντρίμμια.
Υπάρχουν δεκάδες αποκαρδιωτικά βίντεο με ανθρώπους που κουβαλούν νεκρούς πατεράδες, μητέρες, αδέρφια και μικρά παιδιά ή φωνάζουν σε παγιδευμένα αγαπημένα τους πρόσωπα που ασφυκτιούν στα ερείπια. Ένα τέτοιο βίντεο απεικονίζει έναν πληγωμένο άνδρα να φωνάζει στον μικρό γιο του, προσπαθώντας να τον ηρεμήσει, ενώ τον ενθαρρύνει να πει «Shahada», έναν ισλαμικό όρκο που δίνεται συχνά από όσους πλησιάζουν στον θάνατο.
Στο Χαλέπι έχουν αναφερθεί χιλιάδες θύματα σε μια πόλη που είχε ήδη διαλυθεί από χρόνια πολέμου. Ολόκληρες γειτονιές ήταν εντελώς ερειπωμένες ήδη πριν από τη Δευτέρα, και μεγάλο μέρος των μισοκατεστραμμένων και ερειπωμένων υποδομών που εξακολουθούσαν να υπάρχουν, απλώς ισοπεδώθηκε από τον σεισμό, συμπεριλαμβανομένων ζωτικών κτιρίων, όπως των νοσοκομείων.
Οι επιζώντες είναι χωρίς νερό ή ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ κρατικές και εθελοντικές ομάδες έκτακτης ανάγκης αγωνίζονται ενάντια στο κρύο και τη δυνατή βροχή για να βγάλουν τους ανθρώπους από τα κατεστραμμένα σπίτια τους. Οι ζημιές από τον εμφύλιο πόλεμο και τις συνεχιζόμενες μάχες μεταξύ της κυβέρνησης και των ανταρτικών ομάδων δυσκολεύουν την αποστολή βοήθειας στα θύματα, ειδικά σε περιοχές που ελέγχονται από αντάρτες στα βορειοδυτικά της Συρίας, στις οποίες δεν είναι πλέον δυνατή η πρόσβαση από την Τουρκία λόγω ζημιών και η συριακή κυβέρνηση δεν είναι πρόθυμη να επιτρέψει την παροχή βοήθειας από το Νότο.
Όχι ατύχημα
Τα επίπεδα της καταστροφής που προκάλεσε ο σεισμός δεν εξηγούνται μόνο από το ασυνήθιστο μέγεθος του. Προφανώς, η σφαγή του εμφυλίου πολέμου έκανε τη Συρία ιδιαίτερα ευάλωτη. Αλλά στην περίπτωση της Τουρκίας, ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης βαρύνει το καθεστώς και τις κερδοσκοπικές ιδιωτικές κατασκευαστικές εταιρείες, οι οποίες συνέργησαν σε μια αναμενόμενη καταστροφή.
Αυτός ο σεισμός ήταν αναμενόμενος. Η Τουρκία βρίσκεται ανάμεσα στα ρήγματα της Βόρειας και της Ανατολικής Ανατολίας και είναι ιδιαίτερα επιρρεπής στη σεισμική δραστηριότητα. «Όλοι οι υγιείς επιστήμονες της γης, συμπεριλαμβανομένου και εμένα, είπαν ότι αυτός ο σεισμός ήρθε μετά από κωδωνοκρουσία χρόνων», δήλωσε ο Τούρκος γεωλόγος Naci Görür σε μια ζωντανή συνέντευξη στην αμερικανική τηλεόραση. «Κανείς δεν νοιαζόταν να ακούσει τι είχαμε να πούμε».
Η χώρα έχει πληγεί από αρκετούς καταστροφικούς σεισμούς όλα αυτά τα χρόνια, συμπεριλαμβανομένου ενός το 1999, με επίκεντρο κοντά στο Izmit στην επαρχία Kocaeli που σκότωσε περίπου 18.000 ανθρώπους. Η συγκεκριμένη καταστροφή έριξε τα φώτα της δημοσιότητας στη διαδεδομένη πρακτική των εργολάβων οικοδομής να αγνοούν τους κανονισμούς ασφαλείας, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο θυμός του λαού, αναγκάζοντας την κυβέρνηση να προβεί σε συλλήψεις.
Ένας τέτοιος γκάνγκστερ, ο Βελί Γκοσέρ, συνελήφθη μετά από τρεις εβδομάδες κρυμμένος, μετά από τηλεφωνικές συνεντεύξεις στις οποίες παραδέχτηκε ότι είχε μέτρα μείωσης του κόστους, όπως η ανάμειξη θαλάσσιας άμμου και σκυροδέματος. «Δεν είμαι οικοδόμος, είμαι ποιητής», είπε σε μια από αυτές τις συνεντεύξεις. «Αν είμαι ένοχος θα το πληρώσω, αλλά δεν νιώθω ένοχος. Λυπάμαι, αλλά δεν είμαι υπεύθυνος γι’ αυτούς τους θανάτους».
Αυτό το συγκεκριμένο παράσιτο είναι μόνο ένα από μια ολόκληρη κυψέλη, που συγκροτεί ένα τεράστιο σύστημα διαφθοράς στον τουρκικό κατασκευαστικό τομέα, τον οποίο η κυβέρνηση εκείνη την εποχή ήταν απρόθυμη να διερευνήσει, λόγω των χιλιάδων νημάτων που έδεναν τους μεγιστάνες των οικοδομών με το κράτος. Εν τω μεταξύ, οι ανεπαρκείς προσπάθειες διάσωσης και βοήθειας συνέβαλαν έμμεσα σε μια πολιτική κρίση που έληξε με την πτώση της κυβέρνησης του DSP του Μπουλέντ Ετσεβίτ, το 2002.
Μετά από αυτήν την τραγωδία, υποσχέθηκαν μεταρρυθμίσεις και εφαρμόστηκαν νέοι κανονισμοί για την προστασία των κτιρίων από τους σεισμούς. Ωστόσο, τα μέτρα αυτά υπονομεύτηκαν για άλλη μια φορά, όχι μόνο από τη διαφθορά, αλλά και από τη συνειδητή κυβερνητική πολιτική.
Σύμφωνα με άρθρο του Toronto Star ένας νόμος του 2018 που ψηφίστηκε από το καθεστώς του Ερντογάν, προέβλεπε να δίνονται άδειες σε κτίρια που μπορεί να μην τηρούσαν τους πολεοδομικούς κανόνες έναντι αμοιβής στην κυβέρνηση. Δεκατρία εκατομμύρια κτίρια νομιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο αυτού του επίσημα εγκεκριμένου συστήματος δωροδοκίας. Η πρόεδρος του Παραρτήματος Κωνσταντινούπολης της Ένωσης Επιμελητηρίων Τούρκων Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων, καθηγήτρια Πελίν Γκιριτλίογλου, εξηγεί: «Με τους νόμους που θεσπίστηκαν από την κεντρική κυβέρνηση, δημιουργήθηκε ένα σύστημα αυθαίρετων αδειών για κατασκευαστικές εταιρείες που διαστρέβλωναν τους αρχικούς στόχους αστικοποίησης. Η κατασκευή ήταν νόμιμη στα χαρτιά, αλλά περιείχε ελαττώματα που τροφοδότησαν καταστροφές».
Αυτή η διαδικασία επιταχύνθηκε μαζικά μετά την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος του 2016 κατά του Ερντογάν (το παρασκήνιο παραμένει θολό), μετά την οποία ένας τεράστιος αριθμός κρατικών κτιρίων και δημόσιων εκτάσεων ιδιωτικοποιήθηκαν και πολλά δόθηκαν στον στρατό, πιθανώς για να εξαγοράσουν την πίστη τους κατά του πραξικοπήματος.
«Η αλλαγή πολιτικής οδήγησε σε ένα μη ρυθμισμένο, αδιαφανές σύστημα», λέει η Γκιριτλίογλου. «Οι κατασκευαστικές εταιρείες μπόρεσαν επίσης να κινηθούν όπως ήθελαν και δεν συμμορφώθηκαν με τους κανονισμούς». Η συνέπεια είναι ότι κτίρια που θα έπρεπε να είχαν αντέξει και είχαν εγκριθεί από κρατικούς αξιωματούχους (που είναι και οι ίδιοι γκάνγκστερ), κατέρρευσαν.
«Η Νοτιοανατολική Τουρκία υφίσταται τώρα μεγάλες ζημιές, συμπεριλαμβανομένων δημόσιων κτιρίων όπως νοσοκομεία, αστυνομικά τμήματα, σχολεία, δημοτικά κτίρια, γέφυρες και αεροδρόμια, όλα χτισμένα μετά το 2007», προσθέτει η Γκιριτλίογλου. «Και αυτά τα μέρη θα έπρεπε να είναι τα ασφαλέστερα σε περίπτωση καταστροφής, τα μέρη όπου θα κατέφευγαν οι σεισμόπληκτοι».
Ο Ερντογάν και οι εγκληματικές κατασκευαστικές εταιρείες
Τα ματωμένα χέρια του Ερντογάν είναι βουτηγμένα σε αυτό το σκάνδαλο. Από τη θητεία του ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, και ιδιαίτερα ως πρωθυπουργός, ανέπτυξε στενούς δεσμούς με την κατασκευαστική βιομηχανία της Τουρκίας. Αυτός ο τομέας ήταν μια σημαντική κινητήρια δύναμη για τη μεγάλη οικονομική ανάπτυξη της δεκαετίας του 2000 και του 2010, πάνω στην οποία ο Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) οικοδόμησαν εν πολλοίς την εξουσία τους.
Το Τόκι, η διοίκηση δημόσιας στέγασης της Τουρκίας, λογοδοτούσε απευθείας στον Ερντογάν όταν ήταν πρωθυπουργός και επεκτάθηκε πάρα πολύ υπό την κυριαρχία του. Μια έρευνα για διαφθορά το 2014 ανέφερε ότι η κυβέρνηση εξέδιδε γρήγορα τις οικοδομικές άδειες. «Ο τρόπος που λειτουργεί το σύστημα είναι ότι αν ο δήμος της Κωνσταντινούπολης λέει ότι δεν μπορείς να χτίσεις σε ένα μέρος, η Άγκυρα μπορεί να το παρακάμψει – επομένως είναι πολύ πιο λογικό αν είσαι επιχείρηση να απευθυνθείς στην κεντρική αρχή», είπε ο Ρεφέτ Γκουρκαϊνάκ, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Μπιλκέντ στην Άγκυρα.
Εκείνη την εποχή, οι Financial Times ανέφεραν δύο (ανώνυμους) κορυφαίους Τούρκους επιχειρηματίες, οι οποίοι είπαν ότι οι δωροδοκίες ήταν «μερικές φορές απαραίτητες» για να προχωρήσουν τα μεγάλα κατασκευαστικά έργα. Σε απομαγνητοφωνήσεις τηλεφωνικών συνομιλιών που διέρρευσαν στον τουρκικό Τύπο, ο μεγιστάνας των κατασκευών Αλί Αγάογλου (ο οποίος ήταν μεταξύ εκείνων που συνελήφθησαν για ανάκριση) αναφέρθηκε στον Ερντογάν ως το «μεγάλο αφεντικό».
Συνολικά, είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι ο Ερντογάν και οι φίλοι του ενθάρρυναν τους ισχυρούς επιχειρηματίες των κατασκευών να γίνουν πλουσιότεροι και να αναλαμβάνουν κερδοφόρα συμβόλαια για χρόνια. Ως πρόεδρος, ψήφισε νόμους που τούς επέτρεπαν να παρακάμπτουν τους κανονισμούς ασφαλείας, ώστε να μπορεί να επωφεληθεί πολιτικά από την επακόλουθη οικονομική ανάπτυξη.
Τα κτίρια που κατασκευάζονται σύμφωνα με τις επίσημες συστάσεις θα πρέπει να είναι αρκετά ανθεκτικά απέναντι σε πιθανές καταρρεύσεις, ακόμη και κατά τη διάρκεια πολύ ισχυρών σεισμών. Το κόστος των άθλιων συναλλαγών του Ερντογάν και του ΑΚΡ με κερδοσκόπους μεγιστάνες των κατασκευών μπορεί τώρα να μετρηθεί στα χιλιάδες πτώματα, θαμμένα κάτω από βουνά από τσιμέντο.
Υποκρισία
Σήμερα ο Ερντογάν κήρυξε τρίμηνη κατάσταση έκτακτης ανάγκης στις πληγείσες περιοχές. Αυτό θα δώσει στην κυβέρνησή του έκτακτες εξουσίες, αμέσως μετά την ψήφιση μιας σειράς νόμων που επιδιώκουν να απαγορεύσουν ουσιαστικά το κόμμα της αντιπολίτευσης, το Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (HDP), ενόψει των γενικών εκλογών του Μαΐου.
Ο πρόεδρος κάνει ελιγμούς εδώ και μήνες για να αυξήσει την υποστήριξη στο AKP, εν μέσω μιας μεγάλης κρίσης του κόστους ζωής, συμπεριλαμβανομένης της ανακοίνωσης μιας νέας σειράς δημοσίων δαπανών (σε μια χώρα όπου ο επίσημος πληθωρισμός ξεπερνά το 64%), καταστολή εναντίον πολιτικών αντιπάλων και εξάπλωση του σοβινιστικού μίσους προς την κουρδική μειονότητα της Τουρκίας και τους Σύρους πρόσφυγες που ζουν στην Τουρκία.
Είναι ήδη σε ευάλωτη θέση και το ξέρει. Ίσως ελπίζει ότι μια γρήγορη, αποφασιστική απάντηση θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για να δημιουργηθεί μια πολιτικά ευνοϊκή για αυτόν διάθεση «εθνικής ενότητας», που θα τον βοηθήσει να εξασφαλίσει τη θέση του. Είναι επίσης αρκετά κυνικός και μπορεί να χρησιμοποιήσει τις νέες του δυνάμεις έκτακτης ανάγκης για να συντρίψει περαιτέρω τους πολιτικούς του εχθρούς.
Αλλά αυτή θα ήταν μια επικίνδυνη κίνηση. Ο κόσμος είχε ήδη φτάσει στα όριά του. Εάν υπάρξει κάποια ένδειξη ότι ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται αυτή την τραγωδία για πολιτικό όφελος ή εάν οποιαδήποτε προσωπική ευθύνη βαρύνει τον ίδιο ή το κόμμα του, αυτή η καταστροφή θα μπορούσε να έχει βαθιές πολιτικές συνέπειες.
Τα ιμπεριαλιστικά έθνη χύνουν κροκοδείλια δάκρυα, ιδιαίτερα όσον αφορά τη Συρία: μια χώρα που έμεινε ανυπεράσπιστη απέναντι σε αυτόν τον σεισμό μετά από χρόνια πολέμου και κυρώσεων που επιβλήθηκαν από αυτούς τους ίδιους κροκόδειλους.
Ενώ οι ομάδες διάσωσης από πολλά δυτικά έθνη κατευθύνθηκαν αμέσως στην Τουρκία, στη Συρία δεν έγινε το ίδιο, στην οποία οι συνεχείς μάχες και οι εχθροπραξίες με το καθεστώς Άσαντ σημαίνει ότι οι δυτικές χώρες αρνούνται να συνεργαστούν με την επίσημη κυβέρνηση.
Ο φρικτός αντίκτυπος αυτής της καταστροφής, που μπορούσε να αποτραπεί, είναι μια ακόμη απόδειξη της τρέλας και της σκληρότητας του καπιταλισμού, στον οποίο οι απλοί άνθρωποι κυριολεκτικά και μεταφορικά συνθλίβονται από τους αντιδραστικούς κυβερνήτες τους, και την ξεδιάντροπη κερδοσκοπία των αστών που είναι βουτηγμένοι στο αίμα.
Καθώς ο ένας εφιάλτης συσσωρεύεται πάνω στον άλλο, είναι θέμα χρόνου να πάρουν οι άνθρωποι τη μοίρα τους στα χέρια τους. Η μόνη διέξοδος είναι η απαλλοτρίωση των μεγιστάνων που αντιμετωπίζουν τις βασικές υποδομές ως πεδίο για υψηλά κέρδη, η ανατροπή των πολιτικών που διευκολύνουν τα εγκλήματά τους και η οικοδόμηση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας που θα προσφέρει ασφαλείς κατοικίες κατάλληλες για τους σύγχρονους ανθρώπους.
Τζο Ατάρντ
Μετάφραση από την ιστοσελίδα marxist.com: Σταμάτης Καραγιαννόπουλος, Κωνσταντίνος Αυγέρος
