Αποφάσεις “Ευρω-συνόδου”: Αποτρέπουν τη χρεοκοπία; (1)

Τα αποτελέσματα της πρόσφατης άτυπης Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης, αποτέλεσαν «καλά νέα» για τους καπιταλιστές που κατέχουν χρεόγραφα της Ελλάδας. Η Ελλάδα δεσμεύθηκε ότι στην προσπάθεια της να τους πληρώνει κανονικά και στην ώρα τους, θα πάρει τα σκληρότερα δυνατά μέτρα λιτότητας και ξεπουλήματος της κρατικής περιουσίας και από το 2012 θα μπορεί να δανείζεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ), χωρίς να χρειάζεται να καταφεύγει στις «αγορές». Επίσης, η μη παροχή της πολυσυζητημένης δυνατότητας δανεισμού της Ελλάδας από την ΕΕ για την επαναγορά «κουρεμένων» συγκριτικά με την αρχική αξία τους, ομολόγων, έστειλε στους κατόχους ελληνικών χρεογράφων το μήνυμα ότι – προς το παρόν – δεν απειλούνται από μια περικοπή του χρέους ή σύμφωνα με την καθιερωμένη έκφραση, από μια «αναδιάρθρωση» του χρέους ή «ελεγχόμενη χρεοκοπία».

 

Η κυβέρνηση και τα αστικά ΜΜΕ φυσικά, εστίασαν στα «μεγάλα οφέλη» της Ελλάδας από τις αποφάσεις της άτυπης Συνόδου, δηλαδή στην επιμήκυνση της αποπληρωμής του δανείου της «τρόικα» κατά 7, 5 χρόνια, στη μείωση του επιτοκίου αυτού του δανείου κατά 1% (από 5,2% σε 4,2%), αλλά και στην δυνατότητα αγοράς ελληνικών ομολόγων, με άλλα λόγια δανεισμού, από το ΕΤΧΣ από το 2012.

Στην πραγματικότητα, τα «οφέλη» αυτά ήταν προαποφασισμένα, καθώς ήταν ολοφάνερο ότι οι αρχικοί όροι αποπληρωμής του δανείου της Ελλάδας ήταν – όχι μόνο οικονομικά και κοινωνικά – αλλά, ακόμα και μαθηματικά ανέφικτοι. Διότι αν πάρει κάποιος σαν σημείο αναφοράς τα συνολικά κρατικά έσοδα μιας χρονιάς χωρίς ύφεση, του 2009, που ανέρχονταν σε 57 δις, το χρέος δεν θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί ακόμα και αν δίνονταν το σύνολό των κρατικών εσόδων στους δανειστές, αφού μόνο για χρεολύσια την τριετία 2013-2015 θα χρειαζόταν να δαπανηθούν 188,3 δισ. ευρώ, ενώ η προβλεπόμενη βοήθεια από το «σχέδιο διάσωσης» θα είναι μόλις 8 δισ. ευρώ και μόνο για το 2013.

Πόσο «ωφέλιμα» είναι όμως για την Ελλάδα τα τρία «οφέλη» της Συνόδου; Ας ξεκινήσουμε από το περίφημο μειωμένο επιτόκιο, ξεκαθαρίζοντας μια «παρεξήγηση». Το μειωμένο κατά 1% επιτόκιο (4,2%) θα σήμαινε εξοικονόμηση χρημάτων για την Ελλάδα αν δεν είχαμε επιμήκυνση της αποπληρωμής του δανείου. Αντίθετα, με την επιμήκυνση, παρά το μειωμένο επιτόκιο η Ελλάδα θα καταβάλει περισσότερα και όχι λιγότερα χρήματα. Ο Παπανδρέου αντίθετα, έσπευσε να διαλαλήσει πως με το νέο επιτόκιο «εξοικονομήθηκαν για την Ελλάδα 6 δις ευρώ». Αυτό είναι ένα ωμό ψέμα, που αποδεικνύεται με τις πλέον απλές μαθηματικές πράξεις.

Έτσι λοιπόν, το Μνημόνιο προέβλεπε δάνειο 110 δις ευρώ με τόκο 5,2% για 3 χρόνια. Άρα έχουμε 110 x 5,2% x 3 = 17,16 δις συνολικά για τόκους. Με την επιμήκυνση 7 ετών και τόκο 5,2% κάνοντας τις ίδιες πράξεις βρίσκουμε ότι η Ελλάδα θα πλήρωνε 40,04 δις σε τόκους. Με το νέο μειωμένο επιτόκιο 4,2%, οι πράξεις μας δείχνουν ότι η χώρα θα πληρώσει 32,34 δις σε τόκους. Δηλαδή η επιμήκυνση, έστω και με μειωμένο επιτόκιο, όχι μόνο δεν «εξοικονομεί 6 δις» συγκριτικά με τους αρχικούς όρους αποπληρωμής, αλλά συνεπάγεται για την Ελλάδα μια επιπλέον αιμορραγία 15,18 δις.

Προφανώς ο Παπανδρέου και οι φίλοι του διαμορφωτές της κοινής γνώμης αναφέρονται στο ποσό που «γλιτώνουμε» από την προωθούμενη συγκεκριμένη εκδοχή επιμήκυνσης, «παραλείποντας» όμως, να αναφέρουν πόσο επιβαρύνει αυτή καθ’ αυτή η επιμήκυνση τη χώρα.

Βέβαια, η μέθοδος της επιμήκυνσης, τυπικά δίνει «ανάσες» στην Ελλάδα, καθώς φαίνεται ότι θα υπάρξει μια χρονική μετατόπιση των δόσεων αποπληρωμής του δανείου της «τρόικα», η οποία στα κρίσιμα έτη 2013 – 2015 θα επιφέρει μια μείωση των υποχρεώσεων σε χρεολύσια κατά 74 δισ. ευρώ. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να γίνεται μαθηματικά εφικτή η εξυπηρέτηση του χρέους αυτή την περίοδο, αλλά παραμένει ανέφικτη και ανεδαφική, από οικονομική και κοινωνική άποψη.

Το βάρος παραμένει ασήκωτο, γιατί το χρέος δεν αποτελείται μόνο από υποχρεώσεις προς την «τρόικα», αλλά κυρίως από υποχρεώσεις σε τράπεζες και άλλους δανειστές. Έτσι μέσα στην τριετία 2013-2015 θα πρέπει να καταβληθούν 114,3 δις ευρώ για χρεολύσια στους προ «τρόικας» δανειστές. Αυτά ισοδυναμούν χονδρικά με τα κρατικά έσοδα 2 ετών και είναι αδύνατο να δοθούν, ακόμα και αν η κυβέρνηση επιχειρήσει να κάνει τη μεγαλύτερη δυνατή περικοπή σε μισθούς, συντάξεις και κοινωνικές δαπάνες.

Σε αυτό το σημείο η κυβέρνηση και οι απολογητές της αντιτείνουν ότι η άτυπη Σύνοδος «άνοιξε την πόρτα» για ένα νέο μεγάλο πακέτο δανεισμού από την ΕΕ, από το 2012, που θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα. «Οι δανειακές μας ανάγκες ανέρχονται σε 66 δισ. ευρώ το 2012. Καλυπτόμαστε με 24 δισ. ευρώ από τα υφιστάμενα δάνεια. Το υπόλοιπο πρέπει να προέλθει από την αγορά, συμπεριλαμβανομένων 27 δισ. ευρώ μέσω μακροπρόθεσμων δανείων. Ελπίζουμε η αγορά να ανοίξει πριν το 2012. Εάν αυτό δεν συμβεί, τότε θα προσφύγουμε στο ΕΤΧΣ». Αυτά δήλωσε  στις 15 Μαρτίου ο υπουργός Οικονομικών.

Φυσικά μόνο σαν ρητορικό σχήμα μπορεί να σταθεί η προσδοκία τα απαιτούμενα δανεικά να καλυφθούν «από την αγορά», με δεδομένη την διαρκή άνοδο του ελληνικού χρέους και τα πολύ υψηλά επίπεδα των spreads δανεισμού. Όμως κατά πόσο μπορούν πράγματι να βρεθούν τα χρήματα από ένα νέο δάνειο από την ΕΕ; Στα λόγια η απόφαση της άτυπης Συνόδου έδειξε ότι υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Όμως τα λόγια από τις πράξεις απέχουν πολύ, ειδικά όταν μιλάμε για την επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα σε πολλά και διαφορετικά αστικά κράτη και μάλιστα, σε συνθήκες κρίσης και αύξησης των χρεών διεθνώς.

Μόλις 3 μέρες μετά την άτυπη Σύνοδο, η οποία όρισε ότι από τα μέσα του 2013 το σημερινό Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) που χρηματοδοτείται μόνο από χώρες της Ευρωζώνης, θα αντικατασταθεί από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) που θα χρηματοδοτείται από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και θα διαθέτει μια δανειοδοτική δυνατότητα 500 δισεκατομμυρίων ευρώ, έξι κράτη-μέλη δήλωσαν την πρόθεσή τους να μπλοκάρουν τη δημιουργία του νέου Μηχανισμού. Η Εσθονία, η Σλοβακία, η Βουλγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Τσεχία δήλωσαν ότι θα προχωρήσουν σε κάτι τέτοιο αν δεν γίνει δικαιότερος ο τρόπος υπολογισμού της συνεισφοράς του κάθε κράτους – μέλους και πιο συγκεκριμένα, αν για το ύψος αυτής της συνεισφοράς δεν συνυπολογίζεται το ύψος του εξωτερικού της χρέους, καθώς και το μέγεθος του χρηματοπιστωτικού τομέα της. Επίσης, την ίδια μέρα και η Σουηδική κυβέρνηση διέρρευσε ότι «η διαμόρφωση του κεφαλαίου του ΕΜΣ δεν θα πρέπει να τεθεί τόσο άμεσα».

Είναι ξεκάθαρο ότι η Γερμανία και οι υπόλοιποι ισχυροί της Ευρωζώνης, μέσω της ίδρυσης του νέου Μηχανισμού από το 2013 επιχειρούν να διευρύνουν τον αριθμό των δανειστών για να μειώσουν το δικό τους κόστος συνεισφοράς. Όμως άλλο τόσο ξεκάθαρο, γίνεται ήδη το ότι οι «φτωχοί συγγενείς» της ΕΕ όπως η Βουλγαρία, δεν μπορούν – τουλάχιστον χωρίς ισχυρά ανταλλάγματα – να δεχθούν να γίνουν οι χρηματοδότες των ελλειμμάτων ισχυρότερων από εκείνους, χωρών της Ευρωζώνης. Συνεπώς, η προσδοκία απόσπασης των αναγκαίων δανείων από την ΕΕ μετά το 2012 καθίσταται εξαιρετικά αβέβαιη για την Ελλάδα.

Σε αυτόν τον παράγοντα, πρέπει να προσθέσουμε και την εξαιρετικά μεγάλη πιθανότητα, τα ποσά του σημερινού ΕΤΧΣ, αλλά και εκείνα που προβλέπονται για το νέο Μηχανισμό, να αποδειχθούν εξαιρετικά ανεπαρκή, αν χρειαστεί να ζητήσουν δάνεια η Πορτογαλία και η Ισπανία.

Ήδη την ώρα που το ΑΕΠ της Πορτογαλίας συρρικνώνεται κατά 1,3% σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας «λόγω της μείωσης της καταναλωτικής ζήτησης και της περικοπής των δημόσιων δαπανών», ο οίκος «Moody’s» στις 15/3 υποβάθμισε κατά δύο μονάδες το κρατικό χρέος της Πορτογαλίας, μιλώντας «για φτωχές προοπτικές ανάπτυξης της χώρας». Επίσης, αξίζει να θυμίσουμε ότι στις αρχές Μαρτίου, ο οίκος «Fitch» είχε υποβαθμίσει και την Ισπανία, μιλώντας συγκεκριμένα για «τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η χώρα από την αναιμική οικονομική ανάκαμψη». Και πρέπει για άλλη μια φορά να τονίσουμε εδώ, ότι η Ισπανία δεν είναι ούτε Ελλάδα, ούτε Ιρλανδία, ούτε Πορτογαλία. Η «διάσωση» της Ισπανίας, που είναι η 4η σε μέγεθος  οικονομία της Ευρωζώνης, θα απαιτήσει την παροχή δανείων κατά πολύ μεγαλύτερων ακόμα και από το άθροισμα όσων απαιτούνται για να «διασωθούν» και οι τρεις μαζί, μικροί ευρωπαίοι «ασθενείς».

Συνεπώς, με δεδομένο ότι η διάσωση των «ασθενών» θα γίνεται μια όλο και πιο ασύμφορη υπόθεση για την Γερμανία, αλλά και τους υπόλοιπους «εταίρους», αυξάνοντας τις συγκρούσεις μεταξύ τους, η πραγματοποίηση του σεναρίου μιας απρόσκοπτης και επαρκούς δανειοδότησης της Ελλάδας από την ΕΕ τα επόμενα χρόνια, που θα αναπληρώσει την αδυναμία δανεισμού της από τις αγορές, στην πράξη, θα γίνεται όλο και πιο δύσκολη υπόθεση.

Συμπερασματικά λοιπόν, αυτό που θα μπορούσαμε να πούμε για τα «οφέλη» της Ελλάδας από την  άτυπη Σύνοδο κορυφής, είναι ότι όχι μόνο δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του χρέους, αντίθετα τα δύο από τα τρία, δηλαδή η επιμήκυνση, όπως δείξαμε πιο πάνω, αλλά και η δυνατότητα νέου ευρω-δανεισμού, θα προσθέσουν νέα βάρη στο χρέος. Όταν δανείζεσαι με τόκο για να πληρώσεις παλιά χρέη, απλώς αυξάνεις το σύνολο αυτών που χρωστάς.

Η μόνη δυνατότητα για να αρχίζει να μειώνεται το δημόσιο χρέος της Ελλάδας είναι να δημιουργηθούν – αντί για τα σημερινά μεγάλα ετήσια ελλείμματα – μεγάλα ετήσια πλεονάσματα. Και με τη σειρά τους, αυτά τα πλεονάσματα αυτονόητα δεν μπορούν να δημιουργηθούν μέσα σε συνθήκες ύφεσης και μάλιστα βαθειάς όπως η σημερινή, αλλά μόνο σε συνθήκες ανάπτυξης, η οποία θα πρέπει να έρθει σύντομα, πριν εκδηλωθεί μια ενδεχόμενη αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους αλλά να είναι και αλματώδης.

Αυτό το σενάριο, όπως θα δείξουμε στη συνέχεια, όχι μόνο δεν είναι πιθανό, αλλά κάλλιστα από τώρα κάποιος μπορεί να ποντάρει βάσιμα στο ακριβώς αντίθετό του, δηλαδή σε αυτό μιας  βαθειάς και παρατεταμένης ύφεσης, που θα επιτείνει το πρόβλημα του χρέους. Αυτή η παραδοχή είναι – και όχι το «ανθελληνικό μένος» – που κάνει τους διάφορους «οίκους αξιολόγησης» να υποβαθμίζουν διαρκώς την Ελλάδα και τις «αγορές» να κρατούν τα «spreads» δανεισμού της σταθερά σε υψηλά – απαγορευτικά επίπεδα.

Τέλος Ά μέρους – Συνεχίζεται