Πρόσφατα δρομολογήθηκε η εκλογή της νέας Προέδρου της Δημοκρατίας, Αικατερίνης Σακελλαροπούλου, στη θέση που από το 2015 κατείχε ο Προκόπης Παυλόπουλος. Με τη σύγχρονη μορφή του, το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας έχει πολύ περιορισμένες θεσμικές δυνατότητες. Ωστόσο, έχοντας τη δυνατότητα να παρέμβει σε «κρίσιμες περιστάσεις» ο ΠτΔ μπορεί σε συγκεκριμένες περιόδους να παίξει ένα ρόλο όχι απλά συμβολικό, αλλά ουσιαστικά πολιτικό.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η στάση του Πρ. Παυλόπουλου τις ημέρες πριν το δημοψήφισμα του 2015, όταν ανέλαβε «εργολαβία» να διατρανώσει εντός και εκτός συνόρων – τόσο με δημόσιες τοποθετήσεις του όσο και σε ιδιωτικές συνομιλίες – τη βούλησή του να κάνει ότι περνά από το χέρι του για να «διαφυλάξει την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη». Τη στιγμή που οι δανειστές δήλωναν σε όλους τους τόνους ότι η υπερψήφιση του ΟΧΙ θα σημάνει έξοδο της Ελλάδας τουλάχιστον από την Ευρωζώνη, αυτή η στάση ουσιαστικά αποτελούσε μια ανοιχτή προειδοποίηση του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας ότι σκοπεύει να σαμποτάρει με κάθε τρόπο το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, αν αυτό δεν ήταν της αρεσκείας των δανειστών και της ελληνικής άρχουσας τάξης.
Εξαιτίας της δυνατότητας του ΠτΔ γι’ αυτού του είδους τις, όχι συχνές αλλά καθοριστικές, παρεμβάσεις η τάξη των Ελλήνων καπιταλιστών δεν πρόκειται ποτέ να δεχθεί έναν πραγματικά αριστερό Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Και για τους ίδιους λόγους, οι πολιτικές δυνάμεις που αυτοπροσδιορίζονται ως αριστερές, αντικαπιταλιστικές και επαναστατικές, δεν πρέπει να έχουν μια απαξιωτική και αφ’ υψηλού στάση απέναντι στην εκλογή ΠτΔ και την πρόταση των σχετικών υποψηφιοτήτων, αλλά αντίθετα να τη χρησιμοποιήσουν για να αναδείξουν τα ταξικά συμφέροντα που θέλουν να υπηρετήσουν τα διάφορα πολιτικά κόμματα και οι υποψήφιοι και υποψήφιες ΠτΔ που προτείνουν.
Η αντιδραστική επιλογή Σακελλαροπούλου
Από αυτή τη σκοπιά, η στάση της κυβέρνησης της ΝΔ είναι ταξικά απόλυτα συνεπής: η νέα ΠτΔ αποτελεί μια ξεκάθαρα αστική – καθεστωτική επιλογή. Η κυβέρνηση προσπάθησε να εμφανίσει την πρότασή της για την Αικ. Σακελλαροπούλου ως πολιτικά «ουδέτερη» και ως μια προοδευτική υποψηφιότητα – αποπειράθηκε μάλιστα να παρουσιάσει ως στοιχείο προοδευτικότητας το γεγονός ότι θα αποτελέσει την πρώτη γυναίκα ΠτΔ.
Όμως οι περιστασιακά προοδευτικές τοποθετήσεις της Σακελλαροπούλου (σχετικά με το νόμο για την ιθαγένεια κ.α.) δεν αναιρούν το γενικά αντιδραστικό χαρακτήρα της υποψηφιότητάς της. Πρόκειται για μια δικαστίνα που προέρχεται από τον πυρήνα του αστικού κράτους και που από τη θέση της στο Συμβούλιο της Επικρατείας είχε υπερψηφίσει τη συνταγματικότητα των μνημονίων καθώς και πολλών ακόμα αντεργατικών και αντιλαϊκών μέτρων, αποδεικνύοντας ότι είναι διατεθειμένη να «ερμηνεύσει ελαστικά» την εκάστοτε νομοθεσία προκειμένου να διαφυλάξει τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης. Και βέβαια, από τη γυναικεία ιδιότητά της η εκλογή της ως ΠτΔ αποκτά την ίδια «ποσότητα» προοδευτικότητας που και η διακυβέρνηση της Θάτσερ στη Βρετανία, η υποψηφιότητα της Χ. Κλίντον στις ΗΠΑ ή οι «διαπραγματεύσεις» της Μέρκελ για τα ελληνικά μνημόνια αποκτούσαν από τη γυναικεία ιδιότητά των παραπάνω: μηδενική.
Ταυτόχρονα, με την επιλογή και για τη θέση του ΠτΔ μιας προσωπικότητας που δεν είχε στο παρελθόν κάποια πολιτική «σταδιοδρομία», η κυβέρνηση συνεχίζει στην αντιδραστική κατεύθυνση που εγκαινίασε από την πρώτη μέρα της θητείας της (με τις σχετικές επιλογές υπουργών), δηλαδή την προώθηση «τεχνοκρατών» και «μη πολιτικών προσώπων» σε κομβικές πολιτικές θέσεις, έτσι ώστε να είναι «θωρακισμένα» απεναντι στη λαϊκή δυσαρέσκεια ακόμα περισσότερο και από τους παραδοσιακούς αστούς πολιτικούς.
Η θλιβερή στάση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ
Η στάση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ ήταν, δυστυχώς αναμενόμενα, προκλητικά καθεστωτική. Χωρίς έστω για επικοινωνιακούς λόγους να εξετάσει την πρόταση εναλλακτικών υποψηφιοτήτων, υπερψήφισε την πρόταση της κυβέρνησης, υιοθετώντας μάλιστα τμήμα της επιχειρηματολογίας για την «προοδευτικότητά της». Πρέπει να τονιστεί άλλωστε, ότι η Αικ. Σακελλαροπούλου είχε αναδειχθεί σε Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας με πρόταση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ τον Οκτώβριο του 2018.
Αυτή η στάση αποτελεί, ως προς την αντιμετώπιση του αξιώματος του Προέδρου της Δημοκρατίας και της πολιτικής σημασίας του, τη φυσική συνέχεια της στάσης συναίνεσης προς την ελληνική άρχουσα τάξη, που είχε υιοθετήσει από τις αρχές του 2015 (δηλαδή ήδη πριν το ανοιχτό πέρασμά της στο μνημονιακό στρατόπεδο). Ως κυβέρνηση τότε, η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ είχε προτείνει και – πάλι από κοινού με τη ΝΔ – εκλέξει ως ΠτΔ τον Πρ. Παυλόπουλο, έναν δεξιό αστό πολιτικό και πρώην βουλευτή και υπουργό της ΝΔ, σπαταλώντας ταυτόχρονα την ευκαιρία να αναδειχθεί μια αριστερή προσωπικότητα στη θέση αυτή.
Η φιλο-καθεστωτική στάση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ στα σχετικά με τον ΠτΔ είχε και συνέχεια, καθώς την άνοιξη του 2019 ως κυβέρνηση αναθεώρησε το σχετικό άρθρο του Συντάγματος ώστε η αδυναμία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας στη Βουλή με διευρυμένη πλειοψηφία να μην επιφέρει κήρυξη πρόωρων εθνικών εκλογών. Αυτό αποτέλεσε ένα «δώρο» προς τη σημερινή κυβέρνηση, που μπήκε στη διαδικασία εκλογής νέου ΠτΔ χωρίς καμιά ανησυχία για πιθανές «επιπλοκές» που θα οδηγούσαν σε πρόωρες εκλογές. Είναι επομένως εντυπωσιακό ως προς το βαθμό στον οποίο η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ αγωνιά να επιδείξει «νομιμοφροσύνη και σύνεση» στην ελληνική άρχουσα τάξη, ότι ακόμα και χωρίς να έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει την πτώση της κυβέρνησης, επέλεξε να μην παρουσιάσει έστω συμβολικά μια εναλλακτική υποψηφιότητα.
Λανθασμένη η υποτίμηση από την ηγεσία του ΚΚΕ
Με τη στάση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ να έχει τα παραπάνω χαρακτηριστικά, μόνο το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25 θα μπορούσαν να κρατήσουν μια πραγματικά αριστερή στάση στο ζήτημα. Η ηγεσία του ΚΚΕ, κατά τη γνώμη μας, υποτίμησε τις δυνατότητες που δίνει η διαδικασία εκλογής του ΠτΔ για τη δημόσια διάδοση των θέσεων του μαρξισμού.
Θα μπορούσε με αφορμή τη διαδικασία αυτή να παρουσιαστεί μια συμβολική εναλλακτική πρόταση για Πρόεδρο της Δημοκρατίας – για παράδειγμα ένας αναγνωρισμένος αγωνιστής του εργατικού κινήματος, κάποιος δημοφιλής κομμουνιστής καλλιτέχνης κλπ. Με αυτόν τον τρόπο θα δινόταν η δυνατότητα να αξιοποιηθεί το δημόσιο βήμα που θα αποκτούσε τόσο το συγκεκριμένο πρόσωπο όσο και συνολικότερα το κόμμα, για να αναλυθεί η μαρξιστική θέση για την αντιδραστική και καταπιεστική φύση του αστικού κράτους, η ανάγκη για την εργατική δημοκρατία, το ζήτημα της επέκταση της δημοκρατίας στο καθοριστικό πεδίο της οικονομίας μέσα από τη δημιουργία εργατικών συμβουλίων, η πρόταση για ένα νέο, σοσιαλιστικό Σύνταγμα κ.ο.κ. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσε να ξεκινήσει μια πραγματικά πολιτική εκστρατεία, με εκδηλώσεις σε εργατικούς χώρους και γειτονιές όπου επίσης θα αναλύονταν τα παραπάνω ζητήματα και θα παρουσιάζονταν οι θέσεις του κόμματος από τα στελέχη και τον ίδιο τον υποψήφιο.
Η πολιτικά σωστή πρόταση του ΜέΡΑ25 για τη Μάγδα Φύσσα
Η ηγεσία του ΜέΡΑ25 προσπάθησε να προτείνει συμβολικά ως ΠτΔ τη Μάγδα Φύσσα, τη μητέρα του δολοφονημένου από τη Χρυσή Αυγή αντιφασίστα Παύλου Φύσσα, η οποία βρίσκεται όλα τα τελευταία χρόνια στην πρώτη γραμμή του αντιφασιστικού αγώνα. Από αυτήν την άποψη, ως πρόσωπο αποτελεί μια πρόταση που χωρίς αμφιβολία εντάσσεται στο πλαίσιο που περιγράφηκε παραπάνω για το ενδεδειγμένο «είδος» των – συμβολικών ή μη – προτάσεων της Αριστεράς για ΠτΔ. Υπήρξε μάλιστα μια πρόταση που έγινε αφορμή για συστηματική επίθεση από τα καθεστωτικά ΜΜΕ προς το ΜέΡΑ25, με πρόσχημα το γεγονός ότι δεν είχε ερωτηθεί η ίδια η Μ. Φύσσα προηγουμένως. Η στάση αυτή των ΜΜΕ αποδεικνύει τις απόλυτα εχθρικές διαθέσεις της άρχουσας τάξης έναντι μιας τέτοιας υποψηφιότητας.
Είναι συνεπώς λανθασμένη και επιζήμια η άδικη κριτική που ασκήθηκε από την υπόλοιπη Αριστερά προς το ΜέΡΑ25, με επιχείρημα το ότι πρόκειται για μια πρόταση με επικοινωνιακά και καιροσκοπικά χαρακτηριστικά καθώς και το ότι η Μ. Φύσσα δεν είχε ρωτηθεί. Καταρχάς, παρ’ ότι θα ήταν προτιμητέο να είχε διερευνήσει τις διαθέσεις της Μ. Φύσσα η ηγεσία του ΜέΡΑ25, είναι σωστή η απάντηση που έδωσε ο Γ. Βαρουφάκης, πως μπορεί κάποιος να θεωρεί έναν άνθρωπο τον καταλληλότερο για ένα αξίωμα ακόμα και χωρίς να ξέρει αν ο ίδιος έχει σκοπό να το διεκδικήσει. Ιδιαίτερα στην ιστορία του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, υπάρχει πληθώρα αντίστοιχων περιπτώσεων όπου έγιναν προτάσεις να εκλεγούν αγωνιστές σε διάφορες θέσεις, οι οποίες απορρίφθηκαν από τους προτεινόμενους χωρίς να δημιουργηθεί κανένα ζήτημα. Και φυσικά η απάντηση της Μάγδας Φύσσα για τα σχετικά σχόλια υπήρξε αποστομωτική, καθώς υποστήριξε ότι «η πρόταση του κ. Βαρουφάκη ήταν τιμητική. Δεν στέκομαι στο αν με ρώτησε ή δεν με ρώτησε» και στη συνέχεια επιτέθηκε στα ΜΜΕ για το ότι δεν έχουν επιδείξει αντίστοιχο ζήλο για τις εξελίξεις στη δίκη της Χρυσής Αυγής.
Ακόμα, μια τέτοια πρόταση που είναι «σαν τη μύγα μέσα στο γάλα» συγκρινόμενη με τις υπόλοιπες, δεξιές και αντιδραστικές προτάσεις, είναι λογικό να «εντυπωσιάζει» αλλά αυτό από μόνο του δεν τη μετατρέπει σε «κίνηση εντυπωσιασμού». Θα μπορούσε για παράδειγμα να μας έχει «εντυπώσιασει» η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ προωθώντας επιτέλους μια αριστερή υποψηφιότητα αλλά φαίνεται ότι βάρυνε η ανάγκη της να δώσει για άλλη μια φορά διαπιστευτήρια «συναίνεσης» στην άρχουσα τάξη. Και δυστυχώς η ηγεσία του ΚΚΕ ουσιαστικά είχε αποσυρθεί από κάθε σχετική συζήτηση, κρατώντας τη στάση που περιγράψαμε προηγουμένως.
Ουσιαστικά, μια πρόταση για ΠτΔ όπως αυτή για τη Μάγδα Φύσσα ή – εφόσον εκείνη δεν την αποδέχτηκε – για μια άλλη αγωνιστική προσωπικότητα ανάλογου κύρους, ευρείας αποδοχής και παραδειγματικής αυταπάρνησης θα μπορούσε να ενώσει όλη την Αριστερά και να αποτελέσει παρακαταθήκη για μια σειρά ανάλογες κοινές πολιτικές πρωτοβουλίες.
Από την πλευρά της, η ηγεσία του ΜέΡΑ25 θα έπρεπε μετά την άρνηση της Μάγδας Φύσσα να έχει προσπαθήσει να επανέλθει με μια νέα αντίστοιχα σωστή πρόταση και πάνω απ’ όλα, να επιδιώξει να συνδέσει αυτήν την πρόταση με πιο ριζοσπαστικές προγραμματικές θέσεις για το αστικό κράτος και με την αναγκαιότητα της ανατροπής του καπιταλισμού και της δημιουργίας μιας πραγματικά δημοκρατικής, σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Πάτροκλος Ψάλτης
