Αυτό που ξεκίνησε ως διαδηλώσεις νεολαίας ενάντια σε μια αντιμεταρρύθμιση για την ασφάλιση εξελίχθηκε γρήγορα σε μια πολιτική κρίση τεραστίων διαστάσεων. Σε ένα πλαίσιο ανεξέλεγκτης εγκληματικότητας, επίμονης διαφθοράς και κοινωνικής αναταραχής, το μαζικό κίνημα οδήγησε στην ανατροπή της πραξικοπηματία προέδρου Ντίνα Μπολουάρτε . Αλλά η προσπάθεια να αντικατασταθεί από τα πάνω με τον διορισμό του Χοσέ Τζέρι δε σταμάτησε τις διαδηλώσεις. Η 15η Οκτωβρίου ήταν μια κρίσιμη μέρα: Ένας διαδηλωτής με το όνομα Εντουάρντο Ρουίζ σκοτώθηκε από την αστυνομία και εκατοντάδες τραυματίστηκαν.
Οι διαδηλώσεις απέκτησαν δυναμική τον Σεπτέμβριο του 2025 με συλλαλητήρια που καθοδηγούνταν κυρίως από τη «Γενιά Ζ», η οποία επηρεάζεται ιδιαίτερα από την αντιμεταρρύθμιση στην ασφάλιση. Το παράδειγμα από τις μαζικές εξεγέρσεις της νεολαίας στην Ασία και ιδιαίτερα η πυρπόληση δημόσιων κτηρίων στο Νεπάλ λειτούργησαν ως πηγή έμπνευσης. Άλλα τμήματα των καταπιεσμένων σύντομα συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες: Συνδικάτα, εργαζόμενοι στις μεταφορές και φοιτητές.
Οι λόγοι για διαμαρτυρία υπερβαίνουν τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού: Η ανικανότητα του κράτους να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα, οι αχαλίνωτοι εκβιασμοί και το αίσθημα ότι οι εγκληματίες απολαμβάνουν πλήρη ατιμωρησία ήταν τα βασικά αίτια. Η αντίληψη του λαού είναι ότι η κυβέρνηση και το Κογκρέσο, είναι μέρος των δραστηριοτήτων του εγκλήματος και της μαφίας. Αυτή η άποψη βασίζεται σε φανερά γεγονότα: η πραξικοπηματίας πρόεδρος και τα μέλη του Κογκρέσου προσπαθούν να γεμίσουν τις τσέπες τους με δημόσιο χρήμα.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ότι το Κογκρέσο αποκαθιστά το σύστημα των δύο σωμάτων της Βουλής και επιτρέπει την επανεκλογή βουλευτών χωρίς χρονικά όρια, παρότι αυτό έχει απορριφθεί από το 90% του λαού στο δημοψήφισμα του 2018. Αυτή η «μεταρρύθμιση» φάνηκε ως ένας τρόπος να τρυπώσουν περισσότερα «ποντίκια» στο κράτος ή να διατηρήσουν τα προνόμιά τους με μετακίνηση από το ένα σώμα στο άλλο, για να κλέψουν περισσότερο χρήμα και να πάρουν περισσότερα προνόμια.
Σε αυτά προστέθηκε το αίτημα για δικαιοσύνη για τους πάνω από 50 δολοφονημένους στην καταστολή των διαδηλώσεων ενάντια στο πραξικόπημα κατά του Πέδρο Καστίγιο τον Δεκέμβριο του 2022, με το οποίο η Μπολουάρτε εδραίωσε την εξουσία της. Αυτή είναι επίσης η κυβέρνηση η οποία απελευθέρωσε τον (πρώην δικτάτορα) Αλμπέρτο Φουχιμόρι και ψήφισε τον νόμο αμνηστίας για τα στελέχη της αστυνομίας και του στρατού που παραβίασαν τα ανθρώπινα δικαιώματα στη διάρκεια του «βρώμικου πολέμου».
Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν στις 27 Σεπτεμβρίου. Αντιμετώπισαν τη σκληρή καταστολή της αστυνομίας με τουλάχιστον 19 τραυματισμένους στη Λίμα.
Οι πορείες, τα οδοφράγματα και οι διαδηλώσεις στη Λίμα και σε άλλες περιοχές κατήγγειλαν την αδιαλλαξία της κυβέρνησης και την επιδείνωση των συνθηκών ζωής. Οι διαδηλώσεις αντανακλούν μια κρίση νομιμοποίησης ολόκληρου του καθεστώτος, η οποία εκφράζεται σε ένα από τα βασικά συνθήματα των διαδηλωτών «Όλοι αυτοί πρέπει να φύγουν». Η προσπάθεια να δοθούν παραχωρήσεις με την τροποποίηση των πιο εξοργιστικών τμημάτων του ασφαλιστικού νόμου, δε σταμάτησαν το κίνημα.
Στις 8 Οκτωβρίου μια εγκληματική επίθεση κατά του συγκροτήματος Cumbia ενώ έπαιζε σε ένα κέντρο αναψυχής για τους υπαξιωματικούς του στρατού έφερε και πάλι στο προσκήνιο το θέμα της ανεξέλεγκτης εγκληματικής βίας τοποθετώντας το στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας. Αυτό το περιστατικό ήταν η σπίθα που άναψε το φυτίλι της οργής του κόσμου.
Στις 9 Οκτωβρίου ο υποψήφιος πρόεδρος του δεξιού κόμματος Avanza Pais, Φίλιπ Μπάτερς, έγινε στόχος απόπειρας λιντσαρίσματος στη διάρκεια της προεκλογικής επίσκεψης στο Πούνο μια από τις περιοχές που χτυπήθηκαν χειρότερα από την καταστολή στη διάρκεια των διαδηλώσεων ενάντια στο πραξικόπημα του 2022. Το 2022 o Μπάτερς κατηγόρησε χωρίς λόγο τα θύματα και τους κατοίκους του Πούνο για πρόκληση ταραχών.
Η επιτάχυνση της καθαίρεσης της Ντίνα Μπολουάρτε
Όσο η οργή μεγάλωνε, μέλη του Κογκρέσου από διάφορα κόμματα κατέθεσαν προτάσεις για να απομακρύνουν την Μπολουάρτε από το αξίωμα λόγω «μόνιμης ηθικής ανικανότητας», με αφορμή σκάνδαλα όπως το «Rolexgate», την εγκατάλειψη του αξιώματός της για να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση, τον διπλασιασμό του μισθού της για να μπορεί να λάβει υψηλότερη προεδρική σύνταξη και κατηγορίες για παράνομο πλουτισμό. Η Ντίνα “Balearte” – σκανδαλωδώς «χαρούμενη», όπως τη μετονόμασε ο εξεγερμένος λαός- λόγω της αλαζονικής και της προσβλητικής της στάσης, αποτελούσε μια μόνιμη προσβολή για την πλειονότητα των πλατιών μαζών.
Η ιδέα ήταν να διώξουν την πρόεδρο, της οποίας η δημοτικότητα είχε γίνει η χαμηλότερη στον κόσμο, μόλις 2% (χαμηλότερη και από το στατιστικό περιθώριο λάθους των δημοσκοπήσεων), για να φτιασιδώσουν την εικόνα του συστήματος.
Όπως και άλλες χώρες που ακολουθούν το κύμα που ονομάζεται «Επαναστάσεις της γενιάς Ζ», η διαφθορά και η προκλητική πολυτέλεια αυτών που είναι στην εξουσία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις γενικές συνθήκες φτώχειας, εξαθλίωσης και έλλειψης προοπτικών για την πλειοψηφία. Αυτή η αντίθεση είναι πιο έντονη στη γενιά που μεγάλωσε μετά το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης του 2008.
Τις πρώτες ώρες στις 10 Οκτωβρίου 2025, το Κογκρέσο της Δημοκρατίας του Περού καθαίρεσε την πρόεδρο με 124 ψήφους υπέρ, καμία αποχή ή ψήφο κατά – μία ασυνήθιστη πολιτική κίνηση με δεδομένη την ευρεία διακομματική υποστήριξη που απολάμβανε. Η Μπολουάρτε, η οποία δεν παρέστη στη συνεδρίαση ούτε απολογήθηκε ενώπιον της ολομέλειας, καθαιρέθηκε με τη συνταγματική πρόβλεψη για «μόνιμη ηθική ανικανότητα».
Αυτή η κίνηση έχει κάποιες ομοιότητες με την καθαίρεση του Μαρτίν Βισκάρα από την προεδρία το 2020, όπου προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις της νεολαίας στη Λίμα ενάντια στην ορκωμοσία του Μανουέλ Μερίνο ως διαδόχου του. Ήδη τότε υπήρχε βαθιά δυσαρέσκεια για ολόκληρο το πολιτικό καθεστώς και οι μάζες απέρριπταν κάθε λύση από τα πάνω στην πολιτική κρίση.
Αν η Μπολουάρτε δεν είχε καθαιρεθεί από το αξίωμα, η λαϊκή οργή μπορεί να την ανέτρεπε.
Η διαφορά με την κατάσταση του 2020 είναι η προσέγγιση των εκλογών του 2026, για τις οποίες οι προεκλογικές καμπάνιες έχουν ξεκινήσει. Σε αυτό το πλαίσιο η Ντίνα Μπολουάρτε έγινε ένα χρήσιμο εξιλαστήριο θύμα, καλύπτοντας τη διαφθορά και την εγκληματικότητα των υπολοίπων.
Είναι πιο βολικό από την οπτική των εγκληματιών στο Κογκρέσο, να ξεκινήσει η καμπάνια υποκρινόμενοι ότι πάντα ήθελαν να καθαιρέσουν τη Ντίνα και τελικά τα κατάφεραν, όταν στην πραγματικότητα η μεγάλη πλειονότητά τους ήταν συνένοχη.
Απόρριψη του νέου προέδρου
Με την προεδρία κενή και χωρίς διαθέσιμους αντιπροέδρους, το Σύνταγμα ορίζει ότι ο πρόεδρος του Κογκρέσου αναλαμβάνει την Προεδρία της δημοκρατίας. Έτσι ο Χοσέ Τζέρι, μέχρι τότε πρόεδρος του κοινοβουλίου, ορκίστηκε πρόεδρος τις πρώτες ώρες της 10ης Οκτωβρίου.
Ο Τζέρι 38 ετών, δικηγόρος στο επάγγελμα και πρόεδρος του κόμματος “Somos Peru”, πέρασε από την προεδρία του Κογκρέσου (μέχρι τον Ιούλιο του 2025) αναλαμβάνοντας την προεδρία της εκτελεστικής εξουσίας. Στον εναρκτήριο λόγο του υποσχέθηκε «συμφιλίωση», μια μεταβατική κυβέρνηση και την κήρυξη του «πολέμου κατά του εγκλήματος».
Θα ήταν δύσκολο να βρεθεί άλλος πρόεδρος λιγότερο κατάλληλος για να επιλύσει την κρίση νομιμοποίησης των αστικών θεσμών. Ο Τζέρι έχει ιστορικό σεξουαλικών επιθέσεων (απορρίφθηκε από τον γενικό εισαγγελέα) και διάφορες κατηγορίες (εκκρεμείς) για παράνομο πλουτισμό.
Η απομάκρυνση της Μπολουάρτε και ο διορισμός ενός απαξιωμένου προσώπου όπως ο Τζέρι, αντί να εξαλείψουν τις κοινωνικές αναταραχές, απλά τις επιδείνωσαν.
Στις 15 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο ενός καλέσματος για μια εθνική απεργία, χιλιάδες διαδήλωσαν στου δρόμους της Λίμα, αντιμετωπίζοντας πάλι την σκληρή και τεράστια καταστολή της αστυνομίας. Η αστυνομία είχε προετοιμαστεί να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που διέθετε για να εμποδίσει τους διαδηλωτές να φτάσουν στο προεδρικό μέγαρο, επειδή φοβόταν ότι θα το πυρπολούσαν.
Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, ένας αστυνομικός με πολιτικά (terna) σκότωσε έναν χιπ χοπ καλλιτέχνη 31 ετών, τον Εντουάρδο Σανζ, με καλλιτεχνικό ψευδώνυμο ‘’Trvko”. Ένας άλλος διαδηλωτής βρίσκεται σε σοβαρή κατάσταση και δεκάδες διαδηλωτές τραυματίστηκαν από σφαιρίδια, δακρυγόνα κλπ.
Το 2020, ο πρόεδρος Μερίνο αντιμετώπισε άμεσα το κύμα διαδηλώσεων. Η καταστολή του οδήγησε στον θάνατο δύο νέων ανθρώπων και η θητεία του έληξε μέσα σε μόλις 5 μέρες. Ο Τζέρι θα μπορούσε να φύγει με τον ίδιο τρόπο.
Μαθήματα από το κίνημα
Η διαμαρτυρία στο Περού επέδειξε τη γενναιότητα και το θάρρος της μπροστά στην καταστολή και επιμονή με διαδηλώσεις που έχουν διαρκέσει σχεδόν έναν μήνα. Έχει επιταχύνει την απομάκρυνση της μισητής Μπολουάρτε. Αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει τη δύναμη να ανατρέψει ολόκληρο το καθεστώς.
Για να προχωρήσει είναι απαραίτητο να πάρει μαθήματα από τις προηγούμενες εμπειρίες, τόσο από τις κινητοποιήσεις κατά της διαφθοράς το 2020 και την εκλογή της κυβέρνησης του Πέδρο Καστίγιο όσο και από τη μαζική αντίσταση ενάντια στο πραξικόπημα το 2022-2023.
Πρώτον, είναι κρίσιμο να γίνει κατανοητό ότι η διαφθορά δεν είναι τυχαία, αλλά είναι χαρακτηριστικό όλων των καπιταλιστικών καθεστώτων. Υπάρχει σε χώρες που κυριαρχούνται από τον ιμπεριαλισμό, με αδύναμη και παρασιτική αστική τάξη όπως το Περού, αλλά επίσης σε «αναπτυγμένες» καπιταλιστικά χώρες όπως η Ισπανία, η Βρετανία και οι ΗΠΑ όπου τα λόμπι, οι δωροδοκίες και η ανάθεση συμβάσεων σε στενό κύκλο υπουργών και πολιτικών είναι επίσης συνηθισμένα.
Το αίτημα για μια «καθαρή» κυβέρνηση είναι σε άμεση αντίθεση με την ίδια την ύπαρξη του καπιταλιστικού συστήματος.
Η κυβέρνηση του Πέδρο Καστίγιο (2021- 22), εξελέγη από τις μάζες της εργατικής τάξης και των αγροτών από την επαρχία και των ιθαγενών του Περού, οι οποίες πάλευαν για ουσιαστική αλλαγή στις συνθήκες ζωής τους μέσω του ελέγχου των φυσικών πόρων (φυσικού αερίου και μεταλλείων), επίσης προσφέρει σημαντικά διδάγματα.
Το βασικό μάθημα είναι ότι η καπιταλιστική ολιγαρχία δε θα επιτρέψει να πειραχτεί στο ελάχιστο η εξουσία, ο πλούτος ή τα προνόμιά της. Κάθε προσπάθεια να μετριαστεί το πρόγραμμα για να τους καθησυχάσει, το μόνο που καταφέρνει είναι να αποπροσανατολίσει τις μάζες, να τις απογοητεύσει και έτσι να ανοίξει τον δρόμο για την καταστροφή. Το εκλογικό σύνθημα του Καστίγιο «όχι άλλοι φτωχοί σε μια πλούσια χώρα» μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω της μετωπικής σύγκρουσης με τους καπιταλιστές της χώρας.
Ο κοινοβουλευτικός αγώνας μπορεί και πρέπει να χρησιμοποιηθεί, αλλά πάντα με την επίγνωση των ορίων του και ως συμπληρωματικό του αγώνα των μαζών στους δρόμους.
Το εξεγερτικό κίνημα ενάντια στο πραξικόπημα του 2022-23 επίσης παρέχει σημαντικά μαθήματα. Η μαζική κινητοποίηση έφτασε πολύ μακριά και κάποιες φορές αμφισβήτησε την εξουσία του κράτους σε όλο τον νότο της χώρας. Αλλά ποτέ αυτή δεν κατάφερε να συμπεριλάβει το σύνολο της εργατικής τάξης, ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα. Η ηγεσία της CGTP (Γενική Συνομοσπονδία Εργατών του Περού) δεν είχε ποτέ την πρόθεση να κινητοποιήσει αποφασιστικά την εργατική τάξη, ειδικά των μεταλλωρύχων. Έγιναν καλέσματα, αλλά για να καλύψουν την έλλειψη μιας σοβαρής κινητοποίησης.
Τώρα το κίνημα είναι ισχυρότερο στην πρωτεύουσα, αν και η κύρια βάση του παραμένει η νεολαία. Οι περιοχές στον νότο και στον βορρά, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό περιθωριοποιημένες – ίσως λόγω της ιστορικής δυσαρέσκειας απέναντι στην πρωτεύουσα, επειδή κάθε φορά που διαδηλώνουν, αισθάνονται ότι «μένουν μόνοι».
Για να ανατραπεί το διεφθαρμένο και σάπιο καθεστώς της καπιταλιστικής ολιγαρχίας και των πολιτικών εκπροσώπων της είναι αναγκαία η όσο το δυνατόν ευρύτερη κινητοποίηση της εργατικής τάξης και της φτωχής ιθαγενούς αγροτιάς.
Για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζεται ένα πρόγραμμα που να απευθύνεται σε όλους. Τα συνθήματα που είναι αναγκαία σήμερα:
- Κλείστε το Κογκρέσο που είναι γεμάτο «ποντίκια» – Πρέπει να φύγουν όλοι!
- Επαναστατική Συντακτική Κυβέρνηση με εκλεγμένους αντιπροσώπους από εργοστάσια, γειτονιές, σχολεία και αγροτικές οργανώσεις.
- Ειρήνη, δουλειά και γη.
- Απαλλοτρίωση της καπιταλιστικής ολιγαρχίας και επανακρατικοποίηση των φυσικών πόρων.
Και για να το επιτύχουμε αυτό:
• Συντονισμένη γενική απεργία και μπλόκα στους δρόμους, μέχρι η ολιγαρχία και οι εκπρόσωποί της να πέσουν.
• Οργάνωση επιτροπών αγώνα από όλα τα τμήματα των καταπιεσμένων σε όλες τις περιφέρειες με εθνικό συντονισμό.
• Όλη η εξουσία στον εργαζόμενο λαό!
Χόρχε Μαρτίν
Μετάφραση: Χρήστος Ελευθεριάνος