Η τελευταία έκθεση της Oxfam αποκαλύπτει ότι οι πέντε πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο έχουν υπερδιπλασιάσει τον πλούτο τους από το 2020, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία της ανθρωπότητας βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στην εξαθλίωση. Φοβούμενοι για το σύστημά τους, μια ομάδα 250 «μεγα-πλουσίων» που αυτοαποκαλούνται «Πατριώτες Εκατομμυριούχοι» ζητούν να φορολογηθεί ένα μέρος του πλούτου τους για τη χρηματοδότηση κοινωνικών υπηρεσιών. Εμείς λέμε: πρέπει να πάρουμε όλο τον πλούτο τους και να οικοδομήσουμε μια κομμουνιστική κοινωνία κατάλληλη για όλους τους ανθρώπους.
Ενώ τα αφεντικά έχουν το θράσος να κατηγορούν τις μισθολογικές διεκδικήσεις των εργαζομένων για την άνοδο των τιμών, η έκθεση της Oxfam αποκαλύπτει ότι ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων έχει αυξηθεί με τριπλάσιο ρυθμό από τον πληθωρισμό. Οι αμοιβές των Διευθυνόντων Συμβούλων έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 1.200% από το 1978, ενώ οι μισθοί των εργαζομένων έχουν αυξηθεί μόνο κατά 15,3%. Ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων έχει φτάσει σε τόσο ακραία επίπεδα που, αν οι πέντε πλουσιότεροι άνδρες ξόδευαν 1 εκατομμύριο δολάρια την ημέρα, θα τους έπαιρνε 476 χρόνια για να ξεμείνουν από χρήματα!
Ενώ οι πλούσιοι ζουν μια χλιδάτη ζωή, 800 εκατομμύρια εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο έχουν χάσει συνολικά 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια μόνο τα τελευταία δύο χρόνια, ποσό που ισοδυναμεί με σχεδόν έναν μισθό για τον καθένα. Τα επίπεδα φτώχειας στις φτωχότερες χώρες είναι σήμερα υψηλότερα από ό,τι ήταν το 2019. Η παγκόσμια ανισότητα είναι τώρα στο ίδιο επίπεδο με την ανισότητα στη Νότια Αφρική, την πιο άνιση χώρα στον κόσμο. Για την ακρίβεια, η ανισότητα έχει φτάσει σε επίπεδα πρωτοφανή στην ανθρώπινη Ιστορία. Σύμφωνα με την Oxfam, με αυτούς τους ρυθμούς θα χρειαστούν 230 χρόνια για να εξαλειφθεί η φτώχεια, ενώ σε μόλις δέκα χρόνια θα δούμε τον πρώτο τρισεκατομμυριούχο στον κόσμο.
Όπως επεσήμανε ο Μαρξ, «η συσσώρευση πλούτου στον ένα πόλο σημαίνει ταυτόχρονα συσσώρευση δυστυχίας, αγωνίας του μόχθου, σκλαβιάς, αμάθειας, βαρβαρότητας και ψυχικής αποσύνθεσης στον αντίθετο πόλο».
Οι εργάτες αγωνίζονται, τα αφεντικά φοβούνται για το σύστημά τους
Το διευρυμένο χάσμα μεταξύ των πλουσίων και της υπόλοιπης κοινωνίας έχει οδηγήσει σε αντιδράσεις σε όλο τον κόσμο.
Σύμφωνα με την έκθεση, το 2022 υπήρξαν διαμαρτυρίες για το κόστος ζωής σε 122 χώρες και περιοχές. Στις ΗΠΑ, περισσότερες από 7,4 εκατομμύρια εργάσιμες ημέρες χάθηκαν λόγω απεργιών το 2023, οι περισσότερες εδώ και σχεδόν 25 χρόνια. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 2022-2023 σημειώθηκαν οι περισσότερες απώλειες εργάσιμων ημερών από απεργίες από τη δεκαετία του 1980.
Ενώ γράφεται αυτό το άρθρο, βρίσκονται σε εξέλιξη μαζικές διαμαρτυρίες αγροτών στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ινδία. Δεκάδες χιλιάδες κατέβηκαν πρόσφατα στους δρόμους στην Αργεντινή για να διαμαρτυρηθούν για τις επιθέσεις στο βιοτικό επίπεδο. Και η λίστα συνεχίζεται.
Αυτός ο ξεσηκωμός έχει κάνει τους καπιταλιστές να φοβούνται για το σύστημά τους. Όπως το έθεσε η Αμπιγκέιλ Ντίσνεϊ, εγγονή του Γουόλτ Ντίσνεϊ, «σε όλη την Ιστορία, οι τσουγκράνες ήταν η αναπόφευκτη συνέπεια της ακραίας δυσαρέσκειας».
Σε αυτό το πλαίσιο, οι πλούσιοι κατέθεσαν το σχέδιό τους για «να σωθούν από τους εαυτούς τους μέσω της φορολόγησης του πλούτου». Ωστόσο, φαίνεται ότι δεν αναρωτήθηκαν το εξής απλό: ενώ η Oxfam παράγει αυτές τις εκθέσεις χρόνο με το χρόνο, γιατί τα πράγματα συνεχίζουν να χειροτερεύουν για τη συντριπτική πλειονότητα της κοινωνίας;
Καπιταλισμός: ένα σύστημα που παράγει ανισότητα
Στον καπιταλισμό, οι εργάτες πωλούν την ικανότητά τους να εργάζονται στους καπιταλιστές έναντι μισθού ή ημερομισθίου. Αυτό δεν είναι μια ελεύθερη επιλογή εκ μέρους των εργαζομένων, αλλά μια αναγκαιότητα για να επιβιώσουν, καθώς δεν κατέχουν εκείνοι τα μέσα παραγωγής, δηλαδή τα εργοστάσια και τους χώρους εργασίας. Κατά τη διάρκεια της εργάσιμης ημέρας, οι εργάτες παράγουν μεγαλύτερη αξία από την αξία των μισθών που λαμβάνουν. Από αυτή τη διαφορά, γνωστή ως «υπεραξία», προέρχονται τα κέρδη.
Οι δισεκατομμυριούχοι μπορούν να υπάρξουν μόνο μέσω της μαζικής απόσπασης της υπεραξίας που παράγεται από τους εργάτες, οι οποίοι από το 2020 και μετά ωθούνται με όλο και μεγαλύτερους αριθμούς στην εξαθλίωση, προκειμένου να αυξηθούν τα κέρδη των καπιταλιστών. Η μαζική αύξηση των κερδών των δισεκατομμυριούχων εξαρτάται επομένως από την εξαθλίωση και την ολοένα και πιο σκληρή εκμετάλλευση των εργαζομένων και είναι το άμεσο αποτέλεσμα αυτής της εκμετάλλευσης.
Η αμοιβή των εργαζομένων με έναν «μισθό διαβίωσης» όπως αποκαλείται, είναι ασύμβατη με τον καπιταλισμό. Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το συμπέρασμα που προκύπτει από την ίδια την έκθεση της Oxfam, βάσει του οποίου «από τις 1.600 μεγαλύτερες και πιο επιδραστικές επιχειρήσεις στον κόσμο, μόλις το 0,4% έχουν δεσμευτεί δημόσια να καταβάλλουν στους εργαζομένους έναν μισθό διαβίωσης».
Η έκθεση της Oxfam περιγράφει επίσης την τεράστια ανάπτυξη των μονοπωλίων την τελευταία δεκαετία και τον παρασιτικό τους ρόλο. Σε απάντηση, η ίδια προτείνει στις κυβερνήσεις «να διασπάσουν τα ιδιωτικά μονοπώλια και να περιορίσουν την εταιρική εξουσία», καθώς και ότι «οι κυβερνήσεις μπορούν να διδαχθούν από τις τρέχουσες δικαστικές υποθέσεις κατά των μονοπωλίων, όπως αυτές κατά της Amazon και της Google στις ΗΠΑ και την Ευρώπη».
Σίγουρα μπορούμε να διδαχθούμε από αυτές τις υποθέσεις κατά μονοπωλίων: να μάθουμε ακριβώς ότι δεν δουλεύουν! Είναι αλήθεια ότι τα μονοπώλια δημιουργούν υπερκέρδη. Ωστόσο, τα μονοπώλια δεν αποτελούν παρέκκλιση στον καπιταλισμό, αλλά αντιθέτως είναι προϊόν της ανάπτυξής του καπιταλισμού στο υψηλότερο επίπεδό του.
Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις που αποκομίζουν περισσότερα κέρδη καταβροχθίζουν τις λιγότερο κερδοφόρες. Αυτός είναι ο λόγος που βλέπουμε την εμφάνιση μονοπωλίων, όπως εξηγεί ο Λένιν στο κείμενό του «Ιμπεριαλισμός: το Ανώτατο Στάδιο του Καπιταλισμού».
Ο ιμπεριαλισμός είναι επίσης υπεύθυνος για την παγκόσμια μεταφορά του πλούτου από τις φτωχές χώρες στις πλούσιες. Αυτό δεν είναι ένα νέο φαινόμενο, ούτε μια πολιτική επιλογή – είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα του καπιταλισμού.
Ούτε μπορούμε να βασιστούμε στο κράτος για να ρυθμίσει τον καπιταλισμό, όπως προτείνουν η Oxfam και ορισμένοι «σοσιαλιστές» όπως ο Μπέρνι Σάντερς. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, οι καπιταλιστές χρησιμοποιούν το κράτος για να προωθήσουν τους στόχους τους, πιέζοντας για παράδειγμα για την κατάργηση δικαιωμάτων των εργαζομένων, την κατάργηση των μέτρων κατά της παιδικής εργασίας, την επιβολή περιορισμών στα συνδικάτα και τη μείωση των φόρων για τις επιχειρήσεις και τους πλούσιους.
Όπως έγραψε κάποτε ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ, «οι νόμοι είναι ένας ιστός αράχνης που τον διαπερνούν οι μεγάλες μύγες και πιάνονται οι μικρές». Το κράτος στον καπιταλισμό υπάρχει για να εξασφαλίζει την κυριαρχία των καπιταλιστών.
Οι προτάσεις που διατυπώνονται στην έκθεση της Oxfam και στην επιστολή των «Πατριωτών Εκατομμυριούχων» δεν μπορούν επί της ουσίας να λειτουργήσουν, καθώς δεν αντιμετωπίζουν τη θεμελιώδη ρίζα της ανισότητας, που είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός.
Κομμουνιστική επανάσταση και όχι «πατριώτες εκατομμυριούχοι»
Τα μέτρα που προτείνουν οι ρεφορμιστές «σοσιαλιστές» ή οι «πατριώτες εκατομμυριούχοι», όπως ένας «μετριοπαθής» φόρος 1,7% στον πλούτο των πλουσιότερων 140.000 ανθρώπων», αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό σε σύγκριση με αυτό που είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση της κοινωνικής κρίσης. Και είναι επίσης μια σταγόνα στον ωκεανό σε σύγκριση με το τι μπορεί να επιτευχθεί με τον πλούτο που έχει δημιουργήσει η εργατική τάξη.
Μέτρα όπως η φορολόγηση του πλούτου είναι τελικά ένα μέσο συγκάλυψης για τους καπιταλιστές, ενώ αυτοί συνεχίζουν να μας εκμεταλλεύονται. Το να επιστρέψουν ένα μικρό μέρος του πλούτου τους είναι σαν να προσπαθεί κανείς να αδειάσει τη θάλασσα με κουταλιές. Γιατί τα αφεντικά να συνεχίζουν να έχουν στα χέρια τους οποιοδήποτε μέρος από τα κέρδη τους, που βασίζονται στην εργασία της εργατικής τάξης, ενώ η κοινωνία καταρρέει;
Ακόμα και αν γινόταν μια προσπάθεια να εφαρμοστεί αυτή η μετριοπαθής πρόταση, θα αποδεικνυόταν ουτοπική στην πραγματικότητα. Το κεφάλαιο, όντας διεθνές, είναι σε θέση να μετακινείται από το ένα φορολογικό καθεστώς στο άλλο. Σύμφωνα με την έκθεση της Oxfam, «περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε κέρδη – το 35% των μη εγχώριων κερδών – μετακινήθηκαν σε φορολογικούς παραδείσους μόνο το 2022».
Καθώς οι εθνικές συμμορίες καπιταλιστών βρίσκονται σε συνεχή ανταγωνισμό μεταξύ τους, πιέζουν διαρκώς σε κάθε χώρα τους εξαγορασμένους και πληρωμένους πολιτικούς του κράτους τους για νέες επιδοτήσεις και φοροελαφρύνσεις, ώστε να βοηθηθούν απέναντι στους ανταγωνιστές τους. Οποιαδήποτε απόπειρα να επιβληθούν σοβαρές αυξήσεις της φορολογίας τους θα αντιμετωπιστεί με μια εξέγερση και φυγή κεφαλαίων.
Η ανισότητα δεν είναι ένα πρόβλημα στη σφαίρα της διανομής, το οποίο το καπιταλιστικό κράτος μπορεί απλά να το διευθετήσει (ακόμη και αν το ήθελε). Αντίθετα, είναι ένα πρόβλημα που απορρέει από την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Ο πλούτος των καπιταλιστών θα συνεχίσει να συσσωρεύεται, αφήνοντας τους υπόλοιπους από εμάς στον πάτο, όσο εκείνοι συνεχίζουν να κατέχουν τις τράπεζες, τις ασφαλιστικές εταιρείες, τα εργοστάσια, τα γραφεία και τα ορυχεία.
Όπως ανέφερε ένα άρθρο των Financial Times, «για την πολιτική αποδοχή του καπιταλισμού απαιτείται οι οπαδοί του να γυαλίσουν τις πιο τραχιές άκρες του». Αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι να «γυαλίσουμε τις πιο τραχιές άκρες» του καπιταλισμού – αυτό που χρειαζόμαστε είναι ο κομμουνισμός.
Οι παραχωρήσεις που κέρδισε η εργατική τάξη στο παρελθόν, όπως η αναγνώριση των συνδικάτων, αποκτήθηκαν μέσα από σκληρούς ταξικούς αγώνες, στους οποίους συχνά ηγήθηκαν οι κομμουνιστές. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στην έκθεση, «τα τελευταία 10 χρόνια παρατηρήθηκε «συνεχής αύξηση των παραβιάσεων δικαιωμάτων των εργαζομένων σε όλες τις περιοχές, συμπεριλαμβανομένων εκτεταμένων παραβιάσεων του δικαιώματος στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, καθώς και βίας κατά συνδικαλιστών και εργατών, ακόμη και δολοφονιών».
Αυτό έχει να προσφέρει ο καπιταλισμός που σαπίζει. Η εργατική τάξη δεν μπορεί να περιμένει 230 χρόνια για να εξαλείψει τη φτώχεια ο καπιταλισμός. Είναι δύσκολο να φανταστούμε ακόμα και ότι θα επιβιώσει ένας κατοικήσιμος πλανήτης, αν ο καπιταλισμός συνεχίζει να υπάρχει έστω και για ένα κλάσμα αυτού του χρονικού διαστήματος. Το γεγονός είναι ότι η φτώχεια δεν θα εξαλειφθεί ποτέ υπό τον καπιταλισμό, καθώς αυτός είναι εξαρτημένος από μια τάξη εργατών που δεν κατέχουν τίποτα άλλο από την ικανότητά τους να εργάζονται.
Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός, όμως δεν θα τον δημιουργήσουμε ζητιανεύοντας ψίχουλα, αλλά παίρνοντας στα χέρια μας ολόκληρο τον φούρνο. Σε μια κομμουνιστική κοινωνία, στην οποία ο τεράστιος πλούτος που δημιουργεί η εργατική τάξη θα αξιοποιείται από τους εργαζόμενους και όχι από τα αφεντικά, θα μπορέσουμε να βάλουμε τέλος στον πόλεμο, τη φτώχεια, τις ασθένειες και την πείνα και να χτίσουμε στη θέση τους μια κοινωνία με αφθονίας για όλους τους ανθρώπους. Αυτό είναι το μέλλον για το οποίο αγωνίζεται η Επαναστατική Κομμουνιστικής Διεθνούς. Αν αυτό είναι και το μέλλον που θέλετε και εσείς, τότε αυτή είναι η οργάνωσή σας και το λάβαρο της νίκης σας! Οργανωθείτε σήμερα!
Όλιβερ Λου
Μετάφραση από την ιστοσελίδα marxist.com: Δημήτρης Καρυάμης
