Τις τελευταίες ημέρες, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν σημειώσει σημαντικές προόδους στο μέτωπο του Χαρκόβου, αναγκάζοντας τους Ρώσους να κάνουν μια αποδιοργανωμένη υποχώρηση. Από πού προήλθε αυτή η αιφνιδιαστική αντεπίθεση και ποια είναι η σημασία της για τον πόλεμο συνολικά;
«Ίσως όσο λιγότερα έχουμε, τόσο περισσότερο απαιτείται να καυχιόμαστε» (Τζον Στάινμπεκ, Ανατολικά της Εδέμ).
Πώς θριαμβολόγησαν! Ακόμη και μετά από τόσους μήνες θορυβώδους προπαγάνδας, οι τίτλοι των ΜΜΕ που ακολούθησαν τις ουκρανικές προόδους στο μέτωπο του Χαρκόβου έσπασαν πραγματικά όλα τα ντεσιμπέλ.
Η Daily Telegraph ανακοίνωσε πανηγυρικά: «Ο Πούτιν τελείωσε. Οι Ουκρανοί τον έχουν στριμώξει με μια εκπληκτική νίκη που βρίσκεται στο οπτικό τους πεδίο». Αν κρίνουμε από το μέγεθος των πρωτοσέλιδων θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι ο πόλεμος έχει ήδη κερδηθεί. Οι ηρωικές ουκρανικές δυνάμεις έχουν νικήσει τους Ρώσους, που έτρεχαν πίσω στα σύνορα όσο πιο γρήγορα μπορούσαν να τους κουβαλήσουν τα πόδια τους.
Οι γενναίοι Ουκρανοί σύμμαχοί μας θα τους καταδιώξουν σε λίγο μέχρι τις πύλες της Μόσχας, όπου το κεφάλι του κακού Πούτιν θα εκτίθεται στην κορυφή ενός δόρατος…
Πολύ όμορφη εικόνα! Δυστυχώς, το ίδιο φανταστικό σενάριο έχει διαρκώς παιχτεί και επαναληφθεί τόσες φορές που αρχίζει κανείς να υποψιάζεται ότι είναι καρπός εκπλήρωσης επιθυμιών, παρά η πραγματικότητα. Εδώ, ο πόλεμος της πληροφορίας φαίνεται να είναι πιο σημαντικός από αυτό που πραγματικά συμβαίνει στο πεδίο της μάχης.
Σε όλα τα θέματα που αφορούν την Ουκρανία είναι επομένως απαραίτητο να διατηρούμε μια αίσθηση υγιούς σκεπτικισμού ανά πάσα στιγμή, εάν θέλουμε να διεισδύσουμε μέσα από την πυκνή ομίχλη των ψεύτικων αξιώσεων και αντεγκλήσεων και να καταλήξουμε σε κάποιου είδους αντικειμενική εκτίμηση του τι πραγματικά συμβαίνει.
Μια σοβαρή ήττα
Ποιο είναι το νόημα και η σημασία αυτής της αντεπίθεσης και πώς είναι πιθανό να επηρεάσει την πορεία της σύγκρουσης; Πρώτον, είναι αλήθεια ότι η κατάρρευση των ρωσικών δυνάμεων στο μέτωπο του Χαρκόβου ήταν μια σοβαρή ήττα. Τις τελευταίες ημέρες, τα ουκρανικά στρατεύματα έχουν κάνει σημαντικές εισβολές στο μέτωπο του Χαρκόβου. Μια ανάλυση από το Ινστιτούτο για τον Πολέμο, που εδρεύει στις ΗΠΑ, μιλάει για 2.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα που ανακαταλήφθηκαν από τις ουκρανικές δυνάμεις.
Οι ουκρανικές δυνάμεις απώθησαν την πρώτη γραμμή του μετώπου του Χαρκόβου περίπου 70 χιλιόμετρα ανατολικά στον ποταμό Όσκιλ και κατέκτησαν βασικά στρατηγικά σημεία, κυρίως το Ίζιουμ και τη δυτική όχθη του Κουπιάνσκ.
Ο πόλεμος προπαγάνδας
Τους τελευταίους μήνες, καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, υπήρχε αυξανόμενη ανησυχία μεταξύ των δυτικών υποστηρικτών της Ουκρανίας για την εξέλιξη του πολέμου. Τα δισεκατομμύρια δολάρια, ευρώ και λίρες που στέλνονταν στο Κίεβο σε πυρομαχικά, πυροβολικό, εξοπλισμό, ανταλλαγή πληροφοριών κ.λπ. φαινόταν να μην έχουν πραγματικό αντίκτυπο στην πρώτη γραμμή του πολέμου, με τους Ρώσους να προχωρούν αργά αλλά σταθερά λόγω της σημαντικής υπεροχής τους σε δύναμη πυρός.
Άρχισε να τίθεται το ερώτημα: αξίζει να διατεθούν πόροι σε έναν πόλεμο που, όπως φαίνεται, δεν μπορεί να κερδηθεί; Αυτό τέθηκε έντονα καθώς οι ρωσικές προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη είχαν διακοπεί και οι κυβερνήσεις στην ΕΕ φοβήθηκαν ότι οι υψηλοί λογαριασμοί ενέργειας θα μπορούσαν να προκαλέσουν μαζική δυσαρέσκεια.
Έχοντας ολοένα και μεγαλύτερη αγωνία ότι η Δύση θα έχανε το ενδιαφέρον της για την Ουκρανία και ότι θα απεμπλακεί υπό την αυξανόμενη πίεση της κοινής γνώμης ή τουλάχιστον θα μείωνε την προμήθεια όπλων και χρημάτων στο ελάχιστο, ο Ζελένσκι ήταν απελπισμένος. Έπρεπε να δείξει στα αφεντικά του στην Ουάσιγκτον ότι τα χρήματά τους δεν πήγαιναν χαμένα, ότι ο πόλεμος ήταν ακόμη σε εξέλιξη και ότι οι Ουκρανοί ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν μια μεγάλη αντεπίθεση.
Με άλλα λόγια, χρειαζόταν κάποιου είδους μεγαλειώδες κόλπο που θα έκανε τους δωρητές του να καθίσουν και να δώσουν προσοχή. Χρειαζόταν μια γρήγορη νίκη. Αλλά πώς θα επιτύγχανε μια τέτοια νίκη; Αυτό ήταν το ερώτημα.
Η «επίθεση στη Χερσώνα»
Πριν από αυτά τα τελευταία γεγονότα, όλη η προσοχή ήταν επικεντρωμένη στη λεγόμενη «αντεπίθεση στη Χερσώνα» των ουκρανικών δυνάμεων στο νότο, η οποία ξεκίνησε στις 29 Αυγούστου. Αυτό είχε ανακοινωθεί δημόσια από το Κίεβο εδώ και μήνες.
Τώρα, αν ο Ζελένσκι ήταν πραγματικά σοβαρός για κάτι τέτοιο, θα ήταν πολύ περίεργο, γιατί σε κάθε πόλεμο, η έκπληξη είναι ένας βασικός παράγοντας. Μια πραγματική αντεπίθεση πρέπει να βασίζεται στο στοιχείο του αιφνιδιασμού, οπότε γιατί να την ανακοινώσει δημόσια; Ωστόσο, ήταν ο Ζελένσκι που διακήρυξε ανοικτά σε όλους και δημόσια ότι μια επίθεση εναντίον ενός συγκεκριμένου στόχου – της Χερσώνας – ήταν επικείμενη.
Ο λόγος είναι ότι η Χερσώνα δεν προοριζόταν ποτέ για να δει μια πραγματική επίθεση, αλλά μάλλον μια επίθεση που σχεδιάστηκε για να τραβήξει ρωσικά στρατεύματα από άλλα τμήματα του μετώπου προκειμένου να επιβραδύνει την προέλασή τους ιδιαίτερα στο Ντονμπάς.
Στην πραγματικότητα, από στρατιωτική άποψη, μια επίθεση στη Χερσώνα δεν είχε νόημα. Οι ρωσικές δυνάμεις ήταν καλά οχυρωμένες και το ανοιχτό πεδίο θα εξέθετε αναπόφευκτα τις ουκρανικές δυνάμεις σε τρομερές απώλειες. Για το λόγο αυτό, ένα σημαντικό τμήμα των Ουκρανών στρατηγών ήταν εναντίον αυτού του σχεδίου – όπως και οι Αμερικανοί. Όμως ο Ζελένσκι παρέμεινε ανένδοτος.
Ο ουκρανικός ελιγμός ήταν μερικώς αποτελεσματικός. Οι Ρώσοι όντως μετέφεραν πολλά στρατεύματα και εξοπλισμό στο μέτωπο της Χερσώνας. Μετά την κατάληψη του Σεβεροντόνετσκ και του Λυσιτσάνσκ από τη Ρωσία στις αρχές Ιουλίου, η ρωσική προέλαση στην ουκρανική γραμμή άμυνας Σίβερσκ-Μπαχμούτ-Χορλίφκα ήταν εξαιρετικά αργή.
Ωστόσο, όπως ακριβώς είχε προβλεφθεί, η επίθεση στη Χερσώνα είχε μεγάλο ανθρώπινο κόστος για τον ουκρανικό στρατό. Αν και το Κίεβο είχε κηρύξει πλήρη απαγόρευση οποιασδήποτε πληροφορίας που έβγαινε από το μέτωπο, είναι σαφές και έχει αναφερθεί στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης ότι η αντεπίθεση στη Χερσώνα αποτέλεσε μια μηχανή του κιμά για τις ουκρανικές δυνάμεις. Κερδήθηκε πολύ λίγο έδαφος, και μέρος αυτού χάθηκε ξανά, με μεγάλο κόστος. Η Ουκρανία αξιοποιούσε τα δυνατά της σημεία: το ανθρώπινο δυναμικό. Η Ρωσία αξιοποιούσε τα δικά της δυνατά σημεία: υπεροχή στο πυροβολικό.
Όμως η αντεπίθεση στη Χερσώνα είχε άλλο αποτέλεσμα. Συγκεντρώνοντας την προσοχή των Ρώσων σε αυτό το μέτωπο, αναπόφευκτα αποδυνάμωσε τη θέση τους σε άλλα μέτωπα. Σε αυτό το σημείο, η ουκρανική ανώτατη διοίκηση ενίσχυσε την ανταλλαγή πληροφοριών με τις ΗΠΑ, επιτρέποντάς τους να εντοπίσουν τα πιο αδύναμα σημεία της ρωσικής πρώτης γραμμής και να εξαπολύσουν μια αιφνιδιαστική επίθεση.
Αυτές οι πληροφορίες ήταν πολύτιμες για τους Ουκρανούς. Υπάρχει μια γνωστή αρχή του πολέμου που λέει: πλήρης δύναμη επικεντρωμένη στο σημείο της επίθεσης. Το πιο αδύναμο σημείο αναγνωρίστηκε ως η περιοχή βόρεια του βασικού στρατηγικού σημείου του Ιζιούμ. Η πόλη καταλήφθηκε από τον ρωσικό στρατό με μεγάλο κόστος στα τέλη Μαρτίου. Το Ιζιούμ είναι σημαντικό επειδή είναι ένας κρίσιμος σιδηροδρομικός κόμβος, αλλά και επειδή ανοίγει τον κεντρικό δρόμο προς το Σλοβιάνσκ από τα βόρεια. Το μέτωπο εδώ ήταν λίγο-πολύ στατικό για μήνες.
Έτσι, ενώ όλη η προσοχή ήταν επικεντρωμένη στο μέτωπο της Χερσώνας, στις 8 Σεπτεμβρίου, ο ουκρανικός στρατός εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση στη Μπαλακλιγιά, βόρεια του Ιζιούμ. Αυτό ξάφνιασε σαφώς τους Ρώσους. Οι άμυνές τους εκεί ήταν αδύναμες και γρήγορα υπερφαλαγγίστηκαν. Ενώ οι μάχες συνεχίζονταν ακόμη στην ίδια την πόλη, οι ουκρανικές δυνάμεις συνέχισαν να πιέζουν ανατολικότερα, παρακάμπτοντάς την, και δεν βρήκαν σχεδόν καμία αντίσταση.
Μέσα σε λίγες μέρες, έφτασαν στο Σεφτσένκοβε στα βορειοανατολικά της Μπαλακλιγιά και στη συνέχεια κατέλαβαν τη δυτική όχθη της σημαντικής πόλης του Κουπιάνσκ. Ταυτόχρονα προχώρησαν πολύ γρήγορα νότια με κατεύθυνση το Ιζιούμ.
Ο αντίκτυπος στο Κρεμλίνο
Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας έκανε μια αξιολύπητη προσπάθεια να επινοήσει μια εξήγηση για την ήττα:
«Κατά τη διάρκεια τριών ημερών πραγματοποιήθηκε μια επιχείρηση για τη σύμπτυξη και την οργάνωση της μεταφοράς στρατευμάτων από τις ομάδες Ιζιούμ-Μπαλακλιγιά στα εδάφη της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου λήφθηκαν ορισμένα μέτρα που παραπλανούν και αποσπούν την προσοχή από τις πραγματικές κινήσεις των στρατευμάτων».
Μια τέτοια εξήγηση δεν ικανοποιεί κανέναν. Μέχρι τις 12 Σεπτεμβρίου, η Ρωσία είχε αναγκαστεί να αποσύρει τις δυνάμεις της επίσης από τη λωρίδα κατά μήκος των συνόρων, βόρεια της περιοχής του Χαρκόβου και μετέφερε το μέτωπο από τον ποταμό Σιβέρσκιντόνετσκ πίσω προς τα ανατολικά στον ποταμό Όσκιλ.
Αυτή ήταν μια πολύ πιο ταπεινωτική ήττα από την προηγούμενη αποχώρηση από το Κίεβο. Η αποχώρηση από το Κίεβο ήταν μια λίγο-πολύ πειθαρχημένη και τακτική επιχείρηση. Αλλά τώρα δε συνέβη κάτι τέτοιο. Αυτή δεν ήταν μια τακτική υποχώρηση, αλλά μάλλον μια καταστροφή. Οι Ρώσοι τράπηκαν σε φυγή, εγκαταλείποντας τις θέσεις τους, αφήνοντας πίσω τους μεγάλες ποσότητες όπλων και εξοπλισμού.
Υπάρχουν αναφορές για Ρώσους στρατιώτες που έμειναν πίσω, φόρεσαν πολιτικά ρούχα για να τραπούν σε φυγή με τα πόδια ή με ποδήλατο. Υπήρχαν επίσης στήλες πολιτικών αυτοκινήτων που έφευγαν από όλες τις πόλεις, τις κωμοπόλεις και τους οικισμούς προς τα ρωσικά σύνορα, φοβούμενοι τα αντίποινα του προωθούμενου ουκρανικού στρατού και των ακροδεξιών εθελοντικών ταγμάτων.
Η φύση του καθεστώτος του Πούτιν
Πρέπει να τεθεί το ερώτημα: πώς μπόρεσαν οι Ουκρανοί να πραγματοποιήσουν μια τόσο αιφνιδιαστική επίθεση και να γνωρίσουν μια τόσο μεγάλη επιτυχία; Ένας απολύτως βασικός παράγοντας ήταν οι πληροφορίες που παρείχαν οι Αμερικανοί, οι οποίοι σχεδόν σίγουρα βοήθησαν στο συντονισμό και τη διεύθυνση της όλης επιχείρησης.
Αλλά αυτό δεν μπορεί να εξηγήσει τα πάντα. Στα παλιά χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, η ποιότητα της σοβιετικής κατασκοπίας ήταν απαράμιλλη. Σίγουρα, δεν θα έπρεπε να ήταν σε θέση να εντοπίσουν τη συγκέντρωση ουκρανικών στρατευμάτων σε αυτό το τμήμα του μετώπου και να αντιδράσουν ανάλογα;
Η καταστροφή στο μέτωπο του Χαρκόβου αποκαλύπτει μια μοιραία αδυναμία των ρωσικών δυνάμεων σε αυτόν τον πόλεμο, και αυτή είναι η κακή ποιότητα της κατασκοπίας τους. Αλλά αυτό, με τη σειρά του, είναι μόνο ένα σύμπτωμα του εκφυλισμού στην καρδιά του καθεστώτος του Πούτιν.
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης μετέτρεψε τη Ρωσία από ένα γραφειοκρατικά εκφυλισμένο εργατικό κράτος σε ένα αστικό βοναπαρτιστικό καθεστώς, το οποίο διοικείται από μια διεφθαρμένη κλίκα ολιγαρχών που έχουν πλουτίσει μέσω της μαζικής κλοπής της περιουσίας του λαού.
Αυτό το σάπιο καθεστώς κυβερνάται από την κλίκα του Κρεμλίνου που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ολιγαρχών, ενώ ταυτόχρονα τους κυβερνά· τους εκφοβίζει και τους απογυμνώνει με αντάλλαγμα τις υπηρεσίες της αστυνομίας και της FSB, του κληρονόμου της παλιάς KGB, που ήταν η σκάλα με την οποία ο Βλαντιμίρ Πούτιν ανέβηκε στο Κρεμλίνο.
Στον Πούτιν αρέσει να παρουσιάζεται ως ο Ισχυρός Άνδρας, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένας γίγαντας με πήλινα πόδια. Μια από τις αδυναμίες ενός βοναπαρτιστικού καθεστώτος είναι ακριβώς ότι ο Ισχυρός Άνδρας δεν ανέχεται τη διαφωνία ή την κριτική κανενός είδους.
Ο άνδρας στο Κρεμλίνο ζει σε ένα είδος σαπουνόφουσκας: έναν τεχνητό κόσμο που κατοικείται από διεφθαρμένα τσιράκια και συκοφάντες, στον οποίο όλοι θέλουν απλώς να του πουν καλά νέα, ανεξάρτητα από το αν αυτό έχει κάποια σχέση με την αλήθεια ή όχι. Αυτό αναμφίβολα έπαιξε τον πιο αρνητικό ρόλο στη διεξαγωγή του πολέμου από τη Ρωσία εξ αρχής.
Εξηγεί εν μέρει την υπερβολική εμπιστοσύνη από την πλευρά του Πούτιν. Αυτό αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι επιμένει στην ανοησία ότι δεν πρόκειται για πόλεμο, αλλά μόνο για μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» – μια πολύ περίεργη διατύπωση που δεν έχει άλλο γνωστό ανάλογο ούτε στην ιστορία ούτε στη στρατιωτική θεωρία. Κρυμμένος πίσω από αυτή την προσποίηση, ο Πούτιν έχει μέχρι στιγμής αποφύγει να κηρύξει πόλεμο και να πραγματοποιήσει μια πλήρη στρατιωτική κινητοποίηση. Αλλά αυτό έχει περιορίσει τον αριθμό των δυνάμεων που είναι σε θέση να δεσμεύσει στη σύγκρουση.
Για να γίνει μια ιστορική αναλογία, που χρησιμοποίησε ο προεδρικός σύμβουλος του Ζελένσκι, ο Αρέστοβιτς: όταν ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε την Ουκρανία από τους ναζί, ο Στάλιν έστειλε μια δύναμη δυόμισι εκατομμυρίων στη μάχη. Αντίθετα, η Ρωσία έχει μέχρι στιγμής δεσμεύσει έναν σχετικά μικρό αριθμό στρατιωτών σε αυτόν τον πόλεμο, ίσως 170.000.
Οι λόγοι για αυτό είναι πολιτικοί. Μια κήρυξη πολέμου και μια πλήρης κινητοποίηση θα είχε πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στη ρωσική κοινωνία και θα μπορούσε να προκαλέσει αντίδραση. Αλλά όμως έχει παρεμποδίσει σοβαρά την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας.
Έτσι, όταν οι Ρώσοι κίνησαν στρατεύματα για να ενισχύσουν το μέτωπο της Χερσώνας, τμήματα του μετώπου του Χαρκόβου έμειναν εξαιρετικά αποδυναμωμένα. Ο εχθρός μπόρεσε να αδράξει την ευκαιρία και οργάνωσε μια αστραπιαία επίθεση που αιφνιδίασε εντελώς τους Ρώσους. Το αποτέλεσμα ήταν η κατατρόπωση των Ρώσων, όπως είδαμε.
Συνέπειες
Ποιες θα είναι οι συνέπειες αυτής της ρωσικής ήττας στην περιοχή του Χαρκόβου; Από ουκρανική άποψη, αυτή είναι μια πολύ αναγκαία ανύψωσης του ηθικού. Το στοιχείο της προπαγάνδας ήταν από την αρχή στοιχείο-κλειδί για την ουκρανική-δυτική πλευρά. Αλλά η προπαγάνδα έχει τα όριά της. Αν δεν ακολουθηθεί από συγκεκριμένες προωθήσεις στο πεδίο των μαχών, γίνεται κούφια και αντιπαραγωγική.
Όπως θα μπορούσε κανείς να προβλέψει, τα μυαλά των ανδρών στο Κίεβο έχουν πάρει τώρα αέρα και έχουν γεμίσει με αλαζονεία. Για να παραθέσουμε μια φράση που χρησιμοποίησε ο Στάλιν, «είναι ζαλισμένοι από την επιτυχία». Η ζάλη στην καθημερινή ζωή μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστα ατυχήματα. Κάποιος μπορεί να χάσει την ισορροπία του και να βιώσει μια οδυνηρή πτώση. Αλλά στον πόλεμο, οι συνέπειες μπορεί να είναι απείρως πιο σοβαρές.
Τώρα γίνεται λόγος για προετοιμασία της Ουκρανίας για μια παρόμοια αντεπίθεση στο Βουλεχντάρ, στο μέτωπο της Ζαπορίζια. Ωστόσο, η πραγματική κατάσταση φαίνεται από τις τελευταίες εκκλήσεις του Κιέβου, που απαιτούν από τη Δύση να επιταχύνει την παράδοση όπλων και να αυξήσει κατά πολύ τις ποσότητες. Για ποιον σκοπό; Όχι για να οργανώσουν μια θριαμβευτική πορεία προς τη Μόσχα, ή την Κριμαία, ή ακόμα και τη Μαριούπολη, αλλά απλώς για να παραμείνουν στα εδάφη που μόλις κέρδισαν. Το να κερδίσεις μια μάχη δεν σημαίνει ότι κερδίζεις και τον πόλεμο, ο οποίος αποτελείται από πολλές μάχες. Οι Ουκρανοί μπορεί να κερδίσουν μία μάχη ή και δέκα μάχες. Όμως τέτοιες νίκες μπορεί να είναι εφήμερες και δεν σημαίνουν απαραίτητα αλλαγή στη γενική ισορροπία των δυνάμεων.
Ένα υπαρξιακό ζήτημα
Αυτές είναι πολύ επικίνδυνες εξελίξεις για τον Πούτιν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένα υπαρξιακό ζήτημα για τον ίδιο και το καθεστώς του. Η κατάρρευση της ρωσικής άμυνας στο Χάρκοβο ήταν ίσως η πιο σοβαρή οπισθοχώρηση για τη Ρωσία σε αυτόν τον πόλεμο. Στρατιωτικοί και Ρώσοι αντιδραστικοί εθνικιστές σχολιαστές, που υποστήριξαν την εισβολή στην Ουκρανία, εκφράζουν τώρα ανοιχτά την κριτική τους για την ηγεσία της εκστρατείας, ορισμένοι αμφισβητούν ακόμη και τον ίδιο τον Πούτιν.
Ο Τσετσένος ηγέτης Καντίροφ, ο οποίος υπήρξε σημαντικό μέρος του πολέμου κατά της Ουκρανίας, εξέφρασε ανοιχτά την κριτική του για τη ρωσική αναγκαστική υποχώρηση από το Χάρκοβο: «Έγιναν λάθη. Νομίζω ότι θα βγάλουν συμπεράσματα. Μπορεί να μην είναι ωραίο όταν λες σε κάποιον την αλήθεια κατάματα, αλλά μου αρέσει να λέω την αλήθεια».
Μέχρι στιγμής, αυτές οι ρωγμές είναι μόνο ήπιες, αλλά εάν η κατάσταση στα εδάφη της Ουκρανίας δεν αλλάξει και ο Πούτιν δεν έχει κάποιες νίκες να επιδείξει, τότε οι διαφωνίες θα αυξηθούν, ιδιαίτερα μεταξύ εκείνων που υποστήριξαν τον πόλεμο μέχρι στιγμής. Αυτό θα μπορούσε να γίνει πολύ επικίνδυνο για τη θέση του Πούτιν. Οι ήττες στον πόλεμο συχνά οδηγούν σε επαναστάσεις.
Για το λόγο αυτό, ο Πούτιν πρέπει να δράσει αποφασιστικά και γρήγορα. Η πρώτη του αντίδραση ήρθε το βράδυ της 11ης Σεπτεμβρίου, με μια σειρά συντονισμένων επιθέσεων που κατέστρεψαν σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής σε ολόκληρη την Ουκρανία, προκαλώντας γενικό μπλακ άουτ. Αυτό είναι μόνο η αρχή. Τις επόμενες μέρες, θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι η Ρωσία δεν θα υποστεί άλλες σημαντικές ήττες και θα καταφέρει να πετύχει κάποια νίκη ή κάτι τέτοιο.
Ίσως χρειαστεί να καταφύγει σε πλήρη επιστράτευση, αν και αυτό θα ήταν μια ριψοκίνδυνη κίνηση από την πλευρά του. Ένας Ρώσος σύντροφός μας σχολιάζει: «Η επιστράτευση γίνεται με ανεπίσημο τρόπο. Κινητοποιήθηκαν άνθρωποι από περιοχές μακριά από τις μεγάλες πόλεις. Το ερώτημα είναι αν τώρα θα αρχίσουν να επιστρατεύουν νεοσύλλεκτους από τις κύριες πόλεις όπως η Μόσχα, το Λένινγκραντ ή το Καζάν. Υπάρχει ένας μεγάλος πολιτικός κίνδυνος σε αυτό».
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ο Πούτιν πρέπει να ενισχύσει αυτό που είναι ένα από τα πιο αδύναμα σημεία του ρωσικού στρατού σε αυτόν τον πόλεμο, όπως αποκαλύφθηκε σε αυτήν την πρόσφατη ήττα: το ανθρώπινο δυναμικό. Αυτό θα γίνει είτε κάνοντας περαιτέρω χρήση της υπεροχής της Ρωσίας σε δύναμη πυρός είτε φέρνοντας επιπλέον στρατεύματα. Πιθανώς μέσα από ένα μείγμα και των δύο.
Οι ιμπεριαλιστές αντιμετωπίζουν προβλήματα
Αν ληφθεί υπόψη αντικειμενικά, η πρόσφατη καταστροφή είναι μια οπισθοδρόμηση και οδήγησε σε σοβαρές δυσκολίες τη ρωσική εκστρατεία, αλλά αν αυτό θα έχει κάποια μόνιμη επίδραση στη συνολική ισορροπία των δυνάμεων είναι αμφιλεγόμενο. Ορισμένοι στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες στο Κίεβο και τη Δύση κτυπούν το καμπανάκι του κινδύνου.
Ο Ζελένσκι είναι ξεκάθαρα ένας τζογαδόρος που δεν αντιτίθεται στη λήψη ριψοκίνδυνων αποφάσεων. Η επίθεσή του στη Χερσώνα και το Χάρκοβο ήταν ένα στοίχημα απελπισίας με στόχο τη διατήρηση της διεθνούς υποστήριξης. Και μερικές φορές τα στοιχήματα απελπισίας μπορούν να πετύχουν. Μπορεί να φαίνεται ότι ο Ζελένσκι είναι τώρα σε ισχυρότερη θέση ώστε να απαιτήσει ακόμη περισσότερη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Όμως ο Ζελένσκι έχει τα δικά του εσωτερικά προβλήματα. Οι φήμες αφθονούν στο Κίεβο ότι η ανώτατη στρατιωτική διοίκηση δεν ήταν πολύ πρόθυμη για την επίθεση στη Χερσώνα. Οι δυτικοί αναλυτές ήταν δύσπιστοι και συμβούλευσαν για περιορισμό των στόχων και του πεδίου εφαρμογής τους. Ωστόσο, ο Ζελένσκι προχώρησε το σχέδιο. Ο λόγος δεν ήταν τόσο στρατιωτικός αλλά πολιτικός.
Προσωρινά, αυτή η νίκη θα έχει αντίκτυπο στο ηθικό των Ουκρανών στρατιωτών και της κοινής γνώμης, που μέχρι τώρα είχε δει μόνο ήττες και υποχωρήσεις από τον Απρίλιο. Επιτρέπει στην Ουκρανία να διατηρήσει ζωντανή την ελπίδα για περαιτέρω πρόοδο στον πόλεμο μετά τη χειμερινή περίοδο, η οποία είναι πιθανό να φέρει τον πόλεμο σε αδιέξοδο.
Αλλά δεν είναι όλα όπως φαίνονται. Παραδόξως, η πρόσφατη στρατιωτική επιτυχία της ουκρανικής πλευράς δημιούργησε δυσκολίες για τους ιμπεριαλιστές και αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ως το Κόμμα της Ειρήνης. Μάλιστα, αρκετές ουκρανικές εφημερίδες αναφέρουν ότι κατά την επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μπλίνκεν την περασμένη εβδομάδα στο Κίεβο, «έφερε ένα μήνυμα από τον Τζο Μπάιντεν για την ανάγκη έναρξης διαπραγματεύσεων με τον Πούτιν» (Ukrainska Pravda).
Αλλά ο Πούτιν δεν θα έχει καμία διάθεση να διαπραγματευτεί με κανέναν τόσο σύντομα μετά από μια ταπεινωτική ήττα. Η πρόσφατη επίθεση αιφνιδίασε τους Ρώσους. Αλλά αυτό είναι απίθανο να επαναληφθεί. Οι ρωσικές δυνάμεις θα ανασυνταχθούν και θα ενισχυθούν από νέες και φρέσκες μεραρχίες.
Η Ρωσία έχει ακόμη σημαντικά αποθέματα για να τα αξιοποιήσει. Για να μην αναφέρουμε περισσότερα, ξεκινώντας την 1η Σεπτεμβρίου, οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις Βοστόκ 22 με την Κίνα και άλλες χώρες πραγματοποιήθηκαν στην Άπω Ανατολή και διήρκεσαν οκτώ ημέρες. Έτσι, δεκάδες χιλιάδες ρωσικά στρατεύματα συμμετείχαν σε στρατιωτικές ασκήσεις στην Άπω Ανατολή, που θα μπορούσαν να έχουν ως προορισμό το ουκρανικό μέτωπο.
Ο Πούτιν θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο για να μπορέσει να παρουσιάσει μια νίκη στην Ουκρανία. Για αυτό χρειάζεται, τουλάχιστον, να διατηρήσει την επικράτεια που κατέχει στη Χερσώνα, τη Ζαπορίζια και το Λουγκάνσκ και να ολοκληρώσει την κατάληψη του Ντονμπάς φτάνοντας στα διοικητικά σύνορα του Ντόνετσκ.
Και δεν τίθεται θέμα παραίτησης του Πούτιν ως αποτέλεσμα προσωρινών οπισθοχωρήσεων, που είναι αναπόφευκτες σε κάθε πόλεμο. Από την άλλη πλευρά, η Ουκρανία βρίσκεται σε εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση από οικονομική άποψη, καθώς έχει σχεδόν αποκοπεί από το εξωτερικό εμπόριο (παρά τη συμφωνία εξαγωγής σιτηρών) και εξαρτάται πλήρως από τη δυτική βοήθεια για τον καθημερινό της προϋπολογισμό.
Οι ιμπεριαλιστές – ιδιαίτερα οι Ευρωπαίοι – βρίσκονται έτσι αντιμέτωποι με ένα δύσκολο δίλημμα. Ο χειμώνας πλησιάζει, χωρίς καμία εγγύηση για την προμήθεια φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτό τροφοδοτεί μια κρίση του κόστους ζωής με δυνητικά εκρηκτικές κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις. Η πίεση για την επίτευξη κάποιου είδους συμφωνίας ή συμβιβασμού θα συνεχίσει να αυξάνεται. Αυτό που είδαμε στην Τσεχία είναι πολύ χαρακτηριστικό για τις αλλαγές στην κοινή γνώμη που λαμβάνουν χώρα σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Είναι αδύνατο να προβλέψουμε τι θα συμβεί τους επόμενους μήνες. Όπως είπε ο Ναπολέων: ο πόλεμος είναι η πιο περίπλοκη από όλες τις εξισώσεις. Είναι μια συνεχώς κινούμενη εικόνα με πολλές άγνωστες μεταβλητές. Το καθήκον μας ως μαρξιστές είναι να παρακολουθούμε την πορεία των γεγονότων και να εξηγούμε υπομονετικά στα πρωτοπόρα στρώματα, να προβάλλουμε συνθήματα κατά του πολέμου από επαναστατική σκοπιά, απευθύνοντας την αντίθεσή μας πρώτα και κύρια ενάντια στον εχθρό στο εσωτερικό: τη δική μας άρχουσα τάξη.
