Τις τελευταίες ημέρες όποιος ασκεί κριτική στην κυβερνητική συμφωνία και στο επίσημο αφήγημα της «μεγάλης διαπραγματευτικής επιτυχίας» της, έρχεται αμέσως αντιμέτωπος με την κατηγορία της αναπαραγωγής της προπαγάνδας του αντιπάλου, δηλαδή εκείνης της προπαγάνδας που προσπαθεί να πείσει πως δεν υπάρχει άλλος δρόμος για την αντιμετώπιση της κρίσης πέρα από το μονόδρομο του μνημονίου και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, της στρατηγικής δηλαδή της ελληνικής και ευρωπαϊκής άρχουσας τάξης.
Ν.Δ και ΠΑΣΟΚ συμφωνούν ότι η «δημιουργική ασάφεια» του κειμένου της συμφωνίας δεν μπορεί να κρύψει το γεγονός πως δεν διαφέρει στην ουσία της από τα Μνημόνια που εκείνοι ψήφισαν. Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως δεν έχουν ιδιαίτερο άδικο σ’ αυτό, χωρίς φυσικά αυτό να δικαιώνει ούτε στο παραμικρό τις εγκληματικές πολιτικές που υλοποίησαν και υποστηρίζουν. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ οδηγείται στον ίδιο δρόμο, δεν δικαιώνονται αυτές οι πολιτικές, αλλά επιβεβαιώνεται ακριβώς το ασύμβατο ανάμεσα στην εξασφάλιση μιας πολιτισμένης ζωής για την πλειοψηφία της κοινωνίας και στο σεβασμό των ασφυκτικών πλαισίων του καπιταλισμού.
Η αποδοχή από την κυβέρνηση της λογικής του νεοφιλελευθερισμού αποτελεί βαριά ήττα που δεν αναιρείται από την κατάργηση (αναστολή στην πραγματικότητα) του email Χαρδούβελη, αλλά βάζει τις βάσεις για πολύ μεγαλύτερες υποχωρήσεις στο κοντινό μέλλον κάτω από την πίεση της δημοσιονομικής ασφυξίας που επιβάλει η αποδοχή του συνόλου του χρέους και η αποχή από κάθε είδους μονομερείς ενέργειες. Η εξέλιξη αυτή είναι η καλύτερη που θα μπορούσε να ελπίζει η ελληνική άρχουσα τάξη μετά από είκοσι ημέρες (αρχικά) αυθάδους διαπραγμάτευσης μιας κυβέρνησης με «κορμό την Αριστερά» που θα μπορούσε να οδηγήσει ανά πάσα στιγμή στο ανεπιθύμητο «ατύχημα» της εξόδου από το ευρώ και του συνακόλουθου απότομου ξεπεσμού του ελληνικού καπιταλισμού.
Το γεγονός ότι στάθηκε αδύνατο να αποτραπεί η κατάρρευση της συγκυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ και η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία αποτελεί το χαρακτηριστικότερο σύμπτωμα της βαθιάς οργανικής κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού και της αδυναμίας της άρχουσας τάξης να εξασφαλίσει σταθερή και αξιόπιστη πολιτική εκπροσώπηση. Έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη ακόμα και των παραδοσιακότερων συμμάχων της, υποχρεώθηκε να αποδεχθεί παθητικά το ρίσκο μιας αριστερής κυβέρνησης, με μόνη ασφαλιστική δικλείδα την κατ’ εξακολούθηση εκφρασμένη διάθεση της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ για συμβιβασμούς και υποχωρήσεις στο πρόγραμμα και το σύνολο των πολιτικών επιλογών (αποδοχή του πλαισίου του καπιταλισμού και της Ευρωζώνης, σύνθεση ψηφοδελτίων με δεξιές «διευρύνσεις», επιδίωξη σύσφιξης των σχέσεων με τμήματα του διεθνούς κεφαλαίου, συγκυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ, εκλογή δεξιού Προέδρου της Δημοκρατίας κλπ) και την προστασία των «εταίρων» που θα αναλάμβαναν το καθήκον της συνέτισης με κάθε μέσο μιας ανυπάκουης αριστερής κυβέρνησης.
Η συνθηκολόγηση της κυβέρνησης στο Eurogroup έφερε προσωρινή ανακούφιση, χωρίς όμως να κρύβεται η ανησυχία για την αμφισημία των διακηρύξεων και την επιρροή της αριστερής αντιπολίτευσης στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Στον αστικό τύπο εκφράζονται διαφορετικές εκτιμήσεις, αλλά είναι βέβαιο πως η πιθανότητα ο ΣΥΡΙΖΑ να στραφεί στ’ αριστερά παραμένει ένα ανοικτό ερωτηματικό που θεωρείται αναγκαίο να ξεκαθαριστεί οριστικά το συντομότερο δυνατό για χάρη της «πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας». Χαρακτηριστικό δείγμα της ανησυχίας αυτής είναι η μεγάλη δημοσιότητα που έλαβαν από τον αστικό τύπο οι ανακοινώσεις της Κομμουνιστικής Τάσης, με σκοπό αφενός να τρομοκρατηθεί το πιο συντηρητικό ακροατήριο που στις τελευταίες εκλογές εγκατέλειψε τη ΝΔ για τον ΣΥΡΙΖΑ, αφετέρου δε να ασκηθεί πίεση προς την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ για ξεκαθάρισμα των διαφωνούντων.
Οι σχεδιασμοί της άρχουσας τάξης
Πρωταρχικός στόχος για την άρχουσα τάξη είναι η με κάθε θυσία παραμονή της χώρας στο ευρώ, καθώς πιθανή έξοδος απ’ αυτό θα σήμαινε την απότομη υποβάθμιση της θέσης του ελληνικού καπιταλισμού. Συνεπώς, βρίσκεται σήμερα σε ένα πολύ σημαντικό στρατηγικό σταυροδρόμι, όπου το θεμελιώδες στοιχείο δεν είναι τόσο η πολιτική κυριαρχία των άμεσων πολιτικών τους εκπροσώπων, αλλά η εξασφάλιση εκείνης της πολιτικής συναίνεσης και σταθερότητας που θα επιτρέψει την απρόσκοπτη υλοποίηση των μνημονιακών δεσμεύσεων.
Το σενάριο της γρήγορης πτώσης της κυβέρνησης υποστηρίχτηκε με θέρμη από τον Σαμαρά για λόγους δικής του πολιτικής επιβίωσης, αλλά δεν αποτέλεσε κυρίαρχη στρατηγική στο αστικό στρατόπεδο, αναγνωρίζοντας τον αρνητικό γι’ αυτούς συσχετισμό δύναμης, όπου κάθε απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης θα διακινδύνευε να πυροδοτήσει μια ανοιχτά επαναστατική κατάσταση στην κοινωνία με μη προβλέψιμες συνέπειες. Η σταδιακή προσγείωση της αριστερής κυβέρνησης στο «ρεαλισμό» ενδέχεται να αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικότερη μέθοδος.
Πράγματι, η επίτευξη συμφωνίας στο Eurogroup έχει ήδη δρομολογήσει μια πορεία διαρκών συμβιβασμών, παρά τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις. Το κάλεσμα της άρχουσας τάξης προς την ηγεσία είναι πλέον ανοιχτό, μέσω του «σοβαρού» αστικού τύπου: «γίνετε λογικοί, τελειώνετε με την αριστερή αντιπολίτευση στο κόμμα και θα έχετε από εμάς όλες τις δεξαμενές υποστήριξης για την κυβέρνησή σας».
Αναμφίβολα, αξιοποιώντας την ιδιαίτερα υψηλή σήμερα δημοτικότητα των Τσίπρα και Βαρουφάκη και τη χαμηλή διείσδυση της αριστεράς του κόμματος στις πλατιές μάζες, ένα σενάριο κυβέρνησης συνεργασίας με το Ποτάμι, ή ακόμα και με το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ σε κάποια φάση, θα αποτελούσε το ιδανικό ζητούμενο για τους Έλληνες και για τους Ευρωπαίους αστούς. Ήταν ζητούμενο ήδη από το 2010 και σήμερα, έχοντας εξασφαλίσει την υπογραφή της κυβέρνησης στο μνημονιακό πλαίσιο, φαντάζει πιο εφικτό από ποτέ: μόνο η ενεργός συμμετοχή των λαϊκών μαζών και η στροφή του κόμματος στ’ αριστερά θα μπορέσει να αποτρέψει την υλοποίηση αυτού του άθλιου σεναρίου.
Ακόμα κι αν υπάρξει τελικά μια τέτοια κυβέρνηση, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να εξασφαλίσει σταθερότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το κύριο κέρδος για την άρχουσα τάξη θα ήταν η βαριά ταπείνωση και συντριβή της Αριστεράς μέσα από αλλεπάλληλες διασπάσεις, απογοήτευση και απώλεια του λαϊκού της ερείσματος. Τότε, έχοντας φθαρεί η κυβέρνηση «εθνικής σωτηρίας», θα έπαυε να είναι χρήσιμη και η άρχουσα τάξη θα κατέφευγε πλέον σε πιο καθαρές δεξιές λύσεις με ισχυροποίηση και αποθράσυνση της ακροδεξιάς. Μέσα σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων σχεδιασμών εξελίσσονται οι έντονες εσωκομματικές διεργασίες στο παραδοσιακό κόμμα της αστικής τάξης.
Το εσωκομματικό τοπίο στη Ν.Δ
Παρόλο που ακόμα δεν έχει ανοίξει επίσημα το ζήτημα της διαδοχής στην ηγεσία της ΝΔ, η σχετική φιλολογία και οι ανεπίσημες συναντήσεις ξεκίνησαν αμέσως μετά τις εκλογές. Ο Σαμαράς που σε καμία περίπτωση δεν επιθυμεί να εγκαταλείψει πρόωρα, και με την αυτοπεποίθηση εκείνου που έφερε σε πέρας το καθήκον του έναντι της άρχουσας τάξης σε μια πολύ δύσκολη περίοδο, ποντάρει στο σενάριο της γρήγορης κατάρρευσης της κυβέρνησης. Στη φάση αυτή όμως, μια τέτοια τακτική έχοντας υπόψη το βαθμό φθοράς της προηγούμενης κυβέρνησης και την υψηλή δημοτικότητα της σημερινής, φαντάζει τυχοδιωκτική και παρακινδυνευμένη.
Είναι πολύ πιθανό λοιπόν ο Σαμαράς να θυσιαστεί, ώστε να προκριθεί μια λύση που θα μπορέσει υπομονετικά να συσπειρώσει ξανά τις δυνάμεις που έχασε η ΝΔ το τελευταίο διάστημα, εκμεταλλευόμενη τη γρήγορη φθορά της κυβέρνησης. Υπό αυτό το πρίσμα η πτέρυγα των «καραμανλικών» έχει κηρύξει προσωρινή εκεχειρία απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ, δίνοντας χρόνο στον Τσίπρα. Παρόλο που ο Κώστας Καραμανλής, σε ρόλο «σφίγγας», ακόμα δεν έχει σπάσει τη σιωπή του περιμένοντας να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα – ο Σαμαράς ακόμα επιδιώκει τη στήριξή του όπως το 2009 ή έστω τη διατήρηση της παθητικότητάς του – «καραμανλικά» στελέχη όπως ο Αντώναρος στέλνουν εδώ και καιρό το μήνυμα της αναγκαίας εκκαθάρισης του κόμματος από την ακροδεξιά ηγετική ομάδα Σαμαρά και τη στροφή προς το κέντρο, χωρίς όμως να έχουν μέχρι στιγμής προωθήσει κάποιο δικό τους στέλεχος για την ηγεσία.
Η αποδοχή από τον Προκόπη Παυλόπουλο, στενού συνεργάτη δύο γενεών Καραμανλήδων, της πρότασης Τσίπρα για τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας εκφράζει τους ευσεβείς πόθους τόσο της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, όσο και της καραμανλικής Δεξιάς για σταθερότητα, με την επιστροφή στην κανονικότητα του «μεσαίου χώρου». Αν όμως για τη Δεξιά η τακτική αυτή της δίνει τον απαραίτητο χώρο για ανασυγκρότηση, ανοίγει το δρόμο για φιλικότερη προσέγγιση από τμήματα της «ανανεωτικής» αριστεράς στην προοπτική κυβέρνησης «εθνικής σωτηρίας» και σε τελική ανάλυση δεν τη δεσμεύει σε τίποτα ως προς τα πολιτικά άκρα της, για την Αριστερά τα πράγματα είναι διαφορετικά. Σαν μια επανάληψη του «ιστορικού συμβιβασμού» σαν φάρσα οδηγείται στην επ’ αόριστον αναβολή της επίλυσης των ζωτικών προβλημάτων των μαζών και κατά συνέπεια στην απώλεια της ιστορικής της χρησιμότητας και αξιοπιστίας.
Η άρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη να ακολουθήσει την κομματική γραμμή κατά την προεδρική εκλογή απορρίπτοντας τη στρατηγική του καραμανλισμού, δείχνει για άλλη μια φορά την αυτονομία των «μητσοτακικών» κινήσεων από τους άλλους κομματικούς πόλους. Επιδιώκει να αντλήσει δυνάμεις μέσα και έξω από το κόμμα, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως τον εκφραστή του σύγχρονου «νεοφιλελεύθερου κέντρου».
Οι πραγματικοί συσχετισμοί μέσα στο κόμμα πρόκειται να εκφραστούν τις επόμενες εβδομάδες. Όμως, όσο η κυβέρνηση με «κορμό» τον ΣΥΡΙΖΑ απολαμβάνει υψηλή δημοτικότητα, τα σχέδια της άρχουσας τάξης και των πολιτικών της εκπροσώπων θα παραμένουν συγκεχυμένα και στο παρασκήνιο. Η πολύ πιθανή, «μνημονιακή» φθορά της νέας κυβέρνησης θα επιτρέψει το ξεδίπλωμα των αστικών σχεδιασμών, που όταν το επιτρέψουν οι συσχετισμοί, δεν μπορεί παρά να έχουν το χαρακτήρα εκδίκησης απέναντι στο θράσος των λαϊκών μαζών να εκλέξουν μια κυβέρνηση που διακήρυξε, έστω, την αμφισβήτηση της ηγεμονίας της άρχουσας τάξης.
Άγγελος Ηρακλείδης – μέλος ΟΜ ΣΥΡΙΖΑ Ρόδου
