Οι πρόσφατες θυελλώδεις συναντήσεις στη διάσκεψη κορυφής των G7 και στη συνδιάσκεψη του ΝΑΤΟ φανέρωσαν την αυξανόμενη ένταση στις παγκόσμιες σχέσεις. Χαρακτηριστική εκδήλωση αυτού του κλίματος ήταν η ένταση μεταξύ του ηγέτη του «ελεύθερου κόσμου» Ντόναλντ Τραμπ και της ντε φάκτο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Γερμανίδας Καγκελαρίου Άνγκελας Μέρκελ. «Η πρώτη επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στην Ευρώπη ήταν άβολη. Τα επακόλουθά της ήταν εκρηκτικά», σχολίασαν οι Financial Times, ένα από τα σημαντικότερα όργανα του χρηματιστικού κεφαλαίου.
Μιλώντας σε μια προεκλογική συγκέντρωση στη Γερμανία, λίγο μετά την επιστροφή του προέδρου των ΗΠΑ στην Ουάσινγκτον, η Άνγκελα Μέρκελ έφτασε πολύ κοντά στην ανακοίνωση του θανάτου της δυτικής συμμαχίας!
Η Γερμανίδα Καγκελάριος προειδοποίησε ότι: «Οι καιροί κατά τους οποίους μπορούσαμε να υπολογίζουμε πλήρως σε άλλους έχουν κατά κάποιον τρόπο παρέλθει, σύμφωνα με όσα έχω βιώσει τις τελευταίες ημέρες. Εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει πραγματικά να πάρουμε το πεπρωμένο μας στα χέρια μας. Φυσικά, πρέπει να έχουμε φιλικές σχέσεις με τις ΗΠΑ και με το Ηνωμένο Βασίλειο και με άλλους γείτονες, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας. Αλλά πρέπει να αγωνιστούμε για το δικό μας μέλλον μόνοι μας.»
Και ενώ τα πνεύματα οξύνονταν, ο Τραμπ εκδήλωνε το θυμό του μέσω του «τουίτερ», προχωρώντας σε μια απειλή: «Έχουμε ένα τεράστιο εμπορικό έλλειμμα με τη Γερμανία, επιπλέον πληρώνουν πολύ λιγότερο από ό, τι θα έπρεπε για το ΝΑΤΟ και το στρατό», για να συμπληρώσει θυμωμένα, «Πολύ κακό για τις ΗΠΑ. Αυτό θα αλλάξει».
Με φίλους σαν αυτούς …
Υπάρχει μία αίσθηση σε ένα τμήμα των Αμερικάνων καπιταλιστών, ότι οι ΗΠΑ υποφέρουν αδικαιολόγητα, ενώ η Γερμανία αναπτύσσεται σε βάρος τους.
Ακόμη και πριν από τις συναντήσεις των G7, η κυβέρνηση του Tραμπ προχώρησε σε ανοιχτή επίθεση εναντίον των Γερμανών «φίλων» τους. Κορυφαίος οικονομικός σύμβουλος του Τραμπ αναγνώρισε ότι η Γερμανία είναι «πολύ κακή», για παράδειγμα, όταν πλημμυρίζει τις ΗΠΑ με αυτοκίνητα. Ο Tραμπ το πήγε ακόμα πιο μακριά λέγοντας: «Κοιτάξτε τα εκατομμύρια των αυτοκινήτων που πωλούν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τρομερό. Πρόκειται να το σταματήσουμε αυτό».
Η κατασκευή αυτοκινήτων στις ΗΠΑ συνδέθηκε στενά, από οικονομική και ψυχολογική άποψη, με την ανάπτυξη των ΗΠΑ ως παγκόσμια υπερδύναμη. Ο Φορντισμός μπήκε στο λεξικό του 20ου αιώνα για να περιγραφούν οι σύγχρονες μηχανοποιημένες μέθοδοι παραγωγής, όπως αυτές που εισήγαγε ο Χένρυ Φορντ στη βιομηχανία αυτοκινήτων. Ωστόσο, το 2010 η Γερμανία έφθασε να παράγει διπλάσια αυτοκίνητα από τις ΗΠΑ. Η έλλειψη επενδύσεων στην αμερικάνικη βιομηχανία και η εξαγωγή θέσεων εργασίας – για να διασφαλιστεί ότι τα κέρδη διατηρούνται και αυξάνονται – διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στη σχετική παρακμή της βιομηχανίας των ΗΠΑ. Η Μέρκελ και η κυβέρνησή της προσπάθησαν να απαντήσουν στα σχόλια της ομάδας του Tραμπ, δηλώνοντας: «Δεν είναι πρέπον να απομονώνεται και να δέχεται επίθεση μία χώρα. Ένα πλεόνασμα δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό – είναι το αποτέλεσμα της προσφοράς και της ζήτησης».
Σημείο καμπής
Οι τελευταίες παρατηρήσεις της Μέρκελ, αν και ασυνήθιστα απότομες, αποτελούν αντανάκλαση της νέας πραγματικότητας. Θα συμβάλουν στην όξυνση των σχέσεων και θα δημιουργήσουν νέες διαιρέσεις και συγκρούσεις. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση για την ήδη ασταθή διεθνή γεωπολιτική ισορροπία.
Αυτή η ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ του Tραμπ και της Mέρκελ μπορεί να θεωρηθεί ως καμπή στις διεθνείς σχέσεις. Ο Ρίτσαρντ Χάας, πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων στις Η.Π.Α., έγραψε στο τουίτερ: «Όταν η Μέρκελ λέει ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να στηριχθεί σε άλλους και χρειάζεται να πάρει την κατάσταση στα χέρια της, είναι ένα σημείο καμπής. Αυτό προσπάθησαν να αποφύγουν οι ΗΠΑ από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και έπειτα.» Εν τω μεταξύ, ο Φρανσουά Χάισμπεργκ, από το γαλλικό Ίδρυμα Στρατηγικών Ερευνών (Fondation pour la Recherche Stratégique), δήλωσε: «Ο Πρόεδρος Tραμπ έδωσε ξεκάθαρα στο σήμα για το τέλος 65 χρόνων διεθνών σχέσεων που βασίζονταν στην ισχυρή και μακρόπνοη αμοιβαία εμπιστοσύνη».
Τα σχόλια της Μέρκελ αντικατοπτρίζουν επίσης μια αυξανόμενη αίσθηση εντός της γερμανικής ηγεσίας ότι η Ε.Ε. πρέπει να σφίξει τις γραμμές της, ειδικά μετά το Brexit. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, δήλωσε πρόσφατα ότι η προτεραιότητα της Γερμανίας πρέπει να είναι «να κρατήσει την υπόλοιπη Ευρώπη, χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο, όσο το δυνατόν περισσότερο ενωμένη».
Αυτό που είδαμε κατά τη διάρκεια των συνόδων κορυφής και όσων διαδραματίστηκαν στη συνέχεια, είναι οι αυξανόμενες αντιφάσεις στην παγκόσμια οικονομία να εκφράζονται στο πολιτικό μέτωπο. Μπορεί μεν οι ενημερωτικές συναντήσεις, οι φραστικές επιθέσεις και τα παρασκηνιακά σχόλια να είναι συνήθης πρακτική σε «φυσιολογικές» πολιτικές εποχές, ωστόσο οι συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και η εκλογή Τραμπ που εκπροσωπεί τις σκληρότερες πολιτικές της γραμμής «Πρώτα η Αμερική», έχουν φέρει τους ηγετικούς εκπροσώπους της Ε.Ε. και των ΗΠΑ σε ανοιχτή σύγκρουση. Αυτό είναι κάτι πρωτοφανές για τη σύγχρονη εποχή.
Εντάσεις στο ΝΑΤΟ
Οι ΗΠΑ σήμερα πληρώνουν τη μερίδα του λέοντος στις αμυντικές δαπάνες του ΝΑΤΟ, δηλαδή το 75% του συνολικού κόστους. Αυτό ενοχλεί τους Αμερικάνους που θεωρούν τους Ευρωπαίους τζαμπατζήδες. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Τραμπ μάλωσε σαν να ήταν «κακά παιδιά» τα άλλα μέλη του ΝΑΤΟ – συγκεκριμένα τη Γαλλία και τη Γερμανία που μέχρι στιγμής αθετούν τη δέσμευση να δαπανήσουν 2% του ΑΕΠ τους στις αμυντικές δαπάνες και τις κατηγορεί ευθέως για τη «χρόνια υποχρηματοδότηση» του οργανισμού.
Ο Τραμπ βλέπει ότι οι ΗΠΑ επιχορηγούν τις αμυντικές δαπάνες της Ευρώπης και διαμαρτύρεται ότι αυτό δεν είναι «δίκαιο για τους πολίτες και τους φορολογούμενους των ΗΠΑ». Από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, αυτής της ιμπεριαλιστικής στρατιωτικής συμμαχίας, οι ΗΠΑ πάντοτε επιδοτούσαν την άμυνα των Ευρωπαίων εταίρων. Τίποτα δεν έχει αλλάξει αναφορικά με αυτό. Αυτό που αλλάζει (και έχει αλλάξει ήδη) είναι η φθίνουσα κυριαρχία του αμερικανικού καπιταλισμού και του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Η αποδυνάμωση της αμερικανικής κυριαρχίας αναγκάζει τις άλλοτε σταθερές φιλίες και σχέσεις να θρυμματιστούν.
Ο στόχος του ΝΑΤΟ ήταν αρχικά να εξουδετερώσει τη «σοβιετική απειλή», βάσει του αρ. 5 της συμφωνίας που επιτάσσει την κοινή άμυνα των χωρών μελών του ΝΑΤΟ έναντι οποιασδήποτε εξωτερικής απειλής. Ο Τραμπ πλέον αντιλαμβάνεται το ΝΑΤΟ σαν ένα βαρίδι παρά σαν πλεονέκτημα. Για το λόγο αυτό σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την αμερικάνικη ισχύ στη συμμαχία σαν διαπραγματευτικό μέσο πίεσης απέναντι στη Γερμανία σε μελλοντικές συνόδους κορυφής. Ενδεικτικό της στάσης του Τραμπ είναι το γεγονός ότι είναι ο πρώτος πρόεδρος μετά τον Χάρυ Τρούμαν που δεν στήριξε δημοσίως το άρθρο 5 της Συμμαχίας.
«Η Αμερική πρώτα»: προστατευτισμός
Ένα άλλο ζήτημα που έχει κυριαρχήσει πρόσφατα σε όλες τις συζητήσεις, είναι η διαμάχη σχετικά με τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή. Ο Τραμπ θεωρεί ότι τα οικονομικά βάρη που προκύπτουν από τη συμμετοχή των ΗΠΑ στη συμφωνία – η οποία στην πραγματικότητα προβλέπει εξαιρετικά περιορισμένα μέτρα που δεν μπορούν να αναστρέψουν την περιβαλλοντική κρίση – θα εμποδίσουν την αμερικάνικη βιομηχανία να γίνει περισσότερο ανταγωνιστική. Επομένως ο Τραμπ αρνήθηκε να δεσμευτεί ως προς την εφαρμογή της συμφωνίας, γεγονός που εξώθησε την Μέρκελ να χαρακτηρίσει τις διαπραγματεύσεις «μη ικανοποιητικές», προσθέτοντας ότι «δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι ΗΠΑ θα εφαρμόσουν τη συμφωνία».
Η πολιτική του Τραμπ με το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» αντανακλά μια ολοένα αυξανόμενη τάση για προστατευτισμό στις παγκόσμιες σχέσεις, που απορρέει από το βάθεμα της οικονομικής κρίσης. Η επιβράδυνση της οικονομίας σημαίνει ότι πλέον η λεία που πρέπει να μοιραστούν οι ιμπεριαλιστές πειρατές και τα μονοπώλια που υποστηρίζουν μικραίνει. Οι προστατευτικές πολιτικές θα προκαλέσουν περαιτέρω αποσταθεροποίηση και τα επιταχύνουν την κατάρρευση των συμφωνιών και των συμμαχιών που είχαν οικοδομηθεί την προηγούμενη περίοδο.
Ωστόσο οι καπιταλιστές πολιτικοί δεν θα είναι σε θέση να ανακόψουν αυτή την πορεία. Είτε θα μπουν στο παιχνίδι του προστατευτισμού ή θα πεταχτούν από την παγκόσμια σκακιέρα. Σύμφωνα με τους “Financial Times”, η ένταση ανάμεσα σε ΕΕ και ΗΠΑ «απειλεί το μέλλον της Δυτικής Συμμαχίας». Ο παλιός κόσμος τρέμει μπροστά στα μάτια μας. Είναι δικό μας καθήκον να οργανώσουμε εκείνη τη δύναμη στην κοινωνία που θα καταφέρει να δημιουργήσει ένα νέο σοσιαλιστικό κόσμο, οπού όλοι αυτοί οι ληστές δεν θα μπορούν πλέον να λυμαίνονται τον παγκόσμιο πλούτο.
Σκοτ Σόου
Πηγή: “In Defence of Marxism” www.marxist.com
Μετάφραση: Αλέξης Μητσόπουλος, Σοφία Παπακωνσταντίνου
Επιμέλεια: Άγγελος Ηρακλείδης
