Η Δυτικοαφρικανική Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ECOWAS) συναντήθηκε στην πρωτεύουσα της Νιγηρίας, την Αμπούτζα, στις 10 Αυγούστου για να συζητήσει πώς θα αντιδράσει στο πρόσφατο πραξικόπημα στον Νίγηρα. Η προθεσμία που έθεσε η ECOWAS για να παραμεριστούν οι πραξικοπηματίες και να αποκαταστήσουν τον Πρόεδρο Μοχάμεντ Μπαζούμ στην εξουσία έληξε στις 13 Αυγούστου χωρίς τη στρατιωτική επέμβαση που είχαν απειλήσει χώρες όπως η Νιγηρία.
Στο τέλος της συνάντησης, η ECOWAS δημοσίευσε μια αόριστη δήλωση λέγοντας ότι συμφώνησαν να συγκεντρώσουν μια στρατιωτική δύναμη «αναμονής», αλλά αμέσως πρόσθεσε ότι η στρατιωτική επέμβαση στον Νίγηρα θα ήταν η τελευταία λύση. Δεν διευκρίνισαν περαιτέρω λεπτομέρειες για το ποια θα είναι η δύναμη που σκοπεύει να συγκεντρώσει ή ποια μέτρα θα μπορούσε να λάβει.
Αντιθέσεις και διχασμοί
Ο πρόεδρος της Νιγηρίας και νυν πρόεδρος της ECOWAS, Μπολά Τινουμπού, ένιωσε αμήχανα όταν η πρότασή του να κινητοποιήσει στρατεύματα για στρατιωτική επέμβαση στον Νίγηρα απορρίφθηκε από τη νιγηριανή Γερουσία. Ως εκ τούτου, δεν είναι σαφές εάν ο στρατός της Νιγηρίας θα ήταν μέρος αυτής της «δύναμης επιφυλακής», καθώς η Γερουσία είχε καταψηφίσει τη στρατιωτική προετοιμασία.
Αυτό που δείχνει ξεκάθαρα αυτή η φαρσοκωμωδία είναι ότι υπάρχουν βαθιές διαιρέσεις στην άρχουσα τάξη της Νιγηρίας. Ένα μέρος της κατανοεί ότι η στρατιωτική επέμβαση δεν θα είχε καλή κατάληξη σε αυτή τη φάση.
Αυτό που ήταν επίσης ενδιαφέρον είναι ότι η ECOWAS εξέδωσε τη δική της δήλωση, ανεξάρτητα από τη Νιγηρία, λέγοντας ότι η στρατιωτική επέμβαση θα θεωρηθεί μόνο ως έσχατη λύση. Αυτό δείχνει περαιτέρω τη διαίρεση στις άρχουσες τάξεις της περιοχής.
Η πιθανότητα κινητοποίησης στρατευμάτων ενάντια στον Νίγηρα δεν είναι πολύ δημοφιλής στη Νιγηρία, ιδιαίτερα στους νέους. Το Σάββατο, πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις στην πολιτεία Κάνο κατά της απειλής στρατιωτικής επέμβασης. Οι διαδηλωτές φώναζαν: «Οι Νίγηρες είναι τα αδέρφια μας, οι Νίγηρες είναι η οικογένειά μας» και «Ο Νίγηρας είναι δικός μας, δεν θέλουμε πόλεμο, ο πόλεμος κατά του Νίγηρα είναι αδικία, συνωμοσία των δυτικών δυνάμεων».
Αυτό το συναίσθημα είναι ιδιαίτερα βαθύ στις επαρχίες που συνορεύουν με τον Νίγηρα, όπου οι άνθρωποι μοιράζονται βαθείς εθνοτικούς δεσμούς. Αυτό που φοβάται ιδιαίτερα η άρχουσα τάξη της Νιγηρίας είναι ότι η ίδια η Νιγηρία θα επηρεαστεί από τις συνέπειες μιας στρατιωτικής επέμβασης. Οι διαμαρτυρίες «EndSars», που ξεκίνησαν το 2020, είναι ακόμα νωπές στο μυαλό των Νιγηριανών. Υπάρχει η πιθανότητα αυτή η οργή να πάρει ξανά φωτιά σε ένα υψηλότερο επίπεδο σε περίπτωση στρατιωτικής επέμβασης σε γειτονική χώρα. Επιπλέον, τίθεται το ζήτημα της άμεσης ανθρωπιστικής και προσφυγικής κρίσης.
Ένας περαιτέρω αποτρεπτικός παράγοντας είναι ότι αυτό το πραξικόπημα έχει λαϊκή υποστήριξη στον Νίγηρα και σε ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή. Στο μυαλό πολλών ανθρώπων, ιδιαίτερα της νεολαίας, αυτό είναι ένα πλήγμα κατά του γαλλικού ιμπεριαλισμού. Αυτό το συναίσθημα διαπερνά τις γαλλόφωνες περιοχές, ιδιαίτερα τη Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι, τη Γουινέα και τη Σενεγάλη.
Σαφές παράδειγμα αυτού είναι οι καθημερινές διαδηλώσεις στους δρόμους της πρωτεύουσας Νιαμέι για υποστήριξη των πραξικοπηματιών. Στις 13 Αυγούστου, μια διαδήλωση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων συγκεντρώθηκε σε ένα στάδιο της πρωτεύουσας καθώς η προθεσμία που έθεσε ο Τινουμπού για να επιστρέψει στην εξουσία ο έκπτωτος πρόεδρος Μπαζούμ είχε οριστεί να λήξει εκείνη τη μέρα.
Ο Νασίρου Μαχαμαντού, ένας πωλητής λαχανικών στο Νιαμέι ο οποίος είναι εξοργισμένος που η ECOWAS σκέφτεται ακόμη και να στείλει στρατεύματα στον Νίγηρα, ανέφερε στον Economist ότι: «Αν έρθουν εδώ, εμείς [οι άμαχοι] θα πάμε στον πόλεμο μαζί με τον στρατό». Αυτό το συναίσθημα είναι καθολικό και αυτή η μαζική υποστήριξη είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην τρέχουσα εξίσωση.
Επομένως, το πιο πιθανό άμεσο σενάριο είναι η έναρξη κάποιου είδους διαλόγου. Την προπερασμένη εβδομάδα, ο στρατηγός Αμπντουραχμάνε Τσιάνι είχε συμφωνήσει κατ’ αρχήν να ξεκινήσει διάλογο με την ECOWAS μετά τη συνάντησή του με Νιγηριανούς λόγιους ισλαμιστές.
Το μίσος για τον γαλλικό ιμπεριαλισμό ξεχειλίζει
Ένας από τους βασικούς παράγοντες που τροφοδοτεί την όλη διαδικασία στη Δυτική Αφρική και το Σαχέλ είναι μια έντονη διάθεση μίσους κατά του γαλλικού ιμπεριαλισμού. Για το λόγο αυτό, η άμεση στρατιωτική επέμβαση της Γαλλίας είναι πολύ απίθανη. Στην πραγματικότητα, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να βάλει φωτιά σε ολόκληρη την ήπειρο της Αφρικής. Αντίθετα, οι Γάλλοι θα προτιμούσαν πιθανότατα να αποφύγουν την καταιγίδα και να παίξουν για να κερδίσουν χρόνο.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μέσω πολιτικών, στρατιωτικών και οικονομικών δεσμών, η Γαλλία έβαλε μια σφιχτή θηλιά στη γαλλόφωνη Αφρική, τόσο για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της όσο και για να διατηρήσει ένα τελευταίο προπύργιο του αποδυναμωμένου ιμπεριαλιστικού της κύρους.
Τον Μάρτιο του 2008, ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ είπε: «Χωρίς την Αφρική, η Γαλλία θα κατρακυλήσει στην κατηγορία μιας τριτεύουσας παγκόσμιας δύναμης». Ο προκάτοχος του Σιράκ Φρανσουά Μιτεράν είχε πει ότι: «Χωρίς την Αφρική, η Γαλλία δεν θα έχει ιστορία στον 21ο αιώνα».
Οι συνέπειες αυτής της πολιτικής για την Αφρική ήταν η δουλική εξάρτηση από τη γαλλική οικονομία· εξάρτηση από τον γαλλικό στρατό· και την πολιτική ανοιχτών θυρών για τις γαλλικές ιδιωτικές εταιρείες που είχαν ως σκοπό να λεηλατήσουν αυτήν την περιοχή.
Για δεκαετίες δεκατέσσερις χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής είχαν τα εθνικά τους αποθέματα υπό την κατοχή της γαλλικής κεντρικής τράπεζας στο πλαίσιο ουσιαστικά αποικιακών νομισματικών συμφωνιών. Σε αυτές τις χώρες είναι το Μπενίν, η Μπουρκίνα Φάσο, η Ακτή Ελεφαντοστού, το Μάλι, ο Νίγηρας, η Σενεγάλη, το Τόγκο, το Καμερούν, η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η Γουινέα-Μπισσάου, η Ισημερινή Γουινέα, το Τσαντ, το Κονγκό-Μπραζαβίλ και η Γκαμπόν.
Η Γαλλική Εθνοσυνέλευση ψήφισε νόμο τον Μάιο του 2020, επικυρώνοντας το τέλος του «φράγκου CFA» και μαζί με αυτό την απαίτηση για τις χώρες να καταθέτουν τα αποθεματικά τους στην Τράπεζα της Γαλλίας. Ωστόσο, στην πράξη η ίδια σχέση συνεχίζει να υπάρχει, με τους Αφρικανούς επικριτές να αποκαλούν τις μεταρρυθμίσεις περισσότερο «συμβολικές» παρά πραγματικές.
Υπολογίζεται ότι η Γαλλία παρακρατεί σχεδόν 500 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο από τα χρήματα των αφρικανικών χωρών για το ταμείο της. Επιπλέον, οι αφρικανικές χώρες δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά τα χρήματα. Στην πραγματικότητα, η Γαλλία ανάγκασε τις πρώην αποικίες της να τοποθετήσουν έως και το 65% των συναλλαγματικών τους αποθεμάτων στη Γαλλική Κεντρική Τράπεζα, συν ένα άλλο 20% για χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις, αφήνοντάς τους έτσι πρόσβαση μόνο στο 15% των δικών τους χρημάτων. Εάν χρειάζονται περισσότερα, πρέπει να δανειστούν τα δικά τους χρήματα από τη Γαλλία σε εμπορικές τιμές.
Ένα ασφυκτικό παράσιτο
Η Γαλλία είχε τον πρώτο λόγο για να αγοράσει τους φυσικούς πόρους που βρέθηκαν στο έδαφος των πρώην αποικιών της. Προτιμήθηκαν οι γαλλικού συμφέροντος εταιρείες στον τομέα των δημοσίων προμηθειών.
Η Γαλλία διατήρησε το αποκλειστικό δικαίωμα να προμηθεύει με στρατιωτικό εξοπλισμό και εκπαίδευση τον αφρικανικό στρατό αναπτύσσοντας δικά της στρατεύματα και παρεμβαίνοντας σε αφρικανικές χώρες για την υπεράσπιση των συμφερόντων της Γαλλίας. Και αυτές οι χώρες ήταν υποχρεωμένες να συμμαχήσουν μόνο με τη Γαλλία σε καταστάσεις πολέμου ή κρίσης.
Τα τελευταία 70 χρόνια, η Γαλλία προστατεύει τα συμφέροντά της στην Αφρική μέσω οικονομικών μέτρων, με κρυφές ενέργειες και δεκάδες στρατιωτικές επεμβάσεις. Η Γαλλία έχει παρέμβει στην υποσαχάρια Αφρική σε διάφορες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια, πέρα από τη χρήση πληροφοριών και επιχειρήσεων επιτήρησης και αμέτρητες ημιμόνιμες στρατιωτικές εκστρατείες.
Οι Γάλλοι ήταν στην πρώτη γραμμή στην υποδούλωση, τον αποικισμό και τη λεηλασία της γαλλόφωνης Αφρικής κλέβοντας τον χρυσό, τα διαμάντια και άλλους φυσικούς πόρους τους. Εν ολίγοις, η Γαλλία προκαλεί αιμορραγία στην Αφρική.
Είναι μια παρασιτική, ασφυκτική βδέλλα για την περιοχή της Δυτικής Αφρικής. Και αυτό έχει, σε μεγάλο βαθμό, τροφοδοτήσει τη δυσαρέσκεια που έχει συσσωρευτεί εναντίον της λόγω των πολιτικών παρεμβάσεων και των ενόπλων επεμβάσεών της. Εξηγεί επίσης γιατί η πρόσφατη σειρά πραξικοπημάτων, που πραγματοποιήθηκαν από ένα στρώμα της κάστας των αξιωματικών, είναι τόσο δημοφιλής σε αυτή την περιοχή.
Μια εκρηκτική κατάσταση
Όλα αυτά έχουν δημιουργήσει μια εκρηκτική κατάσταση εδώ και δεκαετίες. Δεν είναι περίεργο που οι Γάλλοι είναι τόσο αντιδημοφιλείς. Πρόεδροι και υπουργοί έρχονται αντιμέτωποι με διαμαρτυρίες όταν επισκέπτονται πρώην γαλλικές αποικίες στην Αφρική.
Η διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης στη Δυτική Αφρική πήρε ποιοτική τροπή στον απόηχο των Αραβικών Επαναστάσεων του 2010-2015. Στη Νιγηρία, είδαμε το κίνημα Occupy Nigeria εμπνευσμένο άμεσα από την αιγυπτιακή επανάσταση. Υπήρξε το κίνημα για την απομάκρυνση του Αμπντουλάχ Γουέιντ στη Σενεγάλη το 2012. Το 2014 υπήρξε ένα επαναστατικό κίνημα που απομάκρυνε τον Μπλαϊζέ Κομπαορέ στη Μπουρκίνα Φάσο. Στη συνέχεια υπήρξαν επαναστατικά κινήματα στο Τόγκο και την Γκαμπόν.
Επιπλέον, η Γαλλία πίεσε πολύ για μια επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη κατά του Μουαμάρ Καντάφι. Αυτή ήταν μια άλλη στροφή στην κατάσταση. Ο στόχος αυτής της παρέμβασης ήταν φυσικά να διακόψει την Αραβική Επανάσταση. Αλλά συνέπεια αυτού ήταν η αποσταθεροποίηση της Δυτικής Αφρικής και του Σαχέλ.
Οι τζιχαντιστές μετακινήθηκαν από τη Λιβύη στο Σαχέλ και τη Δυτική Αφρική, και το ΝΑΤΟ και ο γαλλικός ιμπεριαλισμός τους ακολούθησαν εκεί. Αυτό έριξε περισσότερο λάδι στη φωτιά της αναπτυσσόμενης επαναστατικής διάθεσης.
Στη Μπουρκίνα Φάσο, η οποία έχει εισέλθει σε μια επαναστατική περίοδο, αυτό προκάλεσε μια εξεγερτική διάθεση καθώς οι μάζες οπλίστηκαν για να αντεπιτεθούν.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, ξεκίνησε μια πρωτοβουλία για τη στρατολόγηση 50.000 εθελοντικών δυνάμεων πολιτικής άμυνας για να πολεμήσουν τους τζιχαντιστές. Η κατάσταση γινόταν επικίνδυνη για την άρχουσα τάξη. Οι κατώτεροι αξιωματικοί, που σε αυτές τις χώρες αντιπροσωπεύουν ένα ευαίσθητο βαρόμετρο της γενικής διάθεσης, αποφάσισαν να κινηθούν.
Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι ο γαλλικός ιμπεριαλισμός χάνει τον έλεγχό του στη Δυτική Αφρική. Το πραξικόπημα στον Νίγηρα είναι ένα πλήγμα για τον δυτικό ιμπεριαλισμό. Ο Νίγηρας ήταν βασικός παράγοντας στη στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας στην Αφρική.
Ο Μοχάμεντ Μπαζούμ ήταν βασικός σύμμαχος της Δύσης. Υπό τον ίδιο, η χώρα ήταν μια όαση φαινομενικής σταθερότητας σε μια πολύ ασταθή περιοχή. Η Γαλλία έχει εγκαταστήσει περίπου 1.500 στρατιώτες στον Νίγηρα, οι περισσότεροι μεταφέρθηκαν εκεί μετά την ταπεινωτική απέλασή τους από το Μάλι. Αυτή η ανοιχτή συμμαχία με τη Δύση δημιούργησε μεγάλη αγανάκτηση στις μάζες της Νιγηρίας. Αυτό εξηγεί τη μαζική υποστήριξη που έχουν οι πραξικοπηματίες.
Ο Νίγηρας έχει γίνει πλέον ο τελευταίος κρίκος σε μια αλυσίδα πραξικοπημάτων που έχουν ταράξει την περιοχή του Σαχέλ. Όλα αυτά τα πραξικοπήματα είναι ευθέως ενάντια στα συμφέροντα του γαλλικού και του δυτικού ιμπεριαλισμού. Η Μπουρκίνα Φάσο απαίτησε να φύγουν όλα τα γαλλικά στρατεύματα το 2022. Το Μάλι απέλασε 2.400 Γάλλους στρατιώτες το 2022. Αυτά αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή στις παγκόσμιες σχέσεις και εγκαινιάζουν μια νέα περίοδο αναδιάταξης και αναταράξεων στην κρίση του καπιταλισμού.
Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι περισσότερο από το 60% του πληθυσμού ολόκληρης της ηπείρου είναι ηλικίας κάτω των 25 ετών. Αυτό την καθιστά τη νεότερη ήπειρο στον κόσμο. Κάθε ένα από τα 10 νεότερα έθνη του κόσμου κατά διάμεση ηλικία βρίσκεται στην Αφρική, με τον Νίγηρα να βρίσκεται στην πρώτη θέση ανάμεσά τους, με διάμεση ηλικία τα 14,8 έτη. Αυτό που βλέπουμε είναι μια διαδικασία βαθύτερης ριζοσπαστικοποίησης, μια διαδικασία που θα σαρώσει ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο.
15 Αυγούστου 2023
