Μια νέα ανησυχητική παραλλαγή της COVID-19 εμφανίστηκε με το όνομα Β.1.1.529 ή Όμικρον. Αυτό το στέλεχος ήταν ένα αναπόφευκτο προϊόν της απερίσκεπτης επιδίωξης βραχυπρόθεσμων καπιταλιστικών συμφερόντων, που διαιωνίζουν αυτό τον φαινομενικά ατέρμονο εφιάλτη της πανδημίας.
Η παραλλαγή Όμικρον εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Νότιο Αφρική, όπου ξεπέρασε γρήγορα την πρώην κυρίαρχη παραλλαγή Δέλτα στο Γκαουτένγκ (σ.τ.μ: η περιφέρεια της Νοτίου Αφρικής με πρωτεύουσα το Γιοχάνεσμπουργκ), με τον επίσημο επίπεδο του ημερήσιου μέσου όρου των κρουσμάτων των τελευταίων 7 ημερών να εκτινάσσεται από περίπου 300 σε πάνω από 4.000 στα τέλη Νοέμβρη. Η παραλλαγή Όμικρον έχει ήδη αρχίσει να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, με εντοπισμένα κρούσματα στην Ιταλία, τη Γερμανία, τη Μεγάλη Βρετανία, το Ισραήλ, το Χονγκ Κονγκ και τη Δανία.
Όπως και όλη η εξέλιξη της πανδημίας της COVID-19, αυτό δεν ήταν αναπόφευκτο να συμβεί. Βασισμένοι σε ένα ορθολογικό, παγκόσμιο σχέδιο, πιθανότατα θα ήμασταν ήδη σε θέση να εξαλείψουμε την COVID-19. Έχουν παρασκευαστεί ήδη 9 δισ. δόσεις του εμβολίου, με το νούμερο αυτό να αναμένεται να φτάσει τα 12 δισ. μέχρι το τέλος του έτους: ένας αριθμός ικανός να παράσχει ανοσία σε όλο τον πλανήτη.
Όμως, ενώ περισσότερο από το 60% του πληθυσμού στις περισσότερες δυτικές χώρες είναι πλήρως εμβολιασμένο, ο αντίστοιχος αριθμός πέφτει στο 3% σε χώρες με χαμηλά εισοδήματα. Αυτό το θλιβερό στατιστικό στοιχείο οφείλεται εξολοκλήρου στο κυνήγι του κέρδους από τη μεριά των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών, που τίθεται πάνω από το ενδιαφέρον για τις ανθρώπινες ζωές, και τον «εμβολιαστικό προστατευτισμό» των πλούσιων κρατών. Έτσι, δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη νέων, πιο μεταδοτικών και ανθεκτικών στελεχών του ιού.
Τον Μάρτιο γράφαμε: «Με τη μονοπώληση και τις φιλονικίες για τα εμβολία στην κούρσα να ανοποιήσουν πρώτα τους δικούς τους πληθυσμούς, οι πλουσιότερες χώρες θέτουν σε κίνδυνο αμέτρητες ζωές… Στο μεταξύ, ο ιός συνεχίζει να μεταδίδεται και να μεταλλάσσεται στις φτωχότερες χώρες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης νέων, πιο μεταδοτικών και φονικών στελεχών».
Οι καπιταλιστές της φαρμακοβιομηχανίας και τα ιμπεριαλιστικά έθνη εγκατέλειψαν στη μοίρα τους τις φτωχότερες χώρες, ενδιαφερόμενοι να προστατεύσουν μόνο εαυτούς. Δισεκατομμύρια άνθρωποι αφέθηκαν ανυπεράσπιστοι απέναντι στον ιό, αφού είχαν προηγηθεί δεκαετίες οικονομικού στραγγαλισμού, που άφησαν πίσω τους ερείπια στις υγειονομικές και κοινωνικές υποδομές. Τώρα, όλος ο κόσμος ετοιμάζεται να πληρώσει πικρό τίμημα για την ανάλγητη, συνειδητή πολιτική των ιμπεριαλιστών να θέσουν σε πρώτο πλάνο τη δική τους οικονομική ανάκαμψη, ακριβώς τη στιγμή που η διεθνής συνεργασία ήταν αναγκαία περισσότερο από ποτέ.
Ό,τι σπέρνεις, θερίζεις
Ο ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) ανακοίνωσε ότι η παραλλαγή Όμικρον θέτει έναν «πολύ υψηλό κίνδυνο» στην παγκόσμια μάχη εναντίον της COVID-19 και θα μπορούσε να έχει «ολέθριες συνέπειες», με τη μορφή νέων κυμάτων αύξησης των κρουσμάτων σε ολόκληρη την υδρόγειο. Ως και 15 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, είτε άμεσα είτε έμμεσα, ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Νέα κύματα θα αυξήσουν ακόμα περισσότερο αυτόν τον «θανάσιμο οβολό».
Την στιγμή που τα πραγματικά δεδομένα της παραλλαγής Όμικρον είναι ακόμη περιορισμένα, είναι ήδη γνωστό ότι περιέχει το ποσό-ρεκόρ των 32 μεταλλάξεων στην πρωτεϊνική ακίδα, με την οποία εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα. Με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα από τη Νότιο Αφρική, θα μπορούσε να είναι από 100 ως 500% μεταδοτικότερη από την παραλλαγή Δέλτα, και οι επιστήμονες ανησυχούν ότι θα μπορούσε να «παρακάμψει» την ανοσία που έχει παράσχει ο εμβολιασμός μέχρι τώρα.
Αυτό οδήγησε τον ΠΟΥ να αναγνωρίσει την Όμικρον ως «Ανησυχητική Παραλλαγή» – την υψηλότερή του διαβάθμιση. Σε απάντηση αυτού, δεκάδες χώρες επέβαλαν απαγορεύσεις σε επισκέπτες από τη Νότιο Αφρική. Αυτή είναι μια κλασική περίπτωση, στην οποία ταιριάζει η παροιμία «μέχρι να σηκώσεις το ένα πόδι, βρωμίζει τ’ άλλο». Η παραλλαγή Όμικρον είναι ήδη εδώ. Αυτό που δεν ξέρουμε ακόμη είναι πόσο επικίνδυνη είναι, σε ό,τι έχει να κάνει με την ικανότητά της να προκαλέσει σοβαρές ασθένειες και την ανθεκτικότητά της απέναντι στα υφιστάμενα εμβόλια. Αλλά μπορούμε πούμε με σχετική βεβαιότητα ότι πρόκειται να προκαλέσει χάος στις φτωχές χώρες, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη «φυσική» ανοσία.
Δεν είναι τυχαίο το ότι αυτό το στέλεχος εμφανίστηκε στη Νότιο Αφρική, όπου το επίσημο ποσοστό εμβολιασμού βρίσκεται μόλις στο 27%, και με το αντίστοιχο ποσοστό στις αγροτικές περιοχές της χώρας να βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο.
Μάλιστα, στην πραγματικότητα, το ποσοστό αυτό είναι από τα μεγαλύτερα στην αφρικανική ήπειρο, και η νοτιαφρικανική κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι έχει αρκετά εμβόλια για τους επόμενους 5 μήνες. Το πρόβλημα είναι ότι πολλές από τις δόσεις της χορηγήθηκαν ως δωρεές, επειδή βρίσκονται κοντά στην ημερομηνία λήξης τους. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένα πολύ στενό χρονικό περιθώριο, για να χορηγηθούν. Αν συνυπολογιστούν η έλλειψη ψυχρής αποθήκευσης, οι ανεπαρκείς υποδομές και οι ελλείψεις στην αλυσίδα εφοδιασμού (ιδιαίτερα στις σύριγγες), είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι είναι δύσκολο να κλιμακωθεί η διάθεση των εμβολίων. Αν η Νότιος Αφρική δεν είχε αποστερηθεί από εμβόλια από την αρχή, δεν θα βρισκόταν τώρα σ’ αυτή τη θέση.
Όλα τα μέχρι προηγουμένως κυρίαρχα στελέχη του κορωνοϊού εμφανίστηκαν σε χώρες (όπως τη Βρετανία, την Ινδία και τη Βραζιλία), όπου επιτράπηκε να αναμιχθούν για παρατεταμένες χρονικές περιόδους μεγάλοι, ανεμβολίαστοι πληθυσμοί – είτε λόγω της στρατηγικής της «ανοσίας της αγέλης» που εφάρμοσαν δεξιοί πολιτικοί, ώστε να αποφευχθεί ένα οικονομικό λοκντάουν, είτε λόγω περιορισμένης πρόσβασης στα εμβόλια, είτε ενίς συνδυασμού και των δύο.
Δεδομένου του χαμηλού ποσοστού εμβολιασμού σε μεγάλα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού, η εμφάνιση ενός στελέχους, όπως της παραλλαγής Όμικρον, ήταν απόλυτα προβλέψιμη. Όπως εξηγήσαμε προηγουμένως, όταν τα «παλιά» στελέχη αφήνονται να κυκλοφορούν ελεύθερα, τους δίνεται το περιθώριο να προσαρμόζονται και να παρακάμπτουν την ανοσία, που έχει επιτευχθεί από την πρότερη μετάδοση του ιού και τον εμβολιασμό, παράγοντες που εκπαιδεύουν το ανθρώπινο σώμα να εντοπίζει την πρωτεϊνική ακίδα του κορωνοϊού και να παράγει αντίδραση: «Ο τρόπος να σταματήσει η εμφάνιση νέων παραλλαγών, που θα είναι ακόμα πιο θανατηφόρες, είναι να ανακοπεί η φυσική επιλογή. Ο ευκολότερος τρόπος να σταματήσει η εξέλιξη είναι να κρατηθούν χαμηλά τα πληθυσμιακά μεγέθη (σ.τ.μ: του ιού)… Πολιτικά αυτό σημαίνει να τεθεί σε υψηλότερη προτεραιότητα η μείωση της διάδοσης του ιού σε σχέση με τα εταιρικά κέρδη. Αυτή είναι μια επιλογή που οι αστοί πολιτικοί δεν προτίθενται να προτιμήσουν».
Ενώ η «Όμικρον» αποτελεί άσχημο νέο για την ανθρωπότητα, είναι ένα πολύ καλό νέο για τους καπιταλιστές των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών, που θα συνεχίσουν ευχαρίστως να εξάγουν υπερκέρδη από την πανδημία για όσο περισσότερο μπορούν, αδιαφορώντας για το χάος και την απώλεια ζωών: «Σε αναφορές προς τους επενδυτές, αυτές οι εταιρείες έχουν προβλέψει ισχυρά κέρδη από την ανάπτυξη ενισχυτικών δόσεων εμβολίων για να αντιμετωπιστούν νέες παραλλαγές. Δεν είναι προς το οικονομικό τους συμφέρον να εξαλείψουν τον ιό. Με όρους βιολογίας, μπορεί κανείς να δει τη σχέση μεταξύ του SARS-CoV-2 και των επενδυτών της βιοτεχνολογίας ως συμβιωτική: και οι δύο ενωμένοι στον παρασιτισμό τους πάνω στα σώματα των ανθρώπων της εργατικής τάξης».
Η Pfizer, η BioNTech και η Moderna πραγματοποιούν αυτή τη στιγμή κέρδη 1.000 δολαρίων κάθε δευτερόλεπτο, με την πρώτη να προσβλέπει σε έσοδα 36 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις πωλήσεις εμβολίων μέχρι το τέλος του 2021. Αυτά τα υπερκέρδη είναι αποτέλεσμα των άμεσων πωλήσεων προς τις πλουσιότερες χώρες, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα για μαζικές αγορές και τώρα «συνωστίζονται» στην ουρά για αναμνηστικές δόσεις και ανανεωμένα εμβόλια. Καθώς διαδίδονταν τα νέα για την παραλλαγή Όμικρον, η αξία των μετοχών των φαρμακευτικών εταιρειών εκτοξευόταν στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια πιο εύγλωττη έκφραση της σήψης του καπιταλισμού.
Εν τω μεταξύ, οι καπιταλιστές αυτών των φαρμακευτικών κολοσσών συνεχίζουν να αντιτίθενται σθεναρά σε κάθε απόπειρα άρσης των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας τους στα εμβόλια έναντι του COVID-19. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της πραγματικής έρευνας γι’ αυτά τα εμβόλια διεξήχθη από το κράτος, με δημόσιο χρήμα. Αυτοί οι πειρατές χρησιμοποιούν απλά την οικονομική τους επιρροή και τον έλεγχο των μέσων φαρμακευτικής παραγωγής για να εξασφαλίσουν πατέντες πάνω σε αυτά τα σωτήρια σκευάσματα, και να καρπωθούν τα κέρδη.
Πριν από ένα χρόνο, εκπρόσωποι από τη Νότια Αφρική και την Ινδία έκαναν έκκληση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) να μην εφαρμόσει πατέντες για τα εμβόλια κατά του COVID-19, έτσι ώστε να μπορέσουν να παραχθούν φθηνά παράγωγα εγχώρια στις φτωχότερες χώρες. Αυτό απορρίφθηκε αμέσως από ορισμένα ιμπεριαλιστικά κράτη – μέλη του ΠΟΕ, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου, κατ’ εντολή των αντίστοιχων φαρμακοβιομηχάνων αυτών των χωρών, που ξοδεύουν εκατομμύρια κάθε χρόνο για να επηρεάσουν τις κυβερνητικές πολιτικές προς το συμφέρον τους.
Ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, έκτοτε έχει υποστηρίξει στα λόγια την άρση των πατεντών (από τη στιγμή που εξασφαλίστηκε η επάρκεια εμβολίων της Αμερικής), οι ιμπεριαλιστές δεν έχουν κάνει ακριβώς τίποτα στην πράξη. Αντιθέτως, ιδιαίτερα η Γερμανία παραμένει σθεναρά αντίθετη στην άρση της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας στα εμβόλια, υποστηρίζοντας ότι «η πνευματική ιδιοκτησία είναι πηγή καινοτομίας και πρέπει να παραμείνει έτσι και στο μέλλον». Με απλά λόγια, ο θεσμός της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής δεν μπορεί να υπονομευθεί ακόμη και στις πιο οξείες υγειονομικές κρίσεις.
Η συσσώρευση εμβολίων έχει οδηγήσει στο να μονοπωλούν οι πλούσιες χώρες το 87% της παγκόσμιας προσφοράς. Οι αστικές κυβερνήσεις της «Δύσης» θέλησαν όλες να αποθηκεύσουν τεράστιους αριθμούς δόσεων – συγκρουόμενες και μεταξύ τους κατά τη διαδικασία αυτή – σε έναν αγώνα δρόμου για να ανοίξουν ξανά τις οικονομίες τους και να εξασφαλίσουν η καθεμιά ότι τα κέρδη θα ρέουν πιο γρήγορα για τη δικιά της οικονομία από ότι για τους ανταγωνιστές της.
Θα σκεφτόταν κανείς ότι η πανδημία του COVID-19, που αποτελεί υπαρξιακή απειλή για ολόκληρο το καπιταλιστικό σύστημα, θα έπειθε τους λεγόμενους «παγκόσμιους ηγέτες» να παραμερίσουν τα άμεσα εθνικά τους συμφέροντα υπέρ ενός ενιαίου μετώπου ενάντια σε έναν κοινό εχθρό. Αντίθετα όμως, συναγωνίζονται ο ένας τον άλλον για να συσσωρεύσουν δόσεις εμβολίων σε σημείο να κατέχουν τέσσερις ή πέντε φορές περισσότερες από αυτές που απαιτούν ολόκληροι οι πληθυσμοί τους.
Παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις από τους επιστημονικούς φορείς, ότι ο «προστατευτισμός των εμβολίων» θα έθετε σε κίνδυνο τους δικούς τους πληθυσμούς και τη δικιά τους οικονομική ανάκαμψη μακροπρόθεσμα, έχουν προσφέρει, πέρα από κενές περιεχομένου κοινοτοπίες και κροκοδείλια δάκρυα, πολύ λίγα στα φτωχότερα έθνη.
Χώρες όπως η Βρετανία, είναι στη φάση της χορήγησης αναμνηστικών (τρίτων) δόσεων στο γενικό πληθυσμό. Την ίδια στιγμή, μόνο το 25% των ανθρώπων στη Ζιμπάμπουε και το 14% στη Ναμίμπια έχουν εμβολιαστεί με έστω μία δόση. Και καθώς η ζήτηση εμβολίων από τον πληθυσμό στις πλούσιες χώρες μειωνόταν έντονα το προηγούμενο διάστημα, λόγω του ότι είχαν ήδη επιτευχθεί νωρίτερα υψηλά ποσοστά εμβολιασμού, οι κυβερνήσεις τους έχουν καταλήξει να πετάνε στα σκουπίδια, κυριολεκτικά εκατομμύρια δόσεις, που πλησιάζουν την ημερομηνία λήξης τους.
Το British Medical Journal διαπίστωσε ότι μόνο οι ΗΠΑ είχαν ήδη πετάξει περισσότερες από 180.000 δόσεις εμβολίων μέχρι τα τέλη του Μαρτίου. Σε όλο τον κόσμο, 241 εκατομμύρια δόσεις κινδυνεύουν να πεταχτούν, επειδή δεν υπάρχει άμεσο οικονομικό κίνητρο για να μεταφερθούν στο εξωτερικό πριν λήξουν. Μόνο η αναρχία της αγοράς θα μπορούσε να δημιουργήσει μια τέτοια εξωφρενική αντίφαση!
Μια σύνοδος κορυφής των G7 υπό την προεδρία του Μπάιντεν, τον Σεπτέμβριο, έθεσε ως στόχο τη βοήθεια των 92 φτωχότερων χωρών στο να επιτύχουν ποσοστό εμβολιασμού 40% μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Αυτές οι υποσχέσεις έγιναν «αέρας κοπανιστός» σχεδόν αμέσως. Μόλις ένα μήνα πριν τη διορία, ο στόχος απέχει πολύ από το να επιτευχθεί – στόχος ο οποίος ήταν ήδη εξαιρετικά ανεπαρκής. Οι ΗΠΑ έχουν δώσει μόνο το 25% του μεριδίου που υποσχέθηκαν, η Ευρωπαϊκή Ένωση το 19% και το Ηνωμένο Βασίλειο το 11%. Όλα αυτά σημαίνουν ότι το COVAX, η πρωτοβουλία του ΠΟΥ που δημιουργήθηκε για τη διοχέτευση εμβολίων στις φτωχότερες χώρες, έχει «πιάσει» μόνο τα δύο τρίτα του στόχου της για διοχέτευση δύο δισεκατομμυρίων εμβολίων μέσα στο 2021.
Ακόμα χειρότερα, έχει υπάρξει ταυτόχρονα μια μαζική εκροή εμβολίων από τις χώρες που τα χρειάζονται περισσότερο. Για παράδειγμα, εκατομμύρια δόσεις του μονοδοσικού εμβολίου Johnson & Johnson που παράχθηκαν στη Νότια Αφρική – εμβολίου κρίσιμης σημασίας για τον εμβολιασμό της χώρας μετά την αναστολή του AstraZeneca – βγήκαν από τη χώρα μέσα στο έτος, για να καλυφθούν οι παραγγελίες των πλούσιων ευρωπαϊκών χωρών. Έτσι, όχι μόνο οι ιμπεριαλιστές αρνήθηκαν να προσφέρουν έστω και τα εμβόλια που δεν χρειάζονταν, αλλά και οι φαρμακευτικοί κολοσσοί συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται τις αφρικανικές χώρες για να διογκώσουν περαιτέρω τα δυτικά αποθέματα.
Οι συνέπειες αυτών των εγκληματικών πολιτικών αρχίζουν τώρα να έχουν συνέπειες και τις πλούσιες χώρες. Μόλις πριν εβδομάδες, πολλές χώρες της Δύσης ανακοίνωναν περήφανα το επικείμενο τέλος της πανδημίας και την επιστροφή της «κανονικότητας». Αλλά τώρα, με τα κρούσματα, τις νοσηλείες και τους θανάτους να έχουν ήδη αρχίσει να αυξάνονται μετά το τέλος του καλοκαιριού, η Όμικρον έχει ξαναβάλει στη σκέψη όλων την προοπτική νέων lockdown.
Έχουν ξεσπάσει μεγάλες διαμαρτυρίες, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, κατά της απότομης εισαγωγής νέων μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και καραντίνας, σε συνδυασμό με τον υποχρεωτικό εμβολιασμό. Παρά τους φασίστες και τους συνωμοσιολόγους που ηγούνται των κινητοποιήσεων, αυτές αποκαλύπτουν το βαθμό στον οποίο η εμπιστοσύνη στο καθεστώς έχει καταρρεύσει μετά από δύο χρόνια κατά τα οποία απέτυχε καταφανώς να αντιμετωπίσει την πανδημία.
Τι πρέπει να γίνει;
Η μυωπία και η «βαμπιρική» εκμετάλλευση των φτωχότερων χωρών από τον ιμπεριαλισμό, είναι αυτές που ξεκάθαρα προκάλεσαν την εμφάνιση της Όμικρον. Αυτό το νέο στέλεχος είναι ένα τερατώδες δημιούργημα του συστήματος, που όλοι έβλεπαν να έρχεται αλλά κανείς δεν κινήθηκε για να αποτρέψει την εμφάνισή του. Ο Τρότσκι έγραψε κάποτε ότι η άρχουσα τάξη της εποχής του κινούταν με ένα έλκηθρο προς την άκρη του γκρεμού, με κλειστά μάτια. Σήμερα το κάνουν με τα μάτια ανοιχτά!
Τον Φεβρουάριο γράφαμε ότι «αυτή η πανδημία δεν θα τελειώσει πραγματικά μέχρι να εμβολιαστεί ο πληθυσμός ολόκληρου του πλανήτη». Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά. Ο ιός μπορεί τώρα να έχει γίνει ενδημικός, όπως η εποχική γρίπη: ένα μόνιμο φάντασμα που κρέμεται πάνω από τις ζωές μας με το οποίο θα πρέπει να συνυπάρχουμε. Αυτό δεν ήταν αναπόφευκτο, αλλά μια συνέπεια της καπιταλιστικής κακοδιαχείρισης, που επιβλήθηκε τώρα πάνω στις μελλοντικές γενιές.
Ο καπιταλισμός έχει αποδείξει, ξανά και ξανά, ότι είναι οργανικά ανίκανος να αντιμετωπίσει μια παγκόσμια κρίση αυτού του μεγέθους. Όλη η τεχνική και η τεχνογνωσία για να τερματιστεί η πανδημία υπάρχει σήμερα. Αλλά η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και το εθνικό κράτος αποτελούν τερατώδη εμπόδια στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του COVID-19. Αυτό απαιτεί παγκόσμια συνεργασία και ανοιχτό μοίρασμα των πόρων για την κάλυψη των αναγκών και όχι για το κέρδος.
Ο μόνος τρόπος για να διασφαλιστεί οποιουδήποτε είδους επιστροφή στην κανονικότητα είναι να συνδυάσουμε τη μάχη ενάντια στην πανδημία με τον αγώνα για την ανατροπή του σάπιου καπιταλιστικού συστήματος, προτού παρασύρει ακόμη περισσότερο την ανθρωπότητα στη βαρβαρότητα.
Τζο Ατάρντ
Mετάφραση από την ιστοσελίδα www.marxist.com: Νίκος Σέντης-Πάτροκλος Ψάλτης
