Έχουν περάσει ήδη τέσσερις εβδομάδες μαζικών διαδηλώσεων και απεργιών στη Λευκορωσία με βασικό αίτημα την αποχώρηση του προέδρου Λουκασένκο, ο οποίος κατηγορείται από την αντιπολίτευση και ένα μεγάλο τμήμα του λαού για νοθεία στις εθνικές εκλογές στις 9 Αυγούστου και για αυταρχική διακυβέρνηση. Οι κινητοποιήσεις, από την πρώτη στιγμή, αντιμετωπίζονται με άγρια καταστολή.
Στις 30 Αυγούστου, σχεδόν 100.000 Λευκορώσοι συγκεντρώθηκαν στο Μινσκ σε μια μεγάλη διαδήλωση με αίτημα την παραίτηση του Αλεξάντερ Λουκασένκο, που μάλιστα είχε και τα γενέθλιά του. Βασικό σύνθημα ήταν το «Χρόνια Πολλά αρουραίε» και το «Παραιτήσου!».
Το κύμα απεργιών στη Λευκορωσία αυξάνεται. Από τις 12 Αυγούστου μπορούμε ήδη να μιλήσουμε για την αρχή της γενικής απεργίας. Η είσοδος της εργατικής τάξης στο προσκήνιο είναι εξαιρετικά σημαντική και μπορεί να θέσει τις βάσεις για μια ανεξάρτητη δράση των εργαζομένων. Οι εταιρείες Grodno-Azot (χημικά λιπάσματα), Belmedpreparaty (φαρμακευτική), JSC “Grodnozhilstroy” (κατασκευές), Terrazit (PVC και αλουμίνιο), Minsk Electromechanical Plant (MEZ) (μηχανολογικές εγκαταστάσεις) και το εργοστάσιο ζάχαρης Zhabinka έχουν ενταχθεί στο απεργιακό κίνημα. Απεργίες και διαμαρτυρίες έχουν επίσης πραγματοποιηθεί στο Agat Electromechanical Plant, και σε εργοστάσια που λειτουργούν από την κατασκευαστική κεραμικών «Keramin». Ταυτόχρονα, μέχρι και η Φιλαρμονική του Μινσκ μπήκε στην απεργία, αλλά και πολλές μικρές επιχειρήσεις. Ακόμη και υπάλληλοι του Ινστιτούτου Φυσικής της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών εμπλέκονται στις απεργίες, αλλά και οι οδηγοί ταξί στις εταιρείες Uber και Yandex. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το ότι ξεκίνησε μια απεργία στην Belarusian Automobile Plant BelAZ (αυτοκινητοβιομηχανία).
Έτσι, επί του παρόντος, βιομηχανικοί κλάδοι όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, οι κατασκευές, η παραγωγή υπολογιστών, τα εργοστάσια χημικών, τσιμέντου, η παραγωγή λιπασμάτων, η οδοποιία κ.λπ. έχουν επηρεαστεί από το απεργιακό κύμα. Επιπλέον, έχει ξεκινήσει η διαδικασία εξόδου μελών από επίσημα κρατικά συνδικάτα και η δημιουργία ανεξάρτητων μαχητικών συνδικαλιστικών οργανώσεων. Οι μεταλλεργάτες, οι γιατροί, οι εργάτες χημικής βιομηχανίας κ.λπ, τα συνδικάτα του κράτους αποχωρούν ήδη μαζικά. Στο πλαίσιο των απεργιών μεγάλης κλίμακας, πολλοί αξιωματικοί και αστυνομικοί αφήνουν τις θέσεις τους ή αρνούνται να ακολουθήσουν εντολές των ανωτέρων τους.
Αυτό που συμβαίνει τώρα στη Λευκορωσία είναι πρωτοφανές όσον αφορά τη συμμετοχή των εργατικών σωματείων, τα οποία για πρώτη φορά από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 αρχίζουν να συνειδητοποιούν την πολιτική τους δύναμη. Από την περίοδο του απεργιακού κινήματος στη Ρωσία το 2007 (το οποίο ήταν ακόμη πολύ περιορισμένο), όταν και είδαμε την εμφάνιση νέων συνδικαλιστικών οργανώσεων στα εργοστάσια των δυτικών εταιρειών, αυτή είναι η πρώτη περίπτωση πραγματικά σημαντικών διαδηλώσεων των εργαζομένων στην πρώην ΕΣΣΔ.
Οι εργάτες αρχίζουν να συνειδητοποιούν τη δύναμή τους και οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση θα πρέπει αυτό να το λάβει σοβαρά υπόψη.
Κάτω από την πίεση του αυξανόμενου απεργιακού κινήματος ο Λουκασένκο αναγκάστηκε να ανακοινώσει την απελευθέρωση των κρατουμένων διαδηλωτών. Αυτή η κίνηση έχει ως στόχο να ηρεμήσει την κατάσταση στα εργοστάσια, αλλά θα μπορούσε να έχει και το αντίθετο αποτέλεσμα: οι εργαζόμενοι θα συνειδητοποιήσουν ότι μπορούν να νικήσουν και θα ενθαρρυνθούν για να διεκδικήσουν περισσότερα.
Οι πολιτικές και η φύση του καθεστώτος
Η πολιτική κρίση που εκτυλίσσεται τώρα στη Λευκορωσία δεν οφείλεται σε σύμπτωση περιστάσεων ή στις ίντριγκες ορισμένων ξένων κρατών. Είναι συνέπεια της κοινωνικοοικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα τα τελευταία χρόνια. Για δύο δεκαετίες, ξεκινώντας από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν ο Λουκασένκο διέκοψε τη διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων και διατήρησε, γενικά, την κρατική ιδιοκτησία και έναν στοιχειώδη κρατικό σχεδιασμό σε βασικούς τομείς της οικονομίας, η καπιταλιστική Λευκορωσία παρέμεινε η μόνη νησίδα οικονομικής σταθερότητας στην πρώην ΕΣΣΔ.
Δυστυχώς, όπως δείχνει όλη η εμπειρία της ιστορίας του 20ου αιώνα, από μόνη της η κρατική ιδιοκτησία, σε μια ελεύθερη αγορά, δηλαδή, χωρίς μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία, δεν είναι ικανή να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις, παρά μόνο μέσα από την υπερεκμετάλλευση και την καταπίεση της εργατικής τάξης.
Εκεί οφείλεται η επίθεση στα δικαιώματα της εργατικής τάξης και των αυτοαπασχολούμενων (συχνά των πιο καταπιεσμένων) εργαζομένων, που είδαμε τα τελευταία χρόνια της διακυβέρνησης του Λουκασένκο. Από την άλλη πλευρά, το βοναπαρτιστικό αυτό καθεστώς έρχεται σε ολοένα και μεγαλύτερη αντίθεση με το τμήμα της εθνικής αστικής τάξης που υποστηρίζει άμεσα την ιδιωτικοποίηση και την πλήρη ένταξη της οικονομίας στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα. Αυτές οι αστικές δυνάμεις δεν χρειάζονται τον Λουκασένκο και την κλίκα του, και έχουν σήμερα συμφέρον από την ανατροπή του καθεστώτος.
Από την άλλη πλευρά όμως, το καθεστώς αυτό δεν είναι καθόλου προοδευτικό στην φύση του. Ο Λουκασένκο ακολουθεί σήμερα πολιτική λιτότητας και επιθέσεων στα δικαιώματα της εργατικής τάξης και τη λειτουργία των οργανώσεων της και έτσι έχει αρχίσει να χάνει την (αν και παθητική) υποστήριξη από την πλειοψηφία των εργαζομένων που είχε πριν. Η επίθεση στα συμφέροντα των εργαζομένων έχει βρει τη συγκεκριμένη έκφρασή της σε φαινόμενα όπως η πολιτική ιδιωτικοποιήσεων, η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, η κατάργηση κοινωνικών παροχών, το ισχύον συμβατικό σύστημα απασχόλησης κ.λπ. Σε αυτές τις συνθήκες, η πτώση του Λουκασένκο είναι μόνο θέμα χρόνου.
Το βοναπαρτιστικό καθεστώς του Λουκασένκο έχει εισέλθει σε μια περίοδο πολιτικής κρίσης, η οποία αργά ή γρήγορα θα τελειώσει με την ανατροπή του. Οποιαδήποτε πιθανότητα ειρηνικής, εκλογικής αλλαγής κυβερνητικής φρουράς παρεμποδίστηκε στις τελευταίες εκλογές από απροκάλυπτη νοθεία και άγρια καταστολή από τον μηχανισμό ασφαλείας του καθεστώτος τη νύχτα της καταμέτρησης των ψήφων στις 9-10 Αυγούστου, καθώς και γενικότερα από τη συνεχιζόμενη αστυνομική βία.
Η κρίση του καθεστώτος προκλήθηκε όχι μόνο από τη μακροχρόνια καταστολή των στοιχειωδών δημοκρατικών ελευθεριών (συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της συνδικαλιστικής και της πολιτικής οργάνωσης των εργαζομένων), αλλά επίσης από το χτύπημα του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού, και κυρίως των μισθωτών, τα τελευταία χρόνια. Το σύστημα συμβάσεων, η μείωση των επιδομάτων, ο περιβόητος νόμος κατά των «παρασίτων» (που στρέφεται ενάντια στο επίδομα ανεργίας και άλλα κοινωνικά επιδόματα) και άλλες επιθέσεις από το καθεστώς αντικατοπτρίζουν την κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού σε εθνικό επίπεδο. Εκείνοι που προσπαθούν να δουν τη Λευκορωσία ως ένα είδος συνέχισης της σοβιετικής σχεδιασμένης οικονομίας κάνουν ένα σοβαρό λάθος: η αντικοινωνική πολιτική της ιδιωτικοποίησης επιχειρήσεων και η απελευθέρωση των τιμών επιδιώκεται από το τρέχον, πλήρως αστικό, καθεστώς.
Τι πρέπει να γίνει
Σε αντίθεση με ό,τι επικαλούνται οι πολιτικοί υποστηρικτές του καθεστώτος για να δικαιολογήσουν την αντιδραστική τους στάση, η επανάληψη του «ουκρανικού σεναρίου» θα πρέπει να θεωρείται απίθανη, λόγω του σχεδόν πλήρους αποκλεισμού της ακροδεξιάς από τις τρέχουσες διαμαρτυρίες, την απουσία σημαντικών εθνικών και γλωσσικών αντιθέσεων, τη δημοτικότητα των αντιφασιστικών ιδεών μεταξύ του λαού της Λευκορωσίας και την ιστορική μνήμη των γεγονότων του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου και της γερμανικής φασιστικής κατοχής. Και η πιο αποφασιστική από τις εγγυήσεις που αποτρέπουν έναν πιθανό αντιδραστικό μετασχηματισμό των κινητοποιήσεων (ή τουλάχιστον τη μονοπώληση τους από τους φιλελεύθερους) είναι η ευρύτερη συμμετοχή της εργατικής τάξης και των πολιτικών εκπροσώπων της σε αυτήν.
Η ήττα του Λουκασένκο δεν σημαίνει αυτόματα τη νίκη των υποστηρικτών της ελεύθερης αγοράς και της πλήρους ιδιωτικοποίησης. Η εργατική τάξη της Λευκορωσίας έχει δείξει τις τελευταίες ημέρες τη δύναμή της και την ικανότητά της να αγωνίζεται για τα δικαιώματά της. Το μόνο που λείπει είναι η επαναστατική πολιτική ηγεσία.
Δυστυχώς, το κομμουνιστικό κίνημα στη Λευκορωσία είναι διασπασμένο με βάση τη στάση έναντι του Λουκασένκο και της κλίκας του και όχι σε ιδεολογικές αρχές. Και τα δύο κόμματα – το ΚΚ Λευκορωσίας και το κόμμα ένας «Δίκαιος Κόσμος» – είναι παγιδευμένα στην αντιδραστική λογική του «μικρότερου κακού» και, επομένως, εγκατέλειψαν την προοπτική της κοινωνικής επανάστασης. Αντιθέτως, τα σημερινά γεγονότα μπορεί και πρέπει να γίνουν μόνο η αρχή μιας επαναστατικής διαδικασίας που θα φέρει το λευκορωσικό προλεταριάτο στο προσκήνιο της Ιστορίας υπό την ηγεσία ενός πραγματικά μαρξιστικού επαναστατικού κόμματος. Μόλις συμβεί αυτό, η προλεταριακή επανάσταση θα αγκαλιάσει αναπόφευκτα τη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Λιθουανία, την Πολωνία και, στη συνέχεια, και άλλες χώρες. Η ανάπτυξη μιας επαναστατικής κατάστασης είναι αναπόφευκτη και τώρα, όσο ποτέ άλλοτε, το ζητούμενο είναι ο υποκειμενικός παράγοντας: ένα αληθινό κομμουνιστικό κόμμα που θα οδηγήσει την εργατική τάξη στη σοσιαλιστική επανάσταση.
Γνωρίζουμε ότι ένα τέτοιο κόμμα δεν μπορεί να οικοδομηθεί από τις αριστερές οργανώσεις που υπάρχουν σήμερα στη Λευκορωσία, με τους τρέχοντες προγραμματικούς και πολιτικούς περιορισμούς τους. Ωστόσο, στη βάση των ιδεών του επαναστατικού μαρξισμού, εκείνων των ιδεών που η Διεθνής Μαρξιστική Τάση υπερασπίζεται εδώ και πολλά χρόνια, η δημιουργία μιας τέτοιας μαζικής οργάνωσης είναι κάτι παραπάνω από δυνατή. Εάν δημιουργηθεί μια τέτοια οργάνωση, τότε, με τη σωστή τακτική, θα κατακτήσει τις μάζες και θα αλλάξει τη μοίρα, όχι μόνο της Λευκορωσίας, αλλά ακόμα και ολόκληρης της ανθρωπότητας!
Προς το παρόν, οι μάζες θέτουν στην ημερήσια διάταξη το καθήκον μιας πολιτικής επανάστασης, η ουσία της οποίας είναι η μετάβαση σε ένα καθεστώς αστικής δημοκρατίας. Υποστηρίζουμε πλήρως την επιθυμία των μαζών για δημοκρατικές ελευθερίες, και ιδίως τον πόθο να δημιουργήσουν τις πιο ευνοϊκές θεσμικές συνθήκες για την εργατική τάξη και για την υπεράσπιση των συμφερόντων και των δικαιωμάτων της. Ωστόσο, προειδοποιούμε τους εργαζόμενους για τις αυταπάτες σχετικά με την οικονομική τους κατάσταση υπό ένα αστικοδημοκρατικό καθεστώς, κυρίως επειδή η εγκαθίδρυσή του δεν θα παρέχει καμία απολύτως εγγύηση για την αναστολή των μέτρων λιτότητας.
Στην πραγματικότητα, στις τρέχουσες συνθήκες, τα αστικοδημοκρατικά αιτήματα από μόνα τους είναι ήδη εντελώς ανεπαρκή για μια πραγματική λύση στο ζήτημα της δημοκρατίας, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη το πολιτικό πρόσωπο των κύριων ηγετών της αντιπολίτευσης αυτήν τη στιγμή, οι οποίοι, ερχόμενοι στην εξουσία, θα συνεχίσουν την αντεργατική πολιτική που έχει ήδη αρχίζει να εφαρμόζεται από το καθεστώς Λουκασένκο, αλλά με νέο περιτύλιγμα. Επιπλέον, αυτοί οι ίδιοι ηγέτες το πιο πιθανό είναι να συνθηκολογήσουν εύκολα με το καθεστώς Λουκασένκο σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν τα προνόμιά τους. Πρέπει να επαναλάβουμε την αλήθεια, αυτονόητη για όλους τους πραγματικούς μαρξιστές, ότι στην εποχή μας υπάρχει μόνο μια σταθερή επαναστατική τάξη ικανή να αλλάξει ριζικά την κοινωνία σε κάθε χώρα: το προλεταριάτο.
Για να προστατεύσουν πραγματικά τα συμφέροντά της εργατικής τάξης, οι οργανώσεις της, θα πρέπει να κινηθούν από αμυντικές σε επιθετικές πολιτικές. Να υπερασπίσουν τον σχηματισμό από τους εργαζόμενους ανεξάρτητων πολιτικών οργάνων (συμβούλια) και την αξιοποίησή τους για τον έλεγχο της εξουσίας, τη δημιουργία μιας εργατικής πολιτοφυλακής και την επιβολή εργατικού έλεγχου στις επιχειρήσεις. Αυτή είναι η μόνη προοδευτική πορεία και κάθε «εναλλακτική» οδηγεί στην καταστροφή.
Είναι απαράδεκτο να παρεμβαίνουν οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις άλλων χωρών στις υποθέσεις της χώρας, και πρώτα απ ‘όλα ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και μπλοκ όπως η Ρωσία, η ΕΕ και οι ΗΠΑ. Κάθε πρωτοβουλία που στρέφεται κατά της αυτοδιάθεσης του λαού της Λευκορωσίας είναι αντιδραστική. Εκείνοι στη Ρωσία που σήμερα προσπαθούν να μιλήσουν «από τ’ αριστερά» ενάντια σε αυτήν την αυτοδιάθεση αντικαθιστούν στην πραγματικότητα τον αντί-φασισμό με έναν ιμπεριαλισμό που στολίζεται μόνο με «κόκκινη» ρητορική, ανεξάρτητα από το αν το κάνουν συνειδητά ή ασυνείδητα.
Έχοντας χάσει την υποστήριξη των μαζών, ο Λουκασένκο βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη δύναμη του γραφειοκρατικού κρατικού μηχανισμού. Είναι πολύ πιθανό να αρχίσει μια διάσπαση στην άρχουσα τάξη και στον κρατικό μηχανισμό, υπό την πίεση των μαζών, και να γίνουν προσπάθειες για τη πραγματοποίηση συμβιβασμού με την φιλελεύθερη ελίτ της αντιπολίτευσης, προκειμένου να μπει φρένο στην κίνηση των μαζών. Αυτό δεν πρέπει να επιτραπεί.
Καλούμε όσους είναι έτοιμοι να πάρουν στα σοβαρά τον αγώνα για την εργατική δημοκρατία και τον διεθνή σοσιαλισμό να ενταχθούν στην οργάνωσή μας, τη Διεθνή Μαρξιστική Τάση, ξεκινώντας την προσπάθεια για την οικοδόμηση ενός τμήματός της στη Λευκορωσία.
Γενική πολιτική απεργία!
Κάτω το καθεστώς του Λουκασένκο!
Ενάντια σε οποιαδήποτε αντεργατικά μέτρα!
Ελευθερία των εργατικών οργανώσεων, ελευθερία στο δικαίωμα των ανθρώπων να καθορίζουν τη μοίρα τους, ενάντια στην καταστολή των πολιτικών δικαιωμάτων!
Ελευθερία στους πολιτικούς κρατουμένους!
Ενάντια στην πολιτική λιτότητας, ιδιωτικοποίησης, για την κατάργηση της αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης, για συμβάσεις εργασίας αορίστου χρόνου!
Γνήσια και όχι αστική δημοκρατία, προς όφελος της συντριπτικής πλειονότητας του πληθυσμού – των εργαζομένων – με εργατικά συμβούλια!
Ορέστης Δούλος
*Περίληψη άρθρων και ανακοινώσεων του ρωσικού τμήματος της Διεθνούς Μαρξιστικής Τάσης (IMT), όπως δημοσιεύθηκαν τον Αύγουστο 2020 στην ιστοσελίδα “In defence of marxism”.
