Ο Πάπας Φραγκίσκος (γεννημένος ως Χόρχε Μπεργκόλιο) πέθανε στις 21 Απριλίου σε ηλικία 88 ετών. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Αγία Έδρα, είχε αναλάβει την αποστολή να βελτιώσει την εικόνα της Εκκλησίας, να της δώσει ένα «ανθρώπινο πρόσωπο» και να αναχαιτίσει την κρίση του θεσμού. Ό,τι κι αν πιστεύει κανείς για αυτόν, σίγουρα εκτέλεσε τον ρόλο του με δεξιοτεχνία. Ωστόσο, η αποστολή του ήταν εξαρχής αδύνατο να επιτύχει. Η κρίση της Εκκλησίας συνεχίστηκε υπό την ηγεσία του και αναμένεται να επιταχυνθεί μετά τον θάνατό του.
Σε πολλές χώρες, όπως η Ιρλανδία, η Εκκλησία έχει μεταβληθεί από αδιαμφισβήτητη αυθεντία σε αντικείμενο καθολικού μίσους από τη νεότερη γενιά. Σε ολόκληρη την Ευρώπη και την Αμερική, η αηδία για τα εγκλήματα της Εκκλησίας, σε συνδυασμό με μια γενική κρίση πίστης, έχουν οδηγήσει στη μείωση του ποιμνίου. Μόνο στη Γερμανία, η Εκκλησία έχει χάσει 3 εκατομμύρια ενορίτες από το έτος 2000.
Παρά τις απώλειες αυτές, η Καθολική Εκκλησία παραμένει ένας από τους πλουσιότερους οργανισμούς στον κόσμο. Μόνο στην Ιταλία κατέχει πάνω από 4.000 ακίνητα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτιμάται ότι κατέχει 717.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης και ακινήτων, μια έκταση μεγαλύτερη από αυτή του Τέξας. Μόνο στη Γερμανία, εκτιμάται ότι διαθέτει πλούτο ύψους περίπου 430 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Παρά τον προκλητικό αυτό πλούτο, ο Φραγκίσκος ήθελε να φαίνεται ως άνθρωπος της ταπεινότητας και της φτώχειας, ως κάποιος που νιώθει τον πόνο των απλών ανθρώπων. Το παπικό του όνομα υποδήλωνε την εικόνα που επιθυμούσε να προβάλει: αυτή του γνωστού φτωχού, Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης.
Προς αυτήν την κατεύθυνση, υιοθέτησε έναν διαφορετικό τόνο από τους προκατόχους του. Μίλησε για την κλιματική αλλαγή, εξέφρασε τη συμπάθειά του προς τους πρόσφυγες, καταδίκασε τις φρικαλεότητες του πολέμου. Φάνηκε μάλιστα να εκφράζει κάποιες έμμεσες αιχμές κατά του καπιταλισμού, ή τουλάχιστον των συμπτωμάτων του.
Αυτό οδήγησε ακόμη και μερικές ψυχές στην Αριστερά να θρηνήσουν τον θάνατο αυτού του αποκαλούμενου «σοσιαλιστή» πάπα, προσθέτοντας τη φωνή τους στη χορωδία των επαίνων από αντιδραστικούς προέδρους, πρωθυπουργούς, μονάρχες και δεξιά μέσα ενημέρωσης σε όλο τον κόσμο.
Ωστόσο δεν υπήρχε τίποτα «σοσιαλιστικό» στον Πάπα, τον ηγέτη ενός θεσμού που υπήρξε αναπόσπαστο στήριγμα της άρχουσας τάξης. Ο θεμελιώδης ρόλος της Εκκλησίας μέσα στην ταξική κοινωνία ήταν πάντοτε να προσφέρει στις μάζες έναν παράδεισο μετά θάνατον, ενώ τους ζητούσε να αποδεχθούν την κόλαση επί της γης. Μέσα στο πλαίσιο της αυξανόμενης ταξικής οργής σε όλο τον κόσμο — και ειδικά της οργής απέναντι στην Εκκλησία — ο Φραγκίσκος ήταν απλά «ο άνθρωπος της στιγμής», επιφορτισμένος με το καθήκον της αποκατάστασης της φήμης της Εκκλησίας.
Ο Πάπας και ο «βρόμικος πόλεμος» στην Αργεντινή
Ο Φραγκίσκος επιλέχθηκε να αναλάβει την ηγεσία της Καθολικής Εκκλησίας σε μια περίοδο κρίσης για την τελευταία. Πριν αναλάβει το παπικό αξίωμα ήταν επικεφαλής των Ιησουιτών στην Αργεντινή κατά την διάρκεια της στρατιωτικής χούντας (1973-1979), η οποία δολοφόνησε και εξαφάνισε περίπου 30.000 ανθρώπους στον λεγόμενο «βρώμικο πόλεμο». Η Καθολική Εκκλησία έπαιξε ενεργό ρόλο σε αυτή τη σφαγή, καταδίδοντας στο καθεστώς αριστερούς ιερείς και αγωνιστές. Υπάρχουν και κατηγορίες εναντίον του ίδιου του Μπεργκόλιο για κατάδοση αριστερών ιερέων στη Χούντα. Όποια κι αν είναι η αλήθεια, το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν ύψωσε τη φωνή του για να υπερασπίσει τους φτωχούς ενάντια στο τότε καθεστώς.
Όταν η Χούντα έπεσε, η Καθολική Εκκλησία είχε τα χέρια της λερωμένα με το αίμα αγωνιστών που παρέδωσε στη δικτατορία. Χρειαζόταν έναν άνθρωπο που θα επιδίωκε να «ξεπλύνει» την βρώμικη εικόνα της: έναν «άνθρωπο του λαού» και «φίλο των φτωχών».
Αυτό τον ρόλο ανέλαβε ο Χόρχε Μπεργκόλιο, ο οποίος έγινε αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Άιρες το 1998. Ο Μπεργκόλιο ενθάρρυνε τους «ιερείς των παραγκουπόλεων» να βγουν στις φτωχογειτονιές για να κάνουν φιλανθρωπικό έργο.
Σε εποχές ταξικής πάλης, σε εποχές αγώνα μεταξύ επανάστασης και αντεπανάστασης, η ανώτερη ιεραρχία της Εκκλησίας βρίσκεται πάντα με την υπόλοιπη τάξη τους, με την ολιγαρχία, με την αντεπανάσταση. Αλλά η ιεραρχία της Εκκλησίας παίζει έναν ευρύτερο ρόλο για την άρχουσα τάξη από το να ευλογεί απλώς τις πιο αποτρόπαιες πράξεις τους. Με επιδείξεις γενναιοδωρίας και φιλανθρωπίας, με τη διδασκαλία ότι οι φτωχοί είναι ευλογημένοι, η Εκκλησία προσφέρει τεράστια υπηρεσία στην άρχουσα τάξη συμφιλιώνοντας τους καταπιεσμένους με τη μοίρα τους.
Η αποστολή του αποθανόντος Πάπα ήταν ανάλογη με αυτή που είχε στην Αργεντινή, να κερδίσει ξανά την εμπιστοσύνη των μαζών και να αποκαταστήσει την εικόνα της Καθολικής Εκκλησίας. Παρά τις προσπάθειες του ωστόσο, η τελευταία συνεχίζει να βυθίζεται σε κρίση και όλο και περισσότεροι άνθρωποι της γυρίζουν την πλάτη. Ο νέος πάπας θα αντιμετωπίσει τις αντιφάσεις που άφησε ο Πάπας Φραγκίσκος. Όμως για την εργατική τάξη η ταυτότητα του νέου πάπα είναι αδιάφορη, καθώς η Εκκλησία παραμένει άσπονδος εχθρός της.
Μπεν Κάρι
Περίληψη άρθρου που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα marxist.com.
Επιμέλεια – μετάφραση: Γεωργία Τζιρκαλλή