Την περασμένη Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου, η Κομμουνιστική Τάση παρουσίασε μια σημαντική νέα έκδοση, ένα βιβλίο του μεγάλου επαναστάτη ηγέτη και μαρξιστή θεωρητικού, Λέον Τρότσκι, με τίτλο «Η Τρίτη Περίοδος των Λαθών της Κομιντέρν». Τα πέντε κείμενα που περιλαμβάνει αυτή η έκδοση δημοσιεύονται στα ελληνικά για πρώτη φορά μετά από 86 ολόκληρα χρόνια. Συνιστούν μια επιδέξια και εξαιρετικά επίκαιρη στην ουσία της κριτική του Τρότσκι στην τυχοδιωκτική πολιτική γραμμή της σταλινικής ηγεσίας της Κομουνιστικής Διεθνούς (Κομιντέρν) των τελών της δεκαετίας του 1920, που ονομάστηκε πολιτική της «Τρίτης Περιόδου» και η οποία οδήγησε τα Κομμουνιστικά κόμματα σε σοβαρή απομόνωση, αλλά και το εργατικό κίνημα σε σοβαρές ήττες.
Η βιβλιοπαρουσίαση διοργανώθηκε στο φιλόξενο χώρο του «1968» στην Καλλιθέα και συνδυάστηκε με μια έκθεση με όλα τα βιβλία του Τρότσκι που κυκλοφορούν στην Ελλάδα, αλλά και με ένα πάρτι για την οικονομική ενίσχυση του εκδοτικών σχεδίων της Κομμουνιστικής Τάσης, που εκτός των άλλων, περιλαμβάνουν μέχρι το τέλος του 2017 εξαιρετικά έργα όπως η «Διαλεκτική σε Αντεπίθεση» των Τεντ Γκραντ και Άλαν Γουντς, η «Ιστορία του Μπολσεβικισμού» του Άλαν Γουντς και το αριστούργημα του Τρότσκι, «Στάλιν», στην πιο ολοκληρωμένη του μορφή, με 400 περίπου αδημοσίευτες σελίδες!
Στην εκδήλωση της βιβλιοπαρουσίασης συμμετείχαν δεκάδες αγωνιστές και φίλοι της Κομμουνιστικής Τάσης, ενώ τα πρώτα αντίτυπα του βιβλίου που ήταν διαθέσιμα, σχεδόν εξαντλήθηκαν. Για το βιβλίο μίλησε εκ μέρους της οργάνωσης ο σ. Σταμάτης Καραγιαννόπουλος, ενώ τα εκδοτικά της σχέδια παρουσίασε ο σ. Ηλίας Κυρούσης. Το κείμενο που ακολουθεί είναι η βασική ομιλία παρουσίασης του βιβλίου που εκφώνησε ο σ. Σταμάτης Καραγιαννόπουλος.
Σύντροφοι και συντρόφισσες,
Είναι ξεκάθαρο σε όλους μας, ότι μετά τα γεγονότα του περσινού καλοκαιριού, έχουμε μπει σε μια περίοδο, που μαζί με την οργή, κυριαρχούν η απογοήτευση και η πολιτική σύγχυση.
Ακριβώς επειδή βρισκόμαστε σε μια τέτοια περίοδο, έχουμε ανάγκη ιδέες που θα μας θωρακίζουν από τον κυνισμό, τον πεσιμισμό και τις κάθε είδους πλάνες και αυταπάτες, που θα μας δίνουν καθαρές απαντήσεις πάνω στα ερωτήματα που απασχολούν κάθε απλό άνθρωπο του εργαζόμενου λαού και της νεολαίας: Που οφείλεται η κρίση; Πόσο θα κρατήσει; Γιατί πρόδωσε ο ΣΥΡΙΖΑ; Ποιο είναι το πολιτικό πρόγραμμα που θα βάλει τέλος στη λιτότητα και τα Μνημόνια;
Και ενώ σήμερα έχουμε την ατυχία στα εργατικά κόμματα να διαθέτουμε ηγεσίες κατώτερες των περιστάσεων, έχουμε από την άλλη πλευρά, το ευτύχημα να διαθέτουμε έναν αληθινό θησαυρό για να αντλήσουμε πολιτικές απαντήσεις για όλα τα παραπάνω κρίσιμα ερωτήματα. Ο θησαυρός αυτός είναι η μαρξιστική θεωρία, ιδιαίτερα τα έργα των κλασσικών δασκάλων, του Μαρξ., του Ένγκελς, του Λένιν και του Τρότσκι. Τα έργα αυτά δεν αποτελούνται από αφηρημένες, ανεφάρμοστες ιδέες ή «ιδεολογήματα», όπως αρέσκονται τελευταία να τα αποκαλούν οι αστοί – ανόητα κομπάζοντας για την άγνοια και τον χωρίς αρχές, τυφλό, εμπειρισμό τους.
Αυτά τα κλασσικά έργα της μαρξιστικής ιδεολογίας περιέχουν επιστημονικά πορίσματα για την ανθρώπινη Ιστορία, για τον καπιταλισμό, για τον ρόλο και τα καθήκοντά της εργατικής τάξης στην κοινωνία.
Και μέσα σε αυτόν το θησαυρό, τον προηγούμενο αιώνα ξεχωρίζουν τα έργα του Λέον Τρότσκι. Γιατί όμως αξίζει την προσοχή μας σήμερα αυτός ο άνθρωπος και το έργο του; Γιατί με απλά λόγια, είναι αυτός που έφερε σε πέρας τις δυσκολότερες αποστολές στην σύγχρονη Ιστορία.
Ήταν αυτός, που με τη θεωρία της Διαρκούς επανάστασης συνέλαβε πρώτος και προέβλεψε τους νόμους και τις συνέπειες του μεγαλύτερου γεγονότος στην παγκόσμια Ιστορία, της Ρώσικης επανάστασης.
Ήταν αυτός που ηγήθηκε μαζί με τον Λένιν σε αυτό το κολοσσιαίο γεγονός.
Ήταν αυτός που δημιούργησε και καθοδήγησε τον πιο επαναστατικό στρατό στην Ιστορία, τον στρατό που έδωσε τις πιο άνισες μάχες και πέτυχε τις πιο λαμπρές νίκες.
Ήταν αυτός που όρθωσε το ανάστημά του, μόνος εναντίον όλων, ενάντια στη σταλινική αντεπανάσταση, χωρίς να λυγίζει από την εξορία και τις δολοφονίες των συντρόφων, των φίλων και των συγγενών του.
Ήταν αυτός που μέσα σε όλα αυτά τα βάσανα και τις κακουχίες αυτές τις κακουχίες, βρήκε το κουράγιο και το καθαρό μυαλό, να αναλύσει επιστημονικά ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο, την ύπαρξη ή την έκταση του οποίου δεν είχαν ποτέ φανταστεί ο Μάρξ, ο Ένγκελς αλλά και ο Λένιν, δηλαδή τον εκφυλισμό ενός εργατικού κράτους.
Ήταν αυτός που ταυτόχρονα, θεμελίωσε μια νέα Διεθνή οργάνωση, ώστε να βρουν οι επόμενες γενιές μια ακηλίδωτη σημαία να συσπειρωθούν στον αγώνα τους για το σοσιαλισμό.
Και ήταν, τέλος αυτός, που έγινε τελικά και ο ίδιος μάρτυρας της παγκόσμιας επανάστασης και έτσι, μετά από όλη αυτή την επίδειξη του ύψους στο οποίο μπορεί να φτάσει η ανθρώπινη θέληση και το ανθρώπινο πνεύμα, εμείς να μπορούμε να είμαστε σήμερα περήφανοι δηλώνοντας Τροτσκιστές και συγκινημένοι, αλλά και ευτυχισμένοι, που μπορούμε να εκδίδουμε έργα του.
Τι περιλαμβάνει όμως το βιβλίο του Λέον Τρότσκι που δίδει στη διάθεση κάθε αγωνιστή από σήμερα η Κομμουνιστική Τάση;
Περιλαμβάνει 5 κείμενα που έγραψε κατά το διάστημα Δεκεμβρίου 1929 – Ιανουαρίου 1930, στην Πρίγκηπο της Τουρκίας, όπου βρισκόταν τότε διανύοντας το πρώτο διάστημα της εξορίας του.
Τα κείμενα αυτά, εκδίδονται για πρώτη φορά στα ελληνικά μετά από το 1930, όταν και είχαν κυκλοφορήσει από το «Αρχείο του Μαρξισμού», το τότε ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης.
Πηγή για την παρούσα έκδοση είναι η αγγλική μετάφραση των κειμένων, που δημοσιεύθηκε τμηματικά στην εφημερίδα του αμερικάνικου τμήματος της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης, «The Militant», λίγες μόνο ημέρες αφότου αυτά γράφτηκαν από τον Τρότσκι.
Στα κείμενα αυτά λοιπόν, που έχουν τον τίτλο «Η Τρίτη Περίοδος των λαθών της Κομιντέρν», ο Τρότσκι αναπτύσσει την κριτική του μαρξισμού στην τυχοδιωκτική πολιτική της λεγόμενης «Τρίτης Περιόδου», την οποία εισήγαγε στο διεθνές εργατικό κίνημα η σταλινική ηγεσία της Κομιντέρν, κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1920.
Ποια ήταν όμως η Κομιντέρν και ποια ήταν επίσης η περιβόητη πολιτική της Τρίτης Περιόδου;
Η Κομιντέρν, η Κομμουνιστική ή Τρίτη Διεθνής δηλαδή, ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1919 στη Μόσχα, σαν το γενικό επιτελείο της Παγκόσμιας σοσιαλιστικής Επανάστασης. Οι μπολσεβίκοι σαν πραγματικοί κομμουνιστές, δεν έβαζαν πάνω από όλα καμιά πατρίδα, αλλά την παγκόσμια εργατική τάξη και το σκοπό του παγκόσμιου σοσιαλισμού και γι’ αυτό, την ώρα που η ρώσικη επανάσταση πολεμούσε για να κρατηθεί στη ζωή ενάντια σε 14 ιμπεριαλιστικούς στρατούς, πρωτοστατούσαν στην ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, κατανοώντας ότι η μοίρα της Ρώσικης επανάστασης εξαρτάται από τη νίκη της παγκόσμιας επανάστασης.
Στην εποχή που η Κομιντέρν καθοδηγούταν από τον Λένιν και τον Τρότσκι, όπου οι δυο αυτοί μεγάλοι επαναστάτες έγραψαν όλα τα βασικά ντοκουμέντα των συνεδρίων, τα συνέδρια της Διεθνούς διεξάγονταν κανονικά κάθε χρόνο και έγιναν 4 συνολικά μόλις στο διάστημα από τ0 1919 έως το 1922. Όμως όταν στη Σοβιετική Ένωση, σαν αποτέλεσμα των ηττών της παγκόσμιας επανάστασης κυριάρχησε μια γραφειοκρατική κάστα με πολιτικό εκπρόσωπο τον Στάλιν, η Κομιντέρν έφτασε μέσα στα επόμενα 21 χρόνια να κάνει μόλις 3 συνέδρια και κατάντησε ένα όργανο υπεράσπισης των συμφερόντων της σοβιετικής γραφειοκρατίας.
Κάτω από την καθοδήγηση του Στάλιν, η Κομιντέρν έγινε αντί για οργανωτής των νικών, ο υπαίτιος των οδυνηρών ηττών. Πότε με ανοικτά οπορτουνιστικές πολιτικές όπως στην Βρετανία το 1926 και στην Κίνα τη διετία 1926-27 και πότε με αριστερίστικες τακτικές όπως στην Τρίτη περίοδο που θα δούμε στη συνέχεια, η σταλινική Κομιντέρν, καταπάτησε τις αρχές και τις παραδόσεις του μπολσεβικισμού – λενινισμού και έφτασε το 1935 να αρνηθεί στην πράξη τον Μαρξισμό, υιοθετώντας την πολιτική της συνεργασίας με τον ταξικό εχθρό, δηλαδή την πολιτική των «Λαϊκών Μετώπων».
Το 1943, ολοκληρώνοντας τα εγκλήματα της, η σταλινική ηγεσία διέλυσε και επίσημα την Κομιντερν, χωρίς καν να συγκαλέσει συνέδριο, για να κάνει το χατίρι στους υποτιθέμενους συμμάχους της ΕΣΣΔ, τον αγγλικό και αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, που σκόπιμα την άφησαν αβοήθητη στο διαρκές σφυροκόπημα των ναζιστικών στρατευμάτων.
Τι ήταν όμως η πολιτική της Τρίτης Περιόδου, την οποία επικρίνει ο Τρότσκι σε αυτό το βιβλίο; Τα θεμέλιά της πολιτικής αυτής, τέθηκαν μέσα στην ίδια την ΕΣΣΔ, τον Δεκέμβριο του 1927, στο 15ο συνέδριο του σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος.
Εκεί η κυρίαρχη κλίκα του Στάλιν, για να μπορέσει να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από τις ήττες που η ίδια προκάλεσε μέσα από την Κομιντέρν στη Βρετανία και την Κίνα, για να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια από την για την εγχώρια οικονομική της πολιτική που καθυστερούσε την ανάπτυξη της βιομηχανίας και είχε ενθαρρύνει τον πλουτισμό των μεγαλοαγροτών, των κουλάκων, και βέβαια για να εμποδίσει την αύξηση της επιρροής της Αριστερής Αντιπολίτευσης του Τρότσκι,
δανείστηκε, μερικώς και με διαστρεβλωμένη μορφή, ορισμένα από τα μέτρα που πρότεινε η πολιτική Πλατφόρμα της Αριστερής Αντιπολίτευσης, αφού πρώτα όμως διέγραψε, φυλάκισε, εξόρισε και άρχισε να δολοφονεί τα μέλη της.
Άρχισε την ταχεία εκβιομηχάνιση, χωρίς όμως ίχνος εργατικού ελέγχου και με άθλιους όρους εργασίας, ενώ προχώρησε στην κολεκτιβοποίηση της αγροτικής παραγωγής, όχι σταδιακά και εθελοντικά, όπως προέβλεπαν οι ιδρυτικές προγραμματικές αρχές του μπολσεβικισμού και της Κομιντέρν, αλλά βίαια, με μεθόδους σκληρής καταστολής.
Το αποτέλεσμα ήταν η κατάρρευση της αγροτικής παραγωγής και ο θάνατος εκατομμυρίων ανθρώπων από την πείνα, τους διωγμούς και τις κακουχίες. Την ίδια περίοδο, αναδεικνυόταν διεθνώς, η βαθιά κρίση του καπιταλισμού, με τον ερχομό της «Μεγάλης Ύφεσης». Έτσι η ελεγχόμενη από τον Στάλιν ηγεσία της Κομιντέρν, στο πλαίσιο του αυξανόμενου τυχοδιωκτισμού της άρχουσας σοβιετικής κλίκας, αλλά και δείχνοντας την ανικανότητά της να προσανατολιστεί σωστά στη νέα κατάσταση που δημιούργησε η κρίση, διαμόρφωσε μια νέα θεωρία. Σύμφωνα με αυτήν, ο καπιταλισμός εισερχόταν στη φάση της «τελικής» του κρίσης, στην «Τρίτη» και τελική περίοδο της ζωής του, μετά από τις δύο προηγούμενες, που υποτίθεται ότι ήταν εκείνες πριν, και αμέσως μετά, τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Βέβαια όπως κανείς μπορεί να διαπιστώσει από τα έργα των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, αλλά και από το περιεχόμενο των ιδρυτικών ντοκουμέντων της Κομιντέρν, πουθενά δεν υπάρχει η άποψη περί «τελικής» κρίσης του καπιταλισμού.
Ο καπιταλισμός δεν πρόκειται ποτέ να καταρρεύσει από μόνος του λόγω κάποιας «τελικής» κρίσης. Θα συνεχίζει να διατηρείται στη ζωή, όσο η συνειδητή δράση του προλεταριάτου δεν παρεμβαίνει για να τον αντικαταστήσει με το σοσιαλισμό.
Η επίσημη υιοθέτηση της «Τρίτης Περιόδου» έγινε αρχικά στην 9η Ολομέλεια της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομιντέρν, τον Φεβρουάριο του 1928.
Αργότερα, η «Τρίτη Περίοδος» εγκρίθηκε στο 6ο Συνέδριο της Κομιντέρν, που διεξήχθη στη Μόσχα το καλοκαίρι του 1928. Το μεγάλο πρόβλημα με αυτή την αντίληψη ήταν η πρακτική της εφαρμογή στο κίνημα της εργατικής τάξης.
Σύμφωνα με την «Τρίτη περίοδο» η τελική κρίση δημιουργούσε παντού αυτόματα μια επαναστατική κατάσταση. Έτσι όλα τα ΚΚ θα έπρεπε να ετοιμαστούν για μια άμεση επίθεση με σκοπό την κατάληψη της εξουσίας.
Οι κατευθύνσεις που δόθηκαν στα ΚΚ από την Κομιντέρν ήταν ατόφιος αριστερισμός. Ήταν ότι ακριβώς είχε επικρίνει ο Λένιν στη μπροσούρα του «Αριστερισμός : η παιδική αρρώστια του Κομμουνισμού» το 1920.
Όσες μαζικές οργανώσεις δεν αναγνώριζαν τον ηγετικό ρόλο της Κομιντέρν στην επερχόμενη επανάσταση βαφτίστηκαν «σοσιαλφασιστικές». Έγιναν μαζικές διαγραφές απλών σοσιαλδημοκρατών εργατών από τα συνδικάτα που ελέγχονταν από τα Κομμουνιστικά Κόμματα, ακόμα και επιθέσεις φυσικής βίας εναντίον τους. Παντού τα Κομμουνιστικά Κόμματα προώθησαν διασπάσεις από τα μαζικά συνδικάτα, για να δημιουργήσουν τα «Κόκκινα Συνδικάτα», στις περισσότερες περιπτώσεις με μειοψηφίες εργατών.
Η λενινιστική τακτική του Ενιαίου Εργατικού Μετώπου αποκηρύχτηκε. Το βασικό «κατόρθωμα» της νέας αυτής πολιτικής ήταν η απομόνωση των κομμουνιστών στις περισσότερες χώρες, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η καρδιά της κρίσης, οι ΗΠΑ, όπου το ΚΚ περιθωριοποιήθηκε στον απόλυτο βαθμό, ενώ απόλυτα ενδεικτική ήταν η σοβαρή υποχώρηση της επιρροής του ΚΚΕ εκείνη την περίοδο στην Ελλάδα.
Αναμφίβολα όμως, το πιο καταστροφικό αποτέλεσμα της πολιτικής της «Τρίτης Περιόδου» ήταν η καθοριστική ήττα της εργατικής τάξης στη Γερμανία.
Το γερμανικό εργατικό κίνημα, ήταν το ισχυρότερο και το καλύτερα οργανωμένο στον κόσμο. Τόσο το σοσιαλδημοκρατικό SPD, όσο και το ΚΚ Γερμανίας, διέθεταν ένοπλους, στρατιωτικούς «τομείς». Αν εφαρμοζόταν το Ενιαίο Εργατικό Μέτωπο θα μπορούσε να έχει φράξει τον δρόμο στους Ναζί και να έχει επιτρέψει στο ΚΚ Γερμανία να κερδίσει την υποστήριξη των σοσιαλδημοκρατών εργατών στον αντιφασιστικό αγώνα, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για μια νικηφόρα σοσιαλιστική επανάσταση, που θα άλλαζε τη ροή της παγκόσμιας Ιστορίας.
Όμως αντίθετα, οι ηγέτες του ΚΚ Γερμανίας, ακολουθώντας πιστά τα δόγματα της «Τρίτης περιόδου», όχι μόνο αρνήθηκαν το Ενιαίο Μέτωπο, αλλά έφθασαν στο σημείο ακόμα και να συμπαραταχθούν με τους Ναζί το 1931, στο λεγόμενο Κόκκινο Δημοψήφισμα, για να ανατρέψουν τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση στο κρατίδιο της Πρωσίας. Έτσι με τη γερμανική εργατική τάξη παραλυμένη και διασπασμένη, ο Χίτλερ ήρθε στην εξουσία τον Ιανουάριο του 1933, ανοίγοντας, αντί για την προοπτική της σοσιαλιστικής επανάστασης σε όλη την Ευρώπη, την προοπτική της σφαγής του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
Η αξία των κειμένων κριτικής του Τρότσκι στην Τρίτη Περίοδο που εκδίδουμε, αποδεικνύεται καταρχάς από το ίδιο το γεγονός ότι επιβεβαιώθηκαν. Αυτό σημαίνει ότι αν αυτή η κριτική αφομοιωθεί από τους σημερινούς αγωνιστές, μπορεί να αποτραπούν ευκολότερα, ανάλογες ήττες στο μέλλον. Ειδικότερα, τα κείμενα αυτά είναι σημαντικά και επίκαιρα, γιατί σήμερα συναντάμε πολύ συχνά, διάφορες εκδοχές των «τριτο-περιοδικών» αντιλήψεων σε διάφορες πολιτικές οργανώσεις και ηγεσίες μέσα στο εργατικό κίνημα.
Οι ιδέες που περιέχονται σε αυτά τα κείμενα μας βοηθούν να προσανατολιστούμε σωστά μέσα μια δύσκολη, μεταβατική φάση στην ταξική πάλη όπως η σημερινή, και να απαντήσουμε σε κρίσιμα ερωτήματα, όπως το ποια είναι η σχέση μεταξύ της οικονομικής συγκυρίας και ταξικής πάλης, πως διαμορφώνεται η ριζοσπαστικοποίηση των μαζών, ποια είναι η σχέση τους απεργιακού κινήματος με την επανάσταση, και φυσικά, στο καθοριστικό ζήτημα – το ζήτημα των ζητημάτων για τις δυνάμεις του μαρξισμού – στο ποιος είναι ο τρόπος για να αποσπαστούν οι εργατικές μάζες από την επιρροή των ρεφορμιστών και να υποστηρίξουν το πρόγραμμα της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφέρουμε ορισμένα εξαιρετικά αποσπάσματα από το βιβλίο. Στο 1ο κείμενο με τίτλο : «Τι σημαίνει ριζοσπαστικοποίηση των μαζών», ο Τρότσκι αναφέρει μια εξαιρετικά χρήσιμη θέση και για μας σήμερα. Σημειώνει ότι το συμπέρασμα πως οι μάζες ριζοσπαστικοποιούνται, δεν μπορεί να είναι μια επαναλαμβανόμενη κατήχηση.
Το πολιτικό καθήκον όπως γράφει ο Τρότσκι, είναι όχι μόνο να βλέπουμε την βασική κατεύθυνση της εξέλιξης της συνείδησης, αλλά είναι και ο προσεκτικός προσδιορισμός κάθε φάσης της εξελικτικής διαδικασίας Οι πολιτικές διαθέσεις του προλεταριάτου απέχουν πολύ από την αυτόματη αλλαγή προς μία και μοναδική κατεύθυνση. Έτσι αναφέρει, ότι θα ήταν σοβαρό λάθος να βαφτίζουμε τον 1ο μήνα της εγκυμοσύνης της επανάστασης σαν τον 9ο, όπως έκανε η σταλινική ηγεσία της Κομιντέρν τότε, αλλά επίσης φυσικά, λέει ότι θα ήταν σοβαρό λάθος να μην βλέπουμε και την ίδια την εγκυμοσύνη.
Ακολουθώντας αυτή τη μέθοδο σήμερα στην Ελλάδα, αν δούμε συνολικά την ιστορική περίοδο που βρισκόμαστε, τόσο τα κινήματα ενάντια στα Μνημόνια, όσο και η απότομη ώθηση του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση, θα πρέπει να ερμηνευτούν σαν οι αρχικοί σπασμοί του ερχομού της περιόδου της προλεταριακής επανάστασης, αλλά ο προσδιορισμός της συνολικότερης αυτής, φύσης της ιστορικής περιόδου, δεν μας απαλλάσσει από την υποχρέωση να αναγνωρίσουμε ότι στην παρούσα φάση, ένα χρόνο τώρα κυριαρχεί η κούραση, η σύγχυση και η απογοήτευση των μαζών, που όμως αναπόφευκτα, στο φως της ζωντανής εμπειρίας μπορεί να αλλάξει, πολύ γρήγορα.
Στο 2ο κείμενο με τίτλο «Οι συγκυριακές κρίσεις και η επαναστατική κρίση στον καπιταλισμό» ο Τρότσκι επικρίνει τη θέση ότι «κάθε ανάκαμψη στον οικονομικό κύκλο του καπιταλισμού έχει αντεπαναστατικό χαρακτήρα», καθώς αναφέρει ότι το πέρασμα σε μια φάση ανάκαμψης μπορεί να δημιουργήσει ένα ισχυρό απεργιακό κίνημα για οικονομικές διεκδικήσεις, σαν προάγγελο μίας πολιτικής αντεπίθεσης.
Στο 3ο κείμενο με τίτλο «Ποιά είναι τα συμπτώματα της πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης των μαζών;» ωστόσο, συμπληρώνει ότι η σχέση της συνείδησης του εργάτη και του οικονομικού κύκλου, δεν πρέπει να γίνεται αντιληπτή μηχανιστικά.
Το κατά πόσο θα εμφανιστεί μια ριζοσπαστικοποίηση των μαζών εξαρτάται όχι από αυτό καθ’ αυτό τον ερχομό της κρίσης, αλλά από τη διάρκεια και το βάθος της οικονομικής ανάκαμψης που μόλις τελείωσε και από την οξύτητα της κρίσης που έφτασε.
Όσο εντονότερη και βαθύτερη είναι η αλλαγή που θα βιώσει η συνείδηση – ή αλλιώς σχηματικά θα λέγαμε το σοκ στη συνείδηση – τόσο ισχυρότερη θα αποδειχτεί, γράφει ο Τρότσκι, η κινητοποίηση και ριζοσπαστικοποίηση των μαζών. Φυσικά το ποια μορφή, ποιο δρόμο λέει ο Τρότσκι θα πάρει αυτή η ριζοσπαστικοποίηση, δεν εξαρτάται μόνο από τις συνθήκες της οικονομικής συγκυρίας, αλλά και από τη συνολική κατάσταση μέσα στη χώρα.
Στο 4ο κείμενο με τίτλο «Η τέχνη του προσανατολισμού» ο Τρότσκι θίγει δυο σημαντικά ζητήματα, αυτό της γενικής πολιτικής απεργίας και εκείνο του συνθήματος της κατάκτησης των δρόμων.
Ο Τρότσκι επικρίνει την κατάχρηση του συνθήματος της γενικής πολιτικής απεργίας, αφού λέει ότι μια τέτοια γενική απεργία θέτει το ζήτημα του ποιος έχει την εξουσία και αυτό το ζήτημα, σε τελική ανάλυση μπορεί να λυθεί μόνο αν το προλεταριάτο έχει προετοιμαστεί από την ηγεσία του για «μια ένοπλη εξέγερση».
Σε ότι αφορά το σύνθημα «να κατακτήσουμε τους δρόμους» που ακούμε κι εμείς πολύ συχνά από διάφορους αναρχικούς και αριστεριστές, ο Τρότσκι γράφει ότι απαραίτητα «πρέπει κανείς να ξεκαθαρίσει, ότι το προλεταριάτο δεν πηγαίνει στα οδοφράγματα για χάρη των οδοφραγμάτων, όπως ακριβώς δεν συμμετέχει σε απεργίες για χάρη των απεργιών. Απαιτούνται άμεσοι πολιτικοί σκοποί. Η πάλη για τον δρόμο δεν μπορεί να είναι ένα ανεξάρτητο καθήκον, χωριστό από την πολιτική πάλη των μαζών».
Στο τελευταίο κείμενο ο Τρότσκι απαντώντας στην αριστερίστικη κραυγή «Καμία συμφωνία με τους ρεφορμιστές» θίγει το αποφασιστικό ζήτημα της σχέσης των επαναστατών με τους ρεφορμιστές, υπερασπίζοντας τη λενινιστική τακτική του Ενιαίου Εργατικού Μετώπου με τις μαζικές ρεφορμιστικές οργανώσεις.
Γράφει χαρακτηριστικά σχετικά με το τι είναι οι ρεφορμιστές : «Οι ρεφορμιστές είναι προδότες, όχι επειδή εκτελούν κάθε στιγμή και με κάθε πράξη τους, τις εντολές της αστικής τάξης. Αν ίσχυε αυτό, οι ρεφορμιστές δεν θα είχαν καμιά επιρροή στους εργάτες και γι’ αυτό οι αστοί δεν θα τους χρειάζονταν. Ακριβώς για να μπορέσουν να έχουν το απαιτούμενο κύρος ώστε να βρεθούν την κατάλληλη στιγμή στη θέση που θα προδώσουν τους εργάτες, αναγκάζονται να ηγηθούν στους εργατικούς αγώνες κατά την προπαρασκευαστική περίοδο, ιδιαίτερα στις αρχές της διαδικασίας ριζοσπαστικοποίησης των μαζών»
Έτσι συνεχίζει, λέγοντας ότι για παράδειγμα «δεν είναι δυνατό να αρνηθούμε πρακτικές συμφωνίες με τους ρεφορμιστές, σε περιπτώσεις που αυτοί ηγούνται απεργιών» και γενικεύει λέγοντας ότι είναι λάθος να αρνείται κανείς «μία πρόσκαιρη συμφωνία με τους ρεφορμιστές, τη στιγμή που ωθούνται να κάνουν ένα βήμα προς τα εμπρός. Αλλά, – υπογραμμίζει- πάντα πρέπει να γίνει σαφές εξαρχής, ότι οι Κομμουνιστές είναι έτοιμοι να έρθουν σε ρήξη με τους ρεφορμιστές, τη στιγμή που αυτοί θα κάνουν έστω και ένα βήμα πίσω.»
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτές οι εκτιμήσεις του Τρότσκι αναφέρονται στα καθήκοντα μαζικών κομμουνιστικών κομμάτων και όχι μικρών οργανώσεων. Έτσι για τις μικρές δυνάμεις του επαναστατικού μαρξισμού σήμερα, μια σοβαρή και επεξεργασμένη τακτική έναντι των μαζικών ρεφορμιστικών οργανώσεων, των υπαρχόντων ή όσων θα αναδειχθούν το επόμενο διάστημα, είναι πολύ πιο ζωτικής σημασίας για να αποσπαστούν γρηγορότερα οι μάζες από τον έλεγχο των ρεφορμιστών.
Σύντροφοι και συντρόφισσες,
αυτή και μόνο η μικρή παράθεση αποσπασμάτων από το βιβλίο αρκεί για να κατανοήσουμε το γιατί η Κομμουνιστική Τάση προχώρησε στην έκδοσή του μετά από 86 ολόκληρα χρόνια.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε και τους συντελεστές αυτής της έκδοσης, που είναι ως μεταφραστές οι Νίκος Σέντης, Απόστολος ο Δαγρές, Λέανδρος Παπαδόπουλος, Νίκος Χατζαράκης και ο Ιωσήφ Σπάρταλης, ο οποίος έκανε και τη σχεδίαση και το εξώφυλλο, ενώ με την επιμέλεια της μετάφρασης, τον πρόλογο και τις σημειώσεις είχε την τιμή να ασχοληθεί ο ομιλών.
Σας καλούμε λοιπόν να διαβάσετε αυτό το βιβλίο και σε όσους από εσάς είστε φίλοι της Κομμουνιστικής Τάσης, απευθύνουμε έκκληση να ενισχύσετε οικονομικά το φιλόδοξο εκδοτικό μας πλάνο, αλλά και να οργανωθείτε στις γραμμές της Κομμουνιστικής Τάσης! Γιατί τα βιβλία και οι ιδέες δεν είναι αυτοσκοπός, είναι εφόδιο για δράση και σε τελική ανάλυση, δεν υπάρχουν επαναστατικές ιδέες χωρίς επαναστατική οργάνωση.
