Η ψήφιση ενός προϋπολογισμού που περιλαμβάνει περικοπές από τη Βουλή της Γουατεμάλας, στις 5:30 π.μ. της 17ης Νοεμβρίου, έχει προκαλέσει ένα μεγάλο κύμα διαδηλώσεων στην κεντροαμερικανική χώρα. Ένα τμήμα της άρχουσας τάξης απορρίπτει τον προϋπολογισμό, επειδή αυξάνει την υπερχρέωση της χώρας. Ο αντιπρόεδρος διαχώρισε τη θέση του από τον πρόεδρο Γιαματέι και του ζήτησε να μην επικυρώσει τον προϋπολογισμό.
Εργατικές, αγροτικές και φοιτητικές οργανώσεις τάχθηκαν ενάντια στον προϋπολογισμό για τους δικούς τους λόγους, καθώς προβλέπει περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες. Η πολιτική κρίση έχει οδηγήσει στην είσοδο των μαζών στο προσκήνιο. Την Κυριακή 21 Νοεμβρίου, χιλιάδες συγκεντρώθηκαν στην κεντρική πλατεία της πρωτεύουσας, ενώ μια ομάδα διαδηλωτών εισέβαλε στο κτίριο της Βουλής και έβαλε φωτιά.
Μετά από πέντε χρόνια σχετικής ηρεμίας στην ταξική πάλη της Γουατεμάλας, όταν η πτώση της διεφθαρμένης κυβέρνησης του Ότο Πέρεζ και της Ροξάνα Μπαλντέτι άνοιξε ένα κύμα μαζικών κινητοποιήσεων της νεολαίας και της εργατικής τάξης, για ακόμα μία φορά βρισκόμαστε στην αρχή μιας θεσμικής κρίσης και πιθανώς της ανάπτυξης ενός μαζικού κινήματος.
Στη διάρκεια αυτών των πέντε ετών, μπορεί μεν το καθεστώς να επανήλθε σε μια «κανονικότητα», αλλά παρέμενε εξαιρετικά ασταθές. Δεκάδες υποθέσεις διαφθοράς δημοσιοποιήθηκαν, μια εκ των οποίων αφορούσε τον πρώην πρόεδρο Τζίμυ Μοράλες, ο οποίος χρηματοδότησε την προεδρική του εκστρατεία με χρήματα από παράνομες δραστηριότητες. Για το λόγο αυτό συγκρούστηκε με τη Διεθνή Επιτροπή ενάντια στην Ατιμωρησία και τη Διαφθορά στη Γουατεμάλα (CICIG). Η σύγκρουση έληξε με τον Μοράλες να διώχνει τον οργανισμό από τη χώρα. Οι συγκρούσεις ανάμεσα στους θεσμούς ήταν πανταχού παρούσες στη διάρκεια αυτών των πέντε τελευταίων ετών, αντανακλώντας τη μεγάλη αστάθεια του καθεστώτος.
Οι κρίσεις δεν εξαφανίστηκαν με την άνοδο του Προέδρου Γιαματέι. Ο κυβερνητικός χειρισμός της πανδημίας ήταν πραγματικά καταστροφικός. Η Γουατεμάλα είναι μια από τις χώρες της Κεντρικής Αμερικής με τους περισσότερους θανάτους από Covid-19. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας ο Γιαματέι δεν έκλεισε τη μεταποιητική βιομηχανία ή οποιαδήποτε άλλη βιομηχανία. Για το λόγο αυτό, η οικονομία της Γουατεμάλας δεν επηρεάστηκε τόσο έντονα όσο της υπόλοιπης Κεντρικής Αμερικής από την πανδημία. Ωστόσο, αυτό επετεύχθη με κόστος σε χιλιάδες ζωές που θυσιάστηκαν για να παραμείνει η βιομηχανία σε λειτουργία. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι κάτοικοι της Γουατεμάλας είχαν να αντιμετωπίσουν την άφιξη δύο τυφώνων, οι οποίοι εκτός από τεράστιες υλικές ζημιές, προκάλεσαν το θάνατο περισσότερων από 150 ανθρώπων στη βόρεια περιοχή της χώρας. Για ακόμα μία φορά, η κυβέρνηση απέτυχε παταγωδώς στη διαχείριση αυτών των κρίσεων. Αυτό προκάλεσε μεγάλο θυμό από την πλευρά των καταπιεσμένων ενάντια στο κράτος και την κυβέρνηση του Γιαματέι.
Η παρούσα κρίση ξέσπασε εξαιτίας ενός προϋπολογισμού που περιλαμβάνει περικοπές σε όλους τους τομείς, αλλά διατηρεί τα προνόμια της άρχουσας ελίτ. Αυτός ο προϋπολογισμός, τον οποίο ενέκρινε η Βουλή μετά την εισήγηση του Γιαματέι, περιλαμβάνει περικοπές στην Υγεία, την Παιδεία και τους θεσμούς που προσπαθούν να μειώσουν τη φτώχεια και την κοινωνική περιθωριοποίηση, σύμφωνα με τους Στόχους της Χιλιετίας του ΟΗΕ. Αντίθετα, ο αμυντικός προϋπολογισμός (στρατός και αστυνομία) αυξήθηκε σημαντικά, όπως και οι δαπάνες της κυβέρνησης.
Αυτός ο προϋπολογισμός ήταν πραγματικά επιθετικός προς τις καταπιεσμένες τάξεις. Η Γουατεμάλα έχει τη μεγαλύτερη οικονομία στην Κεντρική Αμερική, με ένα ΑΕΠ της τάξης των 70 δισ, δολαρίων ανά έτος. Ωστόσο, έχει ένα τεράστιο αριθμό φτωχών ανθρώπων, με υψηλά ποσοστά υποσιτισμού και μετανάστευσης. Την ίδια στιγμή, μια μικρή μειοψηφία συγκεντρώνει εκατομμύρια δολάρια σε κέρδη. Η Γουατεμάλα, εκτός των άλλων, είναι η χώρα του πλουσιότερου ανθρώπου της Κεντρικής Αμερικής. Αυτοί οι δισεκατομμυριούχοι είναι τα πραγματικά αφεντικά της χώρας και αυτοί που πραγματικά χειρίζονται τα πολιτικά νήματα.
Από την άλλη μεριά, υπάρχει ένα πλατύ στρώμα πολιτικών-παρασίτων σε όλα τα κόμματα της Βουλής που αποτελείται από 160 πολιτικούς, οι οποίοι κερδίζουν περίπου 20.000 δολάρια το χρόνο, ενώ ο Πρόεδρος Γιαματέι λαμβάνει 18.000 δολάρια κάθε μήνα. Όλα αυτά, σε μια κοινωνία όπου χιλιάδες οικογένειες καλούνται να επιβιώσουν με λιγότερα από δύο δολάρια την ημέρα.
Αυτές οι περικοπές στον προϋπολογισμό προκάλεσαν την οργή της νεολαίας. Η διαιρεμένη αστική τάξη προσπαθεί να ελέγξει την κρίση και να την αξιοποιήσει προς όφελός της. Το Σάββατο 21 Νοεμβρίου, ο αντιπρόεδρος ζήτησε την παραίτηση του προέδρου, μαζί με ολόκληρη την κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της δικής του από το αξίωμα του αντιπροέδρου.
Οι διαμαρτυρίες που ζητούν την παραίτηση του Γιαματέι επεκτείνονται και η οργή του κόσμου διαρκώς μεγαλώνει, πράγμα που είναι εύκολα φανερό. Η νεολαία, οι γυναίκες και τα φτωχότερα στρώματα είναι εκείνοι που έχουν υποστεί το μεγαλύτερο βάρος από την κρίση στη δημόσια υγεία που έφερε ο Covid-19 και οι τυφώνες. Ολόκληρες πόλεις, όπως το Πετέν, μπαίνουν στον αγώνα.
Το κίνημα, όπως και στις περισσότερες χώρες, δεν διαθέτει πρόγραμμα, ούτε ηγεσία που θα το καθοδηγήσει στην ανατροπή του συστήματος, που είναι η αιτία για όλες αυτές τις κρίσεις. Η Γουατεμάλα έχει ήδη περάσει από την εμπειρία της αλλαγής προέδρου χωρίς να αλλάξει το σύστημα, αλλά η διαφθορά και τα δεινά του κεφαλαίου συνεχίζουν να βαθαίνουν. Αυτό αποδεικνύει ότι δεν είναι μόνο οι κυβερνήσεις, αλλά ολόκληρο το καπιταλιστικό σύστημα που πρέπει να ανατραπεί.
Το κίνημα πρέπει να οπλιστεί με ένα επαναστατικό σοσιαλιστικό πρόγραμμα: ένα πρόγραμμα που θα προτείνει την απαλλοτρίωση όλων των μεγάλων καπιταλιστών και θα θέσει τον πλούτο (που παράγεται από τους καταπιεσμένους όλης της χώρας) στην υπηρεσία όλων, για να τερματιστεί η πείνα, η έλλειψη στέγης, η αρρώστια και η κοινωνική περιθωριοποίηση.
Προς το παρόν, δεν υπάρχει πραγματική εναλλακτική για τις καταπιεσμένες τάξεις για να αντικαταστήσουν τη διεφθαρμένη και μισητή κυβέρνηση. Οι μάζες πρέπει να οργανωθούν και να θέσουν τα παρακάτω καθήκοντα. Δεν αρκεί να σταματήσουμε τις περικοπές με αγώνα, αν και αποτελεί ένα εξαιρετικά αναγκαίο θετικό βήμα. Πρέπει να δοθεί ένα τέλος στην κυριαρχία της παρασιτικής άρχουσας τάξης και του κράτους της και να αντικατασταθεί από ένα κράτος των εργατών, των γυναικών, των ιθαγενών, της νεολαίας και όλων των καταπιεσμένων.
Αυτό που συμβαίνει στη Γουατεμάλα δεν είναι ασύνδετο από αυτά που συμβαίνουν στη Χιλή, το Περού και το Εκουαδόρ. Υπάρχει μια στενή σχέση: η οικονομική κρίση, η διαφθορά, η αύξηση της φτώχειας, της ανεργίας και της εκμετάλλευσης. Όλα αυτά τα προβλήματα είναι προϊόντα ενός αποτυχημένου συστήματος, ενός απάνθρωπου συστήματος που πρέπει να ανατραπεί.
Οι άρχουσες τάξεις όλο και περισσότερο αδυνατούν να διατηρήσουν σταθερά καθεστώτα στις χώρες τους. Η αστική δημοκρατία είναι άχρηστη σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Αντιμετωπίζοντας αυτή την κατάσταση, όλων των ειδών τα κινήματα θα εμφανιστούν, με ποικίλες ιδέες – συχνά γεμάτες σύγχυση και αντιφάσεις. Πώς άλλωστε θα μπορούσε να είναι αλλιώς, από τη στιγμή που τα ίδια τα κόμματα της εργατικής τάξης έχουν προδώσει την τάξη τους και έχουν γίνει μέρος του συστήματος;
Ένα μαζικό κίνημα ενδέχεται να ξεσπάσει στη Γουατεμάλα, εάν η κρίση του καθεστώτος δε λυθεί σύντομα. Όλο το εύφλεκτο υλικό για μια κοινωνική έκρηξη έχει συσσωρευτεί στη Γουατεμάλα. Ενδέχεται να δούμε στη Γουατεμάλα ένα ακόμα 2015, ή κάτι ακόμα σημαντικότερο.
Χουάν ντε λα Κρουζ, 23 Νοεμβρίου 2020
Μετάφραση από την ιστοσελίδα www.marxist.com: Άγγελος Ηρακλείδης.
