Σε μία περίοδο έξαρσης των κρουσμάτων COVID και γρίπης τα φαρμακεία και τα νοσοκομεία παρουσιάζουν ελλείψεις σε σειρά από βασικά φάρμακα. Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) υπάρχει έλλειψη σε πάνω από 230 φάρμακα. Ο πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής Κωνσταντίνος Λουράντος δήλωσε χαρακτηριστικά πως πρώτη φορά είδε τέτοιες ελλείψεις στα 44 χρόνια που είναι φαρμακοποιός. Ο υπουργός Υγείας Θ. Πλεύρης δεν άργησε να ρίξει την ευθύνη στους γιατρούς και στους γονείς κατηγορώντας τους έμμεσα για υπερσυνταγογράφηση και για υπεραγορά φαρμάκων. Τόνισε επίσης πως οι ελλείψεις φαρμάκων δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, υπονοώντας ότι η κυβέρνηση δεν έχει καμία ευθύνη.
Οι ελλείψεις στα φάρμακα είναι αναμφίβολα διεθνές φαινόμενο. Ωστόσο, η δεξιά κυβέρνηση της διαφθοράς, των σκανδάλων και της στήριξης της αισχροκέρδειας, φρόντισε να μεγιστοποιήσει το πρόβλημα, αδιαφορώντας για το θέμα, παρά τις πολύμηνες προειδοποιήσεις φαρμακοποιών και γιατρών. Αντίθετα, φρόντισε να αφήσει ανενόχλητη τη μαυραγορίτικη δραστηριότητα των φαρμακοβιομηχάνων και των εμπόρων.
Για τις φαρμακοβιομηχανίες, η λύση στο πρόβλημα των ελλείψεων των φαρμάκων είναι οι αυξήσεις των τιμών τους – κάτι που εξέφρασε δημόσια το μισητό φερέφωνό τους, ο δημοσιογράφος Άρης Πορτοσάλτε, ο οποίος τόνισε πως «δεν υπάρχει κάτι τζάμπα». Ο υπουργός Υγείας δεν άργησε να κάνει πράξη το παραπάνω αίτημα ανακοινώνοντας αυξήσεις τιμών στα φθηνά φάρμακα.
Η κυβέρνηση του κεφαλαίου έδειξε για ακόμα μία φορά την κοινωνική της αναλγησία, η οποία δεν προκαλεί πλέον έκπληξη σε κανέναν εργαζόμενο. Είναι η ίδια κυβέρνηση που με πρόσφατο νόμο ουσιαστικά διέλυσε το ΕΣΥ. Είναι η ίδια κυβέρνηση που στον προϋπολογισμό του 2023 μείωσε τη χρηματοδότηση των νοσοκομείων και Κέντρων Υγείας κατά 414 εκατομμύρια ευρώ σε σχέση με το 2022. Είναι υπεύθυνη για χιλιάδες θανάτους από COVID που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί.
Τα πραγματικά αίτια των ελλείψεων
Οι ελλείψεις φαρμάκων, είναι ένα ακόμα σύμπτωμα της ιστορικής κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος, παρά το γεγονός ότι οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν μεγαλύτερα ποσοστά κέρδους από κάθε άλλο οικονομικό τομέα. Παρότι υπάρχουν οι βιομηχανικές υποδομές, η τεχνολογία και τα μέσα για να καλυφθούν γρήγορα όλες οι ανάγκες σε φάρμακα σε παγκόσμιο επίπεδο, εμφανίζονται ελλείψεις σε βασικά φάρμακα.
Τα βασικά αίτια για τις ελλείψεις στα φάρμακα είναι παρόμοια με αυτά που οδήγησαν στην άνοδο των τιμών: αναρχία στην παραγωγή και παραγωγή με σκοπό το κέρδος. Με άλλα λόγια, το βασικό αίτιο είναι το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα.
Η Ελληνική φαρμακοβιομηχανία έχει τη δυνατότητα να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών της χώρας για φάρμακα, καθώς και τη δυνατότητα να προχωρήσει στην παραγωγή νέων φαρμάκων που δεν βρίσκονται ήδη στην γραμμή παραγωγής. Προτιμά όμως να διοχετεύει τα φάρμακα στο εξωτερικό, όπου τα περιθώρια κέρδους είναι μεγαλύτερα.
Το φάρμακο είναι εδώ και χρόνια το δεύτερο σε αξία εξαγώγιμο προϊόν της ελληνικής οικονομίας και οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες εξάγουν σε 147 χώρες. Ο τζίρος 37 φαρμακοβιομηχανιών το 2019 έφτασε τα 2,1 δις και τα κέρδη τους 130,6 εκατομμύρια ευρώ. Μεταξύ 2017 και 2021 οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 80% στα 3,4 δισ., ενώ προβλέπεται ότι θα φτάσουν στα 7,2 δισ. το 2026.
Οι Έλληνες φαρμακοβιομήχανοι που βγάζουν υπερκέρδη, αξιοποιούν τις ελλείψεις ως μέσο πίεσης για να αναγκάσουν την κυβέρνηση να αυξήσει τις τιμές στα φάρμακα – καθώς η τιμή των φαρμάκων καθορίζεται από το κράτος στη ΕΕ – και να μειώσουν τη φορολογία έτσι ώστε να βγάλουν ακόμη μεγαλύτερα κέρδη. Ο Πλεύρης έσπευσε να ανακοινώσει αυξήσεις σε 1300 φάρμακα. Τα φερέφωνα των φαρμακοβιομηχανιών στα κανάλια και στη Βουλή συνεχίζουν να παραπονιούνται για την αύξηση του κόστους παραγωγής φαρμάκων και τους φόρους. Ακόμη κι έτσι όμως είναι εξαιρετικά κερδοφόρες. Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ Παύλο Πολάκη, «ακόμα και σήμερα το ποσοστό κέρδους των γενοσήμων είναι 500% και των πρωτοτύπων 1100% !!».
Οι ελλείψεις των φαρμάκων φέρνουν με εμφατικό τρόπο στην επιφάνεια τον παρασιτικό ρόλο των φαρμακοβιομηχάνων που χρησιμοποιούν διαρκώς διάφορα μέσα για να πιέσουν τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τις τιμές του φαρμάκου, τις κρατικές επιδοτήσεις και να μειώσουν την φορολογία. Αυτά τα μέσα περιλαμβάνουν λάδωμα πολιτικών και αξιωματούχων (όπως στην περίπτωση του σκανδάλου Novartis), τεχνητές ελλείψεις, την απόσυρση φαρμάκων που έχουν τιμολογηθεί πολύ φθηνά και την αντικατάσταση τους με καινούρια (με τις ίδιες δραστικές ουσίες) που κοστίζουν ακριβότερα, τις εξαγωγές φαρμάκων που απαγορεύεται να εξάγονται (όπως συμβαίνει με κάποια από τα φάρμακα που βρίσκονται σε έλλειψη) και άλλα.
Πέρα από τους φαρμακοβιομήχανους σημαντικό ρόλο στις ελλείψεις φαρμάκων παίζουν και οι Έλληνες φαρμακέμποροι με τις παράλληλες εξαγωγές δηλαδή την εισαγωγή φαρμάκων και τη μεταπώλησή τους σε ακριβότερη τιμή σε άλλες χώρες. Πώς μπορούν οι Έλληνες φαρμακέμποροι να βγάζουν σταθερά κέρδη με αυτό τον τρόπο; Δεδομένου ότι η τιμή του φαρμάκου στην ΕΕ καθορίζεται από το κράτος, κάθε χώρα καθορίζει διαφορετικές τιμές με διαφορετικούς τρόπους. Η Ελλάδα καθορίζει την τιμή κάθε φαρμάκου με βάση το μέσο όρο των 3 χαμηλότερων τιμών στην Ευρώπη. Αυτό κάνει τις τιμές των φαρμάκων στην Ελλάδα πολύ χαμηλές συγκριτικά με άλλες χώρες.
Η διάθεση φαρμάκων στα φαρμακεία γίνεται μέσω φαρμακαποθηκών, οι οποίες είναι ιδιωτικές εταιρείες που λειτουργούν σαν μεσάζοντες ανάμεσα σε φαρμακοβιομηχανίες και φαρμακεία. Εφόσον οι τιμές αγοράς του φαρμάκου στη Ελλάδα είναι χαμηλότερες, οι φαρμακαποθήκες έχουν μεγάλα περιθώρια κέρδους πουλώντας τα εισαγόμενα φάρμακα σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Σύμφωνα με τον βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Π. Πολάκη οι φαρμακοβιομηχανίες και φαρμακαποθήκες έβγαλαν 6 δισ. από τις εξαγωγές φαρμάκων το 2021, με αύξηση 4,3 δισ. σε σχέση με το 2018.
Φυσικά, δεν είναι όλες οι παράλληλες εξαγωγές νόμιμες. Αυτό ισχύει για παράδειγμα για κάποια φάρμακα που βρίσκονται σε έλλειψη. H λύση για τους φαρμακέμπορους είναι οι παράνομες εξαγωγές φαρμάκων. Σε παλαιότερο άρθρο της Καθημερινής αναφέρεται πως τα έσοδα από τις παράνομες παράλληλες εξαγωγές φαρμάκων το 2019 ανέρχονταν σε 400 εκατομμύρια ευρώ ενώ στο ίδιο άρθρο περιγράφονται διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι φαρμακέμποροι δημιουργούν τεχνητές ελλείψεις στην αγορά.
Τα περιθώρια κέρδους για τις φαρμακαποθήκες αυξάνονται σε περιόδους όπως αυτή όπου, λόγω ελλείψεων διεθνώς, υπάρχει αυξημένη ζήτηση από χώρες του εξωτερικού. Αυτό φυσικά οξύνει το πρόβλημα των ελλείψεων σε χώρες όπως η Ελλάδα. Οι φαρμακέμποροι έχουν συμφέρον να κρύψουν τα φάρμακα από τη φθηνή ελληνική αγορά και να τα πουλήσουν με μεγαλύτερο κέρδος στο εξωτερικό. Τέτοια φαίνεται να ήταν η περίπτωση των 2 φαρμακαποθηκών που αρνήθηκαν έλεγχο από τον ΕΟΦ. Αυτές οι περιπτώσεις είναι απλά «η κορυφή του παγόβουνου» σε ένα όργιο κερδοσκοπίας από πλευράς των καπιταλιστών του φαρμάκου.
Ένας άλλος παράγοντας που συνέβαλε στις ελλείψεις είναι το γεγονός ότι οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες του εξωτερικού μείωσαν την προσφορά φαρμάκων σε πολλές χώρες. Αυτό το έκαναν εν μέρει για να περιορίσουν την απώλεια κερδών τους από τους μεσάζοντες των χωρών αυτών, οι οποίοι κάνουν παράλληλες εξαγωγές σε άλλες χώρες και έτσι εκμεταλλεύονται ένα μερίδιο της παγκόσμιας ζήτησης που δυνητικά θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν οι ίδιες οι φαρμακοβιομηχανίες. Αυτού του είδους η μείωση της προσφοράς φαρμάκων συμβαίνει ιδιαίτερα σε χώρες με χαμηλή διατίμηση, όπως η Ελλάδα, στις οποίες υπάρχει περιθώριο για μεγάλη κερδοφορία από τη μεταπώληση φαρμάκων. Επιπρόσθετα, αυτές οι φαρμακοβιομηχανίες χρησιμοποιούν τη χαμηλή προσφορά και ως μέσο πίεσης απέναντι στις κυβερνήσεις για να πετύχουν την άνοδο της τιμής των φαρμάκων.
Η κυβέρνηση όχι μόνο δεν προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτό το φαινόμενο, αλλά στήριξε και επέκτεινε την μαυραγορίτικη δραστηριότητα των φαρμακεμπόρων. Αντί να προχωρήσει στην παραγγελία επαρκούς ποσότητας φαρμάκων, έβαλε παράτυπα το κρατικό ΙΦΕΤ (Ινστιτούτο Φαρμακευτικής έρευνας και Τεχνολογίας ) να κάνει και αυτό παράλληλες εξαγωγές. Το αποτέλεσμα είναι ότι το ΙΦΕΤ, το οποίο εισάγει αναγκαία φάρμακα που δεν φέρνουν οι φαρμακευτικές εταιρείες, είναι υπεύθυνο για τις ελλείψεις των 63 από τα 230 φάρμακα που λείπουν από την αγορά.
Η αναγκαία θέση της Αριστεράς
Το εργατικό κίνημα δεν μπορεί να έχει καμία εμπιστοσύνη στους διεφθαρμένους κρατικούς μηχανισμούς «ελέγχου», οι οποίοι δεν μπορούν, ούτε θέλουν να αποκαλύψουν το μέγεθος της κερδοσκοπίας και της απάτης των καπιταλιστών στον τομέα του φαρμάκου.
Για την προστασία της υγείας του λαού πρέπει καταρχάς να επιβληθεί εργατικός έλεγχος στην φαρμακοβιομηχανία και στο εμπόριο φαρμάκου. Μόνο οι εργαζόμενοι έχουν πραγματικό συμφέρον να αποκαλύψουν την απάτη των ελλείψεων και να την εκθέσουν μπροστά στα μάτια ολόκληρης της κοινωνίας. Μία πανεθνική επιτροπή που θα απαρτίζεται από εκλεγμένους αντιπροσώπους επιτροπών εργατικού ελέγχου στη φαρμακοβιομηχανία, στο εμπόριο φαρμάκου, αντιπροσώπους συνδικάτων, ενώσεων ασφαλισμένων, συνταξιούχων και φαρμακοποιών θα πρέπει να δημοσιοποιεί το πόρισμα της σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Οι ηγεσίες των μαζικών εργατικών κομμάτων πρέπει να αγωνιστούν για την εκλογή μιας εργατικής κυβέρνησης που θα προχωρήσει στην άμεση κοινωνικοποίηση του συνόλου της φαρμακοβιομηχανίας, καθώς και την επιβολή κρατικού μονοπωλίου στο εξωτερικό εμπόριο για να διασφαλιστεί η επάρκεια φαρμάκων σε χαμηλές τιμές για τον εργαζόμενο λαό.
Δυστυχώς, αυτές οι διεκδικήσεις που η αναγκαιότητά τους είναι εύκολα κατανοητή σήμερα από κάθε εργαζόμενο, απουσιάζει πλήρως από τις θέσεις των ηγεσιών του εργατικού κινήματος, ακόμα και της ηγεσίας του ΚKE που μιλάει στο όνομα του σοσιαλισμού. Οι ηγεσίες του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΚΕ και του ΜέΡΑ25 περιορίζονται σε διεκδικήσεις όπως η απαγόρευση των παράλληλων εξαγωγών φαρμάκων, η διασφάλιση χαμηλών τιμών κ.λπ., μέτρα δηλαδή που ασχολούνται με το σύμπτωμα και όχι την ίδια την ασθένεια που λέγεται καπιταλισμός.
Ηλίας Κυρούσης
