Η Χιλή βαδίζει για μια ακόμη γενική απεργία, ως μέρος της εξέγερσης ενάντια στο καθεστώς που μαίνεται στη χώρα για 40 ημέρες. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να αυξάνει την καταστολή (την οποία έχουν καταγγείλει διεθνείς οργανώσεις) φτάνοντας στο σημείο να τροποποιήσει το νομικό πλαίσιο έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί το στρατό «για τη φύλαξη δημοσίων κτιρίων» χωρίς να έχει κηρύξει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να αποπροσανατολίσει το κίνημα μέσω «συμφωνιών» και υποσχέσεων διαπραγμάτευσης. Οι συνθήκες για την ανατροπή του Πινιέρα υπάρχουν – τι είναι επομένως αυτό που λείπει;
H προσπάθεια της κυβέρνησης του Πινιέρα να βάλει τέλος στην εξέγερση μέσω της «Συμφωνίας Ειρήνης και ενός Νέου Συντάγματος» που υπογράφηκε από όλα τα κόμματα της Βουλής (πλην του Κομμουνιστικού), απορρίφθηκε αμέσως από το κίνημα ως μια παγίδα. Το Συνδικάτο Λιμενεργατών και η Ένωση Καθηγητών ήταν οι πρώτοι που την απέρριψαν και το παράδειγμά τους ακολούθησε στις 16 Νοεμβρίου το Συμβούλιο της Κοινωνικής Ενότητας (Mesa de Unidad Social). Η υπογραφή αυτής της συμφωνίας από τον Μπόριτς, ηγέτη του Πλατιού Μετώπου (Frente Amplio), προκάλεσε δυσαρέσκεια και εναντίωση από την ίδια τη βάση του Μετώπου, με εκατοντάδες αγωνιστές να υπογράφουν ψηφίσματα κριτικής, να ζητούν την κοινοβουλευτική παραίτησή του και να σκίζουν τις κομματικές ταυτότητές τους της CS (Convergencia Social, μια από τις βασικές συνιστώσες του Πλατιού Μετώπου). Ανάμεσα στους αγωνιστές αυτούς ήταν και ο δήμαρχος του Βαλπαραΐσο και μέλος της εθνικής ηγεσίας του Πλατιού Μετώπου, Χόρχε Σάρπ.
Η ιδέα της αδύναμης κυβέρνησης Πινιέρα ήταν να ενδυναμώσει τη υποστήριξη που δέχεται, μέσω της ένταξης της αντιπολίτευσης στην «Εθνική Συμφωνία». Αλλά, στην πραγματικότητα το μόνο που κατάφερε ήταν να αυξήσει τα αισθήματα γενική απόρριψης του καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένων των κομμάτων της παλιάς Κονσερτασιόν (συνασπισμός γύρω από το Σοσιαλιστικό Κόμμα και τους Χριστιανοδημοκράτες, που κυβέρνησε τη Χιλή για 30 χρόνια).
Το μίσος απέναντι στο καθεστώς
Η πρόσφατη έρευνα γνώμης ανάμεσα στον εργατικό πληθυσμό (https://fielchile.cl/v2/barometro-del-trabajo/) αναδεικνύει το εύρος και το βάθος της έλλειψης νομιμοποίησης των αστικών κοινοβουλευτικών θεσμών. Ένα εντυπωσιακό 90% των ερωτηθέντων απαντούν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι από τη δημοκρατία (με το 47% να μην είναι καθόλου ικανοποιημένο). Το 89% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι «η κυβέρνηση κυβερνά για τα συμφέροντα των ισχυρών ομάδων». Ένα μαζικό 83% αποδοκιμάζει την κυβέρνηση, αλλά επίσης υψηλά είναι τα επίπεδα αποδοκιμασίας και για τα άλλα κόμματα, από το 77% για το κυβερνητικό δεξιό UDI μέχρι το 70% για το αριστερό Πλατύ Μέτωπο. Ένα συντριπτικό 85% υποστηρίζει τις κινητοποιήσεις παρά τη συκοφαντική παραπληροφόρηση από τα ΜΜΕ και την ίδια την κυβέρνηση. Αυτό που πραγματικά βλέπουμε είναι, χωρίς καμία αμφιβολία, μια βαθιά κρίση του καθεστώτος.
Μια ενδιαφέρουσα πλευρά αυτής της έρευνας γνώμης είναι το γεγονός ότι ενώ όταν ρωτήθηκαν απευθείας, το 82% των ερωτηθέντων απάντησε πως η Χιλή χρειάζεται ένα νέο Σύνταγμα (και το 58% υποστήριξε συγκεκριμένα ότι αυτό δεν πρέπει να συνταχθεί από ειδικούς αλλά από μια Συντακτική Συνέλευση) αλλά, όταν ρωτήθηκαν με δυνατότητα ελεύθερων απαντήσεων για το ποιες είναι οι διεκδικήσεις του λαού, τα αποτελέσματα ήταν τα εξής: το 51% ανέφερε τις αυξήσεις μισθών, το 44% τις αυξήσεις συντάξεων, το 38% την κατάργηση του ιδιωτικού συστήματος συνταξιοδότησης, το 37% περισσότερες κρατικές δαπάνες για την υγεία, το 27% δωρεάν εκπαίδευση και μόνο το 10% ένα νέο Σύνταγμα.
Αυτά τα δεδομένα επιβεβαιώνουν αυτό που έχουμε εξηγήσει: για τις μάζες που συμμετέχουν στην εξέγερση, το ζήτημα του Συντάγματος αντιμετωπίζεται ως μέσο για μια ριζική αλλαγή ολόκληρου του συστήματος. Εκείνο που τις κινητοποιεί είναι η συσσώρευση της δυσαρέσκειας για τους μισθούς, τις συντάξεις, την υγεία και την εκπαίδευση. Ωστόσο, η ικανοποίηση αυτών των αιτημάτων δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί απλά γράφοντας ένα νέο Σύνταγμα. Το εμπόδιο είναι ο βυθισμένος σε κρίση καπιταλισμός και μόνο με την κοινωνικοποίηση των μεγάλων μέσων παραγωγής, των ορυχείων, των τραπεζών, των μεγάλων εταιριών και πολυεθνικών, θα μπορέσουν να εξασφαλιστούν ανθρώπινοι μισθοί, αξιοπρεπείς συντάξεις και δωρεάν υγεία και εκπαίδευση.
Ως εκ τούτου, η άρχουσα τάξη, παρ’ ότι φοβάται τις επιπτώσεις της δημιουργίας Συντακτικής Συνέλευσης μέσα στα πλαίσια μιας τόσο ισχυρής αμφισβήτησης του καθεστώτος, μπορεί ανά πάσα στιγμή να συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο υπό την απειλή μιας επαναστατικής ανατροπής της. Θα προτιμούσε βέβαια, όπως δηλώνεται στη «Συμφωνία Ειρήνης», ένα περιορισμένο Συντακτικό Συμβούλιο, ελεγχόμενο και μικρών αρμοδιοτήτων. Ωστόσο δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι, προκειμένου να θέσει τέλος στην εξέγερση, μπορεί ακόμα και να προχωρήσει σε πιο εκτενείς δημοκρατικές παραχωρήσεις στο ζήτημα του Συντάγματος.
Εθνική Απεργία
Η κλιμακούμενη εθνική απεργία που κάλεσε η Κοινωνική Ενότητα, παρά τη μεγάλη υποστήριξη που έχει, αντιμετωπίζει δύο περιορισμούς. Ο πρώτος είναι ο κάπως συγχυσμένος χαρακτήρας του καλέσματος. Στην αρχή ανακοινώθηκε ότι θα υπάρξει μια απεργία συγκεκριμένων κλάδων στις 25 Νοεμβρίου (λιμενεργάτες και άλλοι) και μια γενική απεργία που θα συμπεριλάμβανε όλους τους κλάδους στις 26 και 27 Νοεμβρίου. Όμως όλα τα μετέπειτα δελτία τύπου αναφέρονταν σε γενική απεργία μόνο στις 26 Νοεμβρίου, χωρίς κάποια αναφορά για τις 27. Για να προχωρήσει το κίνημα χρειάζεται ένα ξεκάθαρο πλάνο και μια τολμηρή στάση από την ηγεσία.
Η κύρια αδυναμία όμως είναι ακριβώς αυτή που ήδη έχουμε αναφέρει. Η γενική απεργία έχει καλεστεί με στόχο την επίτευξη μιας σειράς αιτημάτων και την σύγκλιση Συντακτικής Συνέλευσης, αλλά οι οργανώσεις που την έχουν προκηρύξει, συνειδητά αποφεύγουν το σύνθημα που κατακλύζει τους δρόμους: «Κάτω ο Πινιέρα!». Επιπλέον, η Κοινωνική Ενότητα έχει συμφωνήσει να συναντηθεί με τον Πινιέρα απο τις 27 Νοεμβρίου κι έπειτα, για να συζητηθούν τα αιτήματα τους. Η κυβέρνηση, με την πλάτη στον τοίχο και ανήμπορη να κάμψει το κίνημα εδώ και πάνω από ένα μήνα από το ξέσπασμά του, όχι μόνο χρησιμοποιεί σκληρή καταστολή, αλλά και προσπαθεί να το αποπροσανατολίσει με κάθε είδους διαπραγματευτικές παγίδες.
Η κυβέρνηση βρίσκεται σε αμυντική θέση. Πολλοί διεθνείς οργανισμοί υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (οι οποίοι δεν φημίζονται για την συμπάθειά τους απέναντι στις επαναστάσεις) αποδοκίμασαν δημοσίως τα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί από τις δυνάμεις καταστολής του Πινιέρα. Σχεδόν 2.000 άνθρωποι έχουν τραυματιστεί και περισσότεροι από 7.000 έχουν φυλακιστεί από όταν ξεκίνησε η εξέγερση, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Χιλής. Από τους 2.000 τραυματίες οι 437 υπέστησαν τραύματα από πυροβολισμούς κανονικών όπλων και 1.180 από πλαστικές σφαίρες, πάνω από 200 είχαν ζημιά στα μάτια και έχουν υπάρξει πολυάριθμες καταγγελίες για βασανισμούς και σεξουαλική κακοποίηση των συλληφθέντων. Η αλήθεια είναι ότι αν υπήρχε κάποιος έτοιμος αντικαταστάτης, η άρχουσα τάξη θα είχε ήδη δρομολογήσει την αποχώρηση του Πινιέρα και τη δημιουργία μιας νέας κυβέρνησης πιο «αριστερής» και με περισσότερες «κοινωνικές ευαισθησίες» από την τωρινή. Αντί αυτού, προσπαθεί να παίξει το χαρτί της εθνικής ενότητας, στην οποία όλα τα κόμματα έχουν συναινέσει (εκτός του Κομμουνιστικού).
Η λαϊκή εξέγερση έχει δείξει τεράστια ζωντάνια, αντοχή και θάρρος. Η νεολαία που συσπειρώνεται στο σχήμα Πρώτη Γραμμή (Primera Linea) έχει οργανώσει την περιφρούρηση στις πορείες ενάντια στις επιτιθέμενες αστυνομικές δυνάμεις. Οι κινητοποιήσεις είναι ακόμα τεράστιες και υπάρχουν πλατιές τοπικές συνελεύσεις και συντονιστικές επιτροπές, cabildos (συμβούλια) κλπ. Τις τελευταίες ημέρες εμφανίζονται αυξημένες επιθέσεις κατά των αστυνομικών μπλόκων και καλύτερη οργάνωση της άμυνας απέναντι στην αστυνομική βία. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι άνθρωποι στους δρόμους δεν είναι μόνο οργισμένοι με την αστυνομική βία αλλά πλέον αρχίζουν να χάνουν το φόβο τους.
Γιατί ο Πινιέρα δεν έχει πέσει;
Αναπόφευκτα προκύπτει λοιπόν το ερώτημα: γιατί δεν έχει ανατραπεί ακόμα ο Πινιέρα; Τι λείπει; Αρχικά μια επιθετική στρατηγική είναι αναγκαία. Οι καθημερινές διαμαρτυρίες με οδοφράγματα και συγκρούσεις με την αστυνομία και οι απεργίες περιορισμένης διάρκειας απειλούν με εξάντληση το κίνημα καθώς απουσιάζει μια ξεκάθαρη προοπτική για τα επόμενα βήματα του αγώνα. Αυτό που μπορεί να δώσει νέα πνοή στο κίνημα είναι η αποφασιστική είσοδος των κύριων τμημάτων της εργατικής τάξης στον αγώνα. Μόνο έτσι μπορεί να παραλύσει η χώρα και να δοθεί ένα αποφασιστικό χτύπημα στην κυβέρνηση των αφεντικών. Χρειάζεται ένα σχέδιο αγώνα το οποίο που θα καταλήγει σε μια γενική απεργία διαρκείας με σαφή στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης και ολόκληρου του καθεστώτος.
Είναι αναγκαίο για αυτόν το λόγο το κίνημα να αποκτήσει μια δημοκρατική δομή. Το Συμβούλιο της Κοινωνικής Ενότητας βρίσκεται στην κεφαλή του κινήματος τώρα, αλλά παραμένει ένα άθροισμα αντιπροσώπων των διαφόρων οργανώσεων χωρίς μηχανισμούς πραγματικού ελέγχου από το ίδιο το κίνημα. Είναι απαραίτητο να προχωρήσει ο συντονισμός των συμβουλίων και των επιτροπών μέσα από τη δημιουργία περιφερειακών συμβουλίων με εκλεγμένους και ανακλητούς αντιπροσώπους. Με τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να δημιουργηθεί και μια πανεθνική συνέλευση.
Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο να οργανωθεί η αυτοάμυνα του κινήματος. Έχουν ήδη υπάρξει πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που συνδέονταν με το κίνημα και έχουν βρεθεί νεκροί κάτω από ύποπτες συνθήκες (όπως η μίμος Ντανιέλα Καράσκο, μία δημοσιογράφος στο Σαντιάγο και ένας αγωνιστής στην Αντοφαγάστα). Στις 25 Νοεμβρίου, η αστυνομία έκανε έφοδο στα γραφεία του Κ.Κ. στην Καλάμα της Αντοφαγάστα και συνέλαβε τον γραμματέα του κόμματος. Οι νέοι της Πρώτης Γραμμής ανέλαβαν την περιφρούρηση των διαδηλώσεων ενάντια στην καταστολή. Η οργάνωση αυτή θα πρέπει να διευρυνθεί ώστε να συνδέσει τη νεολαία με το οργανωμένο εργατικό κίνημα, τους λιμενεργάτες, τους ανθρακωρύχους κλπ, μέσω της δημιουργίας επιτροπών αυτο-άμυνας και ασφάλειας, όπως αυτή που υπάρχει ήδη στην Αντοφαγάστα.
Όπως έχει δηλώσει πολύ σωστά ο Γκουστάβο Μπούργκος στην Ελ Πορτένο (http://elporteno.cl/2019/11/25/la-solucion-a-la-crisis-que-gobiernen-cabildos-y-asambleas/): «Αν οι επιτροπές και τα συμβούλια ενωθούν σε πανεθνικό επίπεδο, δεν θα τοποθετηθούν θεμέλια μόνο για μια νέα κυβέρνηση και ένα Σύνταγμα. Μια τέτοια ενοποίηση ουσιαστικά θα αναδείξει μια κυβέρνηση των εκμεταλλευόμενων, που θα ανοίξει τις πόρτες της επανάστασης που έχει ξεκινήσει στη Χιλή από τις 18 Οκτωβρίου. Με αυτή την ενοποίηση του κινήματος θα δημιουργηθούν τα απαραίτητα εργαλεία για να αλλάξει από κάτω προς τα πάνω ολόκληρη η κοινωνική δομή. Μια τέτοια αλλαγή θα βάλει τέλος στην καπιταλιστική εξουσία, θα μεταθέσει την εξουσία στους εργάτες και τους εκμεταλλευόμενους και θα γεννήσει τη νέα Χιλή, τη Δημοκρατία των Συμβουλίων και των Συνελεύσεων και την κόκκινη αυγή της απελευθέρωσης του λαού, της οποίας τις σημαίες υψώνουν εκατομμύρια άνθρωποι στους δρόμους σήμερα. Αυτό είναι το καθήκον, αυτή είναι η επανάσταση, σε αυτόν τον αγώνα θα κερδίσουμε».
Μια επαναστατική νίκη στη Χιλή, που είναι απόλυτα εφικτή, θα έχει επίδραση σε όλη την ήπειρο, που ήδη συνταράσσεται από τις μαζικές κινητοποιήσεις και τις επαναστατικές εξεγέρσεις στην Αϊτή, το Εκουαδόρ, την Κολομβία και αλλού. Για να γίνει αυτό πραγματικότητα, είναι επίσης επείγον να σφυρηλατηθεί μια επαναστατική ηγεσία που θα ανταπεξέλθει στα καθήκοντα της εξέγερσης.
Χόρχε Μαρτίν
Μετάφραση: Βασίλης Βασιλειάδης
