Στη Μέση Ανατολή, οι αντιφάσεις του παγκόσμιου καπιταλισμού εκδηλώνονται σε συμπυκνωμένη μορφή. Η κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού είναι επίσης και κρίση του ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ. Όταν οι ανίδεοι και ανίκανοι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές εισέβαλαν στο Ιράκ και κατέστρεψαν ολόκληρη τη χώρα, όχι μόνο κατέστρεψαν τις ζωές εκατομμυρίων, αλλά με τη διάλυση του ιρακινού στρατού ανέτρεψαν επίσης την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ των δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Όλα τα επακόλουθα εγκλήματα και τερατουργήματα οφείλονται τελικά σ’ αυτό το τερατώδες έγκλημα του ιμπεριαλισμού.
Με την εξόντωση του ιρακινού στρατού, η επιρροή του Ιράν αυξήθηκε ταχέως σε βάρος των ΗΠΑ και των παραδοσιακών συμμάχων τους, ιδίως της Σαουδικής Αραβίας. Η αιματηρή σύγκρουση στη Συρία, που ήταν στην πραγματικότητα ένας πόλεμος μεταξύ πολλών ξένων δυνάμεων, ήταν μια προσπάθεια να κερδηθεί το χαμένο αυτό έδαφος. Στόχος ήταν η απομόνωση του Λιβάνου και η έξοδος της Συρίας από την ιρανική σφαίρα επιρροής. Αλλά σήμερα, η επιρροή του Ιράν είναι ισχυρότερη από ποτέ στη Συρία ή τον Λίβανο.
Στη Συρία, τα όρια της ισχύος του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού είναι ξεκάθαρα πια. Το πιο ισχυρό κράτος πάνω στη γη δεν είναι σε θέση να επέμβει στρατιωτικά με αποφασιστικό τρόπο. Αυτό άφησε ένα κενό, το οποίο εκμεταλλεύθηκαν το Ιράν και η Ρωσία. Η ρωσική παρέμβαση έγειρε αποφασιστικά την πλάστιγγα υπέρ του Άσαντ. Η πτώση του Χαλεπιού σηματοδότησε μια αποφασιστική καμπή και συγχρόνως μια καταστροφική και εξευτελιστική ήττα – όχι μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά και για τους συμμάχους τους, ιδίως τη Σαουδική Αραβία.
Τώρα, ο ISIS έχει ηττηθεί τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ. Αλλά το βασικό πρόβλημα παραμένει. Τι θα συμβεί τώρα; Οι Τούρκοι παρακολουθούν τη Ράκα, τη Μοσούλη και ακόμη και το Κιρκούκ σαν γεράκια, περιμένοντας να αρπάξουν ό,τι μπορούν. Οι Ιρανοί έχουν αυξήσει την επιρροή τους σε ολόκληρη την περιοχή, προς μεγάλη ανησυχία των Αμερικανών, των Σαουδαράβων και του Ισραήλ. Εν τω μεταξύ, το Ιράκ και η Συρία έχουν κατακερματιστεί και θα παραμείνουν ασταθή κατά την επόμενη περίοδο.
Ένα τμήμα της αμερικανικής άρχουσας τάξης ήθελε να συνεχίσει τον πόλεμο, αλλά αυτή η απόπειρα ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Ο Πούτιν βρισκόταν πάντα ένα βήμα μπροστά. Όταν οι Ρώσοι κάλεσαν μια ειρηνευτική διάσκεψη στην Αστάνα του Καζακστάν (κράτος κυριαρχούμενο από τη Ρωσία), οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι δεν προσκλήθηκαν καν. Τελικά, παρά την όλη δημόσια ρητορική, οι Αμερικανοί αποδέχτηκαν απρόθυμα το τετελεσμένο γεγονός που επέβαλε η Μόσχα.
Είναι γεγονός ότι οι ΗΠΑ ηττήθηκαν στη Συρία. Η ήττα αυτή αντανακλά μια αλλαγή στο συσχετισμό δύναμης στην περιοχή. Αυτό θα έχει σοβαρές συνέπειες, ιδίως μεταξύ των συμμάχων της Ουάσινγκτον, που έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στις ΗΠΑ και ακολουθούν όλο και περισσότερο τα δικά τους μονοπάτια και συμφέροντα. Η Τουρκία υποτίθεται ότι είναι σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών και βασικό μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά, όλο και συχνότερα, οι Τούρκοι και οι ΗΠΑ βρίσκονταν να υποστηρίζουν αντιτιθέμενες δυνάμεις στη Συρία.
Αρχικά, οι ΗΠΑ υποστήριξαν τους καθοδηγουμένους από την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία τζιχαντιστές, αλλά αυτοί αποδείχθηκαν αναποτελεσματικοί και – όπως κατέστη σαφές με την άνοδο του ISIS – αναξιόπιστοι υπερασπιστές των συμφερόντων των ΗΠΑ. Ως εκ τούτου, το Πεντάγωνο ήταν υποχρεωμένο να ρίξει το βάρος του πίσω από τις δυνάμεις του κουρδικού YPG στον αγώνα κατά του ISIS στη Βόρεια Συρία.
Αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα. Ο Ερντογάν έχει μεγάλες φιλοδοξίες στην περιοχή. Θέλει μια αυτοκρατορία οθωμανικού τύπου και οι Κούρδοι αποτελούν φυσικό και πολιτικό εμπόδιο γι’ αυτόν. Το κύριο ενδιαφέρον του τώρα είναι να συντρίψει τους Κούρδους τόσο στην Τουρκία όσο και στη Συρία. Νικημένος στη Συρία, ο Ερντογάν αποφάσισε να αλλάξει πορεία, στηριζόμενος στο Ιράν και τη Ρωσία, προκειμένου να κερδίσει διαπραγματευτική ισχύ για να κάνει ελιγμούς με τη Δύση.
Στην πραγματικότητα, επιτιθέμενοι κατά των ανταρτών, οι οποίοι υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ, τη Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του Κόλπου, στο Χαλέπι κι αλλού η Ρωσία και το Ιράν επέτρεψαν στην Τουρκία να πάρει ένα τμήμα της Βόρειας Συρίας, ώστε να εμποδίσει τις κουρδικές δυνάμεις να επεκτείνουν την επικράτειά τους εκεί. Αυτή η συνεργασία της Τουρκίας, της Ρωσίας και του Ιράν προκάλεσε τεράστιο πλήγμα στους Αμερικανούς και τους Σαουδάραβες, των οποίων οι τζιχαντιστές έχουν συντριβεί ή αναγκάζονται να συμμορφωθούν με τη συμφωνία της Αστάνα.
Το σχέδιο του Τραμπ για την υπονόμευση της πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν είναι μια απεγνωσμένη προσπάθεια να γυρίσει το ρολόι πίσω. Όμως, ενώ οι ΗΠΑ βρίσκονται υπό συνεχή πίεση για να αποσύρουν τις δυνάμεις τους από τη Μέση Ανατολή, το Ιράν ελέγχει εκατοντάδες χιλιάδες στρατιωτών που έχουν εγκατασταθεί στο Ιράκ, τη Συρία και το Λίβανο. Σε τελική ανάλυση, αυτός θα είναι ο καθοριστικός παράγοντας. Οι Ευρωπαίοι διαχωρίζουν τη θέση τους από την πολιτική του Τραμπ για το Ιράν, η οποία αποδεικνύεται περισσότερο σε βάρος της Ουάσινγκτον απ’ ό,τι για την Τεχεράνη, που απολαμβάνει το θέαμα της αναστάτωσης στη Δύση.
Το αντιδραστικό σαουδαραβικό καθεστώς αποδυναμώνεται
Η Σαουδική Αραβία έριξε δισεκατομμύρια δολάρια στις πιο αντιδραστικές ομάδες στη Συρία. Αλλά έχασε. Ο πόλεμος στην Υεμένη επίσης αποτυγχάνει. Μετά από σχεδόν τρία χρόνια βάναυσης μάχης, που έχει καταστρέψει ολόκληρη τη χώρα και άφησε εκατομμύρια ανθρώπους να αντιμετωπίζουν την πείνα, οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν θύλακες έχουν ισχυρές θέσεις στις περιοχές τους. Εν τω μεταξύ, ο συνασπισμός της Σαουδικής Αραβίας έχει πληγεί. Οι τζιχαντιστές, οι εθνικιστές της Νότιας Υεμένης και τα στρατεύματα των Εμιράτων, που συνθέτουν τις υποστηριζόμενες από τη Σαουδική Αραβία δυνάμεις, ακολουθούν τη δική τους ατζέντα. Αυτή είναι μια ακόμα ήττα, η οποία θα υπονομεύσει περαιτέρω τα θεμέλια του σάπιου καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας.
Οι Σαουδάραβες επιχείρησαν να κάνουν επίδειξη δύναμης στο Κατάρ, απαιτώντας να κόψει τους δεσμούς του με το Ιράν και την Τουρκία και να ευθυγραμμιστεί με την εξωτερική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας. Αλλά το Κατάρ αντίθετα ενίσχυσε τους εμπορικούς και στρατιωτικούς δεσμούς του με το Ιράν και την Τουρκία. Η Τουρκία έχει επεκτείνει τη στρατιωτική βάση της στη χερσόνησο – μια σοβαρή προειδοποίηση προς τους Σαουδάραβες να μην προχωρήσουν παραπέρα. Ο Τραμπ υποστήριξε αρχικά τους Σαουδάραβες, μέχρι να ενημερωθεί από τους συμβούλους του ότι οι ΗΠΑ έχουν μια πολύ σημαντική στρατιωτική βάση στο Κατάρ.
Ο παλιός Σαουδάραβας βασιλιάς Αμπντουλάχ ήταν ένας σκληρός αντιδραστικός, αλλά ήταν πονηρός και προσεκτικός. Το νέο καθεστώς, υπό την ηγεσία του διαδόχου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, δεν είναι καθόλου διακριτικό. Όπως ένας χαμένος τζογαδόρος, παίρνει μεγάλα ρίσκα για να αντιμετωπίσει την επέκταση της εξουσίας και της επιρροής του Ιράν. Αλλά αυτές οι προσπάθειες, αντί να σταματήσουν τη διαδικασία της παρακμής της Σαουδικής Αραβίας, την επιταχύνουν και της προσδίδουν ακόμα πιο σπασμωδικό χαρακτήρα.
Για δεκαετίες, η ζωή αυτού του αντιδραστικού καθεστώτος παρατάθηκε τεχνητά από τον ιμπεριαλισμό, λόγω του ιδιαίτερου ρόλου που διαδραμάτισε ως κύριος προμηθευτής πετρελαίου για τις ΗΠΑ και ως η κύρια βάση της αντεπανάστασης στο μουσουλμανικό κόσμο. Σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές του πετρελαίου, το καθεστώς θα μπορούσε να διατηρηθεί με την εξαγορά των αντιδραστικών φυλών και θρησκευτικών στρωμάτων που αποτελούν τη βάση του.
Αλλά σήμερα οι παράγοντες αυτοί εξαφανίζονται. Οι ΗΠΑ έχουν γίνει αυτάρκεις στο πετρέλαιο και η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει ρίξει πολύ τις τιμές του πετρελαίου. Ο ρόλος του Βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας στις παγκόσμιες σχέσεις έχει αποδυναμωθεί και έτσι τα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας και της άρχουσας τάξης των ΗΠΑ έχουν αρχίσει να αποκλίνουν. Η κρίση μείωσε επίσης τα χρηματικά αποθέματα της Σαουδικής Αραβίας, αναγκάζοντάς την να εφαρμόσει πολιτικές λιτότητας για πρώτη φορά. Δεν μπορούν πλέον να εξαγοράσουν την κοινωνική σταθερότητα με δωροδοκίες του τοπικού πληθυσμού με πλούσιες επιδοτήσεις και εγγυημένες θέσεις εργασίας στο δημόσιο τομέα.
Μεσοπρόθεσμα, όλοι αυτοί οι παράγοντες θα συνδυαστούν για να υπονομεύσουν τη σταθερότητα του καθεστώτος, το οποίο μπορεί να πέσει σαν ένα σάπιο μήλο χωρίς καμία προειδοποίηση. Ό,τι κι αν το αντικαταστήσει, δε θα αποτελεί προτίμηση της Ουάσινγκτον. Κάτω από την επίδραση της κρίσης του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, η παλαιά τάξη πραγμάτων στην περιοχή, που δημιουργήθηκε από το βρετανικό και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, χάνει έδαφος.
Μέσα σ’ όλα αυτά, η απόλυτη ανοησία του Τραμπ, που αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και πρότεινε τη μετακίνηση της αμερικανικής πρεσβείας από το Τελ Αβίβ, είχε ως στόχο ένα συγκεκριμένο αμερικανικό ακροατήριο, αλλά προσέθεσε ένα νέο στοιχείο εκρηκτικής αστάθειας στη Μέση Ανατολή. Επίσης, προκάλεσε περισσότερα ρήγματα μεταξύ των Ευρωπαίων και Αμερικανών ιμπεριαλιστών. Οι πρώτοι φοβούνται τις συνέπειες από τις αποκαλούμενες ειρηνευτικές συνομιλίες, τις οποίες σε καμία περίπτωση κανείς δεν έλαβε υπόψη στα σοβαρά. Ο Τραμπ, όπως συνήθως, δεν κατάλαβε τίποτα, ούτε μπόρεσε να προβλέψει τίποτα.
Ωστόσο, φαίνεται αδιανόητο ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να λάβει αυτή την απόφαση χωρίς την ενημέρωση και τη σιωπηρή συναίνεση των Σαουδαράβων ηγετών. Αυτοί είναι σταθερά ευθυγραμμισμένοι με τον Τραμπ και τους Ισραηλινούς κι ασχολούνται κυρίως με την αντιμετώπιση του Ιράν. Έχουν συμφωνήσει να μαχαιρώσουν πισώπλατα τους Παλαιστινίους, ενώ συγχρόνως ελάχιστα θα παραπονεθούν για να πείσουν το αραβικό κοινό τους. Αυτό τελικά θα αποδειχτεί ένα ακόμα καρφί στο φέρετρο του διεφθαρμένου και απεχθούς σαουδαραβικού καθεστώτος.
Η αραβική επανάσταση αποκτά ξανά σφυγμό
Η αραβική επανάσταση, που εξαπλώθηκε στον αραβικό κόσμο τα έτη 2011-2013, απέτυχε λόγω έλλειψης επαναστατικής ηγεσίας. Σήμερα, το κίνημα, κουρασμένο και σε σύγχυση, έχει υποχωρήσει και έχει αφήσει χώρο στην αντίδραση να ελιχθεί. Η άνοδος της αντίδρασης και της ισλαμικής αντεπανάστασης σε όλη την περιοχή συνδέονται με την υποχώρηση του επαναστατικού κινήματος.
Παρ’ όλα αυτά, τα γεγονότα του 2017 στο Μαρόκο δείχνουν ότι η επανάσταση δεν έχει πεθάνει. Η εξέγερση στην επαρχία Ριφ ήταν το πιο εντυπωσιακό κίνημα στο Μαρόκο από την αραβική επανάσταση του 2011 και μετά. Το συμβάν που πυροδότησε την εξέγερση ήταν η δολοφονία ενός νέου ψαρά σ’ ένα απορριμματοφόρο από την αστυνομία. Από τη στιγμή που το κίνημα ξεκίνησε, ξεδιπλώθηκε με απίστευτη ταχύτητα και ένταση. Σ’ όλη την επικράτεια, ένα κίνημα αλληλεγγύης της εργατικής τάξης και των καταπιεσμένων στρωμάτων ξεπήδησε με τα δικά του αιτήματα, που δεν ήταν ούτε εθνικιστικά ούτε σεχταριστικά.
Το κίνημα αυτό προοιωνίζει εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, στην οποία δεν υπάρχει ούτε ένα σταθερό καθεστώς. Όλα τα καθεστώτα στην περιοχή είναι αδύναμα και παλεύουν για την επιβίωσή τους. Δεν μπορούν να λύσουν κανένα από τα προβλήματα των μαζών, που είναι με τη σειρά τους υπό τεράστια πίεση. Αργά ή γρήγορα το κίνημα θα αναβιώσει σε ακόμα υψηλότερο επίπεδο.
