Μετά από τρία Μνημόνια και μια παρατεταμένη επίθεση στο βιοτικό τους επίπεδο, η κατάσταση των εργαζόμενων μαζών της χώρας γίνεται εφιαλτική. Η επίσημη ανεργία βρίσκεται στο 25% και σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, σχεδόν ένας στους δυο Έλληνες βρίσκεται στο όριο της φτώχειας. Παρ’ όλα αυτά η συγκυβέρνηση συνεχίζει την πολιτική ακραίας λιτότητας, προκειμένου να εξασφαλίσει άλλη μια δόση και να «ξορκίσει» το ενδεχόμενο της ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας για λίγους ακόμα μήνες. Η ανατροπή της και η εκλογή μιας αριστερής κυβέρνησης γίνεται μονόδρομος για τους εργαζόμενους. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαία η υλική στήριξη στα πιο χτυπημένα από την κρίση στρώματα των εργαζόμενων και των ανέργων από το υπόλοιπο εργατικό κίνημα, ώστε να αποφύγουν την πλήρη εξαθλίωση και να μπορέσουν να συμμετάσχουν ενεργά σ’ αυτόν τον αγώνα.
Δυστυχώς, η ηγεσία του κόμματός μας, έχει αφήσει να ξεχαστεί το σωστό σύνθημα της «δημοκρατικής ανατροπής» της κυβέρνησης, καθώς δεν έχει γίνει καμιά προσπάθεια να οργανωθεί ένας τέτοιος αγώνας. Την ίδια στιγμή και σε συνδυασμό με την «ακινησία» σε αυτό το ζήτημα, κινητοποιεί τις οργανώσεις του κόμματος σχεδόν αποκλειστικά στην κατεύθυνση δράσεων «κοινωνικής αλληλεγγύης», οι οποίες μάλιστα εντάσσονται σε ένα τελείως λαθεμένο πολιτικό πλαίσιο.
Τα επιχειρήματα που συνθέτουν το πολιτικό αυτό πλαίσιο συνήθως είναι ότι «τα δίκτυα αλληλεγγύης αποτελούν καθημερινή υλοποίηση του Σοσιαλισμού του 21ου αιώνα» (παρουσίαση της Ιδρυτικής διακήρυξης του ΣΥΡΙΖΑ στη Συνδιάσκεψη από τον σ. Αριστείδη Μπαλτά), «αποτελούν μορφή λαϊκής αυτενέργειας και αυτό-οργάνωσης» και «δημιουργούν μια ασπίδα κοινωνικής προστασίας» (ιδρυτική διακήρυξη ΣΥΡΙΖΑ), ενώ συχνά αναφέρεται το παράδειγμα του ΕΑΜ. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι η «κοινωνική αλληλεγγύη» είναι εξ ορισμού επαναστατική πράξη με «σοσιαλιστικό περιεχόμενο».
Η «υλοποίηση του σοσιαλισμού» μέσω των δικτύων αλληλεγγύης υποτίθεται πως συμβαίνει αφενός λόγω της «καλλιέργειας των ηθικών αξιών του σοσιαλισμού στο σήμερα» και αφετέρου λόγω του ότι αυτά αποτελούν μια μορφή οργάνωσης που δεν έχει σκοπό το κέρδος. Στο δεύτερο σκέλος θα επανέλθουμε πιο κάτω. Όσο για την ανάπτυξη των «αξιών του σοσιαλισμού στο σήμερα», πρόκειται για μια μεταφυσική άποψη, σύμφωνα με την οποία οι ηθικές αξίες ενός κοινωνικού συστήματος μπορούν να αναπτυχθούν πριν από το ίδιο το σύστημα και μάλιστα, η ανάπτυξη τους αυτή, αποτελεί «υλοποίησή» του.
Ταξική αλληλεγγύη
Ο μαρξισμός εξηγεί και η ιστορία το έχει αποδείξει, ότι το πρόπλασμα των ηθικών αξιών μιας νέας κοινωνίας δεν εμφανίζεται, παρά μόνο παράλληλα με την κινητοποίηση των μαζών ενάντια στην παλιά κοινωνία και ιδιαίτερα όταν μέσα από αυτήν την κινητοποίηση, οι μάζες δημιουργούν τις υλικές βάσεις της νέας κοινωνίας. Έτσι, η επαναστατική ταξική αλληλεγγύη σήμερα, είναι αυτή που αναπτύσσεται στον αγώνα για την εξουσία και την ανατροπή του καπιταλισμού. Αυτό αποτελεί και το στοιχείο που την κάνει να διαφέρει θεμελιωδώς από την ελεημοσύνη της Εκκλησίας και του «ΣΚΑΙ» και την ψηφοθηρία των φασιστών. Τέτοια είναι η αλληλεγγύη μεταξύ των διαδηλωτών που δέχονται επίθεση από τις δυνάμεις καταστολής, το απεργιακό ταμείο μέσω του οποίου το εργατικό κίνημα στηρίζει οικονομικά έναν αγωνιζόμενο κλάδο, η αλληλεγγύη των εργατών της ΔΕΗ που αρνούνται να κόψουν το ρεύμα σε φτωχές οικογένειες, η αλληλεγγύη των εργαζόμενων στο Μετρό που ανοίγουν το σταθμό στο Σύνταγμα για να ξεφύγουν οι διαδηλωτές από τη μανία των ΜΑΤ, η διεθνιστική αλληλεγγύη.
Είναι η αλληλεγγύη μεταξύ των εργατών μέσα στο συνδικάτο και το εργατικό κόμμα, είναι η αλληλεγγύη των εργατών που δημιουργούν εργατικά συμβούλια, καταλαμβάνουν τις επιχειρήσεις τους και τις λειτουργούν μόνοι τους. Παρεμπιπτόντως, ιδού οι ανώτερες και πιο γνήσιες μορφές «αυτό-οργάνωσης» και «αυτενέργειας» της εργατικής τάξης που έχουν ιστορικά αναδειχθεί: τα συνδικάτα, τα εργατικά κόμματα, οι λαϊκές συνελεύσεις και τα εργατικά συμβούλια· οι απεργίες, οι μαζικές διαδηλώσεις, οι καταλήψεις δημόσιων κτιρίων και εργοστασίων, ο εργατικός έλεγχος και η κίνηση προς την εξουσία. Είναι προφανές από τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν, ότι η αλληλεγγύη στις τάξεις των εργαζόμενων εμφανίζεται μέσα στον αγώνα και όχι ως αυτοσκοπός, ως αγώνας «από μόνη της».
Το ΕΑΜ δεν ήταν ένα «δίκτυο αλληλεγγύης» αλλά πολιτικό μέτωπο των επαναστατημένων εργατών και αγροτών που είχε πλάι του τον ΕΛΑΣ, έναν πανίσχυρο στρατό, και που ξεκινώντας από την διεκδίκηση ενός ανθρώπινου βιοτικού επιπέδου τα χρόνια της Κατοχής, έφτασε να ελέγχει την εξουσία σε όλη σχεδόν τη χώρα. Στο πλαίσιο αυτού του αγώνα διοργανώνονταν συσσίτια με σκοπό οι φτωχοί των πόλεων και της υπαίθρου να ενταχθούν στον αγώνα και να αντέξουν μέχρι την νίκη. Σήμερα, οι διάφορες μορφές «κοινωνικής αλληλεγγύης» πρέπει να έχουν ως σκοπό, στο μέτρο που αυτό είναι δυνατό, να «δώσουν μια ανάσα» στα υπό εξαθλίωση τμήματα των εργαζόμενων και των ανέργων ώστε να πάρουν μέρος στον αγώνα για την ανατροπή της συγκυβέρνησης της τρόικας και της ελληνικής άρχουσας τάξης. Οι πράξεις έμπρακτης αλληλεγγύης προς τα εξαθλιωμένα τμήματα των μεταναστών για παράδειγμα, καταλήγουν απλές πράξεις φιλανθρωπίας όσο δεν ξεκινά πλάι σ’ αυτές, μια καμπάνια για την μαζική τους εγγραφή στα συνδικάτα και τη σύνδεσή τους με το οργανωμένο εργατικό κίνημα.
Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί, ότι είναι λάθος η «κοινωνική αλληλεγγύη» να γίνεται «από τον ΣΥΡΙΖΑ προς την κοινωνία» μέσα από τις τοπικές οργανώσεις, τις δημοτικές παρατάξεις ή άλλες πρωτοβουλίες στις οποίες συμμετέχουν σχεδόν αποκλειστικά αριστεροί αγωνιστές. Αντίθετα, πρέπει να αποτελεί υπόθεση των ίδιων των εργαζόμενων, μέσα από ειδικές μορφές οργάνωσης στις λαϊκές γειτονιές στις οποίες φυσικά, θα πρέπει να συμμετέχουν και τα μέλη των αριστερών κομμάτων.
Υλοποίηση του σοσιαλισμού;
Τέλος, η ιδέα ότι «τα δίκτυα αλληλεγγύης αποτελούν υλοποίηση του σοσιαλισμού» επειδή δεν λειτουργούν με σκοπό το κέρδος, είναι λαθεμένη από πολλές απόψεις. Η Ιδρυτική Διακήρυξη του ΣΥΡΙΖΑ αναφέρει σωστά ότι «για μας ο σοσιαλισμός είναι μορφή οργάνωσης της κοινωνίας που βασίζεται στην κοινωνική -και όχι κρατική- ιδιοκτησία και διαχείριση των παραγωγικών μέσων». Υπό αυτό το πρίσμα, η ιδέα της «υλοποίησης» μέσω των «δικτύων αλληλεγγύης» αποτελεί δυσφήμιση του σοσιαλισμού, καθώς τον υποβιβάζει σε ένα σύστημα που δεν αφορά τη σφαίρα της παραγωγής παρά μόνο χαρακτηρίζεται από την πιο «δίκαιη» διανομή/ανταλλαγή – μέσω της προ-καπιταλιστικής, πρωτόγονης μορφής ανταλλαγής σε είδος. Ακόμα χειρότερα, τον παρουσιάζει όχι σαν κοινωνία αφθονίας, αλλά σαν μια κοινωνία όπου οι εργαζόμενοι έχουν ανάγκη τα συσσίτια! Ουσιαστικά περιγράφει μια κατάσταση όπου, πλάι στην καπιταλιστική οικονομία, η εμφάνιση δικτύων αλληλεγγύης που λειτουργούν «έξω από τη λογική του κέρδους», θα οδηγήσει με έναν ομαλό τρόπο χάρη στην ανωτερότητα αυτής της «διαφορετικής λογικής», στην επικράτησή τους έναντι των καπιταλιστικών μορφών ανταλλαγής. Στην πραγματικότητα όμως, θα συμβεί το ακριβώς αντίθετο.
Το παράδειγμα της Αργεντινής στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας είναι χαρακτηριστικό: Τα δίκτυα αλληλεγγύης και οι συνεταιρισμοί άνθισαν την περίοδο της ακραίας υποτίμησης του «πέσο», αλλά όταν αποκαταστάθηκε η σταθερότητα του νομίσματος είτε εξαφανίστηκαν, είτε «υποτάχθηκαν» στους «νόμους της αγοράς» ακολουθώντας τη μοίρα των μικρών επιχειρήσεων, ενώ κάποιες περιπτώσεις, συνέχισαν από παράδοση να υπάρχουν στο περιθώριο της καπιταλιστικής οικονομίας, αδυνατώντας φυσικά να προσφέρουν με έναν γενικευμένο τρόπο στην απασχόληση και στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, να δημιουργήσουν δηλαδή «ασπίδα κοινωνικής προστασίας».
Για άλλη μια φορά το συμπέρασμα είναι ότι οι δράσεις έμπρακτης αλληλεγγύης έχουν ουσιαστικό νόημα όταν αποτελούν συμπληρωματικό μέσο στο βασικό πολιτικό καθήκον του κόμματος, δηλαδή της οργάνωσης γύρω από ένα πρόγραμμα δράσης με σκοπό την εξουσία. Σήμερα, το βασικό αυτό καθήκον για το κόμμα μας είναι η οργάνωση σε κάθε γειτονιά και χώρο δουλειάς, του αγώνα για την ανατροπή της συγκυβέρνησης και για την εκλογή μιας αριστερής κυβέρνησης που θα ανατρέψει τη λιτότητα και θα δημιουργήσει την ασπίδα κοινωνικής προστασίας – κάτι που κατά τη γνώμη μας, μπορεί να γίνει μόνο μέσα από ένα πρόγραμμα επαναστατικών-σοσιαλιστικών αλλαγών στην οικονομία και την κοινωνία (Το πρόγραμμα που προτείνει η «Πρωτοβουλία για έναν Επαναστατικό ΣΥΡΙΖΑ»: Διαβάστε το! – Υπογράψτε το!).
Πάτροκλος Ψάλτης
