Παρά τα κεϋνσιανά πειράματα και την προσπάθεια νομισματικής τόνωσης της οικονομίας εκ μέρους της κινεζικής κυβέρνησης, η Κίνα έχει αποτύχει να ξεφύγει από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Το 2014 η ανάπτυξη μειώθηκε στο 7,4%, το πιο αδύναμο ποσοστό τα τελευταία 24 χρόνια. Για πρώτη φορά σε 16 χρόνια ανάπτυξης, η οικονομία δεν έφτασε τον ετήσιο στόχο της κυβέρνησης (7,5%).
Η κινεζική κυβέρνηση έχει προσπαθήσει να καλύψει αυτή την επιβράδυνση της οικονομίας,αναφέροντάς την ως μια «νέα κανονικότητα της οικονομικής ανάπτυξης», κατά την οποία η «διαρθρωτική προσαρμογή της Κίνας προχωρά σταθερά».
Ωστόσο, δεδομένου του μειωμένου συντελεστή ανάπτυξης, όποια ονομασία και αν δοθεί στο γεγονός αυτό, η ουσία της κατάστασης για τους Κινέζους εργαζόμενους δεν αλλάζει, οι οποίοι βιώνουν την οικονομική επιβράδυνση σε κλεισίματα των εργοστασίων, σε καθυστερούμενους μισθούς, βραδύτερη αύξηση των κατώτατων μισθών, και τη μη καταβολή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Έτσι, κατά το έτος της πιο αδύναμης ανάπτυξης, η Κίνα έχει δει το μεγαλύτερο αριθμό απεργιών και εργατικών διαμαρτυριών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέγονται από το Δελτίο Εργασίας της Κίνας, διοργανώθηκαν τουλάχιστον 1.378 απεργίες και πορείες το 2014, αριθμός υπερδιπλάσιος του αντίστοιχου για το έτος 2013 (656) και τρεις φορές μεγαλύτερος από αυτόν του 2012 (382). Υπήρξε μια δραματική ανάκαμψη κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2014, με καταγεγραμμένες 569 απεργίες, έχοντας μία επιτάχυνση ήδη από τα προηγούμενα τρίμηνα, και φθάνοντας τελικά έναν αριθμό σχεδόν τέσσερις φορές μεγαλύτερο του αριθμού,σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2013.
Παρά το γεγονός ότι οι αριθμοί αυτοί αντανακλούν εν μέρει και μία άνοδο στην αναφορά των δράσεων αυτών από τους ίδιους τους εργαζόμενους, – οι οποίοι χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο φθηνά smartphones και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου να κερδίσουν ένα ευρύτερο κοινό – υπάρχει σαφώς μια αύξηση στους αγώνες της εργατικής τάξης και όξυνση των ταξικών αντιθέσεων στη χώρα. Αυτό αντανακλάται όχι μόνο στη συνεχή αύξηση των απεργιών, αλλά και στο ξέσπασμα της μεγαλύτερης απεργίας στην πρόσφατη ιστορία της Κίνας στα εργοστάσια υποδημάτων Yue Yuen, όπου περισσότεροι από 40.000 εργαζόμενοι συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις του περασμένου Απριλίου.
Παρά το γεγονός ότι η επαρχία Guangdong στα νότια εξακολουθεί να είναι το κέντρο του εργατικού κινήματος στη χώρα, αντιπροσωπεύει πια μόνο το 22% του συνόλου, ποσοστό μειωμένο σε μεγάλο βαθμό από το 37%, που αντιπροσώπευε το 2013. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην εμφάνιση πολλών μικρότερων κέντρων αγώνα – αν και στις επαρχίες Heilongjiang, Shandong, Jiangsu και Henan παρατηρήθηκε ένα σημαντικό άλμα στον αριθμό των απεργιών –αλλά μάλλον οφείλεται στην έξαρση των απεργιών σε όλη την Κίνα. Οι 22 από τις 31 επαρχίες αύξησαν το «μερίδιό» τους σε απεργίες το 2014. Τα εργοστάσια τα οποία κινούνται σε περιοχές στην ενδοχώρα σε αναζήτηση φθηνότερου εργατικού δυναμικού αλλά και οι εκτεταμένες επιπτώσεις της οικονομικής επιβράδυνσης και η αυξανόμενη ταξική συνείδηση των Κινέζων εργαζομένων, αποτελούν τους λόγους, για τους οποίους, οι εργατικές διεκδικήσεις εξαπλώνονται όλο και πιο ομοιόμορφα σε όλη τη χώρα.
Η βιομηχανία, όπου πραγματοποιήθηκαν 559 απεργίες, δηλαδή το 41% επί του συνόλου των απεργιών για το 2014, εξακολουθεί να παραμένει στην κορυφή όλων των κλάδων. Αλλά η μεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε στον τομέα των κατασκευών, όπου ο αριθμός των απεργιών αυξήθηκε από 20 – μόλις το 3% – για το έτος 2013 σε 254 απεργίες –ποσοστό 18% επί τουσυνόλου- το 2014.
Από το 2009, η αγορά κατοικίας συνέχισε να ευημερεί, και οι μεγάλης κλίμακας κατασκευαστικές επιχειρήσεις, καθοδηγούμενες από τις κεϋνσιανές πολιτικές της κυβέρνησης,αποτελούν μία από τις κινητήριες δυνάμεις της οικονομίας της Κίνας. Αλλά η κατάσταση αυτή έφτασε στο τέλος της, στις αρχές του περασμένου έτους. Η αγορά κατοικίας είναι σήμερα αντιμέτωπη με μια εμβάθυνση της ύφεσης. Έχοντας να αντιμετωπίσει μειωμένες πωλήσεις αλλά και ασθενέστερη διαθεσιμότητα πιστώσεων, πολλές κατασκευαστικές εταιρείες είναι σε επισφαλή οικονομική κατάσταση, η οποία με τη σειρά της, εξηγεί την αύξηση στις εργατικές διεκδικήσεις.
Περισσότερες από το 90% των απεργιών στον τομέα των κατασκευών το 2014 είχαν σχέση με καθυστερούμενους μισθούς. Και ήταν περισσότερο συγκεντρωμένες στις λιγότερο αναπτυγμένες επαρχίες στα βορειοανατολικά και σε περιοχές της ενδοχώρας, όπου η στεγαστική φούσκα έχει σκάσει πιο γρήγορα.
Επίσης, οργανώθηκαν 251 απεργίες στον τομέα των μεταφορών, αυξημένες από 185 για το προηγούμενο έτος. Μεταξύ αυτών, υπήρχαν απεργίες των οδηγών φορτηγών στο λιμάνι της Yantian, στη Shenzhen, ακριβώς απέναντι από το πορθμό με το Χονγκ Κονγκ, καθώς και στο λιμάνι Beilun στην επαρχία Ningbo, στο Zhejian, ενώ απήργησαν στις αρχές του Ιανουαρίου του 2015 και οι οδηγοί ταξί, καταλήγοντας σε μία απεργία που εξαπλώθηκε και στις γειτονικές πόλεις. Ενώ η τιμή του πετρελαίου πέφτει, τα υψηλά τέλη που εισπράττουν οι εταιρείες ταξί και ο ανταγωνισμός από οδηγούς χωρίς άδειες έχουν γίνει το επίκεντρο των απεργιών στις μεταφορές.
Μια άλλη σημαντική εξέλιξη ήταν η ταχεία ανάπτυξη των απεργιών και διαμαρτυριών από τους δασκάλους, αυξημένες από 43 το 2013 σε 82 για το περασμένο έτος. Περισσότερες από τις μισές από αυτές έλαβαν χώρα κατά το τελευταίο τρίμηνο. Οι πιο γνωστές ήταν οι διαμαρτυρίες στην επαρχία Heilongjiang στην βορειοανατολική Κίνα, όπου περίπου 20.000 εκπαιδευτικοί από τη μέση εκπαίδευση και τα δημοτικά σχολεία κατέβηκαν σε απεργία στις πόλεις και περιοχές γύρω από την πρωτεύουσα Χαρμπίν, διαμαρτυρόμενοι για τις χαμηλές αποδοχές και τις παρατυπίες στις συντάξεις. Αντίστοιχα, διαμαρτυρίες εκπαιδευτικών σε κρατικά σχολεία, ξέσπασαν κυρίως σε λιγότερο αναπτυγμένες επαρχίες, συμπεριλαμβανομένων των Xiaogan και Enshi στην επαρχία Hubei, της πόλης Yulin στην επαρχία Shaanxi, της πόλης Baoto στην Έσω Μογγολία και αφορούσαν κυρίως τους χαμηλούς μισθούς, την έλλειψη ενός επίσημου καθεστώτος εισφορών απασχόλησης, συνταξιοδότησης και χρηματοδότησης κατοικίας αλλά και για μισθολογικά συστήματα με βάση την απόδοση. Λόγω των σχετικά αδύναμων οικονομικών τους, οι τοπικές κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να αυξήσουν τους μισθούς ή να πληρώσουν τις εισφορές για συντάξεις και χρηματοδότηση στέγασης για τους εκπαιδευτικούς.
Επιπλέον, σημειώθηκαν απεργίες σχετικά με χαμηλούς ή καθυστερούμενους μισθούς αλλά και ενάντια σε καταχρήσεις της διοίκησης σε ιδιωτικά σχολεία και παιδικούς σταθμούς. Αν και στο παρελθόν οι δάσκαλοι ήταν σχετικά απρόθυμοι να αναλάβουν απεργιακές δράσεις, τώρα έχουν ριζοσπαστικοποιηθεί εξαιτίας της πίεσης στο βιοτικό τους επίπεδο, αλλά και γιατί αντλούν έμπνευση από τις ενέργειες των άλλων καθηγητών.
Υπήρξε επίσης μια αύξηση στις απεργίες και διαμαρτυρίες των ανθρακωρύχων, μετά από σχεδόν δύο έτη συνεχιζόμενης ύφεσης στη βιομηχανία εξόρυξης άνθρακα της Κίνας. Σύμφωνα με τον Wang Xianzheng, πρόεδρο της Ένωσης Βιομηχάνων Άνθρακας της Κίνας, περισσότερο από το ήμισυ των επιχειρήσεων εξόρυξης άνθρακα της Κίνας δεν είναι σε θέση να πληρώσουν τους μισθούς των εργαζομένων τους ενώ περισσότερο από το 70% των κινεζικών εταιρειών εξόρυξης άνθρακα σημειώνουν ζημίες. Βασικό αίτημα των ανθρακωρύχων είναι η καταβολή των καθυστερούμενων μισθών αλλά και να σταματήσει το κλείσιμο των ανθρακωρυχείων.
Σε όλες τις βιομηχανίες, τα βασικά αιτήματα αφορούν στην καταβολή των απλήρωτων μισθών, αυξήσεις μισθών και αποζημιώσεων και αντιπροσωπεύουν το 73% των απεργιών που καταγράφηκαν. Μαζί με την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, παρατηρήθηκε επίσης μια μείωση αύξησης του ελάχιστου μισθού. Το 2014 μόνο 20 περιφέρειες (το μικρότερο ποσοστό από το 2011) αύξησαν τον κατώτατο μισθό των εργαζομένων κατά μέσο όρο μόλις 13,1% (το χαμηλότερο από το 2011). Πέρα από τα μισθολογικά θέματα, όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι απαιτούν την καταβολή των εργοδοτικών εισφορών για την κοινωνική ασφάλιση και την εξασφάλιση κατοικίας, όπως φάνηκε και στην περίπτωση της απεργίας στο εργοστάσιο Yue Yuen.
Ενίσχυση της κρατικής καταστολής
Η ταχεία αύξηση των αναταραχών στο χώρο της βιομηχανίας είναι σαφώς μια απειλή για την κινεζική άρχουσα τάξη. Ενώ κατά τα προηγούμενα χρόνια της οικονομικής άνθησης, η κυβέρνηση είχε προσπαθήσει να παίξει το ρόλο διαπραγματευτή, πια παρατηρείται επίσης, ότι αποκρίνεται όλο και περισσότερο με κατασταλτικά μέτρα. Υπήρξε μια σαφής αύξηση των αστυνομικών επεμβάσεων και συλλήψεων κατά τη διάρκεια των απεργιών και διαδηλώσεων. Για παράδειγμα, στην απεργία στο Yue Yuen, η αστυνομία όχι μόνο τραυμάτισε σοβαρά αρκετούς απεργούς, αλλά και στη συνέχεια κατέφθασε στο εργοστάσιο, συνοδεύομενη με αστυνομικά σκυλιά, ώστε να αναγκάσει τους εργαζόμενους να επιστρέψουν στην εργασία τους.
Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση προσπαθεί να ελέγξει το κίνημα, ασκώντας πιέσεις σε ακτιβιστές και ΜΚΟ, με συχνότερες συλλήψεις, φυλακίσεις για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και σε γενικές γραμμές, μία γενικότερη παρενόχληση προς αυτούς. Ο κύριος σκοπός της είναι να «οδηγήσει» τους εργαζόμενους προς την κατεύθυνση της επίσημης ομοσπονδίας συνδικάτων, της Πανκινεζικής Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας, το οποίο είναι το μόνο νόμιμο συνδικάτο στην Κίνα.
Ως αντίβαρο στην ανεξάρτητη κίνηση των εργαζομένων το κράτος προσπαθεί να δημιουργήσει μια «βαλβίδα ασφαλείας» για την πίεση που συσσωρεύεται κάτω από την επιφάνεια. Για παράδειγμα, το 2012 στην πόλη Shenzhen, στην επαρχία Guangdong, οι εργαζόμενοι κατάφεραν να κερδίσουν το δικαίωμα να διεξάγουν εκλογές για τους διαπραγματευτές εκ μέρους της Ομοσπονδίας σε 163 επιχειρήσεις. Το κράτος αντέδρασε στην εξέλιξη αυτή με ένα νέο κανονισμό για τη συλλογική διαβούλευση και τις συλλογικές συμβάσεις στις επιχειρήσεις, εφαρμοστέο από την 1η Ιανουαρίου 2015, σύμφωνα με τον οποίο οι επίσημες συνδικαλιστικές οργανώσεις θα είναι οι μόνοι επισήμως εγκεκριμένοι διαπραγματευτές εκ μέρους των εργαζομένων.
Η περαιτέρω επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας θα οδηγήσει σε περαιτέρω επιδείνωση των μισθών και των συνθηκών εργασίας, τα οποία είναι ήδη οι κύριοι παράγοντες που προκαλούν την παρούσα αύξηση του αριθμού των απεργιών. Κυρίως θα οδηγήσει σε αύξηση της ανεργίας και θα προκαλέσει μεγαλύτερη αβεβαιότητα στις ζωές των εργαζομένων. Όπως δήλωσε πρόσφατα ο πρωθυπουργός Li Keqiang, σύμφωνα με τις επίσημες εκτιμήσεις, η κινεζική οικονομία θα πρέπει να αυξάνεται κατά 7,2% ετησίως για να εξασφαλίσει θέσεις εργασίας για τα 10 εκατομμύρια νέων εργαζομένων που εισέρχονται στην αγορά εργασίας κάθε χρόνο. Αυτό το έτος, ο ρυθμός ανάπτυξης είναι πιθανό να πέσει κάτω από το όριο αυτό, και υπάρχουν ήδη σημάδια που δείχνουν αύξηση της ανεργίας.
Όλα αυτά τα στοιχεία θα οδηγήσουν σε περισσότερες απεργίες και διαδηλώσεις και κατ’ επέκταση σε νέους, σκληρούς αγώνες, στους οποίους οι εργαζόμενοι θα αρχίσουν να οργανώνονται και να ενώνουν τις δυνάμεις τους σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Η Κίνα εισέρχεται πλέον σε μια εποχή «νέας ομαλότητας», αλλά όχι μόνο στα πλαίσια της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και των εσωτερικών αντιφάσεων και της ταξικής πάλης. Η εργατική τάξη στην Κίνα αφυπνίζεται!
Θωμάς Γεωργίου
(Με στοιχεία από το Δελτίο Εργασίας της Κίνας)
