Ζούμε ιστορικές στιγμές. Ο οικονομικός πανικός στις ΗΠΑ δημιουργεί κύματα που απειλούν να αγκαλιάσουν ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό αλλάζει γοργά τη συνείδηση εκατομμυρίων ανθρώπων. Χθες μια διαδήλωση που διοργανώθηκε απ’ το Κεντρικό Εργατικό Συμβούλιο της Νέας Υόρκης κινητοποίησε περίπου χίλιους εργαζόμενους, ανάμεσά τους ένα μεγάλο αριθμό εργαζομένων στον κατασκευαστικό τομέα-σιδεράδες, οικοδόμους, υδραυλικούς καθώς και δασκάλους, δημόσιους υπαλλήλους και άλλους. Ο σκοπός της διαδήλωσης που διοργανώθηκε σε διάστημα μικρότερο των δύο ημερών, ήταν η διαμαρτυρία ενάντια στο σχέδιο του προέδρου των ΗΠΑ να απαλλάξει από τα χρέη τη Wall Street με μια τεράστια δωρεά 700 δις δολάρια, δημοσίου χρήματος.
Ορίστε το ρεπορτάζ του πρακτορείου Reuters για τη διαμαρτυρία: «Βιομηχανικοί εργάτες, εργαζόμενοι στις μεταφορές, μηχανικοί, δάσκαλοι και άλλοι συνδικαλιστές καταφέρθηκαν εναντίον της προτεινόμενης απαλλαγής από τα χρέη για την Wall Street, την Πέμπτη σε μια πορεία διαμαρτυρίας έξω από το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Μερικές εκατοντάδες εργαζόμενοι έδειξαν με ενθουσιασμό την υποστήριξή τους, καθώς οι συνδικαλιστές ηγέτες στηλίτευσαν το προτεινόμενο σχέδιο των 700 δις «για να αναζωογονηθούν οι πιστωτικές αγορές ανακουφίζοντας τους οικονομικούς οργανισμούς από τα εξαντλητικά χρέη.»
«Η κυβέρνηση Mπους θέλει εμείς να σηκώσουμε το βάρος των χρεών της Wall Street και ούτε καν ασχολείται με τις ρίζες της δικής μας κρίσης» είπε ο πρόεδρος της AFL-CIO, ο John Sweeney. «Θέλουμε τα δολάρια των φόρων μας να χρησιμοποιούνται για να παρέχουν μια βοήθεια στα εκατομμύρια εργαζόμενων ανθρώπων που ζουν στη Main Street και όχι μια δωρεά σε μία προνομιούχα ομάδα καλοπληρωμένων στελεχών.»
Η διάθεση των διαδηλωτών ήταν γεμάτη θυμό. Μια θέση που προκάλεσε πολλές θετικές αντιδράσεις ήταν το κάλεσμα για γενική απεργία, αν το σχέδιο απαλλαγής χρεών ευνοήσει μόνο τους πλούσιους. Αυτό αντιπροσωπεύει την αρχή μιας τεράστιας αλλαγής στη συνείδηση της εργατικής τάξης στις ΗΠΑ και όχι μόνο.
Αυτό που συνέβη στις οικονομικές αγορές τους τελευταίους μήνες είναι χωρίς προηγούμενο για την πρόσφατη ιστορία. Οι ίδιο οι αστοί οικονομολόγοι που πριν αρνούνταν την πιθανότητα ύφεσης μιλούν τώρα για την πιο σοβαρή κρίση σε 60 χρόνια. Ο Alan Greenspan, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, περιγράφει την τωρινή οικονομική κρίση ως «ένα γεγονός που συμβαίνει μια φορά τον αιώνα».
Καθώς η σοβαρότητα της οικονομικής κρίσης αρχίζει να φανερώνεται στους ανθρώπους, προετοιμάζεται μια διάθεση στην κοινωνία που όμοιά της δεν έχουμε δει για πολλά χρόνια. Αυτό το πρωί, (26 Σεπτεμβρίου) ήρθε το νέο της κατάρρευσης μιας ακόμα αμερικανικής τράπεζας, της Washington Mutual, που έκλεισε απ΄ την αμερικάνικη κυβέρνηση. Αυτή ήταν με διαφορά η μεγαλύτερη κατάρρευση αμερικανικής τράπεζας και τα περιουσιακά της στοιχεία πουλήθηκαν στη JP Morgan για 1.9 δις $. Αυτό είναι το οικονομικό ισοδύναμο ενός καταστρεπτικού τσουνάμι και δεν έχει ακόμα τελειώσει.
Οι εκτιμήσεις των οικονομολόγων συνεχώς αναθεωρούνται προς τα κάτω. Έξι μήνες πριν, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υπολόγισε πάνω από 1.000 δις $ , (691δις €) ζημιές στον οικονομικό τομέα και προέβλεψε μια έντονη επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι το θεώρησαν υπερβολικά απαισιόδοξο. Τώρα τραγουδούν ένα άλλο τραγούδι. O πρόεδρος του ΔΝΤ, Dominique Strauss-Kahn γράφει στους FT (Financial Times): «Όμως με πολλές ζημιές ακόμα να μην έχουν συνειδητοποιηθεί και με την οξεία πια οικονομική κρίση, έχει γίνει ξεκάθαρο ότι τίποτα πέρα από μια συστηματική λύση – που θα χειριστεί την άμεση πτώση και θα απευθυνθεί στις βασικές αιτίες διεξοδικά – δε θα επιτρέψει στην ευρεία οικονομία στην Αμερική και διεθνώς να λειτουργήσει με οτιδήποτε μοιάζει με το φυσιολογικό τρόπο» (Financial Times,22/9/2008).
Πραγματικά, η αμερικανική οικονομία δεν λειτουργεί πια «φυσιολογικά». Το αντίθετο, αργοσέρνεται προς το τέλμα, τουλάχιστον όσο αφορά την Wall Street. Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, οι χρηματιστικές αγορές στις ΗΠΑ είναι κυριολεκτικά παραλυμένες, περιμένοντας την επιβεβαίωση της παροχής ενός τεράστιου κονδυλίου από την κυβέρνηση που ελπίζουν ότι θα «επαναφέρει την αισιοδοξία». Το ίδιο το γεγονός ότι η «ελεύθερη αγορά» πρέπει να στηριχθεί για την ίδια της την επιβίωση σε τεράστιες δωρεές από τους φόρους των ΗΠΑ είναι επαρκής απόδειξη για την ολοκληρωτική της χρεοκοπία- με την κυριολεκτική έννοια της λέξης. Αυτή είναι η τελική απάντηση σε όλες τις ρητορικές για το «σοφό αόρατο χέρι τη αγοράς», «το αλάθητο πνεύμα της ιδιωτικής επιχείρησης» και τα λοιπά. Την ώρα της αλήθειας, οι τολμηροί, γενναίοι επιχειρηματίες απ’ τη Wall Street και το City του Λονδίνου πρέπει να πάνε σα ζητιάνοι, με το καπέλο στο χέρι, στην αμερικάνικη κυβέρνηση, ζητώντας κοινωνική ασφάλεια. Μόνο που αυτοί οι ζητιάνοι είναι δισεκατομμυριούχοι και ζητάνε χρήματα με απειλές.
Στο μεταξύ, οι αγορές συνεχίζουν να πέφτουν και κανείς δεν μπορεί να τις σταματήσει. Αυτό είναι ένα ακόμα επιχείρημα που ακούει κανείς επαναλαμβανόμενα στο Κογκρέσο : μας ζητάτε να δώσουμε όλα αυτά τα δισεκατομμύρια χωρίς ελέγχους ή εγγυήσεις. Εκτός από το γεγονός ότι επιβραβεύονται οι τραπεζίτες για την τεράστια κακοδιαχείριση τους, ποιος λέει ότι θα έχει κανένα αποτέλεσμα στο να σταματήσει την πτώση;
Αυτή είναι μια εξαιρετική ερώτηση, στην οποία ούτε ο Bush, ούτε ο Paulson, ούτε κανείς μπορεί ν’ απαντήσει. Είναι αρκετά διασκεδαστικό να βλέπεις τους πρώην υπερμάχους της «ιερότητας της ελεύθερης αγοράς» να κραυγάζουν τώρα για να σώσει η κυβερνητική παρέμβαση την αγορά απ’ τον εαυτό της. Αλλά είναι καταδικασμένοι απ’ την ίδια τους τη λογική, που είναι μόνο η παράλογη λογική της ελεύθερης αγοράς. Η τωρινή οικονομική κρίση, που οι Μαρξιστές είχαν προβλέψει πολύ νωρίτερα, είναι η κατάληξη μιας μακράς περιόδου ανεξέλεγκτης κερδοσκοπίας που οδήγησε στη μεγαλύτερη φούσκα της Ιστορίας.
Όταν την Παρασκευή η αμερικάνικη κυβέρνηση ανακοίνωσε το σχέδιο των 700 δις $ για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, οι αγορές πανηγύρισαν. Αλλά μετά η διάθεση αντιστράφηκε όταν το Κογκρέσο καθυστέρησε την έγκριση για αυτή τη μαζική δωρεά. Μέχρι τη Δευτέρα, το δολάριο είχε κρατηθεί πολύ καλά μπροστά στην αναταραχή στη Wall Street. Αλλά τελικά έπεσε, μπροστά στην ανησυχία για το κόστος της απαλλαγής χρεών, ανεβάζοντας ραγδαία την τιμή των αγαθών σε αμερικάνικο συνάλλαγμα. Το δολάριο έχασε 2 % έναντι των άλλων νομισμάτων, με το ευρώ να ανεβαίνει 2,6% σε πάνω από $1,48.
Η τιμή του πετρελαίου έχει αποκτήσει πυρετώδη χαρακτήρα, με άγρια ανεβάσματα και κατεβάσματα. Καθώς το δολάριο έπεφτε, τα αποθέματα κατέρρευσαν και η τιμή του πετρελαίου ανέβηκε ξανά μετά την προηγούμενη απότομη πτώση. Μια αύξηση 17% την προηγούμενη Δευτέρα, 22 Σεπτεμβρίου, ήταν η μεγαλύτερη ημερήσια αύξηση τιμής μέχρι τώρα, μεγαλύτερη ακόμα και από την περίοδο της εισβολής στο Ιράκ. Την Τρίτη η τιμή του πετρελαίου έπεσε πάλι κατά 3$ στα 106$ το βαρέλι και υπάρχουν καλοί λόγοι για να περιμένουμε ότι οι τιμές στην ενέργεια θα συνεχίσουν να πέφτουν. Αυτές οι βίαιες αλλαγές αντανακλούν χωρίς αμφιβολία, απ’ τη μια την κίνηση του δολαρίου, απ’ την άλλη την κερδοσκοπική δραστηριότητα στα αγαθά. Μέχρι πρόσφατα, οι καπιταλιστές κερδοσκοπούσαν στην αγορά ακινήτων. Όταν αυτή κατέρρευσε, βρήκαν άλλους κλάδους να εκμεταλλευτούν, οτιδήποτε άλλο φαινόταν επικερδές : πετρέλαιο, έργα τέχνης, τροφή. Παρά τα παράπονα και τις απαιτήσεις για έλεγχο, η κερδοσκοπία αυτή δεν μπορεί να ελεγχθεί. Είναι σαν μια Λερναία Ύδρα: όταν κόβεις ένα κεφάλι, μια δωδεκάδα άλλα εμφανίζονται.
